امامت در نهج البلاغه (کتاب)

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
امامت در نهج البلاغه
زبانفارسی
نویسندهعزت‌اله فرشادفر
موضوعامامت و ولایت
مذهبشیعه
ناشرانتشارات دانشگاه رازی
محل نشرکرمانشاه، ایران
سال نشر۱۳۸۶ ش
تعداد صفحه۵۶۸
شابک‮‭۹۷۸۹۶۴۹۹۹۲۳۸۹
شماره ملی۳۰۰۶۰۱۳

امامت در نهج البلاغه، کتابی است که با زبان فارسی به بررسی مسأله امامت، ولایت و خلافت پرداخته و سپس جایگاه امام در عقاید شیعه می‌پردازد. این کتاب اثر عزت‌اله فرشادفر است و دانشگاه رازی انتشار آن را به عهده داشته است.

دربارهٔ کتاب

در معرفی این کتاب آمده است: «امام در لغت به معنای پیشوا و مقتدا آمده است، یعنی کسی که مردم در همه‌ی کارهای خویش از او پیروی می‌کنند. از نظر شیعه امامت از اصول دین به حساب می‌آید. آنها امامت را خاص علی ابن ابی‌طالب و اولاد وی می‌دانند. نگارنده در کتاب حاضر نخست به مسأله امامت، ولایت و خلافت پرداخته و سپس جایگاه امام در عقاید شیعه، نحوه رهبری دینی و سیاسی، ولایت تکوینی و نقش امام در جهان هستی را با استناد به نهج البلاغه بیان کرده است. وی در ادامه وظیفه امت در قبال امام، ویژگی‌های امام و تعیین امام، اهمیت و لزوم این تعیین را با استناد به آیات و احادیث بازگو کرده است. مساله امام علی (ع) و سیاست، مشکلات حکومتی امام علی (ع) در دوران خلفای سه‌گانه‌ و پس از آن در دوران حکومت خویش را مطرح ساخته و خطبه‌هایی از نهج البلاغه و نیز احادیثی درباره سیاست و حکومت عرضه کرده است. نیز به امامت فرزندان علی (ع)، حسن (ع) و حسین (ع)شرایط زمانی هریک و نحوه برخورد آنان با مخالفان اسلام پرداخته و آن‌گاه دیگر امامان شیعیان از امام سجاد (ع) تا امام مهدی (ع) را معرفی و زندگی، روش مبارزه با مخالفان، امامت، موقعیت، ویژگی‌ها و در برخی موارد نحوه شهادت ایشان را بررسی کرده است. بخش پایانی کتاب نیز به مبحث قیام و انقلاب امام مهدی (ع) از دیدگاه فلسفه تاریخ، معنا و ویژگی‌های انتظار، مهدویت در نهج البلاغه و ماهیت این قیام اختصاص یافته است».

فهرست کتاب

فصل اول: ضرورت و فلسفه امامت

  • تعریف امامت؛
  • تعریف ولایت؛
  • امامت و خلافت در اصطلاح؛
  • تفاوت دیدگاه امامیه و اهل سنت؛
  • نگرش کلی به مسئله امامت.

فصل دوم: جایگاه امام در عقاید شیعه

  1. امام حجت خدا و پرچم هدایت؛
  2. رهبری سیاسی و حکومتی امام در جامعه؛
  3. امام الگوی امت؛
  4. امام بیان‌کننده قرآن و معارف اسلامی؛
  • درجات ولایت تکوینی؛
  • فلسفه ولایت تکوینی؛
  • نقش امام در هدایت باطنی انسان؛
  • ارائه اعمال امت به امام؛
  • نقش امام در نظام زمین؛
  • نقش امام در نظام جهان هستی.

فصل سوم: وظیفه امت در قبال امام

  1. شناسایی، رجوع و پیروی از امام؛
  2. دلبستگی و محبت به امام؛
  3. بیزاری جستن از دشمنان امام؛
  • ولایت و شرط قبولی اعمال.

فصل چهارم: ویژگی‌های امام

  1. عصمت؛
  2. علم امام
  • معنای لغوی غیب؛
  • غیب در اصطلاح کتاب و سنت؛
  • علم غیب ذاتی، ویژه خدا؛
  • خاستگاه علوم غیبی:
  1. ابعاد دانش غیبی و گستره علم الکتاب؛
  2. شرایع آسمانی؛
  3. گذشته و آینده؛
  4. زمان مرگ و پیشامدهای ناگوار؛
  5. رازهای پنهان و اسرار درونی آدمیان؛
  6. زبان همه آدمیان؛
  7. زبان حیوانات؛
  • چگونگی آگاهی معصومان از امور غیبی:
  1. مطلق و بدون شرط؛
  2. وابسته به مشیت و اراده؛
  • بداء و رابطه آن با علم غیب؛
  • علم غیب و میدان عمل؛
  • فرق امام و پیامبر.

