آیا آیه ۵ و ۶ سوره قصص درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
آیا آیه ۵ و ۶ سوره قصص درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟
موضوع اصلیبانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاترمهدویت / آشنایی با معارف مهدویت / مهدویت در اسلام / مهدویت در قرآن
تعداد پاسخ۵ پاسخ

آیا آیه ۵ و ۶ سوره قصص درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. در ذیل، پاسخ به این پرسش را بیابید. تلاش بر این است که پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه این پرسش، در یک پاسخ جامع اجمالی تدوین گردد. پرسش‌های وابسته به این سؤال در انتهای صفحه قرار دارند.

پاسخ نخست

محمد علی رضایی اصفهانی

حجت الاسلام و المسلمین محمد علی رضایی اصفهانی، در کتاب «مهدویت» در این‌باره گفته است:

«قرآن کریم در آیات ۵ و ۶ سوره قصص به قانون پیروزی مستضعفان در زمین و سرکوبی مستکبران اشاره می‌کند و می‌فرماید: وَنُرِيدُ أَن نَّمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ * وَنُمَكِّنَ لَهُمْ فِي الأَرْضِ وَنُرِي فِرْعَوْنَ وَهَامَانَ وَجُنُودَهُمَا مِنْهُم مَّا كَانُوا يَحْذَرُونَ[۱].

  • نکات و اشارات:
  1. هرچند که این آیات درمورد پیروزی موسی و بنی‌اسرائیل و نابودی فرعونیان فرود آمده است، اما یک قانونی کلی و امید بخش را درمورد همه مستضعفان و مستکبران جهان بیان میکند[۲] که موسی و فرعون یکی از مصادیق آن و پیروزی پیامبر اسلام (ص) مصداق دیگر و حکومت جهانی امام مهدی (ع) مصداق کامل آن است.
  2. در برخی از احادیث از امام علی (ع) حکایت شده که: "آیه فوق در مورد آل محمد (ص) است که خدا مهدی آنان را بعد از زحمات و فشارهایی که برآنان وارد می‌شود، بر می‌انگیزد و آنان را عزّت می‌دهد و دشمنانشان را ذلیل می‌سازد."[۳] البتّه روشن است که حکومت جهانی امام مهدی (ع) مصداق کامل آیه است ولی موجب انحصار معنای آیه نمی‌شود چون آیه فوق یک قانون کلی را بیان می‌کند. که در هر زمان مصداقی دارد.
  3. واژه "منّت" به معنای بخشیدن نعمت بزرگ و سنگین است و اگر درمورد مردم استعمال شود به معنای بازگو کردن نعمت است که کار ناپسندی است اما در مورد خدا به معنای بخشیدن نعمت است[۴].
  4. واژه "مُستَضعف" به معنای فرد ضعیف و ناتوان نیست بلکه به معنای کسی است که به ناتوانی کشیده شده وضعیف گردیده است، یعنی فرد نیرومندی که از طرف ستمکاران تحت فشار قرار گرفته است و نمی‌تواند استعدادها و نیروهای خود را آشکارسازد[۵].
  5. مستضعفان گاهی از ناحیه فکری، فرهنگی، اقتصادی، اخلاقی یا سیاسی ضعیف نگاه داشته شده‌اند. اما چیزی که قرآن بر آن تأکید بیشتری دارد استضعاف سیاسی و اخلاقی است[۶]. آری استعمارگران و استثمارگران، نخست مردم راگرفتار استضعاف فرهنگی و سیاسی می‌کنند، سپس منابع اقتصادی آنان را غارت می‌کنند و به استضعاف اقتصادی می‌کشانند و قدرت قیام را از آنان می‌گیرند.
  6. مستکبران برای نابودی مستضعفان برنامه‌هایی طراحی می‌کنند که در آیات قبل اشاره شد، از راه تفرقه افکنی، نابودی نسل جوان و فساد وارد می‌شوند، همانطور که در جهان کنونی آثار آن را در توسعه فحشاء، شراب، مواد مخدّر و بی‌بند و باری فرهنگی و سرگرمی‌های ناسالم می‌بینیم. اما پیامبران الهی و به‌ویژه قرآن‌کریم در همه‌جا به حمایت از مستضعفان برخاسته‌اند و خطرات مستکبران فسادگر و برتری طلب را به آنان گوشزد نموده‌اند.
  7. قرآن کریم در آیات فوق پنج مرحله قانون پیروزی مستضعفان را این‌گونه بیان کرده است:
    1. نخست خدا به آنان نعمت بزرگ (همچون دین و رهبری الهی) می‌دهد.
    2. در مرحله دوم مستضعفان را پیشوایان اهل زمین می‌گرداند.
    3. در مرحله سوم مستضعفان را وارث اموال و زمین‌های دشمنان می‌گرداند.
    4. در مرحله چهارم مستضعفان را به حکومت جهانی زمین می‌رساند.
    5. و در مرحله پنجم مستکبران را مجازات می‌کند و به سزای اعمالشان می‌رساند.
  8. "هامان" وزیر معروف فرعون بود که در دستگاه او نفوذ زیادی داشت، بطوری که قرآن لشکریان مصر را به او و فرعون نسبت می‌دهد[۷].
  • آموزه‌ها و پیام‌ها:
  1. پیام این آیات برای ما آن است که جهان فرجام امید بخشی دارد و پیروزی نهایی از آن مستضعفان است.
  2. آموزه آیات آن است که مستضعفان بدنبال پیشوایی، حکومت جهانی و وراثت زمین باشند.
  3. پیام دیگر آیه ششم آن است که مستکبران از آنچه می‌ترسند به سرشان می‌آید.»[۸].

