کرامت در قرآن

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نسخهٔ قابل چاپ دیگر پشتیبانی نمی‌شود و ممکن است در زمان رندر کردن با خطا مواجه شوید. لطفاً بوکمارک‌های مرورگر خود را به‌روزرسانی کنید و در عوض از عمبکرد چاپ پیش‌فرض مرورگر خود استفاده کنید.

واژه‌شناسی لغوی

کرامت، بزرگی ورزیدن، جوانمرد گردیدن، بزرگی، بزرگواری، جوانمردی و بخشندگی است[۱].

عوامل کرامت

  • انسانهای برخوردار از نعمت و رفاه، مدّعی کرامت مندی خود، در پیشگاه الهی: فَأَمَّا الإِنسَانُ إِذَا مَا ابْتَلاهُ رَبُّهُ فَأَكْرَمَهُ وَنَعَّمَهُ فَيَقُولُ رَبِّي أَكْرَمَنِ[۵][۶].
  • اجتناب از گناه، مایه نیل به شرافت و کرامت، در سرای جاویدان: إِن تَجْتَنِبُواْ كَبَائِرَ مَا تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُكَفِّرْ عَنكُمْ سَيِّئَاتِكُمْ وَنُدْخِلْكُم مُّدْخَلاً كَرِيمًا[۷][۸].
  • ادای گواهی، از موجبات کرامت و بزرگواری: وَالَّذِينَ هُم بِشَهَادَاتِهِمْ قَائِمُونَ[۹]، أُوْلَئِكَ فِي جَنَّاتٍ مُّكْرَمُونَ[۱۰][۱۱].
  • تکریم خداوند، از نمازگزاران امانتدار، در بهشت: إِلاَّ الْمُصَلِّينَ[۱۲]، وَالَّذِينَ هُمْ لِأَمَانَاتِهِمْ وَعَهْدِهِمْ رَاعُونَ[۱۳]، أُوْلَئِكَ فِي جَنَّاتٍ مُّكْرَمُونَ[۱۴][۱۵].
  • قرار دادن مقداری از اموال برای انفاق به نیازمندان، موجب کرامت و بزرگواری در بهشت: أُوْلَئِكَ فِي جَنَّاتٍ مُّكْرَمُونَ[۱۶]، وَالَّذِينَ فِي أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ مَّعْلُومٌ لِّلسَّائِلِ وَالْمَحْرُومِ[۱۷][۱۸].
  • ایمان به ربوبیّت الهی، مایه نیل به کرامت و عزّت، در پیشگاه ربوبی: إِنِّي آمَنتُ بِرَبِّكُمْ فَاسْمَعُونِ قِيلَ ادْخُلِ الْجَنَّةَ قَالَ يَا لَيْتَ قَوْمِي يَعْلَمُونَ بِمَا غَفَرَ لِي رَبِّي وَجَعَلَنِي مِنَ الْمُكْرَمِينَ [۱۹][۲۰].
  • باور داشتن به روز جزا، مایه کرامت در بهشت: أُوْلَئِكَ فِي جَنَّاتٍ مُّكْرَمُونَ[۲۱]، قِيلَ ادْخُلِ الْجَنَّةَ قَالَ يَا لَيْتَ قَوْمِي يَعْلَمُونَ[۲۲][۲۳].
  • گذر از گفتار و کردار لغو و بیهوده دیگران، مایه کرامت و بزرگواری: وَالَّذِينَ لا يَشْهَدُونَ الزُّورَ وَإِذَا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا كِرَامًا [۲۴][۲۵].
  • برخورد نیکو در مقابل بدیهای دیگران، سبب کرامت و بزرگی: وَالَّذِينَ صَبَرُواْ ابْتِغَاء وَجْهِ رَبِّهِمْ وَأَقَامُواْ الصَّلاةَ وَأَنفَقُواْ مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ سِرًّا وَعَلانِيَةً وَيَدْرَؤُونَ بِالْحَسَنَةِ السَّيِّئَةَ أُوْلَئِكَ لَهُمْ عُقْبَى الدَّارِ جَنَّاتُ عَدْنٍ يَدْخُلُونَهَا وَمَنْ صَلَحَ مِنْ آبَائِهِمْ وَأَزْوَاجِهِمْ وَذُرِّيَّاتِهِمْ وَالْمَلائِكَةُ يَدْخُلُونَ عَلَيْهِم مِّن كُلِّ بَابٍ سَلامٌ عَلَيْكُم بِمَا صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَى الدَّارِ [۲۶][۲۷].
  • پیروی از هدایت الهی، مایه احترام و کرامت خدا: وَالسَّلامُ عَلَى مَنِ اتَّبَعَ الْهُدَى[۲۸][۲۹].
  • تسلیم محض خدا شدن، موجب دستیابی به مقام عبودیّت و کرامت: وَقَالُوا اتَّخَذَ الرَّحْمَنُ وَلَدًا سُبْحَانَهُ بَلْ عِبَادٌ مُّكْرَمُونَ لا يَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَهُم بِأَمْرِهِ يَعْمَلُونَ [۳۰][۳۱].
  • تقوا، موجب نیل آدمی‌به کرامت و بزرگواری، در پیشگاه الهی: يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ [۳۲][۳۳].
  • ترس و نگرانی از عذاب الهی، موجب کرامت در بهشت: وَالَّذِينَ هُم مِّنْ عَذَابِ رَبِّهِم مُّشْفِقُونَ إِنَّ عَذَابَ رَبِّهِمْ غَيْرُ مَأْمُونٍ[۳۴]، أُوْلَئِكَ فِي جَنَّاتٍ مُّكْرَمُونَ[۳۵][۳۶].
  • دفاع از رسولان الهی تا مرز شهادت، موجب نیل به کرامت: وَجَاءَ مِنْ أَقْصَى الْمَدِينَةِ رَجُلٌ يَسْعَى قَالَ يَا قَوْمِ اتَّبِعُوا الْمُرْسَلِينَ اتَّبِعُوا مَن لاَّ يَسْأَلُكُمْ أَجْرًا وَهُم مُّهْتَدُونَ[۳۷]؛ إِنِّي آمَنتُ بِرَبِّكُمْ فَاسْمَعُونِ قِيلَ ادْخُلِ الْجَنَّةَ قَالَ يَا لَيْتَ قَوْمِي يَعْلَمُونَ بِمَا غَفَرَ لِي رَبِّي وَجَعَلَنِي مِنَ الْمُكْرَمِينَ [۳۸][۳۹].
  • دفاع از توحید، مایه کرامت و عزتمندی: وَجَاءَ مِنْ أَقْصَى الْمَدِينَةِ رَجُلٌ يَسْعَى قَالَ يَا قَوْمِ اتَّبِعُوا الْمُرْسَلِينَ اتَّبِعُوا مَن لاَّ يَسْأَلُكُمْ أَجْرًا وَهُم مُّهْتَدُونَ وَمَا لِي لاَ أَعْبُدُ الَّذِي فَطَرَنِي وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ أَأَتَّخِذُ مِن دُونِهِ آلِهَةً إِن يُرِدْنِ الرَّحْمَن بِضُرٍّ لاَّ تُغْنِ عَنِّي شَفَاعَتُهُمْ شَيْئًا وَلاَ يُنقِذُونِ[۴۰]؛ قِيلَ ادْخُلِ الْجَنَّةَ قَالَ يَا لَيْتَ قَوْمِي يَعْلَمُونَ بِمَا غَفَرَ لِي رَبِّي وَجَعَلَنِي مِنَ الْمُكْرَمِينَ [۴۱][۴۲].
  • سجده و انقیاد در برابر خدا، موجب کرامت انسانی: أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يَسْجُدُ لَهُ مَن فِي السَّمَاوَاتِ وَمَن فِي الأَرْضِ وَالشَّمْسُ وَالْقَمَرُ وَالنُّجُومُ وَالْجِبَالُ وَالشَّجَرُ وَالدَّوَابُّ وَكَثِيرٌ مِّنَ النَّاسِ وَكَثِيرٌ حَقَّ عَلَيْهِ الْعَذَابُ وَمَن يُهِنِ اللَّهُ فَمَا لَهُ مِن مُّكْرِمٍ إِنَّ اللَّهَ يَفْعَلُ مَا يَشَاء[۴۳][۴۴].
  • مأموریت ملائکه برای تکریم و تعظیم حضرت آدم (ع) با سجده بر او: وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلائِكَةِ اسْجُدُواْ لآدَمَ فَسَجَدُواْ إِلاَّ إِبْلِيسَ أَبَى وَاسْتَكْبَرَ وَكَانَ مِنَ الْكَافِرِينَ[۴۵][۴۶][۴۷].
  • پاکدامنی و اجتناب از آلودگی‌های جنسی، موجب کرامت در بهشت: وَالَّذِينَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حَافِظُونَ إِلاَّ عَلَى أَزْوَاجِهِمْ أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُمْ فَإِنَّهُمْ غَيْرُ مَلُومِينَ[۴۸]؛ أُوْلَئِكَ فِي جَنَّاتٍ مُّكْرَمُونَ[۴۹][۵۰].
  • القای وحی به [[پیامبر|محمّد (ص) و توانمند ساختن وی بر قرائت قرآن، مایه تکریم آن حضرت از سوی خدا: اقْرَأْ وَرَبُّكَ الأَكْرَمُ[۵۱][۵۲].
  • وفای به عهد و پیمان، موجب عزّت و کرامت، در بهشت: أُوْلَئِكَ فِي جَنَّاتٍ مُّكْرَمُونَ[۵۳]؛وَالَّذِينَ هُمْ لِأَمَانَاتِهِمْ وَعَهْدِهِمْ رَاعُونَ[۵۴][۵۵].
  • پیوسته به جای آوردن نماز، موجب کرامت آدمی‌ در بهشت: أُوْلَئِكَ فِي جَنَّاتٍ مُّكْرَمُونَ[۵۶]؛ إِلاَّ الْمُصَلِّينَ الَّذِينَ هُمْ عَلَى صَلاتِهِمْ دَائِمُونَ[۵۷][۵۸].

کرامت حضرت ابراهیم (ع)

  • حضرت ابراهیم (ع) مورد احترام و تکریم خداوند: سَلامٌ عَلَى إِبْرَاهِيمَ[۵۹][۶۰].
  • احترام فرشتگان به حضرت ابراهیم (ع) با سلام به وی، مایه کرامت او: وَلَقَدْ جَاءَتْ رُسُلُنَا إِبْرَاهِيمَ بِالْبُشْرَى قَالُواْ سَلامًا قَالَ سَلامٌ فَمَا لَبِثَ أَن جَاءَ بِعِجْلٍ حَنِيذٍ[۶۱]؛ وَنَبِّئْهُمْ عَن ضَيْفِ إِبْرَاهِيمَ إِذْ دَخَلُواْ عَلَيْهِ فَقَالُواْ سَلامًا قَالَ إِنَّا مِنكُمْ وَجِلُونَ[۶۲]؛ هَلْ أَتَاكَ حَدِيثُ ضَيْفِ إِبْرَاهِيمَ الْمُكْرَمِينَ إِذْ دَخَلُوا عَلَيْهِ فَقَالُوا سَلامًا قَالَ سَلامٌ قَوْمٌ مُّنكَرُونَ [۶۳][۶۴].
  • حضرت ابراهیم (ع) مورد تکریم و احترام یهود و نصارا: يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لِمَ تُحَاجُّونَ فِي إِبْرَاهِيمَ وَمَا أُنزِلَتِ التَّوْرَاةُ وَالإِنجِيلُ إِلاَّ مِن بَعْدِهِ أَفَلاَ تَعْقِلُونَ[۶۵]؛ مَا كَانَ إِبْرَاهِيمُ يَهُودِيًّا وَلاَ نَصْرَانِيًّا وَلَكِن كَانَ حَنِيفًا مُّسْلِمًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ[۶۶][۶۷][۶۸].
  • حضرت ابراهیم (ع) شخصیّتی خوش نام با کرامت و مورد احترام امّتها: وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ إِبْرَاهِيمَ إِنَّهُ كَانَ صِدِّيقًا نَّبِيًّا[۶۹]؛ وَوَهَبْنَا لَهُم مِّن رَّحْمَتِنَا وَجَعَلْنَا لَهُمْ لِسَانَ صِدْقٍ عَلِيًّا [۷۰]؛ وَنَادَيْنَاهُ أَنْ يَا إِبْرَاهِيمُ[۷۱]؛ وَتَرَكْنَا عَلَيْهِ فِي الآخِرِينَ[۷۲][۷۳].

