علم معصوم به تأویل قرآن

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت

نسخه‌ای که می‌بینید نسخه‌ای قدیمی از صفحه‌است که توسط Admin (بحث | مشارکت‌ها) در تاریخ ‏۲۰ مارس ۲۰۱۹، ساعت ۱۳:۱۴ ویرایش شده است. این نسخه ممکن است تفاوت‌های عمده‌ای با نسخهٔ فعلی بدارد.

اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث علم معصوم و مرتبط با "تأویل قرآن" است. "علم معصوم به تاویل" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل علم معصوم (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

چیستی تأویل قرآن

  • تأویل قرآن عبارت است از: حقایقی خارجی، که آیات قرآن در معارفش و شرایعش و سایر بیاناتش، مستند به آن حقایق است، به طوری که اگر آن حقایق دگرگون شود، آن معارف هم که در مضامین آیات است دگرگون می‌‏شود.[۱]

تأویل در قرآن

  • قرآن کریم در رابطۀ با علم به تاویل، دو دسته آیات دارد، دستۀ اول آیاتی مانند: ﴿وَ مَا يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلَّا اللَّهُ،[۲] این علم را مختص به خداوند می دانند، مخصوصاً با توجه به اینکه در همین آیه می فرماید اهل انحراف برای فتنه، تاویل آنرا می جویند و نفرموده می‌یابند؛ لذا تأویل قرآن حقیقت یا حقایقی است در ام الکتاب، پیش خداوند و از مختصات غیب.[۳] دستۀ دوم آیاتی مانند: ﴿إِنَّهُ لَقُرْءَانٌ كَرِيمٌ * فىِ كِتَابٍ مَّكْنُونٍ * لَّا يَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ[۴] و یا ادامۀ آیۀ قبلی: ﴿وَ الرَّاسِخُونَ فىِ الْعِلْمِ،[۵] دسترسی به حقیقت و تأویل قرآن کریم را برای راسخون در علم،[۶] مطهرون و برخی از بندگان برگزیده خود[۷] ممکن می دانند. این نفی و اثبات با یکدیگر منافاتی ندارد زیرا انضمام دو آیه به یکدیگر نشان می دهد، خدای متعال در علم به این حقایق مستقل است و دیگران به اذن و تعلیم او نسبت به آن آگاهی پیدا می کنند. بنابراین راسخون و مطهرون به حقیقت قرآن دسترسی دارند.[۸]

امامان آگاهان به تأویل

  • مطابق روایات، رسول اکرم(ص) و اهل بیت ایشان از راسخین در علم بوده[۹] و به‌ جهت آنکه علم به تاویل قرآن از علوم پنهانی و غیب است، لذا پیامبر و امام بر غیب آگاهی دارند.[۱۰] همچنین با توجه به آیۀ ﴿إِنَّما يُريدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهيراً[۱۱] که به موجب اخبار متواتره در حق اهل بیت پیغمبر نازل شده است، آنان از پاک شدگان و آگاهان به تاویل هستند.[۱۲] و علت دسترسی به علم تاویل طهارت قلبی دانسته شده است.[۱۳]
  • برخی از این روایات عبارتند از:
  1. امیرالمؤمنین (ع) می‌فرمایند:[۱۴] «از آن قرآن بخواهید تا سخن گوید و هرگز سخن نگوید،‌ اما من شما را از آن خبر می‌دهم. بدانید در قرآن دانش آینده و حدیث گذشته است، درد شما را درمان و راه سامان دادن کارتان در آن است.»[۱۵]
  2. امام باقر (ع) در تفسیر آیۀ ۷ سورۀ آل عمران می فرمایند:[۱۶] «رسول خدا برترین راسخان در علم بود، خداوند عزوجل تمام آنچه را بر او نازل کرد از تنزیل و تأویل به او تعلیم داد، و ممکن نیست خداوند چیزی براو نازل کند و تأویل و تفسیرش را به او نیاموزد، و اوصیاء پیامبر بعد از او، تمام آنها را می‎دانند.»[۱۷] و غیره.[۱۸]