پاسخ‌های دیگر

۱.حجت الاسلام و المسلمین دکتر رضانژاد؛
حجت الاسلام و المسلمین دکتر عزالدین رضانژاد، در مقاله «حیات امام مهدی (مقاله)
۲. حجت الاسلام و المسلمین سلیمیان؛
حجت الاسلام و المسلمین خدامراد سلیمیان، در کتاب «درسنامه مهدویت» در این‌باره گفته است:

«این آیه طبق فرمایش امام علی (ع)، در نهج البلاغه و روایاتی چند از دیگر امامان (ع)، ناظر به پیروزی مستضعفان بر مستکبران است و اینکه سرانجام، جهان از آن شایستگان خواهد شد.

آیه یاد شده، هرگز از یک برنامه موضعی و خصوصی مربوط به بنی اسرائیل سخن نمی‌گوید؛ بلکه بیانگر یک قانون کلی برای همه عصرها و قرن‌ها است. این بشارتی در زمینه پیروزی حق بر باطل و ایمان بر کفر است. نمونه کامل‌تر آن، حکومت پیامبر اسلام (ص) و یاران آن حضرت بعد از ظهور اسلام بود.

گسترده‌ترین نمونه آن نیز، ظهور حکومت حق و عدالت در تمام کره زمین به دست حضرت مهدی (ع) خواهد بود. این آیه از جمله آیاتی است که به روشنی، بشارت به "ظهور" چنین حکومتی می‌دهد؛ ازاین‌رو اهل بیت (ع)، در تفسیر آن به این ظهور بزرگ اشاره کرده‌اند. از امام علی (ع) در نهج البلاغه آمده است: "لتعطفن الدنیا علینا بعد شماسها عطف الضروس علی ولدها و تلا عقیب ذلک‌ وَنُرِيدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ"[۹]؛ "دنیا پس از چموشی و سرکشی- همچون شتری که از دادن شیر به دوشنده‌اش خودداری می‌کند و برای بچه‌اش نگه می‌دارد- به ما روی می‌آورد... سپس آیه و وَنُرِيدُ أَنْ نَمُن... را تلاوت فرمود".

در حدیث دیگری می‌فرماید: "هم آل محمد یبعث الله مهدیهم بعد جهدهم فیعزهم و یذل عدوهم"[۱۰]؛ "این گروه آل محمد (ص) هستند، خداوند مهدی آنها را بعد از زحمت و فشاری که بر آنان وارد می‌شود، برمی‌انگیزد و به ایشان عزت می‌دهد و دشمنانشان را ذلیل و خوار می‌کند"»[۱۱].
۳. حجت الاسلام و المسلمین اسکندری؛
حجت الاسلام و المسلمین رضا اسکندری، در کتاب «گفتمان مهدویت سخنرانی‌های گفتمان سوم» در این‌باره گفته است:

«این آیه درباره بنی اسرائیل و در قصه حضرت موسی (ع) و فرعون است. پس این آیه، از لحاظ تنزیل و از لحاظ ظهر، به داستان بنی اسرائیل در زمان حضرت موسی (ع) و فرعون مربوط است. یک اصل: در این آیه یک اصلی مطرح شده است و آن اینکه اراده ازلی الهی بر این تعلق گرفته که مستکبران ریشه‌کن شوند و مستضعفان و عباد الله الصالحین وارثین ارض و حاکمین در زمین باشند؛ آن هم در پهنای زمین. پس محتوا و مفهوم عام آیه به خصوص زمان حضرت موسی (ع) و بنی اسرائیل مربوط نیست. اما آیا آن اراده ازلی به‌طور کامل تحقق یافت؟ نه. قطعا این اراده باید تحقق پیدا کند و این اراده جز با ظهور حضرت حجت (ع) امکان‌پذیر نیست.

