بحث:ربا

Page contents not supported in other languages.
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت

احکام المعاملات همام

  • الفصل الثالث: الربا
  • المبحث الأول: حکم الربا وجزاء آکله والمعاون علیه
  • المبحث الثانی: أنواع الربا
  • المطلب الأول: ربا الفضل
  • الفرع الأول: ربا الید
  • الفرع الثانی: ربا القرض
  • المطلب الثانی: ربا النسیئة
  • المبحث الثالث: علة تحریم الربا
  • المطلب الأول: علة تحریم الربا فی النقدین
  • المطلب الثانی: علة تحریم الربا فی غیر النقدین
  • المبحث الرابع: ما یجری فیه الربا
  • المبحث الخامس: البیوع الربویة
  • المطلب الأول: بیع المحاقلة
  • المطلب الثانی: بیع العینة
  • المطلب الثالث: بیع الرطب بالیابس
  • المطلب الرابع: بیع اللحم بالحیوان
  • المطلب الخامس: بیع وسلف
  • المطلب السادس: بیع وشرط
  • المطلب السابع: بیع الحیوان بالحیوان نسیئة
  • المطلب الثامن: بیع اللحم باللحم من غیر تماثل عاجلاً أو نسیئة
  • المبحث السادس: مستثنیات الربا
  • المطلب الأول: بیع العرایا
  • المبحث السابع: ما لا یجری فیه الربا
  • المبحث الثامن: أحکام العقد الربوی

مقدمه

ربا در لغت، به معنای زیادی است[۱] و در اصطلاح شرع، بهره‌ای است که در قرض و یا معاوضۀ دو جنس متماثل یا مکیل و موزون از مقترض یا یکی از متبایعین اخذ می‌گردد[۲]. ربا، گرچه جزو مسائل اقتصادی فقه به حساب می‌آید، امّا از زاویه آثار و تبعات اجتماعی، دقیقاً از مباحث سیاسی اجتماعی جامعه تلقی می‌گردد. در قرآن کریم، برای نخستین بار با توجه به شرایط جامعه عرب جاهلی که ربا در روابط اقتصادی‌شان، امری رایج و معمولی بوده است، به عنوان یک پند اخلاقی، ربا را کاری ناپسند در پیشگاه الهی شمرده است[۳]، لکن بعدها با نزول آیه الَّذِينَ يَأْكُلُونَ الرِّبَا لَا يَقُومُونَ إِلَّا كَمَا يَقُومُ الَّذِي يَتَخَبَّطُهُ الشَّيْطَانُ مِنَ الْمَسِّ ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ قَالُوا إِنَّمَا الْبَيْعُ مِثْلُ الرِّبَا وَأَحَلَّ اللَّهُ الْبَيْعَ وَحَرَّمَ الرِّبَا...[۴]، ربا یکی از محرمات و گناهان کبیره به شمار آمده است.

رباخواری در بعد اجتماعی، باعث استثمار و استعمار توده‌ها شده و آنها را به دو طبقه فقیر و غنی تقسیم می‌کند. از این‌رو، رباخواری در تعالیم اسلام در حکم جنگ با خدا به شمار آمده است[۵]. به همین منظور عقود اسلامی، به ویژه مضاربه، می‌تواند نقش اساسی در گردش صحیح پول و جلوگیری از استثمار و بهبود وضعیت معیشتی مردم داشته باشد. نخستین مضاربه در اسلام، مضاربه پیامبر(ص) با خدیجه(س) بوده است[۶].[۷]

پانویس

  1. المنجد، ص۲۴۷؛ صحاح اللغة، ج۱، ص۹۴.
  2. النهایه، ص۳۷۶؛ تحریر الوسیله، ج۱، ص۵۳۸؛ مختلف الشیعه، ج۵، ص۱۱۴.
  3. وَمَا آتَيْتُمْ مِنْ رِبًا لِيَرْبُوَ فِي أَمْوَالِ النَّاسِ فَلَا يَرْبُو عِنْدَ اللَّهِ وَمَا آتَيْتُمْ مِنْ زَكَاةٍ تُرِيدُونَ وَجْهَ اللَّهِ فَأُولَئِكَ هُمُ الْمُضْعِفُونَ «و هر آنچه ربا بدهید تا (بهره شما را) در دارایی‌های مردم بیفزاید نزد خدا نمی‌افزاید و آنچه زکات بدهید که خشنودی خداوند را بخواهید؛ چنین کسان دو چندان (پاداش) دارند» سوره روم، آیه ۳۹.
  4. «آنان که ربا می‌خورند جز به گونه کسی که شیطان او را با برخورد، آشفته سر کرده باشد (به انجام کارها) بر نمی‌خیزند؛ این (آشفته سری) از آن روست که آنان می‌گویند خرید و فروش هم مانند رباست در حالی که خداوند خرید و فروش را حلال و ربا را حرام کرده است.».. سوره بقره، آیه ۲۷۵.
  5. إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ * يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَذَرُوا مَا بَقِيَ مِنَ الرِّبَا إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ «کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده‌اند و نماز بر پا داشته و زکات داده‌اند پاداش آنان نزد پروردگارشان است و نه بیمی خواهند داشت و نه اندوهگین می‌گردند * ای مؤمنان! از خداوند پروا کنید و اگر مؤمنید آنچه از ربا که باز مانده است رها کنید» سوره بقره، آیه ۲۷۷-۲۷۸؛ بحار الانوار، ج۱۰۳، ص۱۰۶.
  6. تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۶؛ بحارالانوار، ج۱۶، ص۲۲؛ الکامل، ج۱، ص۵۶۹.
  7. فروتن، اباصلت، مرادی، علی اصغر، واژه‌نامه فقه سیاسی، ص ۱۱۳.