امت

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت

امّت گروهی همسان در دین، آیین، زمان، مکان و... است که در اصطلاح امروزی به آن جامعه یا ملت گفته می‌شود.

واژه‌شناسی لغوی

امّت به‌معنای قصد مخصوص است و به گروهی گفته می‌شود که مورد قصد و توجّه مخصوص دیگران واقع شده[۱] و در یک ویژگی مانند دین، زمان، مکان، نوع یا صنف مشترک و همسان باشند. این ویژگی می‌تواند اختیاری یا غیر اختیاری باشد، بر این اساس به پیروان یک دین و آیین بر اثر همسانی در دین، امّت می‌گویند و به مردمی که همزمان با یکدیگر در یک قرن یا در منطقه‌ای از زمین زندگی می‌کنند یا گروهی از مردم که دارای عملکرد یکسان‌اند، امّت اطلاق می‌شود[۲] برخی امت را به معنای قرن و نسل انسانی دانسته‌اند[۳][۴].

کلمه امت، مساوی است با آنچه امروز جامعه و یا ملت گفته می‌شود[۵] به عبارت دیگر اُمّت، یعنی جامعه که مرکّب است از گروه‌ها و یا از طبقات مختلف[۶][۷]

امت در قرآن

واژه امت ۶۵ بار در قرآن آمده است که ۵۲ مورد آن به صورت مفرد "امّت" و ۱۳ مورد به صورت جمع "اُمَم" است[۸].

مفهوم امت

  1. معنای لغوی: در لغت عربی است به معنای جماعتی با مقصد واحد و قوم به مفهوم جمعیتی با رابطه نسبی واحد و ملت به معنی مردمی با مسیر واحد و بالاخره وطن به مفهوم سرزمینی که مردمی را در بر می‌گیرد آمده است و در حقیقت همه این الفاظ حاکی از جمعیت متشکلی است که یک پیوند خاص آنها را به یکدیگر مرتبط کرده است و عامل ربط و عنصر پیوند را می‌توان از مضاف‌الیه این کلمات به دست آورد، مانند امت اسلام، قوم پیامبر(ص)، ملت یهود و وطن اسلامی و از آنجا که عنصر اصلی پیوند و ارتباط انسان‌ها در دیدگاه اسلام این است، بنابراین از نظر تفسیر لغوی آیات مربوط به این واژه‌ها می‌توان گفت که استفاده از این کلمات در مورد اسلام، مسیحیت و یهود یکسان است و آیه تِلْكَ أُمَّةٌ قَدْ خَلَتْ[۹] می‌تواند هر امتی را با عقیده خاصش شامل شود؛
  2. مفهوم اصطلاحی: تفسیر الفاظ قرآن و حدیث به معنای اصطلاحی در صورتی ممکن است که معنای اصطلاحی در زمان صدور آن دو وجود داشته، باشد و بی‌شک اگر چنین معنی اصطلاحی برای کلماتی چون امت، قوم، ملت و وطن وجود داشته، آن مفهومی نیست که در سده نوزدهم به بعد در علوم سیاسی و مباحث جامعه‌شناسی مطرح شده است؛
  3. معنای عرفی: تفاوت معانی لغوی با مفاهیم عرفی قابل انکار نیست و در واژه‌هایی چون عقد، میزان و وکیل کاملاً صادق است و مفاهیم عرفی این کلمات با معانی لغوی آنها متفاوت بوده، اما در صدق مفهوم عرفی، نیز باید داشتن معنای عرفی، متعلق به زمان صدور، احراز شود[۱۰].[۱۱]

هویت امت

وحدت یا تکثر امت

تشابه امت‌ها

هدایت امت

دین و شریعت امت‌ها

مکنت و قدرت در امّت‌های پیشین

سنت‌های الهی درباره امت‌ها

ارسال پیامبران (ع)

تعذیب و هلاک ساختن امّت‌ها پس از اتمام حجت الهی

هلاکت امّت‌ها بر اثر ستم و ناسپاسی

تغییر سرنوشت امّت‌ها بر اثر عملکرد خود

امت برتر

امت قائمه

امت مسلمه

امت مقتصده

فرجام امّت‌ها در قیامت

منابع

پانویس

  1. التحقیق، ج ۱، ص ۱۳۵، «امم».
  2. مفردات، ص ۸۶؛ مجمع‌البحرین، ج ۱، ص ۱۰۸؛ ترتیب‌العین، ص ۵۴، «امم».
  3. لسان العرب، ج ۱، ص ۲۱۵، «امم».
  4. نصیری، علی، امت، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۴، ص ۲۵۴ - ۲۶۵.
  5. مرتضی مطهری، اسلام و مقتضیات زمان، جلد دوم، ص۲۱۴.
  6. مرتضی مطهری، مجموعه آثار، ج۲، ص۴۵۴.
  7. زکریایی، محمد علی، فرهنگ مطهر، ص ۱۱۷.
  8. نصیری، علی، امت، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۴، ص ۲۵۴ - ۲۶۵.
  9. «آن، امّتی بود که از میان برخاست» سوره بقره، آیه ۱۳۴.
  10. فقه سیاسی، ج۱۰، ص۸۲-۸۳.
  11. عمید زنجانی، عباس علی، دانشنامه فقه سیاسی، ص ۳۰۲.