دلیل عقلی

  • باید توجه داشت، اگر پیامبر و اهل بیت (ع) به علوم موجود در قرآن علم نداشته باشند لازم می آید نزول قرآن کاری لغو باشد[۱۹] و چگونه ممکن است حتی پیامبری که قرآن بر او نازل شده، مثلاً از تأویل آیات متشابه بی‌‏خبر بماند،[۲۰] قرآن برای تربیت و هدایت مردم نازل شده، و معنی ندارد در چنین کتابی آیات و جمله‌‏هایی باشد که جز خداوند مقصود آن را نداند[۲۱] و فرض اینکه دیگران علم به تاویل دارند و ایشان ندارند هم محال است، چرا که لازمۀ آن برتری دیگران خواهد بود، بنابراین پیامبر و اهل بیت بر تمام اسرار قرآن کریم علم داشته اند.[۲۲] همچنین اگر مراد از راسخون در آیه، روشن نباشد لازم می آید خود همین آیه که راهکار کلی در ارجاع متشابهات به محکمات می‌دهد، از آیات متشابه باشد.[۲۳]
  • مطلب مهم اینکه آگاهی از کل قرآن و تفسیر و تأویل آن[۲۴] به اجماع شیعه از علومی است که لازم است امام از آن برخوردار باشد. این علم همانند علم به احکام شرعی برای هدایت جامعه اسلامی لازم است زیرا قرآن شامل بسیاری از معارف اسلامی و یکی از منابع فقهی است و عدم اطلاع از آن به معنای نقصان در علم دینی خواهد بود.[۲۵]

رابطۀ علم غیب و علم به تأویل

  • نکته‌ایی که باید بدان توجه داشت این است، بحث دانش غیبی با دانش تأویل از یکدیگر جدا هستند و امور غیبی مختص اهل بیت (ع) است[۲۶] اما در مورد علم تاویل، غیرمعصومان نیز می‌توانند با رعایت حدود و قوانین به تأویل قرآن بپردازند. هر چند مطابق روایات، تاویل همه جانبه در اختیار اهل بیت(ع) است اما بنابر روایاتی که تأویل را به دو نوع روا و ناروا و یا حق و باطل تقسیم کرده، یا برخی روایات که به دانش تاویل ترغیب نموده است،[۲۷] آنرا از دیگران نیز سلب نکرده است و هرکس به میزان آگاهی و دانش خود به اسرار تأویل قرآن آشنا می‌گردد،[۲۸] و به نوعی می توان گفت مرتبۀ نازلۀ علم به تاویل نصیب برخی از خواص اهل بیت می شود.[۲۹] ظواهر همین آیات (آیاتی که در آنها واژۀ تاویل به کار رفته است) نیز بر این واقعیت دلالت دارد که لازمۀ تأویل، بهره‌مندی از علمی است که از جانب خداوند متعال به بنده‌ای که شایستگی و قابلیت افاضۀ الهی را یافته باشد اعطا می‌شود.[۳۰]

پرسش‌های وابسته

جستارهای وابسته

منبع‌شناسی جامع علم معصوم

منابع

مدخل های فرعی

اين مدخل از چند منظر متفاوت، مورد بررسی و تحقیق قرار خواهد گرفت:

  1. علم امام به تأویل قرآن؛
  2. علم پیامبر به تأویل قرآن؛
  3. علم پیامبر خاتم به تأویل قرآن؛
  4. علم ولی به تأویل قرآن؛
  5. علم وصی به تأویل قرآن؛
  6. علم اهل بیت به تأویل قرآن؛
  7. علم فاطمه زهرا به تأویل قرآن.

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:  