کرامت حضرت الیاس (ع)

  • حضرت الیاس (ع) برخوردار از کرامت، و مورد احترام و تکریم خداوند: سَلامٌ عَلَى إِلْ يَاسِينَ[۷۴][۷۵].

کرامت انبیا (ع)

  • انبیا (ع)، دارای احترام و کرامت، در پیشگاه الهی: قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَسَلامٌ عَلَى عِبَادِهِ الَّذِينَ اصْطَفَى آللَّهُ خَيْرٌ أَمَّا يُشْرِكُونَ[۷۶]، وَسَلامٌ عَلَى الْمُرْسَلِينَ[۷۷][۷۸].

کرامت انسان

  • برتری و کرامت انسان، بر موجودات زمینی: وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُم مِّنَ الطَّيِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَى كَثِيرٍ مِّمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِيلاً[۷۹][۸۰]، يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُم مِّن ذَكَرٍ وَأُنثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ[۸۱][۸۲].
  • انسان، مورد تکریم خداوند: وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُم مِّنَ الطَّيِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَى كَثِيرٍ مِّمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِيلاً[۸۳]، فَأَمَّا الإِنسَانُ إِذَا مَا ابْتَلاهُ رَبُّهُ فَأَكْرَمَهُ وَنَعَّمَهُ فَيَقُولُ رَبِّي أَكْرَمَنِ[۸۴][۸۵].
  • غرور برخی انسانها، بر اثر تکریم و نعمتهای الهی: فَأَمَّا الإِنسَانُ إِذَا مَا ابْتَلاهُ رَبُّهُ فَأَكْرَمَهُ وَنَعَّمَهُ فَيَقُولُ رَبِّي أَكْرَمَنِ[۸۶][۸۷].

کرامت اولواالالباب

  • اولواالالباب، بهره مند از کرامت، و مورد احترام ملائکه، در بهشت: إِنَّمَا يَتَذَكَّرُ أُوْلُواْ الأَلْبَابِ[۸۸]، جَنَّاتُ عَدْنٍ يَدْخُلُونَهَا وَمَنْ صَلَحَ مِنْ آبَائِهِمْ وَأَزْوَاجِهِمْ وَذُرِّيَّاتِهِمْ وَالْمَلائِكَةُ يَدْخُلُونَ عَلَيْهِم مِّن كُلِّ بَابٍ سَلامٌ عَلَيْكُم بِمَا صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَى الدَّارِ[۸۹]، وَالَّذِينَ صَبَرُواْ ابْتِغَاء وَجْهِ رَبِّهِمْ وَأَقَامُواْ الصَّلاةَ وَأَنفَقُواْ مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ سِرًّا وَعَلانِيَةً وَيَدْرَؤُونَ بِالْحَسَنَةِ السَّيِّئَةَ أُوْلَئِكَ لَهُمْ عُقْبَى الدَّارِ جَنَّاتُ عَدْنٍ يَدْخُلُونَهَا وَمَنْ صَلَحَ مِنْ آبَائِهِمْ وَأَزْوَاجِهِمْ وَذُرِّيَّاتِهِمْ وَالْمَلائِكَةُ يَدْخُلُونَ عَلَيْهِم مِّن كُلِّ بَابٍ سَلامٌ عَلَيْكُم بِمَا صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَى الدَّارِ [۹۰][۹۱].

کرامت حضرت ایّوب (ع)

  • حضرت ایّوب (ع) مورد احترام و تکریم خداوند: وَاذْكُرْ عَبْدَنَا أَيُّوبَ إِذْ نَادَى رَبَّهُ أَنِّي مَسَّنِيَ الشَّيْطَانُ بِنُصْبٍ وَعَذَابٍ ارْكُضْ بِرِجْلِكَ هَذَا مُغْتَسَلٌ بَارِدٌ وَشَرَابٌ وَوَهَبْنَا لَهُ أَهْلَهُ وَمِثْلَهُم مَّعَهُمْ رَحْمَةً مِّنَّا وَذِكْرَى لِأُولِي الأَلْبَابِ وَخُذْ بِيَدِكَ ضِغْثًا فَاضْرِب بِّهِ وَلا تَحْنَثْ إِنَّا وَجَدْنَاهُ صَابِرًا نِعْمَ الْعَبْدُ إِنَّهُ أَوَّابٌ [۹۲][۹۳].

کرامت بنی اسرائیل

  • تکریم خدا از بنی اسرائیل، با بنده خود خواندن آنان: وَلَقَدْ أَوْحَيْنَا إِلَى مُوسَى أَنْ أَسْرِ بِعِبَادِي فَاضْرِبْ لَهُمْ طَرِيقًا فِي الْبَحْرِ يَبَسًا لّا تَخَافُ دَرَكًا وَلا تَخْشَى[۹۴][۹۵][۹۶].

کرامت بهشتیان

  • بهشتیان، دارای کرامت و احترام: لَكِنِ الَّذِينَ اتَّقَوْا رَبَّهُمْ لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا نُزُلاً مِّنْ عِندِ اللَّهِ وَمَا عِندَ اللَّهِ خَيْرٌ لِّلأَبْرَارِ[۹۷][۹۸]، وَبَيْنَهُمَا حِجَابٌ وَعَلَى الأَعْرَافِ رِجَالٌ يَعْرِفُونَ كُلاًّ بِسِيمَاهُمْ وَنَادَوْا أَصْحَابَ الْجَنَّةِ أَن سَلامٌ عَلَيْكُمْ لَمْ يَدْخُلُوهَا وَهُمْ يَطْمَعُونَ [۹۹]، إِنَّ الَّذِينَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ يَهْدِيهِمْ رَبُّهُمْ بِإِيمَانِهِمْ تَجْرِي مِن تَحْتِهِمُ الأَنْهَارُ فِي جَنَّاتِ النَّعِيمِ دَعْوَاهُمْ فِيهَا سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ وَتَحِيَّتُهُمْ فِيهَا سَلامٌ وَآخِرُ دَعْوَاهُمْ أَنِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ[۱۰۰]، إِنَّمَا يَتَذَكَّرُ أُوْلُواْ الأَلْبَابِ[۱۰۱]، جَنَّاتُ عَدْنٍ يَدْخُلُونَهَا وَمَنْ صَلَحَ مِنْ آبَائِهِمْ وَأَزْوَاجِهِمْ وَذُرِّيَّاتِهِمْ وَالْمَلائِكَةُ يَدْخُلُونَ عَلَيْهِم مِّن كُلِّ بَابٍ سَلامٌ عَلَيْكُم بِمَا صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَى الدَّارِ[۱۰۲]، وَأُدْخِلَ الَّذِينَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ تَحِيَّتُهُمْ فِيهَا سَلامٌ[۱۰۳]، إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَعُيُونٍ ادْخُلُوهَا بِسَلامٍ آمِنِينَ[۱۰۴]، جَنَّاتُ عَدْنٍ يَدْخُلُونَهَا تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ لَهُمْ فِيهَا مَا يَشَاؤُونَ كَذَلِكَ يَجْزِي اللَّهُ الْمُتَّقِينَ الَّذِينَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ طَيِّبِينَ يَقُولُونَ سَلامٌ عَلَيْكُمُ ادْخُلُواْ الْجَنَّةَ بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ[۱۰۵]، جَنَّاتِ عَدْنٍ الَّتِي وَعَدَ الرَّحْمَنُ عِبَادَهُ بِالْغَيْبِ إِنَّهُ كَانَ وَعْدُهُ مَأْتِيًّا لا يَسْمَعُونَ فِيهَا لَغْوًا إِلاَّ سَلامًا وَلَهُمْ رِزْقُهُمْ فِيهَا بُكْرَةً وَعَشِيًّا[۱۰۶]، وَعِبَادُ الرَّحْمَنِ الَّذِينَ يَمْشُونَ عَلَى الأَرْضِ هَوْنًا وَإِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلامًا[۱۰۷]، أُوْلَئِكَ يُجْزَوْنَ الْغُرْفَةَ بِمَا صَبَرُوا وَيُلَقَّوْنَ فِيهَا تَحِيَّةً وَسَلامًا[۱۰۸]، أُوْلَئِكَ فِي جَنَّاتٍ مُّكْرَمُونَ[۱۰۹][۱۱۰].
  • بهشتیان، مورد احترام و تکریم فرشتگان الهی: جَنَّاتُ عَدْنٍ يَدْخُلُونَهَا وَمَنْ صَلَحَ مِنْ آبَائِهِمْ وَأَزْوَاجِهِمْ وَذُرِّيَّاتِهِمْ وَالْمَلائِكَةُ يَدْخُلُونَ عَلَيْهِم مِّن كُلِّ بَابٍ سَلامٌ عَلَيْكُم بِمَا صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَى الدَّارِ[۱۱۱]، جَنَّاتُ عَدْنٍ يَدْخُلُونَهَا تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ لَهُمْ فِيهَا مَا يَشَاؤُونَ كَذَلِكَ يَجْزِي اللَّهُ الْمُتَّقِينَ الَّذِينَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ طَيِّبِينَ يَقُولُونَ سَلامٌ عَلَيْكُمُ ادْخُلُواْ الْجَنَّةَ بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ[۱۱۲]، وَسِيقَ الَّذِينَ اتَّقَوْا رَبَّهُمْ إِلَى الْجَنَّةِ زُمَرًا حَتَّى إِذَا جَاؤُوهَا وَفُتِحَتْ أَبْوَابُهَا وَقَالَ لَهُمْ خَزَنَتُهَا سَلامٌ عَلَيْكُمْ طِبْتُمْ فَادْخُلُوهَا خَالِدِينَ[۱۱۳][۱۱۴].

کرامت جبرئیل

  • جبرئیل، فرستاده ای بزرگوار و با کرامت: إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ كَرِيمٍ[۱۱۵][۱۱۶]، إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ كَرِيمٍ[۱۱۷][۱۱۸].

کرامت خدا

  • خداوند، صاحب کرامت و بزرگواری: قَالُواْ أَتَعْجَبِينَ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ رَحْمَتُ اللَّهِ وَبَرَكَاتُهُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الْبَيْتِ إِنَّهُ حَمِيدٌ مَّجِيدٌ[۱۱۹]، وَمَن كَفَرَ فَإِنَّ رَبِّي غَنِيٌّ كَرِيمٌ[۱۲۰]، وَيَبْقَى وَجْهُ رَبِّكَ ذُو الْجَلالِ وَالإِكْرَامِ فَبِأَيِّ آلاء رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ[۱۲۱]، تَبَارَكَ اسْمُ رَبِّكَ ذِي الْجَلالِ وَالإِكْرَامِ[۱۲۲]، يَا أَيُّهَا الإِنسَانُ مَا غَرَّكَ بِرَبِّكَ الْكَرِيمِ[۱۲۳]، اقْرَأْ وَرَبُّكَ الأَكْرَمُ[۱۲۴][۱۲۵].
  • خداوند، دارای اقتدار و کرامت جاودانه و خواهان توجّه انسان به آن:'وَيَبْقَى وَجْهُ رَبِّكَ ذُو الْجَلالِ وَالإِكْرَامِ فَبِأَيِّ آلاء رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ[۱۲۶][۱۲۷].

کرامت در سخن

  • ضرورت تکریم و احترام والدین، هنگام سخن گفتن با آنان: وَقَضَى رَبُّكَ أَلاَّ تَعْبُدُواْ إِلاَّ إِيَّاهُ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِندَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ كِلاهُمَا فَلاَ تَقُل لَّهُمَا أُفٍّ وَلاَ تَنْهَرْهُمَا وَقُل لَّهُمَا قَوْلاً كَرِيمًا[۱۲۸][۱۲۹].

کرامت ظاهری

  • فرعونیان، بهره مند از کرامت ظاهری و دنیایی: فَأَرْسَلَ فِرْعَوْنُ فِي الْمَدَائِنِ حَاشِرِينَ[۱۳۰]، فَأَخْرَجْنَاهُم مِّن جَنَّاتٍ وَعُيُونٍ وَكُنُوزٍ وَمَقَامٍ كَرِيمٍ[۱۳۱][۱۳۲].

کرامت عبادالرحمن

  • برخورد کریمانه عبادالرحمن با رفتار و گفتار لغو دیگران: وَعِبَادُ الرَّحْمَنِ الَّذِينَ يَمْشُونَ عَلَى الأَرْضِ هَوْنًا وَإِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلامًا[۱۳۳]، وَالَّذِينَ لا يَشْهَدُونَ الزُّورَ وَإِذَا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا كِرَامًا[۱۳۴][۱۳۵].

