چگونه می توان با امام مهدی ارتباط برقرار کرد؟ (پرسش)

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
چگونه می توان با امام مهدی ارتباط برقرار کرد؟
موضوع اصلیبانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاترمهدویت / غیبت امام مهدی / عصر غیبت کبری / ارتباط و ملاقات با امام مهدی

چگونه می توان با امام مهدی (ع) ارتباط برقرار کرد؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

عبارت‌های دیگری از این پرسش

پاسخ نخست

سید علی حسینی خامنه‌ای

آیت‌الله سید علی حسینی خامنه‌ای، در کتاب «ما منتظریم» در این‌باره گفته است:

«بزرگی می‌گفت کسی به من مراجعه کرده و پرسیده چه کار کنم که خدمت حضرت برسم؟ ایشان گفت من به او گفتم شما اگر به واجبات عمل و از محرمات اجتناب کنید و کمی مراقب خودتان باشید، حضرت پیش شما می‌آیند؛ شما لازم نیست زحمت بکشید و پیش حضرت بروید. راهی که برای انتفاع از آن بزرگوار پیش پای ما گذاشته‌اند، راه ِ تهذیب نفس است، راهِ مخصوصی نیست؛ همان راهی است که برای تکامل نفس، برای آدمِ خوب شدن، برای نورانی شدن دل انسان و انعکاس جلوه جمال الهی در آن جلوِ پای انسان گذاشته‌اند. خصوصاً شما که جوانید و دل‌هایتان پاک است آمادگی دارید و برایتان خیلی آسان‌تر است. حال شما خیال می‌کنید که ما در این‌جا راه ویژه‌ای برای رسیدن به خدمت حضرت داریم؛ نه، وضع شما از این لحاظ از من بهتر است؛ چون شما دل‌های پاک و صافی دارید؛ پایبندی‌ها و دلبستگی‌هایتان کمتر است و خیلی راحت‌تر می‌توانید ارتباط برقرار کنید. این ارتباط برقرار کردن‌ها هم با صفای نفس کاملاً میسر و آسان خواهد شد. صفای نفس هم با همین عمل به واجبات، اجتناب از گناهان، آلوده نکردن خود، آلوده نشدن و مراقبت به دست می‌آید. البته کسی معصوم نخواهد شد که هیچ خطایی از او سر نزند؛ اما اگر مراقب باشیم، لغزش‌هایمان کم خواهد شد و اگر یک وقت هم لغزشی پیدا کنیم، با مغز به زمین نمی‌خوریم؛ این خاصیت مراقبت است. اسم این مراقبت در فرهنگ اسلامی چیست؟ تقوا. وقتی می‌گویند باتقوا باشید، یعنی مراقب باشید؛ مراقب کار خودتان باشید؛ مواظب باشید چه می‌گویید و چه تصمیمی می‌گیرید و چه عملی می‌کنید. این مراقبت موجب می‌شود که انسان نلغزد و اگر لغزید، خیلی صدمه نخورد[۱]»[۲].

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱. آیت‌‌الله صدر؛
آیت‌ الله شهید سید محمد صدر در کتاب «تاریخ غیبت کبری» در این‌باره گفته‌ است:

«شکی نیست که در دوران غیبت صغری، شرط دیدار حضرت، داشتن‏ در جه‏ای بالا از ایمان و وثاقت بوده است؛ به طوری که حضرت امام حسن عسکری (ع) جز به کسانی که اخلاص و تقوایشان مسلم بود، از خصوصیات حضرت چیزی نمی‌‏فرمود، و خود حضرت هم بعد از رحلت پدر بزرگوارش همین رفتار را داشت و به جز مواردی اندک - که به خاطر مصالحی خود را برای برخی از اشخاص منحرف آشکار می‌‏ساخت - خود را به کسی نشان نمی‌‏داد[۳] و اما در دوران غیبت کبری، شکی نیست که اغلب موارد دیدار با اشخاص موثق بوده و حتی حضرتش با برخی از آنان دیدارهای مکرر و ملاقات‌های متعدد داشته است. ولی گاهی مصالح اسلامی ایجاب می‏‌کند که خود را برای اشخاص منحرف نیز آشکار کند، در صورتی که خطری متوجه آن حضرت نشود.

با در نظر گرفتن این مطلب، می‏‌شود گفت که دوران غیبت کبری همچون غیبت صغری است و تفاوتی بین این دو دوره در این مسأله نیست. و اشکالی هم پیش نمی‏‌آید و از جهت قواعد عمومی و اخبار مشاهده نیز مانعی ندارد. لکن آنچه باید در نظر گرفت تفاوت عمده‏ای است که بین این دو حالت وجود دارد که در دوران غیبت کبری حضرت از امنیت بیشتری برخوردار است، و لذا می‌‏تواند با افراد بیشتری ملاقات داشته باشد، چه از مؤمنان موثق یا غیر موثق، و چه از افراد بی‏ایمان و منحرف؛ البته با در نظر گرفتن یک اصل کلی که حفاظت و پنهان ماندن وضعیت حضرت باشد.