  1. ر.ک. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان، ج ۲، ص ۴۵ ـ ۸۲؛ مهدی‌فر، حسن، علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن، ص ۱۹۷
  2. سورۀ آل عمران، آیۀ ۷
  3. ر.ک. طباطبایی، سید محمد حسین، قرآن در اسلام، صفحه؟؟؟، مرکز اطلاع‌رسانی الغدیر
  4. سورۀ واقعه، آیۀ ۷۷ ـ ۷۹
  5. سورۀ آل عمران، آیۀ ۷
  6. ر.ک. مظفر، محمد حسین، پژوهشی در باب علم امام ص ۶۳؛ جوادی آملی، عبدالله، مقاله تأویل و تفسیر، پرتال جامع علوم انسانی
  7. ر.ک. هاشمی، سید علی، ماهیت علم امام بررسی تاریخی و کلامی، ص ۱۰۵ ـ ۱۱۰
  8. ر.ک. طباطبایی، سید محمد حسین، قرآن در اسلام، صفحه؟؟؟، مرکز اطلاع‌رسانی الغدیر
  9. ر.ک. مظفر، محمد حسین، پژوهشی در باب علم امام ص ۶۳؛ رضاداد، علیه، علم به تأویل آیات قرآن کریم و ائمه معصومین انحصار یا عدم انحصار، پایگاه تخصصی معارف اهل بیت؛ باقری، سید محمد فائز، بررسی علم اولیای الهی، ص ۱۱۳ ـ ۱۲۲؛ افسردیر، حسین، فضلی نژاد،مرضیه، بررسی مصادیق راسخان در علم در نگاه مفسران، ص ۲۳ ـ ۲۷؛ ردایی، حسین، قرآن و مرجعیت علمی اهل بیت در تأویل، ص ۱۳۱ ـ ۱۳۳
  10. ر.ک. شریعتمدار جزایری، سید نورالدین، مقاله امام حسین و علم به شهادت، صفحه؟؟؟؛ معارف، مجید، نقد شبهه تعارض آیات علم غیب در قرآن، صفحه؟؟؟؛ امام‌خان، عسکری، منشأ و قلمرو علم امام، فصل پنجم، صفحه؟؟؟
  11. سورۀ احزاب، آیۀ ۳۳
  12. ر.ک. طباطبایی، سید محمد حسین، قرآن در اسلام، صفحه؟؟؟، مرکز اطلاع‌رسانی الغدیر؛ اکبرنژاد، مهدی و محمدی، روح‌الله، بررسی سندی و دلالی احادیث راسخون فی العلم، ص ۶۰؛ خادمی، عین الله، بختیاری، صدیقه، جایگاه و ضرورت امامت از منظر اسماعیلیه، صفحه؟؟؟
  13. ر.ک. ابراهیمیان، سید حسین، سخنرانی با موضوع: نقش قرآن در زندگی انسان، وبگاه مرکز اسلامی امام علی(ع)
  14. نهج البلاغه، خطبه ۱۵۸
  15. ر.ک. امام‌خان، عسکری، منشأ و قلمرو علم امام، فصل پنجم، صفحه؟؟؟
  16. کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج ۱، ص ۱۲۲
  17. ر.ک. مطهری، منصف علی، علم ائمه از نظر عقل و نقل، ص ۱۴۲؛ بابایی، علی اکبر، اهل بیت پیامبر مفسران آگاه به تمام قرآن، ماهنامۀ معرفت، شماره ۷۳، دی ۱۳۸۲، ص ۲۲ ـ ۲۳؛ منصورآبادی، محمد، راسخان در علم از دیدگاه فریقین، ص ۱۲۴؛ افسردیر، حسین، فضلی نژاد،مرضیه، بررسی مصادیق راسخان در علم در نگاه مفسران، ص ۲۳ ـ ۲۷؛ ردایی، حسین، قرآن و مرجعیت علمی اهل بیت در تأویل، ص ۱۳۱ ـ ۱۳۳
  18. ر.ک. باقری، سید محمد فائز، بررسی علم اولیای الهی، ص ۱۱۳ ـ ۱۲۲؛ ردایی، حسین، قرآن و مرجعیت علمی اهل بیت در تأویل، ص ۱۳۱ ـ ۱۳۳؛ معارف، مجید، نقد شبهه تعارض آیات علم غیب در قرآن، صفحه؟؟؟؛ میرترابی حسینی، زهرةالسادات، علم لدنی در قرآن و حدیث، ص ۱۱۳
  19. ر.ک. ایمانی، احد، وبگاه بهترین سخن‌ها
  20. ر.ک. هاشمی، سید علی، ماهیت علم امام بررسی تاریخی و کلامی، ص ۱۰۵ ـ ۱۱۰
  21. ر.ک. مهدی‌فر، حسن، علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن، ص ۱۹۷
  22. ر.ک. ایمانی، احد، وبگاه بهترین سخن‌ها
  23. ر.ک. ردایی، حسین، قرآن و مرجعیت علمی اهل بیت در تأویل، ص ۱۳۱ ـ ۱۳۳
  24. ر.ک. جوادی آملی، عبدالله، مقالۀ تاویل و تفسیر، پرتال جامع علوم انسانی
  25. ر.ک. اوجاقی، ناصرالدین، علم امام از دیدگاه کلام امامیه ص۷۵ و ۷۶؛ عظیمی، محمد صادق، سیر تطور موضوع گستره علم امام در کلام اسلامی، ص ۷۱؛ طاهری، اسحاق، درس‌هایی پیرامون نبوت و امامت، ص ۱۷۸
  26. ر.ک. تقوی، سید حسین، اهل بیت و تأویل قرآن، صفحه؟؟؟
  27. ر.ک. تقوی، سید حسین، اهل بیت و تأویل قرآن، صفحه؟؟؟
  28. ر.ک. رضاداد، علیه، علم به تاویل آیات قرآن کریم و ائمه معصومین انحصار یا عدم انحصار، پایگاه تخصصی معارف اهل بیت
  29. ر.ک. جوادی آملی، عبدالله، مقالۀ تأویل و تفسیر، پرتال جامع علوم انسانی
  30. ر.ک. رضاداد، علیه، علم به تاویل آیات قرآن کریم و ائمه معصومین انحصار یا عدم انحصار، پایگاه تخصصی معارف اهل بیت