کرامت حضرت عیسی (ع)

  • حضرت عیسی (ع) برخوردار از کرامت و احترامی‌جاودانه، در دنیا و آخرت: وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ مَرْيَمَ إِذِ انتَبَذَتْ مِنْ أَهْلِهَا مَكَانًا شَرْقِيًّا[۱۳۶]، ذَلِكَ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ قَوْلَ الْحَقِّ الَّذِي فِيهِ يَمْتَرُونَ[۱۳۷][۱۳۸].
  • حضرت عیسی (ع) مورد احترام و تکریم خداوند: إِذْ قَالَ اللَّهُ يَا عِيسَى إِنِّي مُتَوَفِّيكَ وَرَافِعُكَ إِلَيَّ[۱۳۹][۱۴۰][۱۴۱].

کرامت قرآن

  • قرآن، دارای عظمت و کرامت، در پیشگاه خدا: ق وَالْقُرْآنِ الْمَجِيدِ[۱۴۲][۱۴۳]إِنَّهُ لَقُرْآنٌ كَرِيمٌ[۱۴۴]،كَلاَّ إِنَّهَا تَذْكِرَةٌ فَمَن شَاء ذَكَرَهُ فِي صُحُفٍ مُّكَرَّمَةٍ[۱۴۵][۱۴۶]، إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ ذَلِكَ الْفَوْزُ الْكَبِيرُ إِنَّ بَطْشَ رَبِّكَ لَشَدِيدٌ إِنَّهُ هُوَ يُبْدِئُ وَيُعِيدُ وَهُوَ الْغَفُورُ الْوَدُودُ ذُو الْعَرْشِ الْمَجِيدُ فَعَّالٌ لِّمَا يُرِيدُ [۱۴۷]، بَلْ هُوَ قُرْآنٌ مَّجِيدٌ[۱۴۸][۱۴۹].

کرامت متّقین

  • تقواپیشگان، مورد تکریم خدا: يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ [۱۵۰][۱۵۱].
  • تکریم و احترام فرشتگان از متّقین، در بهشت: إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَعُيُونٍ ادْخُلُوهَا بِسَلامٍ آمِنِينَ[۱۵۲]، وَسِيقَ الَّذِينَ اتَّقَوْا رَبَّهُمْ إِلَى الْجَنَّةِ زُمَرًا حَتَّى إِذَا جَاؤُوهَا وَفُتِحَتْ أَبْوَابُهَا وَقَالَ لَهُمْ خَزَنَتُهَا سَلامٌ عَلَيْكُمْ طِبْتُمْ فَادْخُلُوهَا خَالِدِينَ[۱۵۳]،

وَأُزْلِفَتِ الْجَنَّةُ لِلْمُتَّقِينَ غَيْرَ بَعِيدٍ[۱۵۴]، ادْخُلُوهَا بِسَلامٍ ذَلِكَ يَوْمُ الْخُلُودِ[۱۵۵][۱۵۶].

  • متّقین، مورد تکریم فرشتگان، هنگام مرگ: جَنَّاتُ عَدْنٍ يَدْخُلُونَهَا تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ لَهُمْ فِيهَا مَا يَشَاؤُونَ كَذَلِكَ يَجْزِي اللَّهُ الْمُتَّقِينَ الَّذِينَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ طَيِّبِينَ يَقُولُونَ سَلامٌ عَلَيْكُمُ ادْخُلُواْ الْجَنَّةَ بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ[۱۵۷][۱۵۸].

کرامت محمّد (ص)

  • تکریم خدا از محمّد (ص)، با بنده خود خواندن وی: وَإِن كُنتُمْ فِي رَيْبٍ مِّمَّا نَزَّلْنَا عَلَى عَبْدِنَا فَأْتُواْ بِسُورَةٍ مِّن مِّثْلِهِ وَادْعُواْ شُهَدَاءَكُم مِّن دُونِ اللَّهِ إِنْ كُنتُمْ صَادِقِينَ [۱۵۹][۱۶۰]، سُبْحَانَ الَّذِي أَسْرَى بِعَبْدِهِ لَيْلاً مِّنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الأَقْصَى الَّذِي بَارَكْنَا حَوْلَهُ لِنُرِيَهُ مِنْ آيَاتِنَا إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ [۱۶۱]، الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي أَنزَلَ عَلَى عَبْدِهِ الْكِتَابَ وَلَمْ يَجْعَل لَّهُ عِوَجًا[۱۶۲]، تَبَارَكَ الَّذِي نَزَّلَ الْفُرْقَانَ عَلَى عَبْدِهِ لِيَكُونَ لِلْعَالَمِينَ نَذِيرًا[۱۶۳]، أَلَيْسَ اللَّهُ بِكَافٍ عَبْدَهُ وَيُخَوِّفُونَكَ بِالَّذِينَ مِن دُونِهِ وَمَن يُضْلِلِ اللَّهُ فَمَا لَهُ مِنْ هَادٍ [۱۶۴]، فَأَوْحَى إِلَى عَبْدِهِ مَا أَوْحَى[۱۶۵]، هُوَ الَّذِي يُنَزِّلُ عَلَى عَبْدِهِ آيَاتٍ بَيِّنَاتٍ لِيُخْرِجَكُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَإِنَّ اللَّهَ بِكُمْ لَرَؤُوفٌ رَّحِيمٌ[۱۶۶][۱۶۷].

کرامت حضرت مریم (س)

  • حضرت مریم (س) مورد احترام و تکریم خداوند: إِذْ قَالَتِ امْرَأَةُ عِمْرَانَ رَبِّ إِنِّي نَذَرْتُ لَكَ مَا فِي بَطْنِي مُحَرَّرًا فَتَقَبَّلْ مِنِّي إِنَّكَ أَنتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ فَلَمَّا وَضَعَتْهَا قَالَتْ رَبِّ إِنِّي وَضَعْتُهَا أُنثَى وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا وَضَعَتْ وَلَيْسَ الذَّكَرُ كَالأُنثَى وَإِنِّي سَمَّيْتُهَا مَرْيَمَ وَإِنِّي أُعِيذُهَا بِكَ وَذُرِّيَّتَهَا مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ[۱۶۸][۱۶۹][۱۷۰].

کرامت ملائکه

  • فرشتگان الهی، صاحب کرامت و بزرگواری: مَا هَذَا بَشَرًا إِنْ هَذَا إِلاَّ مَلَكٌ كَرِيمٌ [۱۷۱]؛ وَقَالُوا اتَّخَذَ الرَّحْمَنُ وَلَدًا سُبْحَانَهُ بَلْ عِبَادٌ مُّكْرَمُونَ [۱۷۲] هَلْ أَتَاكَ حَدِيثُ ضَيْفِ إِبْرَاهِيمَ الْمُكْرَمِينَ[۱۷۳][۱۷۴]، بِأَيْدِي سَفَرَةٍ كِرَامٍ بَرَرَةٍ[۱۷۵]وَإِنَّ عَلَيْكُمْ لَحَافِظِينَ كِرَامًا كَاتِبِينَ[۱۷۶][۱۷۷].

کرامت حضرت موسی (ع)

  • حضرت موسی (ع)، پیامبری ارجمند و با کرامت، در پیشگاه خداوند: وَلَقَدْ مَنَنَّا عَلَى مُوسَى وَهَارُونَ[۱۷۸]؛ سَلامٌ عَلَى مُوسَى وَهَارُونَ [۱۷۹]؛ إِنَّهُمَا مِنْ عِبَادِنَا الْمُؤْمِنِينَ[۱۸۰]؛ وَلَقَدْ فَتَنَّا قَبْلَهُمْ قَوْمَ فِرْعَوْنَ وَجَاءَهُمْ رَسُولٌ كَرِيمٌ[۱۸۱][۱۸۲].

کرامت مؤمن آل یاسین

  • ایمان و دفاع حبیب نجّار از دین تا مرز شهادت، موجب رسیدن وی به عزّت و کرامت، در پیشگاه خدا: وَجَاءَ مِنْ أَقْصَى الْمَدِينَةِ رَجُلٌ يَسْعَى قَالَ يَا قَوْمِ اتَّبِعُوا الْمُرْسَلِينَ اتَّبِعُوا مَن لاَّ يَسْأَلُكُمْ أَجْرًا وَهُم مُّهْتَدُونَ وَمَا لِي لاَ أَعْبُدُ الَّذِي فَطَرَنِي وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ أَأَتَّخِذُ مِن دُونِهِ آلِهَةً إِن يُرِدْنِ الرَّحْمَن بِضُرٍّ لاَّ تُغْنِ عَنِّي شَفَاعَتُهُمْ شَيْئًا وَلاَ يُنقِذُونِ إِنِّي إِذًا لَّفِي ضَلالٍ مُّبِينٍ إِنِّي آمَنتُ بِرَبِّكُمْ فَاسْمَعُونِ قِيلَ ادْخُلِ الْجَنَّةَ قَالَ يَا لَيْتَ قَوْمِي يَعْلَمُونَ بِمَا غَفَرَ لِي رَبِّي وَجَعَلَنِي مِنَ الْمُكْرَمِينَ [۱۸۳][۱۸۴][۱۸۵].

کرامت مؤمنان

  • مؤمنان، دارای کرامت و احترام، در بهشت: أُوْلَئِكَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا لَّهُمْ دَرَجَاتٌ عِندَ رَبِّهِمْ وَمَغْفِرَةٌ وَرِزْقٌ كَرِيمٌ[۱۸۶][۱۸۷].
  • پیامبر (ص) موظّف به تکریم و احترام مؤمنان: وَإِذَا جَاءَكَ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِآيَاتِنَا فَقُلْ سَلامٌ عَلَيْكُمْ كَتَبَ رَبُّكُمْ عَلَى نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ أَنَّهُ مَن عَمِلَ مِنكُمْ سُوءًا بِجَهَالَةٍ ثُمَّ تَابَ مِن بَعْدِهِ وَأَصْلَحَ فَأَنَّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ[۱۸۸][۱۸۹].
  • توصیه الهی به مؤمنان، برای رعایت احترام و کرامت همدیگر: لَيْسَ عَلَى الأَعْمَى حَرَجٌ وَلا عَلَى الأَعْرَجِ حَرَجٌ وَلا عَلَى الْمَرِيضِ حَرَجٌ وَلا عَلَى أَنفُسِكُمْ أَن تَأْكُلُوا مِن بُيُوتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ آبَائِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أُمَّهَاتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ إِخْوَانِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أَخَوَاتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أَعْمَامِكُمْ أَوْ بُيُوتِ عَمَّاتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أَخْوَالِكُمْ أَوْ بُيُوتِ خَالاتِكُمْ أَوْ مَا مَلَكْتُم مَّفَاتِحَهُ أَوْ صَدِيقِكُمْ لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَن تَأْكُلُوا جَمِيعًا أَوْ أَشْتَاتًا فَإِذَا دَخَلْتُم بُيُوتًا فَسَلِّمُوا عَلَى أَنفُسِكُمْ تَحِيَّةً مِّنْ عِندِ اللَّهِ مُبَارَكَةً طَيِّبَةً كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الآيَاتِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُون[۱۹۰][۱۹۱].

کرامت حضرت نوح (ع)

  • حضرت نوح (ع)، مورد تکریم و احترام خداوند: كَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ فَكَذَّبُوا عَبْدَنَا وَقَالُوا مَجْنُونٌ وَازْدُجِرَ[۱۹۲][۱۹۳][۱۹۴].

کرامت حضرت هارون (ع)

  • تکریم حضرت هارون (ع) از سوی خدا: وَلَقَدْ مَنَنَّا عَلَى مُوسَى وَهَارُونَ[۱۹۵]؛ سَلامٌ عَلَى مُوسَى وَهَارُونَ [۱۹۶]؛ إِنَّهُمَا مِنْ عِبَادِنَا الْمُؤْمِنِينَ[۱۹۷][۱۹۸].

کرامت یتیم

  • لزوم رعایت کرامت یتیمان، هنگام معاشرت با آنان: كَلاَّ بَل لّا تُكْرِمُونَ الْيَتِيمَ[۱۹۹][۲۰۰].
  • رعایت نکردن کرامت و حرمت یتیمان، فرهنگی حاکم بر مردم جاهلیّت: كَلاَّ بَل لّا تُكْرِمُونَ الْيَتِيمَ[۲۰۱][۲۰۲].