فصل پنجم: تعیین امام

  • لزوم تعیین خلیفه؛
  • فرضیه نخست: سکوت؛
  • فرضیه دوم: وانهادن آینده امت به تدبیر آنان؛
  • فرضیه سوم: تعیین امام و نص بر خلافت و ولایت؛
  1. حدیث یوم الانذار
  2. آیه ولایت؛
  3. آیه اولی‌الامر؛
  4. حدیث غدیر؛
  5. احادیث وصایت؛
  6. حدیث «ولیکم بعدی»
  7. حدیث قلم و دوات؛
  8. اصول بر اعزام جیش اسامه؛
  9. احتجاج به کلام غاصبین.

فصل ششم: امام علی (ع) و سیاست

  • سیاست چیست؟
  • اهمیت و جایگاه سیاست؛
  • مبانی معنوی و اخلاقی سیاست؛
  • اهداف وغایات سیاست؛
  • عناصر مشروعیت قدرت سیاسی و نقش مردم؛
  • قاعده‌های ولایت علوی.

فصل هفتم: مشکلات حکومتی امام علی (ع)

  • دوران خلفای سه‌گانه؛
  • غصب خلافت؛
  • موضع‌گیری امام در برابر غصب خلافت؛
  • بهانه‌های مخالفان برای کنار گذاشتن امام؛
  • دلایل امام برای کناره‌گیری؛
  • شیوه امام در ابراز مخالفت؛
  • مخالفان سیاسی در دوران حکومت؛
  • علل مخالفت با حکومت امام علی (ع)؛
  • بهانه‌های مخالفان برای رویارویی با امام؛
  • شیوه امام علی (ع) در مواجهه با مخالفان؛
  • آداب اخلاقی در نبرد با مخالفان.

فصل هشتم: صلح امام حسن (ع)

  • پیغمبر اکرم (ص) و صلح؛
  • علی (ع) و صلح؛
  • موراد جهاد در فقه شیعه؛
  • قتال اهل بغی؛
  • صلح در فقه شیعه؛
  • صلح حدیبیّه؛
  • شرایط زمان امام حسن (ع) و تفاوت آن با شرایط زمان امام حسین (ع)؛
  • عوامل دخیل در قیام امام حسین (ع) و مقایسه آن با شرایط زمان امام حسن (ع).

فصل نهم: سیره نظری و عملی امام حسین (ع)

  • هدف از خلقت؛
  • مکتب الهی و بن‌بست پوچ‌گرایی؛
  • ابعاد وجودی انسان؛
  • جایگاه خلقت انسان در جهان آفرینش؛
  • طریق وصول عالم به غیب؛
  • الگو بودن نهضت حسینی؛
  • درس شجاعت و شهامت؛
  • درس صبر و استقامت؛
  • درس جهاد و شهادت؛
  • جهاد در قرآن؛
  • جهاد در نهج البلاغه؛
  1. ارزش جهاد در راه خدا؛
  2. دعوت به مبارزه و نکوهش از نافرمانی کوفیان؛
  3. مظلومیت امام (ع) و علل شکست کوفیان؛
  • شهید و شهادت؛
  • انواع مرگ؛
  • انگیزه شهادت‌طلبی؛
  • فضیلت شهادت؛
  • مظلومیت امام حسین (ع)؛
  • فلسفه عزاداری؛
  • تاریخ پیدایش عزاداری.

فصل دهم: امام سجاد (ع)

  • جهت‌گیری کلی امامان در حوادث زندگی؛
  • ترسیم کلی زندگی امام سجاد؛
  • دوران پس از اسارت؛
  • زمینه اجتماعی؛
  • تشکیلات مخفی؛
  • مواضع امام در دوران خفقان؛
  • اهداف امام؛
  • کادرسازی؛
  • فلسفه امامت از دیدگاه امام؛
  • لزوم تشکیلات؛
  • برخورد شدید امام سجاد (ع) با علمای درباری؛
  • نیاز ستمگران به جعل حدیث؛
  • نمونه‌هایی از جعل حديث؛
  • چند حديث جعلی از محمد زهری؛
  • موضع‌گیری کوبنده امام سجاد (ع)؛
  • تاکتیک آغاز دوره سوم حرکت ائمه؛
  • جلوه‌هایی از تعرض ائمه (ع)؛
  • تعرض فرزدق و یحیی؛
  • تعرض دستگاه بنی امیه به امام سجاد (ع)؛
  • عبادت امام؛
  • پیک محبت؛
  • خدمت در قافله حج؛
  • دعا و گریه امام.

فصل یازدهم: امام باقر (ع)

  • موقعیت علمی امام باقر (ع)؛
  • امام درگیر اختلافات فقهی بین فرق اسلامی؛
  • مبارزه با یهود و اسرائیلیات؛
  • میراث فرهنگی امام باقر (ع)؛
  • وضع و موقعیت شیعه از دیدگاه امام؛
  • امام و مسائل سیاسی.

