اثبات شأن ولایت تشریعی امامان

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نسخهٔ قابل چاپ دیگر پشتیبانی نمی‌شود و ممکن است در زمان رندر کردن با خطا مواجه شوید. لطفاً بوکمارک‌های مرورگر خود را به‌روزرسانی کنید و در عوض از عمبکرد چاپ پیش‌فرض مرورگر خود استفاده کنید.

مقدمه

  1. آیه ولایت؛
  2. تفویض امر دین به امام؛
  3. تحقق جعل احکام از سوی امامان؛
  4. سیره امامان در موضوعات جدید؛
  5. الهام معارف از سوی خداوند و روح القدس به امامان.[۱]

شئون و ابعاد ولایت تشریعی ائمه (ع)

ولاء تشریع احکام

ولاء امامت و مرجعیت دینی

ولاء امامت و رهبری سیاسی

شئون و ابعاد ولایت تکوینی ائمه (ع)

یادآوری چند نکته

  1. گرچه پیامبر (ص) و ائمه (ع) دارای ولایت مطلقه تکوینی و تشریعی هستند، ولی باید به دو مسئله مهم در این زمینه توجه داشت:
    1. آنان به رغم اینکه به بالاترین درجه و مقام انسانی یعنی "انسان کامل" نایل شده‌اند ولی باز انسانند و موجود ممکن و مخلوق خدا؛
    2. با ملاحظه مسئله نخست باید ولایت مطلقه آنها را توجیه و تبیین کرد، به این صورت که آنان این ولایت مطلقه را به مقدار وُسع انسانی و به عنوان موجود ممکن و نیز به اذن و اراده خداوند دارا هستند و آنها و هیچ انسان کامل و یا موجود متعالی دیگری خارج از مصلحت الهی و اذن و اراده او قادر به هیچ کاری نیستند. از این‌رو، مقدار تسلّط انسان‌های کامل معصوم (ع) بر انسان و جهان، برای ما کاملاً روشن نیست و ما به خوبی نمی‌دانیم که که آنان تا چه اندازه بر جهان و موجودات آن حاکمیت و قدرت تأثیرگذاری دارند.
  1. از آنجا که این شخصیت‌های والا و بی‌همتا، در قلّه صفات کمالی انسان، پاکی روحی و پرهیزکاری قرار دارند و معصوم از هرگونه گناه و اشتباه‌اند و از ارتکاب هرگونه کارهای خلاف عقل و شرع، هوس‌آلود و نفسانی دوری می‌گزینند، هرگز این قدرت و ولایت مطلقه تکوینی خدادادی و تشریعی را در جهت رسیدن به امیال نفسانی، منافع مادی و اهداف شیطانی - همچون مستکبران و طاغوتیان - به کار نمی‌گیرند. انگیزه آنان در تصرفات تکوینی و قدرت نمایی فقط برای پیشبرد اهداف خدایی رسالت و وظایف امامتشان برای جذب مردم به دین خدا و هدایت و رستگاری آنان است.
  2. آنچه ما نسبت به ولایت و قدرت تکوینی و تشریعی پیامبر و ائمه (ع) می‌گوییم و آن را باور داریم بر اساس شواهد و قرائن متقن قرآنی و روایی است و به همین دلیل، با آنچه که اهل غُلو و پیروان مکتب تفویض می‌گویند، کاملاً تفاوت دارد؛ چون آنان نسبت به قدرت و ولایت اولیای خاص الهی، تلقی شرک‌آمیز و باطلی دارند. از این‌رو، ائمه (ع) درباره آنان فرموده‌اند: "غُلُوکنندگان (در مدح و ستایش ما) کافرند و باورمندان به تفویض، مشرکند"[۲۰].