کرامت حضرت یحیی (ع)

  • حضرت یحیی (ع) شخصیّتی بزرگوار و با کرامت جاودانه، در دنیا و آخرت: يَا يَحْيَى خُذِ الْكِتَابَ بِقُوَّةٍ وَآتَيْنَاهُ الْحُكْمَ صَبِيًّا [۲۰۳]؛ وَسَلامٌ عَلَيْهِ يَوْمَ وُلِدَ وَيَوْمَ يَمُوتُ وَيَوْمَ يُبْعَثُ حَيًّا[۲۰۴][۲۰۵].

کرامت حضرت یوسف (ع)

  • حضرت یوسف (ع) مورد تکریم و تعظیم عزیز مصر: وَقَالَ الَّذِي اشْتَرَاهُ مِن مِّصْرَ لاِمْرَأَتِهِ أَكْرِمِي مَثْوَاهُ [۲۰۶][۲۰۷][۲۰۸].
  • حضرت یوسف (ع) شخصیتی با کرامت، همچون فرشته، در دیدگاه زنان اشراف مصر: وَقَالَ نِسْوَةٌ فِي الْمَدِينَةِ امْرَأَةُ الْعَزِيزِ تُرَاوِدُ فَتَاهَا عَن نَّفْسِهِ قَدْ شَغَفَهَا حُبًّا إِنَّا لَنَرَاهَا فِي ضَلالٍ مُّبِينٍ فَلَمَّا سَمِعَتْ بِمَكْرِهِنَّ أَرْسَلَتْ إِلَيْهِنَّ وَأَعْتَدَتْ لَهُنَّ مُتَّكَأً وَآتَتْ كُلَّ وَاحِدَةٍ مِّنْهُنَّ سِكِّينًا وَقَالَتِ اخْرُجْ عَلَيْهِنَّ فَلَمَّا رَأَيْنَهُ أَكْبَرْنَهُ وَقَطَّعْنَ أَيْدِيَهُنَّ وَقُلْنَ حَاشَ لِلَّهِ مَا هَذَا بَشَرًا إِنْ هَذَا إِلاَّ مَلَكٌ كَرِيمٌ [۲۰۹][۲۱۰].
  • برخورد کریمانه حضرت یوسف (ع) با برادران خویش: قَالَ هَلْ عَلِمْتُم مَّا فَعَلْتُم بِيُوسُفَ وَأَخِيهِ إِذْ أَنتُمْ جَاهِلُونَ قَالُواْ أَإِنَّكَ لَأَنتَ يُوسُفُ قَالَ أَنَاْ يُوسُفُ وَهَذَا أَخِي قَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَيْنَا إِنَّهُ مَنَّ يَتَّقِ وَيَصْبِرْ فَإِنَّ اللَّهَ لاَ يُضِيعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِينَ قَالُواْ تَاللَّهِ لَقَدْ آثَرَكَ اللَّهُ عَلَيْنَا وَإِن كُنَّا لَخَاطِئِينَ قَالَ لاَ تَثْرِيبَ عَلَيْكُمُ الْيَوْمَ يَغْفِرُ اللَّهُ لَكُمْ وَهُوَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ[۲۱۱][۲۱۲].

منشأ کرامت

  • خداوند، منشأ هر گونه کرامت و بزرگواری: قَالَ أَرَأَيْتَكَ هَذَا الَّذِي كَرَّمْتَ عَلَيَّ لَئِنْ أَخَّرْتَنِ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ لأَحْتَنِكَنَّ ذُرِّيَّتَهُ إِلاَّ قَلِيلاً [۲۱۳]؛ وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُم مِّنَ الطَّيِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَى كَثِيرٍ مِّمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِيلاً[۲۱۴]؛ وَمَن يُهِنِ اللَّهُ فَمَا لَهُ مِن مُّكْرِمٍ[۲۱۵]؛ قِيلَ ادْخُلِ الْجَنَّةَ قَالَ يَا لَيْتَ قَوْمِي يَعْلَمُونَ بِمَا غَفَرَ لِي رَبِّي وَجَعَلَنِي مِنَ الْمُكْرَمِينَ [۲۱۶]؛ وَيَبْقَى وَجْهُ رَبِّكَ ذُو الْجَلالِ وَالإِكْرَامِ [۲۱۷][۲۱۸].

موانع کرامت

  • اهانت و خواری انسان از جانب خدا، مانع کرامت و بزرگواری وی: وَمَن يُهِنِ اللَّهُ فَمَا لَهُ مِن مُّكْرِمٍ[۲۱۹]
  • گناه و آلودگی، از موانع کرامت و احترام آدمی: إِن تَجْتَنِبُواْ كَبَائِرَ مَا تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُكَفِّرْ عَنكُمْ سَيِّئَاتِكُمْ وَنُدْخِلْكُم مُّدْخَلاً كَرِيمًا[۲۲۰][۲۲۱].

نعمت کرامت

  • اقتدار و کرامت زوال ناپذیر خداوند، نعمتی شایان سپاس برای خلق: وَيَبْقَى وَجْهُ رَبِّكَ ذُو الْجَلالِ وَالإِكْرَامِ فَبِأَيِّ آلاء رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ[۲۲۲][۲۲۳].

کرامت در فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۲

برخی از آیات قرآن حاوی فضائل و خصائصی برای پیامبر اسلام (ص) و نوعی تکریم ویژه است و این کرامت ویژه است و این کرامت ویژه غیر از کرامت اصل انسان در سوره اسراء (اسراء:۷۰) و غیر از اکرامیت در سوره حجرات (حجرات:۱۳) درباره اهل تقواست. منشأ آن، مقام و فضیلت‌های مخصوص رسول گرامی اسلام است. البته جایی دیگر از این بحث به سیرة عملی پیامبر در حفظ کرامت دیگران و رعایت ادب آن مربوط است مانند آن‌چه در آغاز سوره حجرات مطرح شده که این خود در قرآن نیز مشهود است.

  1. لَقَدْ جَاءَكُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِكُمْ عَزِيزٌ عَلَيْهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِيصٌ عَلَيْكُمْ بِالْمُؤْمِنِينَ رَءُوفٌ رَحِيمٌ[۲۲۴].
  2. وَإِنْ كُنْتُمْ فِي رَيْبٍ مِمَّا نَزَّلْنَا عَلَى عَبْدِنَا فَأْتُوا بِسوره مِنْ مِثْلِهِ وَادْعُوا شُهَدَاءَكُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ[۲۲۵]. نکته: ضمیر راجع به (عَبْدِنا) باشد یعنی: سوره‌ای بیاورید که از مثل چنین کسی باشد، کسی که مدرسه و معلمی ندیده و در چنین سرزمین و محیطی پرورش یافته و روحش رنگی از معلومات و تمدن‌های عصر نگرفته، تنها رنگ عبودیت پروردگار او را به چنین مقامی رسانده چنان عبودیتی که همه وجودش را فرا گرفته و روح و قلبش مجرای دستور و اراده خداوند گردیده و عبد مطلق گشته، اسم و عنوان و جهات شخصی همه فانی در عبودیت شده: (عَبْدِنا) (دیگر بندگان گزیده با نام یادآوری شده نه مطلق - وَاذْكُرْ عَبْدَنَا دَاوُودَ[۲۲۶][۲۲۷].
  3. النَّبِيُّ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَأَزْوَاجُهُ أُمَّهَاتُهُمْ وَأُولُو الْأَرْحَامِ بَعْضُهُمْ أَوْلَى بِبَعْضٍ فِي كِتَابِ اللَّهِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُهَاجِرِينَ إِلَّا أَنْ تَفْعَلُوا إِلَى أَوْلِيَائِكُمْ مَعْرُوفًا كَانَ ذَلِكَ فِي الْكِتَابِ مَسْطُورًا[۲۲۸].
  4. سُبْحَانَ الَّذِي أَسْرَى بِعَبْدِهِ لَيْلًا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى الَّذِي بَارَكْنَا حَوْلَهُ لِنُرِيَهُ مِنْ آيَاتِنَا إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ[۲۲۹]. نکته: مفسران در این باره گفته‌اند که در ذکر نام آن حضرت با وصف عبودیت با اضافه به ضمیر جلالة - اشاره به عظمت مقام قدر و اختصاص است[۲۳۰].
  5. الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي أَنْزَلَ عَلَى عَبْدِهِ الْكِتَابَ وَلَمْ يَجْعَلْ لَهُ عِوَجًا[۲۳۱].
  6. تَبَارَكَ الَّذِي نَزَّلَ الْفُرْقَانَ عَلَى عَبْدِهِ لِيَكُونَ لِلْعَالَمِينَ نَذِيرًا[۲۳۲].
  7. أَلَيْسَ اللَّهُ بِكَافٍ عَبْدَهُ وَيُخَوِّفُونَكَ بِالَّذِينَ مِنْ دُونِهِ وَمَنْ يُضْلِلِ اللَّهُ فَمَا لَهُ مِنْ هَادٍ[۲۳۳].
  8. فَأَوْحَى إِلَى عَبْدِهِ مَا أَوْحَى[۲۳۴].
  9. هُوَ الَّذِي يُنَزِّلُ عَلَى عَبْدِهِ آيَاتٍ بَيِّنَاتٍ لِيُخْرِجَكُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَإِنَّ اللَّهَ بِكُمْ لَرَءُوفٌ رَحِيمٌ[۲۳۵].
  10. وَإِذَا جَاءَكَ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِآيَاتِنَا فَقُلْ سَلَامٌ عَلَيْكُمْ كَتَبَ رَبُّكُمْ عَلَى نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ أَنَّهُ مَنْ عَمِلَ مِنْكُمْ سُوءًا بِجَهَالَةٍ ثُمَّ تَابَ مِنْ بَعْدِهِ وَأَصْلَحَ فَأَنَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ[۲۳۶].
  11. وَاعْلَمُوا أَنَّ فِيكُمْ رَسُولَ اللَّهِ لَوْ يُطِيعُكُمْ فِي كَثِيرٍ مِنَ الْأَمْرِ لَعَنِتُّمْ وَلَكِنَّ اللَّهَ حَبَّبَ إِلَيْكُمُ الْإِيمَانَ وَزَيَّنَهُ فِي قُلُوبِكُمْ وَكَرَّهَ إِلَيْكُمُ الْكُفْرَ وَالْفُسُوقَ وَالْعِصْيَانَ أُولَئِكَ هُمُ الرَّاشِدُونَ[۲۳۷].
  12. يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا يَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسَى أَنْ يَكُونُوا خَيْرًا مِنْهُمْ وَلَا نِسَاءٌ مِنْ نِسَاءٍ عَسَى أَنْ يَكُنَّ خَيْرًا مِنْهُنَّ وَلَا تَلْمِزُوا أَنْفُسَكُمْ وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ بِئْسَ الِاسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِيمَانِ وَمَنْ لَمْ يَتُبْ فَأُولَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ[۲۳۸].
  13. يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَدْخُلُوا بُيُوتَ النَّبِيِّ إِلَّا أَنْ يُؤْذَنَ لَكُمْ إِلَى طَعَامٍ غَيْرَ نَاظِرِينَ إِنَاهُ وَلَكِنْ إِذَا دُعِيتُمْ فَادْخُلُوا فَإِذَا طَعِمْتُمْ فَانْتَشِرُوا وَلَا مُسْتَأْنِسِينَ لِحَدِيثٍ إِنَّ ذَلِكُمْ كَانَ يُؤْذِي النَّبِيَّ فَيَسْتَحْيِي مِنْكُمْ وَاللَّهُ لَا يَسْتَحْيِي مِنَ الْحَقِّ وَإِذَا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتَاعًا فَاسْأَلُوهُنَّ مِنْ وَرَاءِ حِجَابٍ ذَلِكُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِكُمْ وَقُلُوبِهِنَّ وَمَا كَانَ لَكُمْ أَنْ تُؤْذُوا رَسُولَ اللَّهِ وَلَا أَنْ تَنْكِحُوا أَزْوَاجَهُ مِنْ بَعْدِهِ أَبَدًا إِنَّ ذَلِكُمْ كَانَ عِنْدَ اللَّهِ عَظِيمًا[۲۳۹].