این مسأله روشن است زیرا در دوران غیبت صغری عده‏ای از مردم هم حضرت را و هم پدرش را می‌‏شناختند، لذا بیشتر در معرض خطر بودند؛ ولی در دوران غیبت کبری، نوعا او را از حیث شکل و قیافه نمی‌‏شناسند و کسی متوجه آن بزرگوار نمی‌‏شود، و ستمگران و جنایتکاران از دست یافتن به او مأیوس شده و حتی وجود او را انکار می‏‌کنند. و لذا این حالات حضرت را برای دیدار و ملاقات با اشخاص، آزادتر گذاشته است. و لذا می‌‏شود گفت که ملاقاتهای حضرت با مؤمنان غیر موثق بیشتر از دوران غیبت صغری است، ولی با غیر مؤمنین کمتر و فقط محدود به موارد ضروری است که هدف مهمی در بین باشد که نتوان از طریق افراد با ایمان موثق یا غیر موثق انجام داد»[۴].
۲. آیت‌‌الله جوادی آملی؛
آیت‌‌الله عبدالله جوادی آملی، در کتاب «امام مهدی موجود موعود» در این‌باره گفته است: «تشرف بی‌واسطه و مستقیم به محضر نورانی امام زمان (ع) لیاقت و شایستگی‌هایی ویژه می‌خواهد، از این‌رو تنها اوحدی از موحدان به باریابی محضر مطهرش توفیق می‌یابند. هر خارق عادت یا کرامتی که به دست ناشناسی صورت می‌گیرد و فیضی از ناحیه او به دیگران می‌رساند، از سرچشمه فیاض امام عصر (ع) جاری می‌گردد؛ اما چنین نیست که آن ناشناس لزوماً وجود مبارک ولی عصر (ع) باشد بلکه آن حضرت شاگردان صالحی دارد که به امر ایشان گره از کار فروبسته دیگران می‌گشایند و واسطه رسیدن فیض امام به آنان می‌شوند. آنچه برای همگان ضروری و میسور است، ایجاد و حفظ ارتباط روحی و معنوی با آن حضرت است که در پرتو رعایت ادب حضور و ارتباط با آن حضرت تحصیل خواهد شد. انجام دادن مستحبات و اعمال صالح به نیابت از آن حضرت و اهدای ثواب آن به ارواح طیب عترت طاهره (ع) از بهترین راه‌هایی است که می‌تواند ارتباط انسان با آن وجود مبارک را تأمین کند و بهترین حالت در چنین نیابتی، آن است که انسان در برابر عمل خویش از آن امام خواسته‌ای نداشته باشد، چرا که از قدر عملش می‌کاهد: چون خواسته ما به قدر ادراک ماست و ادراک ما بیشتر به حجاب تمنیات ما محجوب است، مطلوب متوقع ما نیز محدود خواهد بود، پس بهتر است که برابر این ادب، به پیشگاه آن حضرت چیز خاصی را پیشنهاد ندهیم، زیرا او از آن دسته است که "سجيّتهم الْكَرَمِ ‏‏‏‏‏‏‏‏"[۵]، بنابراین شایسته آن است که در انتظار عطای او باشیم، چرا که آنچه آن حضرت به اقتضای سجیه کریم خویش عطا می‌کند ماندنی است. البته این سخن بدین معنی نیست که انسان اگر مشکل خاصی دارد، با امام خویش در میان نگذارد و از او نطلبد بلکه مقصود آن است که در انجام دادن اعمال صالح به نیابت از آن حضرت، طلبی نداشته باشد و پیشنهادی ندهد تا آنان درخور خویش عطا کنند؛ نه در اندازه مطلوب محدود ما. آنان چون درخور خویش عطا کنند، هم قابلیت و ظرفیت می‌بخشند و هم مقبول و مظروف؛ و گاه گرچه به شخص عطا می‌کنند، ظهور و فضل عطایشان جامعه‌ای را بهره‌مند می‌سازد؛ مانند آنچه حضرت رضا (ع) به شاگرد خویش جناب زکریا بن آدم در برابر استجازه او برای خروج از قم فرمود: شما در قم بمانید. خدای سبحان به برکت شما عذاب را از مردم قم برمی‌دارد، آن‌گونه که به برکت مزار پدرم عذاب را از ساکنان آن منطقه برداشته است[۶]. این نمونه‌ای از آن عطایاست که به شخصی چنان لطفی می‌کنند که چون پیکرش در زمینی مدفون شود، آن برکت در تمام آن شهر جریان یابد. از دیگر آداب حسنه در ارتباط با امام عصر (ع) ادب برخاستن به احترام نام مبارک ولی عصر (ع) است که در میان شیفتگان و پیروان خاندان عصمت (ع) سنتی دیرپاست»[۷].
۳. حجت الاسلام و المسلمین طاهری؛
حجت الاسلام و المسلمین دکتر حبیب‌الله طاهری در کتاب «سیمای آفتاب» در این‌باره گفته‌است:
  1. ملاقات و ارتباط روحی که بهترین نحوه ارتباطات است، ممکن است دائمی باشد و هیچ‌گاه فراق و جدایی نداشته باشد؛ یعنی شخص ملاقات کننده از لحاظ روحی در حدی است که هم سنخ و هم‌گون با امام عصر (ع) است و به گونه‌ای است که همیشه خود را در محضر مولایش می‌بیند و متنغم به نعمت هدایت معنوی حضرت مهدی است. اینان افرادی هستند که جانشان به جان جانان همراه و محو در جمال مولا هستند.
  2. ملاقات در عالم رؤیا انجام گیرد؛ یعنی در خواب به محضر مولا برسند.
  3. امام زمان را با همین بدن ظاهری و مادی ملاقات نمایند.
منظور از بحث ملاقات با امام زمان که معمولاً در کتاب‌های مطرح است و قصص و حکایاتی که در مورد ملاقات اشخاص متدین و مؤمنان خالص با حضرت مهدی (ع) گفته می‌شود ملاقات با بدن ظاهری است که در این دنیا زندگی می‌کند، نه ملاقات روحی و نه در عالم رؤیا؛ یعنی افراد بیشماری در طول غیبت با همین بدن مادی به محضر مولایشان با بدن مادی رسیده‌اند و جمال حضرت را با چشم سر مشاهده کرده و چه بسا دستوراتی گرفته و مشکلاتشان را رفع کرده‌اند. این خود بهترین دلیل بر اثبات وجود مبارک آن حضرت است»[۸].
۴. حجت الاسلام و المسلمین موسوی‌نسب؛
حجت الاسلام و المسلمین سید جعفر موسوی‌نسب، در کتاب «دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان» در این‌باره گفته است:

«باید به این نکته توجّه داشت که شناخت و ایمان نسبت به امام زمان (ع) و استواری در آن، بر هر چیز دیگر، مقدم است چرا که در موضوع مورد امامان پیشین کسانی بودند که در کنار آنها زندگی کرده‌اند ولی چون نسبت به آن خوبان خدا، معرفت و ایمان نداشته‌اند، بهره‌ای از آنها نبرده و چه بسا با آنها هم مخالفت کرده‌اند. امّا برای اینکه انسان به ارتباط و حتّی دیدار پاک‌ترین و قدسی‌ترین وجود روی زمین موفّق گردد و لیاقت تشرّف به محضر مبارک آن امام بزرگوار را پیدا کند بیش از هر چیز باید دو امر را به تمام معنا بر روی خود پیاده کند و در آن استوار باشد.

  1. تقوا؛
  2. عشق و محبت به آن سرور.

تقوا به معنای ترس از پروردگار و نگهداری نفس می‌باشد، یعنی اطاعت کامل خداوند و فرمانبرداری از دستورات او که خلاصه‌اش انجام واجبات و ترک محرمات می‌شود، البتّه تقوا مراتبی دارد و اگر این نردبان را آدمی تا آخرین پلّه‌اش طی کند به سعادت بزرگی دست خواهد یافت که در نهایت این می‌شود که خدا می‌فرماید: ای بنده من اطاعتم کن، تو را مثل خودم قرار می‌دهم. من زنده هستم و نمی‌میرم، تو را هم زنده قرار می‌دهم و نمی‌میری و من بی‌نیاز هستم و محتاج نمی‌شوم، تو را هم بی‌نیاز قرار می‌دهم که محتاج نمی‌شوی. من هرچه اراده کنم تحقّق پیدا می‌کند، تو را هم به صورتی قرار می‌‏دهم که هرچه را بخواهی تحقق پیدا می‌کند[۹].

