بحث:افضلیت امام علی

در اینکه امیر المؤمنین(ع) از همۀ صحابه - بلکه انبیا و اوصیای الهی - در جهات مختلف برتر است، روایات فراوانی نقل شده و پیامبر خدا(ص) فضایل او را یک‌ به‌ یک برشمرده و افضل از دیگران دانسته است[۱][۲].

افضلیت امام علی بر پیامبران

افضلیت امام علی بر صحابه

  • یک نمونه از صدها حدیث، چنین است: « عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ أَقْدَمُ أُمَّتِي سِلْماً وَ أَكْثَرُهُمْ عِلْماً وَ أَصَحُّهُمْ دِيناً وَ أَكْثَرُهُمْ يَقِيناً وَ أَكْمَلُهُمْ حِلْماً وَ أَسْمَحُهُمْ كَفّاً وَ أَشْجَعُهُمْ قَلْباً وَ هُوَ الْإِمَامُ وَ الْخَلِيفَةُ بَعْدِي‏»[۴] که برتری آن حضرت را از نظر سابقۀ در اسلام، علم، دین، یقین، حلم، بخشندگی و شجاعت بیان فرموده و بر امامت و خلافت وی پس از خود تصریح کرده است. در میان متکلمان شیعه و اهل سنت، در اینکه علی(ع) افضل است یا دیگری، بحث‌هایی وجود دارد و برخی این حقیقت روشن‌تر از آفتاب را منکر شده‌اند. در مقابل، عالمانی از شیعه هم در ردّ نظریه آنان تألیفاتی مستقل دارند[۵] تفضیلیّه، نام گروهی است که به برتری آن حضرت باور دارند[۶]