نکات در آیات فوق این موضوعات مطرح گردیده است:

  1. پیامبری از خودتان آمد که از متن شما برخواسته و مردمی است و اما بر او دشوار است شما در رنج بیفتید، به [[[هدایت]]] شما حریص و نسبت به مؤمنان، دلسوز و مهربان است. چنین پیامبری به دو صفت - رئوفٌ - و - رحیم - خداوند اتصاف دارد. خدای سبحان برای هیچ‌کدام از پیامبران دو نام از نام‌های خود را در یک‌جا جمع نکرده جز برای پیغمبر اکرم (ص) که فرمود: بِالْمُؤْمِنِينَ رَءُوفٌ رَحِيمٌ[۲۴۰].
  2. یکی از تکریم‌های خدا، این است که پیامبر به مؤمنان از خودشان سزاوارتر [و نزدیک‌تر] است و همسرانش مادران ایشانند النَّبِيُّ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَأَزْوَاجُهُ أُمَّهَاتُهُمْ؛
  3. تکریم خداوند از پیامبر اسلام با بنده خواندن وی: وَإِنْ كُنْتُمْ فِي رَيْبٍ مِمَّا نَزَّلْنَا عَلَى عَبْدِنَا...، سُبْحَانَ الَّذِي أَسْرَى بِعَبْدِهِ...، الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي أَنْزَلَ عَلَى عَبْدِهِ الْكِتَابَ...، تَبَارَكَ الَّذِي نَزَّلَ الْفُرْقَانَ عَلَى عَبْدِهِ...، أَلَيْسَ اللَّهُ بِكَافٍ عَبْدَهُ...، فَأَوْحَى إِلَى عَبْدِهِ...، هُوَ الَّذِي يُنَزِّلُ عَلَى عَبْدِهِ آيَاتٍ بَيِّنَاتٍ....
  4. پیامبر موظّف به تکریم و احترام به مؤمنان: إِذَا جَاءَكَ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِآيَاتِنَا فَقُلْ سَلَامٌ عَلَيْكُمْ؛
  5. خداوند میگوید: بدانید رسول اللَّه در میان شماست، هر گاه در بسیاری از امور از شما اطاعت کند به مشقت خواهید افتاد از خوشبختی شما این است که رسول خدا (ص) در میان شما است و با تکریم خداوند رابطه او با عالم وحی برقرار است وَاعْلَمُوا أَنَّ فِيكُمْ رَسُولَ اللَّهِ و هر گاه خط و خطوط انحرافی در میان شما پیدا شود از این طریق شما را آگاه می‌سازد. و انتظار نداشته باشید که از شما اطاعت کند، و دستور بگیرد، او نسبت به شما از هر کس مهربان‌تر است، برای تحمیل افکار خود به او فشار نیاورید که این به زیان شما است. و به سختی خواهید افتاد لَوْ يُطِيعُكُمْ فِي كَثِيرٍ مِنَ الْأَمْرِ لَعَنِتُّمْ؛
  6. خداوند از طریق پیام وحی به پیامبر مؤمنان را به کرامت انسان توجه میدهد و از مسخره کردن با گفتار و رفتار يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا يَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ و اشاره وَلَا تَلْمِزُوا أَنْفُسَكُمْ و به کار بردن نام زشت برای یکدیگر برحذر میدارد وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ.
  7. خداوند با تکریم پیامبر تشریفات حضور و آداب معاشرت با پیامبر را مطرح می‌کند و می‌گوید: ای کسانی که ایمان آورده‌اید! هرگز در اتاق‌های پیامبر سر زده داخل نشوید و حریم رهبران الهی را محترم بشمارید: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَدْخُلُوا بُيُوتَ النَّبِيِّ مگر این که برای صرف غذا به شما اجازه داده شود إِلَّا أَنْ يُؤْذَنَ لَكُمْ إِلَى طَعَامٍ آن هم مشروط به این که به موقع وارد شوید نه این که از مدتی قبل بیایید و در انتظار وقت غذا بنشینید غَيْرَ نَاظِرِينَ إِنَاهُ و مهمان نباید برای میزبان خود مزاحمت ایجاد کند. و هنگامی که غذا خوردید پراکنده شوید وَلَكِنْ إِذَا دُعِيتُمْ فَادْخُلُوا فَإِذَا طَعِمْتُمْ فَانْتَشِرُوا پس از صرف غذا مجلس انس و گفتگو تشکیل ندهید وَلَا مُسْتَأْنِسِينَ لِحَدِيثٍ سپس علت این حکم را چنین بیان می‌کند: این کار پیامبر را آزار می‌داد، اما او از شما شرم می‌کرد، ولی خداوند از بیان حق شرم نمی‌کند و ابا ندارد إِنَّ ذَلِكُمْ كَانَ يُؤْذِي النَّبِيَّ فَيَسْتَحْيِي مِنْكُمْ وَاللَّهُ لَا يَسْتَحْيِي مِنَ الْحَقِّ و هنگامی که چیزی از متاع و وسائل زندگی از همسران پیامبر (ص) بخواهید از پشت حجاب - پرده - بخواهید وَإِذَا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتَاعًا فَاسْأَلُوهُنَّ مِنْ وَرَاءِ حِجَابٍ قرآن بعد از این دستور فلسفه آن را چنین بیان می‌فرماید: این برای پاکی دل‌های شما و آنان بهتر است ذَلِكُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِكُمْ وَقُلُوبِهِنَّ شما هرگز حق ندارید که همسران او را بعد از او به همسری خویش در آورید که این کار در نزد خدا عظیم است وَلَا أَنْ تَنْكِحُوا أَزْوَاجَهُ مِنْ بَعْدِهِ أَبَدًا إِنَّ ذَلِكُمْ كَانَ عِنْدَ اللَّهِ عَظِيمًا و این از احکام اختصاصی پیامبر (ص) است[۲۴۱].