حضرت علی (ع) در نهج البلاغه می‌فرماید: «لَتَعْطِفَنَّ الدُّنْيَا عَلَيْنَا بَعْدَ شِمَاسِهَا عَطْفَ الضَّرُوسِ عَلَى وَلَدِهَا...»[۱۲]؛

آن‌وقت حضرت این آیه را تلاوت فرمود: وَنُرِيدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ[۱۳]. ابن ابی الحدید در شرح این خطبه می‌گوید: وَ الإمامیة تَزْعُمُ أَنَّ ذلک وَعَدَ مِنْهُ بِالْإِمَامِ الْغَائِبِ الذی یملک الارض فی آخَرَ الزمان‌ وَ أَصْحَابُنَا یقولون إِنَّهُ وَعَدَ بِإِمَامٍ یملک الْأَرْضِ وَ یستولی علی الممالک[۱۴].

ابن ابی الحدید می‌گوید: ما هم قبول داریم، شیعه هم قبول دارد. با این تفاوت که اهل سنت می‌گوید: ضرورت ندارد که آن امام فعلا حیات داشته باشد بلکه به وقت خودش متولد خواهد شد و این کار را انجام خواهد داد: ... وَ لَا یلزم مِنْ ذلک أَنَّهُ لَا بُدَّ أَنْ یکون مَوْجُوداً وَ إِنْ کان غَائِباً إلی أَنْ یظهر بَلْ یکفی فی صِحَّةِ هَذَا الکلام أَنْ یخلق فی آخِرِ الْوَقْتِ...[۱۵]. پس ما با برادران اهل سنت در اصل ظهور مهدی (ع) اختلاف نداریم و اینکه از ولد امام حسین (ع) است، این هم اتفاق نظر است.

تفاوت دیدگاه: نقطه فارق بین ما و اهل سنت این است که شیعه عقیده‌اش این است که پیوسته باید حجت حق به‌طور حی و زنده در روی زمین باشد تا واسطه برکات و فیوضات الهی برای همه جهانیان باشد.

در زیارت این جمله را وقتی که جلو ضریح امام حسین (ع) می‌ایستیم، می‌خوانیم: «... إِرَادَةُ الرَّبِّ فِي مَقَادِيرِ أُمُورِهِ تَهْبِطُ إِلَيْكُمْ وَ تَصْدُرُ مِنْ بُيُوتِكُم‌...»[۱۶]. یعنی یگانه واسطه فیض به‌طور مطلق و فراگیر شما هستید. آیا شما که مقابل ضریح امام حسین (ع) این جمله را می‌گویید، توجه دارید؟ این درسی است از عقاید شیعیان»[۱۷].
۴. نویسندگان کتاب نگین آفرینش؛
نویسندگان کتاب «نگین آفرینش» در این باره گفته‌اند:

«برای توضیح این آیات و چگونگی ارتباط آنها با موضوع مهدویت، نکاتی را بیان می‌کنیم:

  1. وقتی به آیات ابتدایی سوره قصص می‌نگریم درمی‌یابیم که خداوند از اراده قطعی خود مبنی بر پیروزی مستضعفان بر مستکبران خبر داده است و این که قوم بنی اسرائیل را به پیشوایی می‌رساند و آنها را پس از دوره‌ای محرومیت، وارث زمین و نعمت‌های آن قرار می‌دهد و دشمنان آنها را به دست ایشان خوار و زبون می‌سازد.
  2. با اینکه داستان بنی اسرائیل مربوط به گذشته تاریخ است، قرآن کریم در این دو آیه، با صیغه مضارع و فعل آینده سخن گفته است؛ گویی درباره یک جریان جاری در گذر زمان سخن می‌گوید که محدود به زمین خاصی مانند مصر و قوم مخصوصی چون بنی‌ اسرائیل نیست؛ بلکه سخن از یک قانون کلی در نظام آفرینش و سنت همیشگی خدا مبنی بر پیروزی مستضعفان در گستره زمان و در پهنه زمین است.
  3. با توجه به نکات گذشته، داستان بنی اسرائیل یکی از مصادیق آیه است؛ ولی خداوند، این بشارت بزرگ را به همه اقوام و ملت‌های مستضعف داده است. بنابراین پیروزی مسلمانان بر مشرکان و شکل‌گیری حکومت پیامبر اسلام (ع) نیز از مصادیق همین آیات است. آیا در آینده تاریخ نیز چنین اراده‌ای برای خداوند خواهد بود؟ پاسخ این است که آری؛ نمونه گسترده‌تر و کامل‌تر پیروزی مستضعفان در حکومت جهانی امام مهدی (ع) رخ خواهد داد که در آن روز، صالحان به پیشوایی زمین رسیده، همه زمین را به ارث خواهند برد.
  4. این حقیقت که این آیات به حکومت جهانی مهدی اشاره دارد و در روایات متعدد از معصومان (ع) بیان شده است. امام سجاد (ع) در توضیح این آیه فرمود: "سوگند به کسی که محمد را به حق، بشارت دهنده و بیم دهنده قرار داد! نیکان از ما اهل بیت (ع) و پیروان آنها به منزله موسی و پیروان او هستند و دشمنان ما و پیروان آنها به منزله فرعون و پیروان او می‌باشند"[۱۸] یعنی سرانجام ما پیروز می‌شویم و آنها نابود می‌شوند و حکومت حق و عدل از ما خواهد بود. و امیرالمؤمنین (ع) در تفسیر این آیه فرمود: " این گروه، آل محمد هستند. خداوند مهدی آنها را بعد از زحمت و سختی‌ای که بر ایشان وارد می‌شود، بر می‌انگیزد و به آنها عزت داده، دشمنانشان را ذلیل و خوار می‌کند.[۱۹] گفتنی است در جایی دیگر امیرالمؤمنین (ع) در نهج البلاغه به این آیه استناد کرده و از حاکمیت امامان (ع) در آینده جهان خبر داده است: "دنیا همانند شتر بدخو که به بچه‌اش گاز می‌گیرد (و باز به او مهربانی می‌کند) به ما باز می‌گردد؛ سپس این آیه را قرائت فرمود: وَ نُرِيدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ[۲۰]»[۲۱].

پرسش‌های وابسته

  1. آیات مهدوی در قرآن کدامند و چگونه باید به آنها استدلال کرد؟ (پرسش)
  2. مهمترین آیات قرآن درباره مهدویت کدامند؟ (پرسش)
    1. آیا آیه ۳۹ سوره انفال درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
    2. آیا آیه ۳۳ سوره توبه درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
    3. آیا آیه ۸۶ سوره هود درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
    4. آیا آیات ۳۴ تا ۳۸ سوره حجر درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
    5. آیا آیه ۵ و ۶ سوره اسراء درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
    6. ارتباط آیه ۸۱ از سوره اسراء با امام مهدی چیست؟ (پرسش)
    7. آیا آیه ۵۱ و ۶۱ سوره انبیاء درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
    8. آیا آیه ۳۹ سوره حج درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
    9. آیا آیه ۳۵ سوره نور درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
    10. آیا آیه ۵۵ سوره نور درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
    11. آیا آیه ۱۰۵ سوره انبیا درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
    12. آیا آیه ۶۲ سوره نمل درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
    13. آیا آیه ۵ و ۶ سوره قصص درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
    14. آیا آیه ۱۴۸ سوره بقره درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
    15. آیا آیه ۶۹ و ۷۰ سوره زمر درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
    16. آیا آیات ۱ تا ۴ سوره شورى‌ درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
    17. آیا آیه ۲۸ سوره فتح درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
    18. آیا آیات ۴۱ تا ۴۴ سوره ق درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
    19. آیا آیه ۸ و ۹ سوره صف درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
    20. آیا آیات ۲۸ تا ۳۰ سوره ملک درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
    21. آیا آیات ۴۰ تا ۴۴ سوره معارج درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
    22. آیا آیه ۴ سوره شعراء درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
    23. آیا آیه ۵۵ سوره مائده درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
    24. آیا آیه ۲۱۰ سوره بقره درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
    25. آیا آیه ۵ سوره ابراهیم درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
    26. آیا آیه ۵۳ سوره فصلت درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
    27. آیا آیه ۴۴ سوره ابراهیم درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
    28. آیا آیه ۱۳ سوره صف درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
    29. آیا آیه ۲۴ سوره شوری درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
    30. آیا آیه ۱ تا ۳ سوره عصر درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
  3. آیا مهدویت در قرآن کریم مطرح شده است؟ (پرسش)
  4. دیدگاه علامه طباطبایی درباره آیه ۵۵ سوره نور چیست و چگونه بر مهدویت دلالت می‌کند؟ (پرسش)
  5. مراد از خنس و کنس چیست؟ (پرسش)

