اربعینیات درباره امام مهدی

اربعینیات درباره امام مهدی یکی از سنت‌های پسندیده و خدمت‌های شایسته‌ای که از دیرزمان تاکنون در میان محدّثان با درایت و عالمان شریعت و سالکان طریقت، به کثرت معمول بوده و مشتاقانه رواج پیدا نموده است؛ اهتمام به تألیف آثاری با عناوینی همچون اربعین، اربعون حدیثا، اربعون کلمه، الاربعین عن الاربعین من الاربعین و گرد آوردن دفاتر معرفت و برگ‌های زرّینی در قالب چهل حدیث با ویژگی‌های مشترک، یا یکسان، یا درباره یک موضوع و یا موضوعات گوناگون است[۱].

مقدمه

چهل حدیث‌ها با هرنیت و یا انگیزه‌ای که پدید آمده باشد، بخش پرارج و قابل‌توجهی از منابع حدیثی مسلمانان را به خود اختصاص داده است. اما گویی سبب اصلی پرداختن به آن، وجود و نمود توصیه به "حفظ‍‌" چهل حدیث از سوی پیامبر اکرم (ص) باشد که فرمود: از امّت من هرآن‌که چهل حدیث پیرامون آن‌چه در امر دین بدان‌ها نیازمند است به حافظه سپارد، خداوند نیز وی را در روز رستخیز در شمار دانشمندان و دین‌پژوهان برخواهد انگیخت[۲].

در میان بازار گرم و پویای جمع چهل حدیث، دانشوران شیعه و اهل سنت، بسیاری از چهل حدیث‌های خود را به سخنان، گفته‌ها، فضائل و مناقب بی‌شمار امام غائب (ع) اختصاص داده و به‌عنوان یکی از عمده‌ترین و بارزترین مسائل دینی موردنیاز مردم بدان نگریسته‌اند. آنان به دلیل مفید بودن به عدد "چهل" تنها به گوشه‌هایی بسیار محدود از احادیث، سخنان، فضائل، شؤون و مقامات امام زمان (ع) اشارت کرده، ولی در عوض با گزیده‌گویی و ایجاز درخشان، آثار دایرة المعارف گونه‌ای را پدید آورده‌اند. در این مجال می‌توان به فهرستی توصیفی از این‌گونه اربعینیات به ترتیب تاریخی چنین اشاره نمود:

  1. الاربعون حدیثا فی امر المهدی: ابو نعیم احمد بن عبد الله اصفهانی (۳۳۴-۴۳۰ ق).
  2. الاربعون فی ذکر المهدی من آل محمد، حافظ‍‌ ابو العلاء حسن بن احمد عطار همدانی مقری (۴۸۸-۵۶۹ ق).
  3. اربعون حدیثا فی المهدی، سراج الدین محدث بغدادی قزوینی (قرن ششم).
  4. کفایة المهتدی فی معرفة المهدی، سید محمد میر لوحی اصفهانی (زنده در ۱۰۸۵ ق) ترجمه، تفسیر و شرح چهل حدیث از کتاب اثبات الرجعه نوشته فضل بن شاذان (متوفای ۲۶۰ ق).
  5. کشف الحق (الاربعین)، میر محمد صادق خاتون‌آبادی (متوفای ۱۲۷۲ ق.). این کتاب به اربعین خاتون‌آبادی شهرت داشته و به شرح چهل حدیث در دو بخش "قیام" و "رجعت" پرداخته و تألیف آن در ۱۲۶۳ ق. به انجام رسیده است.
  6. اربعینیات، حسین عندلیب‌زاده همدانی (۱۲۸۷ ش...).
  7. تبیین المحجة الی تعیین الحجة، میرزا محسن بن محمد مجتهد تبریزی (متوفای ۱۳۵۲ ق.).
  8. چهل خبر در علامات ظهور مهدی منتظر، احمد هروی، یزد، گلبهار، چاپ اول ۱۳۶۸ ق، ۵۴ ص، رقعی. متن عربی و ترجمه فارسی چهل حدیث درباره نشانه‌های آخرالزمان.
  9. الاربعون حدیثا فی من یملأ الأرض قسطا و عدلا، هادی نجفی، قم، نشر الهدایة، چاپ اول محرم ۱۴۱۱ ق، ۹۱ ص، وزیری.
  10. چهل حدیث انتظار فرج حضرت مهدی، محمود شریفی، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۰ش، ۷۲ ص، پالتویی.
  11. یوسف ناپیدای فاطمه زهرا، محمد خادمی شیرازی، تهران، میقات، چاپ اول، ۱۳۷۰ش، ۸۴ ص، وزیری.
  12. شناخت امام عصر، احمد سیاح، تهران، نشر اسلام، چاپ اول، ۱۳۷۰ش، ۱۲۸ ص، رقعی.
  13. قیرخ حدیث چهل حدیث از حضرت مهدی: گروه نویسندگان، ترجمه از عربی به ترکی به صورت صفحه مقابل، حسین سرخابلی، تهران، بنیاد بعثت، چاپ اول، ۱۳۷۱ ش.
  14. چهل حدیث پیرامون نور یزدان، علی اکبر مهدی‌پور، قم، حاذق، چاپ اول، ۱۳۷۲ش، ۱۲۰ ص، رقعی.
  15. چهل حدیث پیرامون یوسف زهرا، علی اکبر مهدی‌پور، قم، حاذق، [چاپ اول] ۱۳۷۲ش، ۱۲۰ ص، رقعی.
  16. چهل حدیث از غیبت فضل بن شاذان، علی اکبر مهدی‌پور، قم، حاذق، چاپ اول، ۱۳۷۲ش، ۱۲۰ ص، رقعی.
  17. چهل حدیث در پرتو چهل آیه در فضائل حضرت ولی عصر، گروه نویسندگان، تهران، وزارت ارشاد، چاپ اول[۱۳۷۴ ش]، ۸۳ ص، پالتویی.
  18. چهل حدیث در فضائل حضرت ولی عصر، گروه نویسندگان، تهران، خانه کتاب ایران، چاپ اول، ۱۴۱۶ ق، ۶۸ ص، پالتویی.
  19. چهل حدیث سیره مهدوی، محمود مدنی بجستانی، قم، نشر معروف، ۱۲۷۷ش، ۸۰ ص، پالتویی.
  20. چهل حدیث پیرامون مهدی آل الرسول، علی اکبر مهدی‌پور، چاپ نشده است.
  21. چهل حدیث پیرامون مهدی فاطمه، علی اکبر مهدی‌پور، چاپ نشده است. احادیث این کتاب شامل چهل حدیث از چهل صحابی پیامبر اکرم (ص) می‌باشد[۳][۴].

منابع

پانویس

  1. تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۸۸.
  2. مرآة العقول، ج ۱، ص ۳۴.
  3. نشریه موعود، شماره ۳۹، ص ۶۶
  4. تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۸۸-۹۰.