منابع

پانویس

  1. فرهنگ فارسی، ج ۳، ص ۲۹۲۹، «کرامت».
  2. مفردات، ص ۷۰۷، «کرم».
  3. التحقیق، ج ۱۰، ص ۴۶ - ۴۷، «کرم».
  4. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  5. اما انسان، چون پروردگارش او را بیازماید و گرامی دارد و نعمت دهد، می‌گوید: پروردگارم مرا گرامی داشت؛ سوره فجر، آیه:۱۵.
  6. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  7. اگر از گناهان بزرگی که از آن بازداشته شده‌اید دوری گزینید از گناهان (کوچک) تان چشم می‌پوشیم و شما را به جایگاهی کرامند در می‌آوریم؛ سوره نساء، آیه:۳۱.
  8. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  9. و آنان که به ادای گواهی‌های خود برمی‌خیزند؛ سوره معارج، آیه:۳۳.
  10. آنان در بوستان‌هایی، ارجمند داشته می‌شوند؛ سوره معارج، آیه:۳۵.
  11. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  12. جز نمازگزاران؛ سوره معارج، آیه:۲۲.
  13. و آنان که سپرده‌های نزد خود و پیمان خویش را پاس می‌دارند؛ سوره معارج، آیه:۳۲.
  14. آنان در بوستان‌هایی، ارجمند داشته می‌شوند؛ سوره معارج، آیه:۳۵.
  15. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  16. آنان در بوستان‌هایی، ارجمند داشته می‌شوند؛ سوره معارج، آیه:۳۵.
  17. و آنان که در دارایی‌هایشان حقی معین است برای پرسنده (ی مستمند) و بی‌بهره؛ سوره معارج، آیه:۲۴ - ۲۵.
  18. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  19. من به پروردگار شما به راستی ایمان آورده‌ام پس (سخن) مرا بشنوید. گفته شد: به بهشت درآی! (و او) گفت: کاش قوم من (این را) می‌دانستند، که پروردگارم مرا آمرزید و مرا از گرامی‌داشتگان گردانید؛ سوره یس، آیه:۲۵ - ۲۷.
  20. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  21. آنان در بوستان‌هایی، ارجمند داشته می‌شوند؛ سوره معارج، آیه:۳۵.
  22. و آنان که روز پاداش و کیفر را راست می‌شمارند؛ سوره معارج، آیه:۲۶.
  23. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  24. و آنان که گواهی دروغ نمی‌دهند و چون بر یاوه بگذرند بزرگوارانه می‌گذرند؛ سوره فرقان، آیه:۷۲.
  25. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  26. و آنان را که در پی خشنودی پروردگارشان شکیبایی پیشه می‌کنند و نماز را برپا می‌دارند و از آنچه ما روزی آنان کرده‌ایم پنهان و آشکار می‌بخشند و به نیکی، بدی را دور می‌دارند؛ فرجام (نیک) آن سرای است، بهشت‌هایی جاودان که آنان و شایستگان از نیاکان و همسران و فرزندانشان در آن وارد می‌شوند و فرشتگان از هر دری بر آنان درمی‌آیند. درود بر شما به شکیبی که ورزیده‌اید که فرجام آن سرای، نیکوست!؛ سوره رعد، آیه: ۲۲ - ۲۴.
  27. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  28. درود بر کسی که از رهنمود (خداوند) پیروی کند؛ سوره طه، آیه:۴۷.
  29. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  30. و گفتند خداوند بخشنده (از فرشتگان) فرزندی گزیده است؛ پاکا که اوست؛ بلکه (فرشته‌ها تنها) بندگانی ارجمندند؛ در گفتار بر او پیشی نمی‌جویند و آنان به فرمان وی کار می‌کنند؛ سوره انبیاء، آیه: ۲۶ - ۲۷.
  31. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  32. ای مردم! بی‌گمان گرامی‌ترین شما نزد خداوند پرهیزگارترین شماست؛ سوره حجرات، آیه:۱۳.
  33. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  34. و آنان که از عذاب پروردگارشان در هراسند. بی‌گمان عذاب پروردگارشان ایمنی‌ناپذیر است؛ سوره معارج، آیه: ۲۷ - ۲۸.
  35. آنان در بوستان‌هایی، ارجمند داشته می‌شوند؛ سوره معارج، آیه:۳۵.
  36. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  37. و از دورترین جای شهر مردی شتابان آمد؛ گفت: ای قوم من، از این فرستادگان پیروی کنید. از کسانی که پاداشی از شما نمی‌خواهند و خود رهیافته‌اند پیروی کنید؛ سوره یس، آیه: ۲۰ - ۲۱.
  38. من به پروردگار شما به راستی ایمان آورده‌ام پس (سخن) مرا بشنوید. گفته شد: به بهشت درآی! (و او) گفت: کاش قوم من (این را) می‌دانستند، که پروردگارم مرا آمرزید و مرا از گرامی‌داشتگان گردانید؛ سوره یس، آیه: ۲۵ - ۲۷.
  39. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  40. و از دورترین جای شهر مردی شتابان آمد؛ گفت: ای قوم من، از این فرستادگان پیروی کنید. از کسانی که پاداشی از شما نمی‌خواهند و خود رهیافته‌اند پیروی کنید. و چرا باید کسی را نپرستم که مرا آفریده است و به سوی او بازگردانده می‌شوید؟ آیا به جای او خدایانی را برگزینم که اگر (خداوند) بخشنده گزندی برای من بخواهد میانجیگری آنان مرا سودی نخواهد داشت و نمی‌توانند رهاییم بخشند؟؛ سوره یس، آیه: ۲۰ - ۲۳.
  41. گفته شد: به بهشت درآی! (و او) گفت: کاش قوم من (این را) می‌دانستند، که پروردگارم مرا آمرزید و مرا از گرامی‌داشتگان گردانید؛ سوره یس، آیه: ۲۶ - ۲۷.
  42. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  43. آیا درنیافته‌ای که هر کس در آسمان‌ها و هر کس در زمین است و خورشید و ماه و ستارگان و کوه‌ها و درختان و جنبندگان و بسیاری از مردم به خداوند سجده می‌برند؟ و بر بسیاری (با خودداری از سجده) عذاب سزاوار گشته است؛ و کسی را که خداوند خوار دارد هیچ کس گرامی نخواهد داشت؛ بی‌گمان خداوند آنچه بخواهد انجام می‌دهد؛ سوره حج، آیه:۱۸.
  44. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  45. و (یاد کنید) آنگاه را که به فرشتگان گفتیم: برای آدم فروتنی کنید، همه فروتنی کردند جز ابلیس که سرباز زد و سرکشی کرد و از کافران شد؛ سوره بقره، آیه:۳۴.
  46. در روایتی از امام رضا (ع) آمده: سجده ملائکه بر حضرت آدم (ع) سجده تکریم بوده است؛ تفسیر نورالثقلین، ج ۱، ص ۵۸، ح ۱۰۱.
  47. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  48. و آنان که پاکدامنند، جز با همسران خویش یا کنیزهاشان که اینان نکوهیده نیستند؛ سوره معارج، آیه: ۲۹ - ۳۰.
  49. آنان در بوستان‌هایی، ارجمند داشته می‌شوند؛ سوره معارج، آیه:۳۵.
  50. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  51. بخوان و (بدان که) پروردگار تو گرامی‌ترین است؛ سوره علق، آیه:۳.
  52. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  53. آنان در بوستان‌هایی، ارجمند داشته می‌شوند؛ سوره معارج، آیه:۳۵.
  54. و آنان که سپرده‌های نزد خود و پیمان خویش را پاس می‌دارند؛ سوره معارج، آیه:۳۲.
  55. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  56. آنان در بوستان‌هایی، ارجمند داشته می‌شوند؛ سوره معارج، آیه:۳۵.
  57. جز نمازگزاران، آنان که در نمازهایشان پیگیری دارند؛ سوره معارج، آیه: ۲۲ - ۲۳.
  58. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  59. درود بر ابراهیم؛ سوره صافات، آیه:۱۰۹.
  60. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  61. و به یقین، فرشتگان ما برای ابراهیم مژده آوردند، گفتند: درود بر تو گفت: درود (بر شما)! دیری نپایید که (ابراهیم) گوساله‌ای بریان آورد؛ سوره هود، آیه:۶۹.
  62. و آنان را از مهمانان ابراهیم آگاه کن هنگامی که بر او وارد شدند و درودی گفتند (ابراهیم) گفت: ما از شما هراسانیم؛ سوره حجر، آیه: ۵۱ - ۵۲.
  63. آیا داستان مهمانان گرامی ابراهیم به (گوش) تو رسیده است؟ هنگامی که بر او وارد شدند و درود گفتند، او نیز درود گفت (و پنداشت) گروهی ناشناسند؛ سوره ذاریات، آیه: ۲۴ - ۲۵.
  64. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  65. ای اهل کتاب! چرا درباره ابراهیم چون و چرا می‌کنید؟ با آنکه تورات و انجیل جز پس از وی فرو فرستاده نشده است؛ آیا خرد نمی‌ورزید؟؛ سوره آل عمران، آیه:۶۵.
  66. ابراهیم نه یهودی بود و نه مسیحی ولی درست‌آیینی فرمانبردار بود و از مشرکان نبود؛ سوره آل عمران، آیه:۶۷.
  67. اینکه هر یک از یهود و نصارا در نسبت دادن حضرت ابراهیم (ع) به خود می کوشیدند، از منزلت و احترام آن حضرت، در میان آنان حکایت دارد.
  68. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  69. و در این کتاب از ابراهیم یاد کن که او پیامبری بسیار راستگو بود؛ سوره مریم، آیه:۴۱.
  70. و به آنان از بخشایش خویش ارزانی داشتیم و برای آنان نام و آوازه نیکوی بلندی پدید آوردیم؛ سوره مریم، آیه:۵۰.
  71. و بدو ندا کردیم که: ای ابراهیم!؛ سوره صافات، آیه:۱۰۴.
  72. و در میان آیندگان از وی (نامی نیکو) بر جای نهادیم؛ سوره صافات، آیه: ۱۰۸.
  73. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  74. و درود بر ال یاسین؛ سوره صافات، آیه:۱۳۰.
  75. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  76. بگو: سپاس خداوند را و درود بر آن بندگان وی که برگزیده است؛ آیا خداوند بهتر است یا آنچه (برای او) شریک می‌آورند؟؛ سوره نمل، آیه:۵۹.
  77. و درود بر پیامبران؛ سوره صافات، آیه:۱۸۱.
  78. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  79. و به راستی ما فرزندان آدم را ارجمند داشته‌ایم و آنان را در خشکی و دریا (بر مرکب) سوار کرده‌ایم و به آنان از چیزهای پاکیزه روزی داده‌ایم و آنان را بر بسیاری از آنچه آفریده‌ایم، نیک برتری بخشیده‌ایم؛ سوره اسراء، آیه:۷۰.
  80. بنا بر اینکه مقصود از "كَثِيرٍ مِّمَّنْ خَلَقْنَا" موجودات مادّی، مثل حیوان و جنّ باشد؛ المیزان، ج ۱۳، ص ۱۵۷.
  81. ای مردم! بی‌گمان گرامی‌ترین شما نزد خداوند پرهیزگارترین شماست؛ سوره حجرات، آیه:۱۳.
  82. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  83. و به راستی ما فرزندان آدم را ارجمند داشته‌ایم و آنان را در خشکی و دریا (بر مرکب) سوار کرده‌ایم و به آنان از چیزهای پاکیزه روزی داده‌ایم و آنان را بر بسیاری از آنچه آفریده‌ایم، نیک برتری بخشیده‌ایم؛ سوره اسراء، آیه:۷۰.
  84. اما انسان، چون پروردگارش او را بیازماید و گرامی دارد و نعمت دهد، می‌گوید: پروردگارم مرا گرامی داشت؛ سوره فجر، آیه:۱۵.
  85. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  86. اما انسان، چون پروردگارش او را بیازماید و گرامی دارد و نعمت دهد، می‌گوید: پروردگارم مرا گرامی داشت؛ سوره فجر، آیه:۱۵.
  87. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  88. تنها خردمندان پند می‌پذیرند؛ سوره رعد، آیه:۱۹.
  89. بهشت‌هایی جاودان که آنان و شایستگان از نیاکان و همسران و فرزندانشان در آن وارد می‌شوند و فرشتگان از هر دری بر آنان درمی‌آیند. درود بر شما به شکیبی که ورزیده‌اید که فرجام آن سرای، نیکوست!؛ سوره رعد، آیه: ۲۳ - ۲۴.
  90. و آنان را که در پی خشنودی پروردگارشان شکیبایی پیشه می‌کنند و نماز را برپا می‌دارند و از آنچه ما روزی آنان کرده‌ایم پنهان و آشکار می‌بخشند و به نیکی، بدی را دور می‌دارند؛ فرجام (نیک) آن سرای است، بهشت‌هایی جاودان که آنان و شایستگان از نیاکان و همسران و فرزندانشان در آن وارد می‌شوند و فرشتگان از هر دری بر آنان درمی‌آیند. درود بر شما به شکیبی که ورزیده‌اید که فرجام آن سرای، نیکوست!؛ سوره رعد، آیه: ۲۲ - ۲۴.
  91. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  92. و از بنده ما ایّوب یاد کن آنگاه که پروردگارش را ندا کرد که شیطان به من رنج و عذاب رسانده است. بدو گفتیم) با پای خود (بر زمین) بکوب! اینک شستنگاهی سرد و نوشیدنی‌یی (نوشین) است و ما از سر بخشایشی از خویش و پند آموختن به خردمندان، خانواده‌اش را- و با آنها، همانند آنان را- به او بخشیدیم. و دسته‌ای گیاه در کف بگیر و با آن (یکبار همسرت را) بزن و سوگند مشکن؛ به راستی ما او را شکیبا یافتیم. نیکو بنده بود که اهل بازگشت (و توبه) بود؛ سوره ص، آیه: ۴۱ - ۴۴.
  93. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  94. و به موسی وحی کردیم که بندگان مرا شب راهی کن و راهی خشک در دریا برای آنان بگشا (چنان که) نه از سر رسیدن (دشمن) بترسی و نه از غرق شدن بهراسی؛ سوره طه، آیه:۷۷.
