علم مستفاد علمی است موهوبی که ابزار آن را خداوند متعال عطا کرده است، به گونه‌ای که اگر معرفی نکرده بود، یا اصلاً قابل کسب نبود و یا به کمال و تمام قابل دسترسی نبود، در مقابل علم اکتسابی که از راه‌های تجربی به دست می‌آید.

معناشناسی علم اکتسابی و مستفاد (موهوبی)

در یک تقسیم علم امام بر دو قسم است، علم مستفاد و علم اکتسابی، علم مستفاد علمی است موهوبی و علم اکتسابی علمی است که از راه‌های تجربی به دست می‌‌آید.

علم اکتسابی، علمی است که از راه‌های حسی و تجربی و عقلی می‌توان به دست آورد. این‌گونه علوم با توجه به شدت و ضعف یا صحت و سُقم حواس و دیگر ابزارها، شدت و ضعف می‌پذیرد. بخشی از علوم پیامبران و امامان (ع)، به شیوه‌های عادی مانند حواس یا تعقل کسب می‌شود، تردیدی نیست که این بخش از دانش آنان اکتسابی است و دیگر مردم نیز می‌توانند با استفاده از این شیوه‌ها به دانش‌های مشابه برسند.

در مقابل علم اکتسابی علم اکتسابی غیر رسمی و به عبارتی علم مستفاد و موهوبی قرار دارد، علمی که ابزار آن را حق تعالی معرفی نموده است، به گونه‌ای که اگر معرفی نکرده بود، یا اصلاً قابل کسب نبود و یا به کمال و تمام قابل دسترسی نبود. مانند علمی که به وسیله تقوا می‌توان به دست آورد:  إِن تَتَّقُواْ اللَّهَ يَجْعَل لَّكُمْ فُرْقَاناً [۱] این علم هم اکتسابی است، ولی ابزار آن تقواست[۲].

پرسش‌های وابسته

منابع

پانویس

  1. سورۀ انفال، آیۀ ۲۹.
  2. ر.ک: هاشمی، سید علی، ماهیت علم امام بررسی تاریخی و کلامی، ص۹۸ و ص۲۶۹؛ حسینی شاهرودی، سید مرتضی، آشنایی با عرفان اسلامی، ص۴۴