فصل دوازدهم: امام صادق (ع)

  • سیرت و روش امام (ع)
  • فایده سیره‌های گوناگون معصومین (ع)؛
  • درس و تعلیم نه تعارض؛
  • اصول ثابت و اصول متغیر؛
  • اوضاع سیاسی در عهد امام صادق (ع)؛
  • اوضاع اجتماعی عهد امام؛
  • استفاده بنی‌العباس از نارضایی مردم؛
  • نامه ابوسلمه به امام صادق (ع) و عبدالله محض؛
  • عکس‌العمل امام و عبدالله محض؛
  • اجتماع محرمانه سران بنی‌هاشم؛
  • ویژگی‌های زمان امام صادق (ع)؛
  • مقایسه زمان امام حسین (ع) و زمان امام صادق (ع)؛
  • جنگ عقاید؛
  • برخورد امام صادق (ع) با جریان‌های فکری مختلف؛
  • سخن مالک بن انس درباره امام صادق (ع)؛
  • اهتمام شیعه به مسائل تعقلی؛
  • جابر بن حیان؛
  • هشام بن الحکم؛
  • عوامل مؤثر در نشاط علمی زمان امام صادق (ع).

فصل سیزدهم: امام موسی بن جعفر (ع)

  • آثار زندان‌های به جرم آزادگی؛
  • قانون تضاد و تصادم؛
  • زینب کبری؛
  • آمدن مأمون به احوال‌پرسی امام (ع)؛
  • تأثیر مقتضیات زمان در شکل مبارزه؛
  • امام در زندان بصره؛
  • امام در زندان‌های مختلف؛
  • درخواست هارون از امام؛
  • علت دستگیری امام؛
  • نفوذ معنوی امام؛
  • دو سنت معمول میان ائمه (ع)؛
  • نقشه دستگاه هارون؛
  • بشر حافی و امام کاظم (ع)؛
  • صفوان جمال و هارون؛
  • چگونگی شهادت امام.

فصل چهاردهم: مسئله ولایت‌عهدی امام رضا (ع)

  • رفتار عباسیان با علویین؛
  • مسئله ولایت‌عهد امام رضا (ع) و نقل‌های تاریخی؛
  • مأمون و تشیع؛
  • نظر شیخ مفید و شیخ صدوق؛
  • نظر جرجی زیدان؛
  • مسلمات تاریخ؛
  • مسائل مشکوک؛
  • بررسی فرضیه‌ها؛
  • همکاری با خلفا از نظر ائمه اطهار (ع)؛
  • استدلال حضرت رضا (ع)؛
  • ولایت جائر؛
  • دوره امام محمد تقی (ع)؛ امام علی النقی (ع) و امام حسن عسکری (ع)؛
  • عصر غیبت.

فصل پانزدهم: قیام و انقلاب مهدی (ع) از دیدگاه فلسفه تاریخ

  1. فلسفه نظری تاریخ؛
  2. فلسفه علم تاریخ (منظق پژوهش تاریخی)؛
  • فلسفه تاریخ در اسلام؛
  • قیام و انقلاب مهدی (ع) از دیدگاه فلسفه تاریخ؛
  • قرآن و تاریخ؛
  • توجیه و تفسیر تکامل تاریخ؛
  • بینش دیالکتیکی یا ابزاری؛
  • بینش انسانی یا فطری؛
  • دو تلقی از انسان؛
  • تلقی قرآن؛
  • آموزندگی تاریخ؛
  • جامعه ایده‌آل؛
  • مشخصات انتظار بزرگ؛
  • دو نوع انتظار؛
  • انتظار منفی؛
  • شبه دیالکتیکی؛
  • انتظار مثبت؛
  • تعریف عدالت؛
  • آیا عدالت‌خواهی فطری است؟
  • نظر نیچه و ماکیاول؛
  • نظر مارکسیسم؛
  • نظر اسلام؛
  • مسأله عمر حضرت حجت؛
  • مشخصات دوره حضرت مهدی (ع)؛
  • مهدویت در نهج البلاغه؛
  • قیام مختار و اعتقاد به مهدویت؛
  • سخت زُهری؛
  • قیام«نفس زکیّه» و اعتقاد به مهدویت؛
  • نیرنگ منصور، خلیفه عباسی؛
  • محمد بن عجلان و منصور عباسی؛
  • سخن دعبل؛
  • اعتقاد به مهدویت در جهان تسنن؛
  • بیان حافظ؛
  • ماهیت قیام مهدی (ع)؛
  • مهدویت یک فلسفه بزرگ جهانی؛
  • راز غیبت؛
  • چگونگی بهره‌مندی از امام غایب؛
  • منابع.

دربارهٔ پدیدآورنده

در این مورد اطلاعاتی در دست نیست.

پانویس