  95. تعبیر از بنی اسرائیل به "عِبَادِي" برای تشریف، عنایت و رحمت است؛ تفسیر التحریروالتنویر، ج ۸، جزء ۱۶، ص ۲۷۰؛ روح المعانی، ج ۹، جزء ۱۶، ص ۳۴۴ - ۳۴۵.
  96. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  97. اما کسانی را که از پروردگارشان پروا کرده‌اند، بوستان‌هایی است که از بن آنها جویباران روان است، در آنها جاودانند، به پذیرایی از نزد خداوند و آنچه نزد خداوند است برای نیکوکاران بهتر است؛ سوره آل عمران، آیه:۱۹۸.
  98. "نُزُل" چیزی است که با آن از مهمان وارد شده پذیرایی می‌شود؛ لسان العرب، ج ۱۴، ص ۱۱۲، "نُزُل"، اسناد آن به خدا، حکایت از تکریم می‌کند.
  99. و میان آن دو پرده‌ای است و بر آن پشته‌ها کسانی هستند که هر گروه (از آنان) را از چهره‌شان باز می‌شناسند و به بهشتیان که هنوز به آن (بهشت) در نیامده‌اند ولی (آن را) امید می‌برند ندا می‌دهند که: درود بر شما!؛ سوره اعراف، آیه:۴۶.
  100. پروردگار کسانی که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند آنان را به (پاداش) ایمانشان راهنمایی می‌کند؛ از بن (جایگاه) آنان در بوستان‌های پرنعمت جویبارها روان است. دعای آنان در آن (بهشت) سبحانک اللّهم «پاکا که تویی بار پروردگارا» ست و درودشان، «سلام» و پایان دعاشان، الحمد للّه ربّ العالمین «سپاس خداوند پروردگار جهانیان را؛ سوره یونس، آیه: ۹- ۱۰.
  101. تنها خردمندان پند می‌پذیرند؛ سوره رعد، آیه:۱۹.
  102. بهشت‌هایی جاودان که آنان و شایستگان از نیاکان و همسران و فرزندانشان در آن وارد می‌شوند و فرشتگان از هر دری بر آنان درمی‌آیند. درود بر شما به شکیبی که ورزیده‌اید که فرجام آن سرای، نیکوست!؛ سوره رعد، آیه: ۲۳ - ۲۴.
  103. و آنان که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند به بوستان‌هایی در آورده می‌شوند که از بن آنها جویباران روان است، به اذن پروردگارشان در آنها جاودانند؛ درودشان در آنجا «سلام» است؛ سوره ابراهیم، آیه:۲۳.
  104. اما پرهیزگاران در بوستان‌ها و (کنار) چشمه‌سارانند. در آن با تندرستی و ایمنی درآیید!؛ سوره حجر، آیه: ۴۵ - ۴۶.
  105. بهشت‌هایی جاودان که در آن درمی‌آیند، از بن آنها جویبارها روان است، هر چه بخواهند در آن دارند، بدین‌گونه خداوند پرهیزگاران را پاداش می‌دهد. همان کسانی که در حال پاکی، فرشتگان جانشان را می‌گیرند؛ (و به آنان) می‌گویند: درود بر شما! برای کارهایی که می‌کردید به بهشت درآیید!؛ سوره نحل، آیه: ۳۱ - ۳۲.
  106. بهشت‌هایی جاودان که (خداوند) بخشنده به بندگانش در (جهان) نهان وعده کرده است؛ بی‌گمان وعده او شدنی است. در آنجا هیچ سخن یاوه‌ای نمی‌شنوند؛ تنها درود می‌شنوند و در آن، پگاهان و در پایان روز روزی خود را دارند؛ سوره مریم، آیه: ۶۱ - ۶۲.
  107. و بندگان (خداوند) بخشنده آنانند که بر زمین فروتنانه گام برمی‌دارند و هرگاه نادانان با آنان سخن سر کنند پاسخی نرم گویند؛ سوره فرقان، آیه:۶۳.
  108. آنانند که غرفه بهشت را بر شکیبی که ورزیده‌اند پاداش می‌برند و در آن با خوش‌آمد و درود روبه‌رو می‌گردند؛ سوره فرقان، آیه:۷۵.
  109. آنان در بوستان‌هایی، ارجمند داشته می‌شوند؛ سوره معارج، آیه:۳۵.
  110. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  111. بهشت‌هایی جاودان که آنان و شایستگان از نیاکان و همسران و فرزندانشان در آن وارد می‌شوند و فرشتگان از هر دری بر آنان درمی‌آیند. درود بر شما به شکیبی که ورزیده‌اید که فرجام آن سرای، نیکوست!؛ سوره رعد، آیه: ۲۳ - ۲۴.
  112. بهشت‌هایی جاودان که در آن درمی‌آیند، از بن آنها جویبارها روان است، هر چه بخواهند در آن دارند، بدین‌گونه خداوند پرهیزگاران را پاداش می‌دهد. همان کسانی که در حال پاکی، فرشتگان جانشان را می‌گیرند؛ (و به آنان) می‌گویند: درود بر شما! برای کارهایی که می‌کردید به بهشت درآیید!؛ سوره نحل، آیه: ۳۱ - ۳۲.
  113. و آنان را که از پروردگارشان پروا کردند دسته‌دسته به سوی بهشت گسیل می‌کنند تا چون به آن رسند و درهای آن گشوده شود و نگهبانان آن به آنان بگویند: درود بر شما، خوش آمدید، جاودانه در آن درآیید؛ سوره زمر، آیه:۷۳.
  114. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  115. که این (قرآن) بازخوانده فرستاده‌ای گرامی است؛ سوره حاقه، آیه:۴۰.
  116. مقصود از "رَسُولٍ كَرِيمٍ" جبرئیل است که حامل وحی بر پیامبر (ص) است؛ مجمع البیان، ج ۹ - ۱۰، ص ۵۲۵ و ۶۷۷؛ الکشاف، ج ۴، ص ۶۰۶.
  117. که این (قرآن) باز خوانده فرستاده‌ای گرامی است؛ سوره تکویر، آیه:۱۹.
  118. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  119. گفتند: آیا از کار خداوند در شگفتی با آنکه بخشایش خداوند و برکات او ارزانی شما خاندان (رسالت) است؟ بی‌گمان او ستوده‌ای ارجمند است؛ سوره هود، آیه:۷۳.
  120. بی‌گمان پروردگار من بی‌نیازی ارجمند است؛ سوره نمل، آیه:۴۰.
  121. و (تنها) ذات بشکوه و کرامند پروردگارت ماندگار است. پس کدام نعمت پروردگارتان را دروغ می‌شمارید؟؛ سوره الرحمن، آیه:۲۷ - ۲۸.
  122. خجسته باد نام پروردگارت آن (خداوند) بشکوه و کرامند؛ سوره الرحمن، آیه:۷۸.
  123. ای انسان! چه تو را با پروردگار بخشنده‌ات به خیرگی وا داشت؟؛ سوره انفطار، آیه:۶.
  124. بخوان و (بدان که) پروردگار تو گرامی‌ترین است؛ سوره علق، آیه:۳.
  125. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  126. و (تنها) ذات بشکوه و کرامند پروردگارت ماندگار است. پس کدام نعمت پروردگارتان را دروغ می‌شمارید؟؛ سوره الرحمن، آیه:۲۷ - ۲۸.
  127. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  128. و پروردگارت فرمان داده است که جز او را نپرستید و به پدر و مادر نکویی کنید؛ اگر هر یک از آن دو یا هر دو، نزد تو به پیری رسند به آنان اف مگو و بر آنها بانگ مزن و با ایشان سخن به نکویی بگوی!؛ سوره اسراء، آیه:۲۳.
  129. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  130. آنگاه فرعون گردآورندگانی را به شهرها فرستاد؛ سوره شعراء، آیه:۵۳.
  131. آنگاه آنان را از بوستان‌ها و (کنار) چشمه‌سارها و از (کنار) گنج‌ها و جایگاهی ارزشمند که داشتند بیرون راندیم؛ سوره شعراء، آیه: ۵۷ - ۵۸.
  132. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  133. و بندگان (خداوند) بخشنده آنانند که بر زمین فروتنانه گام برمی‌دارند و هرگاه نادانان با آنان سخن سر کنند پاسخی نرم گویند؛ سوره فرقان، آیه:۶۳.
  134. و آنان که گواهی دروغ نمی‌دهند و چون بر یاوه بگذرند بزرگوارانه می‌گذرند؛ سوره فرقان، آیه:۷۲.
  135. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  136. و در این کتاب از مریم یاد کن هنگامی که از خانواده خویش در جایگاهی خاوری گوشه گزید؛ سوره مریم، آیه:۱۶.
  137. این عیسی پسر مریم است؛ آن سخن راستین که در آن تردید می‌کنند؛ سوره مریم، آیه:۳۴.
  138. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  139. آنگاه خداوند فرمود: ای عیسی! من بازگیرنده تو و فرابرنده تو سوی خویش؛ سوره آل عمران، آیه:۵۵.
  140. بنا بر اینکه مقصود از "وَرَافِعُكَ إِلَيَّ " رفع به سوی کرامت الهی باشد؛ مجمع البیان، ج ۱ - ۲، ص ۷۵۹.
  141. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  142. قاف، سوگند به قرآن بلند جایگاه؛ سوره ق، آیه:۱.
  143. سوگند خدا به قرآن، نشانگر حرمت و کرامت آن است و "مَجِيدِ" نیز به معنای دارای کرامت است؛ مفردات، ص ۷۶۰ - ۷۶۱، "مجد"؛ مجمع البیان، ج ۹ - ۱۰، ص ۲۱۱).
  144. که این قرآنی ارجمند است؛ سوره واقعه، آیه:۷۷.
  145. نه چنین است؛ آن (قرآن) به راستی یادکردی است. هر که خواهد آن را به یاد می‌آورد در اوراقی ارجمند است؛ سوره عبس، آیه: ۱۱ - ۱۳.
  146. بنا بر اینکه مقصود از «صحف مکرّمة» قرآن باشد؛ المیزان، ج ۲۰، ص ۲۰۲.
  147. 11 بی‌گمان آنان که ایمان آوردند و کارهای شایسته کردند، بهشت‌هایی که جویباران از بن آنها روان است از آن آنهاست؛ این رستگاری بزرگ است. به راستی بازخواست پروردگارت بسیار سخت است. اوست که (آفرینش را) می‌آغازد و باز می‌گرداند. و او آمرزگار دوستدار است. دارنده ارجمند اورنگ (فرمانفرمایی جهان). انجام دهنده آنچه بخواهد؛ سوره بروج، آیه:۱۱ - ۱۶.
  148. این سخن، جادو و دروغ نیست بلکه قرآنی ارجمند است؛ سوره بروج، آیه:۲۱.
  149. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  150. ای مردم! بی‌گمان گرامی‌ترین شما نزد خداوند پرهیزگارترین شماست؛ سوره حجرات، آیه:۱۳.
  151. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  152. اما پرهیزگاران در بوستان‌ها و (کنار) چشمه‌سارانند. در آن با تندرستی و ایمنی درآیید!؛ سوره حجر، آیه: ۴۵ - ۴۶.
  153. و آنان را که از پروردگارشان پروا کردند دسته‌دسته به سوی بهشت گسیل می‌کنند تا چون به آن رسند و درهای آن گشوده شود و نگهبانان آن به آنان بگویند: درود بر شما، خوش آمدید، جاودانه در آن درآیید؛ سوره زمر، آیه:۷۳.
  154. و بهشت را برای پرهیزگاران نزدیک می‌آورند چنان‌که دور نباشد؛ سوره ق، آیه:۳۱.
  155. بدان با سلامتی درآیید که این روز جاودانگی است؛ سوره ق، آیه:۳۴.
  156. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  157. بهشت‌هایی جاودان که در آن درمی‌آیند، از بن آنها جویبارها روان است، هر چه بخواهند در آن دارند، بدین‌گونه خداوند پرهیزگاران را پاداش می‌دهد. همان کسانی که در حال پاکی، فرشتگان جانشان را می‌گیرند؛ (و به آنان) می‌گویند: درود بر شما! برای کارهایی که می‌کردید به بهشت درآیید!؛ سوره نحل، آیه: ۳۱ - ۳۲.
  158. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  159. و اگر در آنچه بر بنده خود فرو فرستاده‌ایم تردیدی دارید، چنانچه راست می‌گویید سوره‌ای همگون آن بیاورید و (در این کار) گواهان خود را (نیز) در برابر خداوند، فرا خوانید؛ سوره بقره، آیه: ۲۳.
  160. تعبیر از پیامبر (ص) به "عَبْدِ" و اضافه آن به "نَا"ی ضمیر جلاله، بیانگر نهایت عظمت و تشریف است؛ روح المعانی، ج ۱، جزء ۱، ص ۱۶۸ - ۱۶۹.
  161. پاکا آن (خداوند) که شبی بنده خویش را از مسجد الحرام تا مسجد الاقصی - که پیرامون آن را خجسته گردانده‌ایم- برد تا از نشانه‌هایمان بدو نشان دهیم، بی‌گمان اوست که شنوای بیناست؛ سوره اسراء، آیه:۱۷.
  162. سپاس خداوندی را که بر بنده خود این کتاب را فرو فرستاد و در آن هیچ کژی ننهاد؛ سوره کهف، آیه:۱.
  163. بزرگوار است آن (خداوند) که فرقان را بر بنده خویش فرو فرستاد تا جهانیان را بیم‌دهنده باشد؛ سوره فرقان، آیه:۱.
  164. آیا خداوند بنده خویش را بسنده نیست؟ و تو را از کسانی جز او می‌ترسانند و هر کس را خداوند گمراه گذارد رهنمونی نخواهد داشت؛ سوره زمر، آیه:۳۶.
  165. پس (خداوند) به بنده خود وحی کرد، آنچه وحی کرد؛ سوره نجم، آیه:۱۰.
  166. اوست که بر بنده خویش آیاتی روشن فرو می‌فرستد تا شما را به سوی روشنایی، از تیرگی‌ها در آورد و بی‌گمان خداوند به شما مهربانی بخشاینده است؛ سوره حدید، آیه:۹.
  167. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  168. (یاد کن) آنگاه را که همسر عمران گفت: پروردگارا! من نذر کرده‌ام آنچه در شکم دارم آزاد (از هر شرطی) تو را باشد پس (نذر مرا) از من بپذیر که تویی که شنوای دانایی. و چون او را بزاد گفت: پروردگارا! من (به جای پسر) دختر، زاده‌ام- و خداوند بهتر می‌داند که او چه زاد و هر پسر همگون این دختر نیست- و من او را مریم نامیده‌ام و او و نسل او را از شیطان رانده به پناه تو می‌آورم؛ سوره آل عمران، آیه: ۳۵ - ۳۶.
  169. بنا بر اینکه جمله "وَلَيْسَ الذَّكَرُ كَالأُنثَى" کلام خدا باشد، نشانگر تکریم و تعظیم حضرت مریم (س) است و حضرت زکریّا (ع) هم پس از پی بردن به این کرامت و شخصیّت حضرت مریم (س) از خدا طلب ذرّیّه طیّبه کرد؛ المیزان، ج ۳، ص ۱۷۲ و ۱۷۵؛ ج ۱۴، ص ۱۰.
  170. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  171. پاکاکه خداوند است! این، نه آدمیزاد که جز فرشته‌ای ارجمند نیست؛ سوره یوسف، آیه:۳۱.