افضلیت

  • امام در هر چه که به آرمان‌ها و اهداف امامت مربوط می‌شود باید افضل باشد که بالاترین این صفات، عصمت است که برای تبیین معارف و احکام ضرورت دارد. هر یک از ائمه(ع) در عصر خود کامل‌ترین مصداق در این صفات بوده‌اند و از نظر عقلی، امامت غیر افضل بر افضل قبیح است.
  • امیرمؤمنان در مجاهدت و یاری خدا و رسول اول بود؛ اعلم هم بود زیرا اولاً حدس قوی داشت، ثانیاً با پیامبر ملازم بود، ثالثاً، صحابه کثیراً به او رجوع می‌کردند. رابعاً، پیامبر به برتری او تصریح فرمودند.
  • متکلمان اهل سنت یا لزوم افضل بودن امام بر دیگران را انکار کرده‌اند، و یا افضلیت امیرمومنان را به برتری در پاره‌ای از صفات و امور حمل کرده‌اند.
  • تفتازانی از علمای اهل سنت: اکثر اهل سنت و فرقه‌های زیادی معتقدند که امامت افضل اهل هر عصری متعین است مگر اینکه امامت او مستلزم فتنه و هرج و مرج باشد.
  • ادلۀ افضلیت امیر مؤمنان، اطلاق دارند و تقیید، بدون دلیل عقلی و لفظی، مردود است.
  • ادلۀ افضلیت ابوبکر فقط از طریق اهل سنت نقل شده‌اند و نمی‌تواند معارض نصوص افضلیت امیرمؤمنان باشند که از هر دو طریق روایت شده و همچنین ادلۀ افضلیت ابوبکر براساس معیارهای اهل سنت فاقد اعتبارند؛ چنان که ابن ابی الحدید معتزلی گفته است: فرقه "بکریه" به عنوان مقابله با شیعه، در مقابل احادیث فضایل علی و امامت بلافصل او، احادیثی را درباره فضایل و امامت ابوبکر جعل کرده‌اند[۷].
  • در نظر شیعه، جانشین به حق پیامبر(ص)، علی بن ابی‌طالب(ع) است هر چند به دلایلی، تنها پس از خلیفه سوم، برای مدت پنج سال به خلافت ظاهری رسید، ولی پیش از آن زمان نیز مسند امامت از آنِ وی بود. اثبات امامت علی(ع) در گرو اثبات منصوص بودن در قرآن و روایات نبوی است[۸].
  • به اعتراف شیعه و سنی در میان اصحاب پیامبر، شخصیتی به افضلیت امیرالمؤمنین(ع) نبوده است. از جمله فضایل امام علی(ع) عبارتند از:
    1. شجاع‌ترین مردم: مدال پر افتخار " لَا فَتَى‏ إِلَّا عَلِيٌ‏ لَا سَيْفَ‏ إِلَّا ذُو الْفَقَارِ " در جنگ احد از آن حضرت علی(ع) بود. پیامبر(ص) در جنگ خندق فرمود: " لَضَرْبَةُ عَلِيٍّ خَيْرٌ مِنْ‏ عِبَادَةِ الثَّقَلَيْنِ‏"
    2. داناترین امت اسلامی: پیامبر اسلام(ص) درباره حضرت علی فرمود: " أَقْضَاكُمْ‏ عَلِيٌ‏ ‏" بدون تردید قضاوت، بدون علم نشاید، پس علی داناترین امت است.
    3. نقس و جان پیامبر(ص): به اتفاق همه مفسران منظور از "انفسنا" در آیه مباهله، علی(ع) است. وقتی علی(ع)، مساوی افضل الناس است پس مساوی افضل، افضل است.
    4. سخاوتمندترین مردم: آیات سوره دهر، و آیۀ ﴿  الَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمْوَالَهُم بِاللَّيْلِ وَالنَّهَارِ سِرًّا وَعَلانِيَةً  [۹] در حق مولا علی(ع) نازل شده.
    5. زاهدترین و وارسته‌ترین انسان‌ها.
    6. عابدترین انسان‌ها.
    7. بردبارترین انسان.
    8. شریف‌ترین مردم در اخلاق.
    9. سبقت در ایمان.
    10. کامل‌ترین انسان در فصاحت و بلاغت.
    11. استوارترین انسان‌ها در رأی و نظر و تدبیر و اراده امور.
    12. حریص‌ترین مردم در اجرای حدود الهی.
    13. نخستین گردآورنده و حافظ قرآن.
    14. دارای اخبار غیبی.
    15. مستجاب الدعوه.
    16. صاحب کرامت.
    17. نزدیکترین در نسب به رسول خدا.
    18. عقد اخوت علی با پیامبر.
    19. وجوب محبت او بر دیگران: حضرت از اولی القربی است و قرآن، مودت ایشان را واجب فرموده.
    20. یاری کننده پیامبر.
    21. انبیای الهی از صحابه پیامبر افضل بودند و طبق برخی روایات حضرت علی با انبیای الهی برابری می‌کند.
    22. بیان فضایل علی(ع) از زبان نبی اکرم: حدیث منزلت و غدیر.
    23. دوری از کفر: لحظه‌ای به خدا کفر نورزید بر خلاف سایر صحابه.
    24. خدمت علی به اسلام.
    25. جامع همه کمالات "روحی، بدنی و خارجی": روحی مانند علم خارجی مانند نسبت شریفش[۱۰].

پانویس

  1. از جمله ر. ک: موسوعة الامام علی بن ابی طالب، ج ۹،۱۰ و ۱۱، بحار الأنوار، ج ۳۸،۳۹ و ۴۰
  2. محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۸۴.
  3. خاتمیت، ص ۷۲.
  4. امالی صدوق، ص ۵۷
  5. از جمله رسالة تفضیل امیر المؤمنین از شیخ مفید و البیان الجلیّ فی افضلیّة مولی علیّ ابن رویش
  6. محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۸۴.
  7. ر.ک. علی ربانی گلپایگانی، کلام تطبیقی، ج۲، ص۲۴۹ - ۲۵۳.
  8. ر.ک. امینی، علی رضا؛ جوادی، محسن، معارف اسلامی، ج۲، ص۱۵۴ - ۱۵۵.
  9. آنان که دارایی‌های خود را در شب و روز پنهان و آشکار می‌بخشند؛ سوره بقره، آیه:۲۷۴.
  10. ر.ک. عبدالحسین خسروپناه، کلام نوین اسلامی، ج۲، ص۴۰۹ - ۴۲۳.
بازگشت به صفحهٔ «افضلیت امام علی».