رسالت خاتم
| اسلام |
 |
شخصیت‌های محوری
|
اعیاد و مناسبت‌ها
|
جاودانگی دین خاتم
دین اسلام داعیه هدایت انسان‌ها تا روز قیامت را دارد و از این نظر دینی جاودانه است. قرآن به عنوان کتاب آسمانی دین اسلام از ویژگی جاودانه بودن بهره‌مند است. قرآن کریم در این خصوص می‌فرماید: 
وَإِنَّهُ لَكِتَابٌ عَزِيزٌ لا يَأْتِيهِ الْبَاطِلُ مِن بَيْنِ يَدَيْهِ وَلا مِنْ خَلْفِهِ تَنزِيلٌ مِّنْ حَكِيمٍ حَمِيدٍ
[۱]. در روایات نیز بر این واقعیت تصریح شده است، از جمله وقتی زراره درباره حلال و حرام از امام صادق (ع) می‌پرسد، حضرت در پاسخ می‌فرماید: "حلال محمد (ص) برای همیشه تا روز قیامت حلال است و حرام او تا روز قیامت حرام است، حلال و حرام دیگری نیست و نخواهد آمد"[۲]
همچنین شریعت اسلام با برخورداری از نظام امامت، همچنان زنده و پویا تا قیامت ادامه دارد. بی‌توجهی به اهداف رسالت بعد از رحلت پیامبر خاتم (ص)، بشریت را از نتایج بعثت انبیا دور می‌سازد. ضرورت دستیابی به این مهم، در امامت بعد از پیامبر جلوه می‌کند؛ لذا امامت شیعی، ادامه و استمرار رسالت پیامبر اکرم (ص) است تا تمامی اهداف انبیا به ثمر نشیند[۳].
عناصر پویایی اسلام
برای پویایی اسلام ارکانی بیان شده است که مهمترین آنها عبارت‌اند از:
- احکام اولیه و ثانویه: در شریعت اسلام، قوانین و احکام ثانویه‌ای وجود دارد که مربوط به شرایط اضطراری و غیر عادی‌اند. احکام ثانویه در شرایط غیرعادی، احکام اولیه را تغییر می‌دهند: مثلاً اگر روزه‌داری موجب ضرر به خود مکلف یا دیگری باشد وجوب روزه برداشته می‌شود. همچنین تکلف و مشقتی که از حد معمول بیشتر است تکلیف را برمی‌دارد اگرچه به حد ضرر نرسد.
- تشریع اجتهاد در اسلام: "اجتهاد"، یعنی سعی و تلاش برای استنباط احکام شرعی با رجوع به کتاب و سنت و قواعد عقلی. نقش اجتهاد، تطبیق قواعد و اصول کلی شریعت بر مصادیق و موضوعات خاص و جدید است.
- نقش کلیدی عقل در اجتهاد: عقل، حجت باطنی خداوند است و مقصود از عقل ادراکات قطعی و روشن است نه احتمالات و ظنونی که از مثلاً "قیاس" به دست می‌آید. در جایی که عقل به‌طور روشن حسن یا قبح فعلی را درک کند، در حقیقت حکم شرعی را درک کرده است و نوبت به ملازمه میان حکم عقل و شرع نمی‌رسد.
- ملاکات احکام و قاعده اهم و مهم: هرگاه به لحاظ محدودیت‌های زمانی و مانند آن، در مقام امتثال دو تکلیف شرعی تزاحم رخ دهد، مکلف باید تکلیفی را که اهمیت بیشتری دارد امتثال کند. برخی از معیارهای تشخیص اولویت عبارت‌اند از: حکمی که مربوط به کیان اسلام است؛ جان و ناموس در مقایسه با اموال، اولویت دارد؛ آنچه مربوط به حقوق افراد است در مقایسه با آنچه حقوق افراد نیست اولویت دارد؛ مصلحت عمومی مسلمانان بر مصالح جزئی مقدم است و....
- مسئولیت‌ها و اختیارات حاکم اسلامی: در قرآن از اصل ولایت به عنوان مکمل دین اسلام یاد شده است و حاکم اسلامی با توجه به علمی که به احکام اسلام دارد می‌تواند مسائل جدید جامعه اسلامی را حل نماید. ولایت، علاوه بر مجری احکام بودن باید در موارد تزاحم، اهم بر مهم مقدم بدارد. ولی جامعه، به دلیل آگاهی به زمان، موارد مزاحمت احکام را می‌داند و به دلیل آگاهی از احکام، اهم را از مهم تمییز می‌دهد[۴].
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ و به راستی آن کتابی است ارجمند. در حال و آینده آن، باطل راه ندارد، فرو فرستاده (خداوند) فرزانه ستوده‌ای است؛ سوره فصلت، آیه: ۴۱- ۴۲.
- ↑ «حَلَالُ مُحَمَّدٍ حَلَالٌ أَبَداً إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَ حَرَامُهُ حَرَامٌ أَبَداً إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ لَا يَكُونُ غَيْرُهُ وَ لَا يَجِيءُ غَيْرُهُ »؛ کافی، ج۱، ص۵۸.
- ↑ سبحانی، محمد تقی و برنجکار، رضا، معارف و عقاید ۵، ج۱، ص۲۵۵ - ۲۶۴.
- ↑ ربانی گلپایگانی، علی، کلام تطبیقی، ج۲، ص۱۳۷.