  172. و گفتند خداوند بخشنده (از فرشتگان) فرزندی گزیده است؛ پاکا که اوست؛ بلکه (فرشته‌ها تنها) بندگانی ارجمندند؛ سوره انبیاء، آیه: ۲۶ - ۲۷.
  173. آیا داستان مهمانان گرامی ابراهیم به (گوش) تو رسیده است؟؛ سوره ذاریات، آیه:۲۴.
  174. بر اساس روایت، فرشتگان فرود آمده بر حضرت ابراهیم (ع)، جبرئیل، اسرافیل، میکائیل و کرّوبیل بوده‌اند؛ الکافی، ج ۸، ص ۳۲۸، ح ۵۰۵.
  175. به دست نویسندگانی که ارجمند و نیکویند؛ سوره عبس، آیه: ۱۵ - ۱۶.
  176. و بی‌گمان بر شما نگهبانی گمارده‌اند. که نویسندگانی بزرگوارند؛ سوره انفطار، آیه: ۱۰ - ۱۱.
  177. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  178. و به راستی بر موسی و هارون منّت نهادیم؛ سوره صافات، آیه:۱۱۴.
  179. درود بر موسی و هارون؛ سوره صافات، آیه:۱۲۰.
  180. بی‌گمان آن دو از بندگان مؤمن ما بودند؛ سوره صافات، آیه:۱۲۲.
  181. و بی‌گمان پیش از آنان قوم فرعون را آزمودیم و پیامبری ارجمند نزد آنان آمد؛ سوره دخان، آیه:۱۷.
  182. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  183. و از دورترین جای شهر مردی شتابان آمد؛ گفت: ای قوم من، از این فرستادگان پیروی کنید. از کسانی که پاداشی از شما نمی‌خواهند و خود رهیافته‌اند پیروی کنید. و چرا باید کسی را نپرستم که مرا آفریده است و به سوی او بازگردانده می‌شوید؟ آیا به جای او خدایانی را برگزینم که اگر (خداوند) بخشنده گزندی برای من بخواهد میانجیگری آنان مرا سودی نخواهد داشت و نمی‌توانند رهاییم بخشند؟ من در آن صورت بی‌گمان در گمراهی آشکاری خواهم بود. من به پروردگار شما به راستی ایمان آورده‌ام پس (سخن) مرا بشنوید. گفته شد: به بهشت درآی! (و او) گفت: کاش قوم من (این را) می‌دانستند، که پروردگارم مرا آمرزید و مرا از گرامی‌داشتگان گردانید؛ سوره یس، آیه: ۲۰ - ۲۷.
  184. مراد از "رَجُلٌ" در آیه حبیب نجّار است؛ مجمع البیان، ج ۷ - ۸، ص ۶۵۵؛ الکشاف، ج ۴، ص ۱۰؛ و در روایتی از پیامبر (ص) از آن به مؤمن آل یاسین و صاحب یاسین تعبیر شده است؛ تفسیر نورالثقلین، ج ۴، ص ۳۸۳، ح ۳۷ - ۳۹.
  185. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  186. آنانند که به راستی مؤمنند؛ آنها نزد پروردگارشان پایه‌ها و آمرزش و روزی ارجمندی دارند؛ سوره انفال، آیه:۴.
  187. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  188. و چون مؤمنان به آیات ما، نزد تو آیند بگو: درود بر شما! پروردگارتان بخشایش را بر خویش مقرّر داشته است: چنانچه هر یک از شما از سر نادانی کار بدی انجام دهد، آنگاه از پس آن توبه کند و به راه آید، چنین است که خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است؛ سوره انعام، آیه:۵۴.
  189. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  190. بر نابینا و بر لنگ و بر بیمار و بر شما گناهی نیست که از (خوراک و آذوقه) خانه‌های خویش بخورید یا از خانه‌های پدرانتان یا خانه‌های مادرانتان یا خانه‌های برادرانتان یا خانه‌های خواهرانتان یا خانه‌های عموهایتان یا خانه‌های عمّه‌هایتان یا خانه‌های دایی‌هایتان یا خانه‌های خاله‌هایتان یا آن خانه‌ای که کلیدش را در اختیار دارید یا (خانه) دوستتان؛ نیز (بر شما گناهی نیست) در اینکه با هم یا پراکنده غذا بخورید پس چون به هر خانه‌ای در آمدید به همدیگر درود گویید، درودی خجسته پاکیزه از نزد خداوند؛ بدین گونه خداوند آیات را برای شما روشن می‌دارد باشد که خرد ورزید. ؛ سوره نور، آیه:۶۱.
  191. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  192. پیش از ایشان، قوم نوح (پیامبران را) دروغگو شمردند و بنده ما نوح را دروغزن دانستند و گفتند: دیوانه است و (نوح از تبلیغ آن قوم) بازداشته شد؛ سوره قمر، آیه:۹.
  193. تعبیر از حضرت نوح (ع) به "عَبْدَنَا" از سوی خداوند، برای تجلیل و تعظیم او است؛ المیزان، ج ۱۹، ص ۶۷؛ روح المعانی، ج ۱۵، جزء ۱۷، ص ۱۲۴.
  194. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  195. و به راستی بر موسی و هارون منّت نهادیم؛ سوره صافات، آیه:۱۱۴.
  196. درود بر موسی و هارون؛ سوره صافات، آیه:۱۲۰.
  197. بی‌گمان آن دو از بندگان مؤمن ما بودند؛ سوره صافات، آیه:۱۲۲.
  198. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  199. نه چنین است، بلکه شما یتیم را گرامی نمی‌دارید؛ سوره فجر، آیه:۱۷.
  200. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  201. نه چنین است، بلکه شما یتیم را گرامی نمی‌دارید؛ سوره فجر، آیه:۱۷.
  202. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  203. ای یحیی، کتاب (آسمانی) را با توانمندی بگیر! و ما به او در کودکی (نیروی) داوری دادیم؛ سوره مریم، آیه:۱۲.
  204. و بر او روزی که زاده شد و روزی که خواهد مرد و روزی که او را زنده برانگیزند درود باد؛ سوره مریم، آیه:۱۵.
  205. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  206. و آن مرد مصری که او را خریده بود به همسر خود گفت: جایگاه او را نیکو بدار (و با خادمان مگمار) باشد؛ سوره یوسف، آیه:۲۱.
  207. مقصود از "الَّذِي اشْتَرَاهُ" عزیز مصر است؛ مجمع البیان، ج ۵ - ۶، ص ۳۳۸.
  208. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  209. و زنانی در آن شهر گفتند: همسر عزیز (مصر) از برده خویش، کام می‌خواهد، (برده‌اش) او را در عشق، سخت شیفته کرده است؛ بی‌گمان ما او را در گمراهی آشکاری می‌بینیم. و چون (همسر عزیز مصر، ملامت) فریب (آمیز) آنان را شنید (کسی را) نزدشان فرستاد و برای آنها تکیه‌گاهی آماده ساخت و به هر یک از ایشان کاردی داد و (به یوسف) گفت: خود را به آنان نشان ده! چون او را دیدند بزرگش یافتند و دست خویش را (از خودباختگی) بریدند و گفتند: پاکاکه خداوند است! این، نه آدمیزاد که جز فرشته‌ای ارجمند نیست؛ سوره یوسف، آیه: ۳۰ - ۳۱.
  210. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  211. گفت: آیا می‌دانید که با یوسف و برادرش هنگامی که نادان بودید چه کردید؟ گفتند: آیا تو همان یوسفی؟ گفت: من یوسفم و این، برادر من (بنیامین) است؛ خداوند بر ما منّت نهاد، چنین است که هر کس پرهیزگاری ورزد و شکیبایی کند بی‌گمان خداوند پاداش نیکوکاران را تباه نمی‌گرداند. گفتند: سوگند به خداوند که خداوند تو را بر ما برتری داده است و بی‌گمان ما گنهکار بودیم. یوسف گفت: امروز (دیگر) بر شما سرزنشی نیست، خداوند شما را ببخشاید و او مهربان‌ترین مهربانان است؛ سوره یوسف، آیه: ۸۹ - ۹۲.
  212. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  213. گفت: به من بگو آیا این است آن کس که بر من برتر داشتی؟ سوگند (می‌خورم) که اگر تا روز رستخیز مهلتم دهی، بی‌گمان بر زادگان او- جز اندکی- لجام خواهم نهاد؛ سوره اسراء، آیه:۶۲.
  214. و به راستی ما فرزندان آدم را ارجمند داشته‌ایم و آنان را در خشکی و دریا (بر مرکب) سوار کرده‌ایم و به آنان از چیزهای پاکیزه روزی داده‌ایم و آنان را بر بسیاری از آنچه آفریده‌ایم، نیک برتری بخشیده‌ایم؛ سوره اسراء، آیه:۷۰.
  215. کسی را که خداوند خوار دارد هیچ کس گرامی نخواهد داشت؛ سوره حج، آیه:۱۸.
  216. گفته شد: به بهشت درآی! (و او) گفت: کاش قوم من (این را) می‌دانستند، که پروردگارم مرا آمرزید و مرا از گرامی‌داشتگان گردانید؛ سوره یس، آیه: ۲۶ - ۲۷.
  217. و (تنها) ذات بشکوه و کرامند پروردگارت ماندگار است؛ سوره الرحمن، آیه:۲۷ - ۲۸.
  218. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  219. کسی را که خداوند خوار دارد هیچ کس گرامی نخواهد داشت؛ سوره حج، آیه:۱۸.
  220. اگر از گناهان بزرگی که از آن بازداشته شده‌اید دوری گزینید از گناهان (کوچک) تان چشم می‌پوشیم و شما را به جایگاهی کرامند در می‌آوریم؛ سوره نساء، آیه:۳۱.
  221. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  222. و (تنها) ذات بشکوه و کرامند پروردگارت ماندگار است. پس کدام نعمت پروردگارتان را دروغ می‌شمارید؟؛ سوره الرحمن، آیه:۲۷ - ۲۸.
  223. فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۹۱ - ۱۰۱.
  224. «بی‌گمان پیامبری از (میان) خودتان نزد شما آمده است که هر رنجی ببرید بر او گران است، بسیار خواستار شماست، با مؤمنان مهربانی بخشاینده است» سوره توبه، آیه ۱۲۸.
  225. «و اگر در آنچه بر بنده خود فرو فرستاده‌ایم تردیدی دارید، چنانچه راست می‌گویید سوره‌ای همگون آن بیاورید و (در این کار) گواهان خود را (نیز) در برابر خداوند، فرا خوانید» سوره بقره، آیه ۲۳.
  226. «و از بنده ما داود توانمند یاد کن» سوره ص، آیه ۱۷.
  227. پرتوی از قرآن، ج۱، ص۸۹.
  228. «پیامبر بر مؤمنان از خودشان سزاوارتر است و همسران او، مادران ایشانند و خویشاوندان نسبت به یکدیگر در کتاب خداوند از مؤمنان و مهاجران (به ارث) سزاوارترند مگر آنکه بخواهید به وابستگان خود، نیکی ورزید، این (حکم) در کتاب (خداوند) نگاشته است» سوره احزاب، آیه ۶.
  229. «پاکا آن (خداوند) که شبی بنده خویش را از مسجد الحرام تا مسجد الاقصی - که پیرامون آن را خجسته گردانده‌ایم- برد تا از نشانه‌هایمان بدو نشان دهیم، بی‌گمان اوست که شنوای بیناست» سوره اسراء، آیه ۱.
  230. روح المعانی، ج۱، ص۱۹۵.
  231. «سپاس خداوندی را که بر بنده خود این کتاب را فرو فرستاد و در آن هیچ کژی ننهاد» سوره کهف، آیه ۱.
  232. «بزرگوار است آن (خداوند) که فرقان را بر بنده خویش فرو فرستاد تا جهانیان را بیم‌دهنده باشد» سوره فرقان، آیه ۱.
  233. «آیا خداوند بنده خویش را بسنده نیست؟ و تو را از کسانی جز او می‌ترسانند و هر کس را خداوند گمراه گذارد رهنمونی نخواهد داشت» سوره زمر، آیه ۳۶.
  234. «پس (خداوند) به بنده خود وحی کرد، آنچه وحی کرد» سوره نجم، آیه ۱۰.
  235. «اوست که بر بنده خویش آیاتی روشن فرو می‌فرستد تا شما را به سوی روشنایی، از تیرگی‌ها در آورد و بی‌گمان خداوند به شما مهربانی بخشاینده است» سوره حدید، آیه ۹.
  236. «و چون مؤمنان به آیات ما، نزد تو آیند بگو: درود بر شما! پروردگارتان بخشایش را بر خویش مقرّر داشته است: چنانچه هر یک از شما از سر نادانی کار بدی انجام دهد، آنگاه از پس آن توبه کند و به راه آید، چنین است که خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره انعام، آیه ۵۴.
  237. «و بدانید که فرستاده خداوند در میان شماست، اگر در بسیاری از کارها از شما پیروی کند به سختی می‌افتید امّا خداوند ایمان را در نظر شما محبوب ساخت و آن را در دل‌های شما آراست و کفر و بزهکاری و سرکشی را در نظر شما ناپسند گردانید؛ آنانند که راهدانند» سوره حجرات، آیه ۷.
  238. «ای مؤمنان! هیچ گروهی گروه دیگر را به ریشخند نگیرد، بسا آنان از اینان بهتر باشند؛ و نه زنانی زنانی دیگر را، بسا آنان از اینان بهتر باشند و از یکدیگر عیبجویی مکنید و (همدیگر را) با لقب‌های ناپسند مخوانید! پس از ایمان، بزهکاری نامگذاری ناپسندی است و آنان که (از این کارها) بازنگردند ستمکارند» سوره حجرات، آیه ۱۱.
  239. «ای مؤمنان! به خانه‌های پیامبر وارد نشوید مگر به شما برای (خوردن) خوراک، اجازه دهند- بی‌آنکه چشم به راه آماده شدن آن (خوراک) باشید- ولی چون فرا خوانده شدید درون روید و چون خوراک خوردید پراکنده شوید و دل به گفت و گو نسپارید که این (کار) پیامبر را آزار می‌دهد و از شما شرم می‌دارد ولی خداوند از (گفتن) حقیقت شرم نمی‌کند و چون از آنان چیزی خواستید از پشت پرده‌ای بخواهید، این برای دل‌های شما و دل‌های آنان پاکیزه‌تر است و شما حقّ ندارید که پیامبر را بیازارید و نه هرگز پس از او همسرانش را به همسری گیرید که آن نزد خداوند، سترگ است» سوره احزاب، آیه ۵۳.
  240. «با مؤمنان مهربانی بخشاینده است» سوره توبه، آیه ۱۲۸.
  241. سعیدیان‌فر، محمد جعفر و ایازی، سید محمد علی، فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم، ج۲، ص ۵۱۶.