منابع

پانویس

  1. ر. ک. فاریاب، محمد حسین، بررسی انطباق شئون امامت در کلام امامیه بر قرآن و سنت، ص۱۸۴ تا ۱۸۷.
  2. ر. ک: اصول کافی، ج۱، باب «التفویض»... ، ص۲۶۵-۲۶۸ و ص۴۴۰-۴۴۱.
  3. ولایت تشریعی و تکوینی، جعفر سبحانی، ص۲۱.
  4. «... فَمَا فَوَّضَ اللَّهُ إِلَى رَسُولِهِ فَقَدْ فَوَّضَهُ إِلَيْنَا»؛ (اصول کافی، ج۱، ص۲۶۸).
  5. «... فَهُمْ يُحِلُّونَ مَا يَشَاؤُونَ، و يُحَرِّمُونَ مَا يَشَاؤُونَ، و لَنْ يَشَاؤُوا إِلَّا أَنْ يَشَاءَ اللَّهُ تَبَارَكَ و تَعَالى»؛ اصول کافی، ج۱، ص۴۴۱، روایت ۵.
  6. مرآة العقول، ج۳، ص۱۵۴.
  7. ولایت تکوینی، ولایت تشریعی، لطف‌الله صافی، ص۱۰۴-۱۰۶.
  8. ابراهیم‌زاده آملی، عبدالله، امامت و رهبری، ص:۶۰-۶۲.
  9. «و بر تو قرآن را فرو فرستادیم تا برای مردم آنچه را که به سوی آنان فرو فرستاده‌اند روشن گردانی» سوره نحل، آیه ۴۴.
  10. «جز این نیست که خداوند می‌خواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید و شما را به شایستگی پاک گرداند» سوره احزاب، آیه ۳۳.
  11. ر. ک: صحیح مسلم، ج۱۵، ص۱۷۹-۱۸۱؛ مسند احمد حنبل، ج۳، ص۱۴، ۱۷، ۲۶ و ۵۹ و ج۵، ص۱۸۲، ۱۸۹ و ۱۹۰؛ سنن ترمذی، ج۵، ص۳۲۸.
  12. ر. ک: امامت و رهبری، شهید مطهری، ص۷۱-۸۵.
  13. ابراهیم‌زاده آملی، عبدالله، امامت و رهبری، ص:۶۲-۶۳.
  14. همان‌طور که پیامبر اکرم (ص) طبق آیه النَّبِيُّ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ [«پیامبر بر مؤمنان از خودشان سزاوارتر است» سوره احزاب، آیه ۶]، ولایت مطلقه تشریعی بر جان و مال و همه شئون انسان‌ها دارد، ائمه (ع) نیز این ولایت مطلقه تشریعی بر جان و مال و شئون دیگر انسان‌ها را دارا هستند.
  15. ابراهیم‌زاده آملی، عبدالله، امامت و رهبری، ص:۶۳.
  16. بیشترین نقش ائمه (ع) در هدایت و رهبری مردم به سوی رشد و کمال معنوی به همین قسم ولایت و رهبری معنوی و باطنی ائمه (ع) برمیگردد. (ر. ک، المیزان، ج۱، ص۲۷۲ و ج۱۴، ص۳۰۴؛ مجموعه آثار، ج۳، ص۲۸۰ - ۲۸۶.)
  17. برای آگاهی بیشتر در این زمینه، به منابع زیر رجوع کنید: شمیم ولایت، ص۴۳۱ و ۴۸۲؛ المیزان، ج۱۴، ص۳۰۴؛ مجموعه. آثار، ج۳، ص۲۸۴- ۲۸۵؛ ولایت کلیه، ص۲۸۳ - ۲۸۶؛ ولایت تشریعی و ولایت تکوینی از دیدگاه علم و فلسفه، جعفر سبحانی، ص۲۶ - ۲۹ و ۳۸ - ۴۱.
  18. ابراهیم‌زاده آملی، عبدالله، امامت و رهبری، ص:۶۳-۶۴.
  19. ر. ک: انوار الولایة، ص۲۴۶-۲۸۲.
  20. «الْغُلَاةُ كُفَّارٌ وَ الْمُفَوِّضَةُ مُشْرِكُونَ»بحارالانوار، ج۲۵، باب «نقی الغلو فی النبی و الائمه (ع)»، ص۳۲۸.
  21. برای آگاهی از معنای واژه‌های «تفویض» و «توکیل» ر. ک: معجم مقاییس اللغه، ج۴، ص۴۶۰؛ الصحاح، ج۳، ص۱۰۹۹؛ المصباح المنیر، ص۵۵۰؛ اقرب الموارد، ج۵، ص۸۲۴ - ۸۲۵، ماده «وکل».
  22. «متکلمان معتزله» طرفدار تفویض به معنای یاد شده‌اند. (ر. ک: شرح اصول خمسه، قاضی عبدالجبار معتزلی، ص۲۲۳ - ۲۴۱).
  23. بحارالانوار، ج۲۵، ص۲۴۳.
  24. مجموعه آثار، ج۳، ص۲۸۶ - ۲۸۷.
  25. برای تحقیق بیشتر در این زمینه‌ها ر. ک: تفسیر موضوعی قرآن، عبدالله جوادی آملی، ج۹، ص۱۰۷ - ۱۱۰؛ ولایت تکوینی و ولایت تشریعی، صافی گلپایگانی، ص۱۰۰ - ۱۱۰؛ ولایت تشریعی و ولایت تکوینی، جعفر سبحانی، به ویژه ص۲۶ - ۷۶، همو، جبر و اختیار، ص۲۴۲ - ۲۶۳؛ ترجمه و شرح اصول کافی، محمدباقر کمره‌ای، ج۲ (۱ - ۲)، ص۲۸ - ۳۳.
  26. ابراهیم‌زاده آملی، عبدالله، امامت و رهبری، ص:۶۴-۶۷.