پانویس

  1. «و مى‌خواهیم که برکسانى که در زمین مستضعف شده بودند، منّت نهیم و آنان را پیشوایان (زمین) گردانیم وآنان را وارثان (آن) قرار دهیم و در زمین به آنان امکانات دهیم، و به فرعون وهامان و لشکریانشان، آنچه را همواره از آن (بنى اسرائیلی)ان بیم داشتند بنمایانیم».
  2. از این رو به‌صورت فعل‌هاى مضارع (نرید، نمن، نجعلهم، نمکن) آمده است و خود واژه "نرید" دلالت بر اراده الهى وقانون و سنت او دارد.
  3. نور الثقلین، ج‌۴، ص ۱۱۰.
  4. نمونه، ج‌۱۶، ص ۱۶.
  5. همان، ص ۱۹.
  6. همان.
  7. تفسیر علی بن ابراهیم قمی، ج ۲، ص ۳۲۷.
  8. رضایی اصفهانی، محمد علی، مهدویت، ص ۲۴۸-۲۵۰.
  9. سید رضی، نهج البلاغه، ص ۵۰۶.
  10. محمد بن حسن طوسی، کتاب الغیبة، ص ۱۸۴.
  11. سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ص ۲۶ - ۲۷.
  12. «این دنیا که امروزه از ما روگردان است روزی به ما رو خواهد آورد همانند ناقه‌ای که به فرزندش از روی علاقه، روی می‌آورد.» نهج البلاغه محمد عبده، دار المعرفة، بیروت، کلمات قصار شماره ۲۰۹.
  13. «و برآنیم که بر آنان که در زمین ناتوان شمرده شده‌اند منّت گذاریم و آنان را پیشوا گردانیم و آنان را وارثان (روی زمین) کنیم» سوره قصص، آیه ۵.
  14. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج ۱۹، ص ۲۹، خطبه ۲۰۵: و امامیه گمان می‌کنند که این آیه وعده‌ای از جانب خدا درباره امام غایبی است که در آخر زمان به زمین حکم می‌راند، و اصحاب ما(اهل تسنن) می‌گویند: این وعده‌ای است به امامی که بر زمین حکم می‌کند و بر کشورها مستولی می‌شود.
  15. همان:... از آن مطلب لزومی نخواهد بود که امام در حال حاضر موجود باشد، گرچه غایب باشد تا زمانی که ظهور نمایند، بلکه در صحیح بودن این کلام همین کفایت می‌کند که در آخر وقت متولد شود....
  16. کافی، ج ۴، ص ۵۵۷:... اراده خداوندی در جریان مقادیر امور به سوی شما فرود می‌آید و از منازل شما صادر می‌شود....
  17. اسکندری، رضا، گفتمان مهدویت سخنرانی‌های گفتمان سوم، ص ۱۹۷.
  18. "وَ الَّذِي‏ بَعَثَ‏ مُحَمَّداً بِالْحَقِ‏ بَشِيراً وَ نَذِيراً إِنَ‏ الْأَبْرَارَ مِنَّا أَهْلَ‏ الْبَيْتِ‏ وَ شِيعَتَهُمْ بِمَنْزِلَةِ مُوسَى وَ شِيعَتِهِ وَ إِنَّ عَدُوَّنَا وَ شِيعَتَهُمْ بِمَنْزِلَةِ فِرْعَوْنَ وَ أَشْيَاعِهِ‏‏‏‏"؛ مجمع البیان، ذیل آیه مورد بحث.
  19. غیبت طوسی، ح ۱۴۳، ص ۱۸۴.
  20. "لَتَعْطِفَنَ‏ الدُّنْيَا عَلَيْنَا بَعْدَ شِمَاسِهَا عَطْفَ‏ الضَّرُوسِ عَلَى وَلَدِهَا وَ تَلَا عَقِيبَ ذَلِكَ‏ وَ نُرِيدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ‏ ‏‏‏‏"؛ نهج البلاغه، فیض الاسلام، حکمت ۲۰۰.
  21. بالادستان، محمد امین؛ حائری‌‎پور، محمد مهدی؛ یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج۱، ص ۷۶ - ۷۸.