پس تقوا است که سبب نورانیت و قرب به آن جناب و اتصال روحی با آن حضرت می‌شود در توقیع شریف امام زمان (ع) به شیخ مفید می‌فرماید: "پس هر فردی از شما عمل کند به آن چیزی که به وسیله آن به محبّت ما نزدیک می‌شود، و دوری کند از آن چیزهایی که به وسیله آن به اکراه و خشم ما نزدیک می‌شود. پس به درستی که امر ظهور ما یک دفعه و ناگهانی است در وقتی که توبه برای فرد، نفعی ندارد و نجات نمی‌دهد او را از عقاب ما، پشیمانی بر رفتارهای ناپسند. خداوند شما را با الهامات غیبی خود ارشاد و توفیقات خویش را در سایه رحمتش نصیب شما فرماید"[۱۰].

در توقیع دیگری به شیخ مفید حضرت می‌فرمایند: "اگر شیعیان ما که خداوند در اطاعتش موفق گرداند، قلوبشان در وفا نمودن به عهدی که بر ذمه آنها است مجتمع و هماهنگ می‌شد فرصت دیدار ما برای آنها به تأخیر نمی‌افتاد و هرچه زودتر سعادت ملاقات توأم با معرفت و به وجه صدق برای آنها حاصل می‌شد، پس ما را از آنها مخفی نمی‌سازد مگر آن‌چه که از آنها به ما می‌رسد و ما از آن کراهت داریم و آن را نمی‌پسندیم"[۱۱].

پس آنچنان که از کلمات گهربار خود آن وجود مقدّس برداشت می‌شود تنها چیزی که نمی‌گذارد آن چهره نورانی را مشاهده کنیم اعمال سوء ماست که آن مولا را ناراحت می‌سازد در حقیقت علّت اصلی این حجاب بین ما و آن حضرت در خود ماست. معصیت خدا سبب می‌شود که دل و قلب انسان از محبت خاندان وحی خالی گردد و بعد روحی و جسمی از آقا امام زمان (ع) پیش آید و اعمال ناشایست ما این اتصال روحی با امام را از بین برده و سبب دور شدن ما از آن وجود مقدّس گردیده.

در تشرّف علی بن ابراهیم بن مهزیار اهوازی، امام زمان (ع) همین نکته را باز تذکر نموده‌اند که پسر مهزیار نقل می‌کند که پس از توسّلات عدیده‌ای در یک سفر در جستجوی آن وجود مقدّس به مکه مشرّف می‌شود، شبی در مسجد الحرام مقابل درب کعبه شخص وارسته‌ای را می‌بیند که پس از سلام و معرفی خود به این‌که از سوی حضرت مأمور بردن پسر مهزیار به جهت پابوسی حضرت بقیة اللّه (ع) است، از پسر مهزیار می‌پرسد: چه چیزی را طلب می‌کنی ای ابا الحسن؟

او می‌گوید، گفتم: امامی که محجوب و مخفی از عالم است. گفت: او از شما پوشیده و مخفی نیست و لکن اعمال بد شما او را از شما پوشانده و مخفی ساخته است.

وقتی آن شخص با مقدماتی فرزند مهزیار را خدمت حضرت صاحب الامر (ع) برد، حضرت در قسمتی از سخنان‌شان خطاب به او می‌فرماید: ای ابو الحسن شب و روز توقّع و انتظار آمدن تو را داشتم، چه چیز آمدنت را نزد ما تأخیر انداخت؟ پسر مهزیار در جواب می‌گوید: ای آقای من تا الان کسی را نیافته بودم که مرا راهنمایی کند.

حضرت فرمودند: کسی را نیافتی که راهنمایی‌ات کند؟ آنگاه با انگشتان مبارک‌شان بر روی زمین فشار دادند و سپس فرمودند: "و لکن شما اموالتان را زیاد نمودید، ضعفای مؤمنین را دچار حیرت ساختید و بین خود قطع رحم نمودید، پس الان برای شما چه عذری مانده است؟"[۱۲]

اگر در این سخنان گهربار آن حضرت توجّه و دقّت شود، به این نتیجه می‌رسیم که راه برای همگان باز است و آن امام بزرگوار هم مشتاق دیدار دوستان حقیقی خود می‌باشد، امّا حجاب‌های بین ما و آن آقا مانع این اتّصال می‌گردد.

امر دوّم برای ارتباط با امام زمان (ع) عشق به آن حضرت و ایجاد محبّت در خود نسبت به آن مقام مقدّس می‌باشد. در حدیثی بسیار گران‌بها که در مورد رابطه قلبی بین امام معصوم و شیعه مضامین زیبایی در آن نقل گردیده است، راوی سؤال می‌کند: آیا شما برای من دعا می‌نمایید؟ امام رضا (ع) می‌فرماید: "آیا تو غیر از این را گمان می‌کنی؟" راوی جواب می‌گوید: خیر؛ و سپس حضرت می‌فرماید: "اگر خواستی که دریابی که مقام محبّت من با تو و اهتمام داشتن من در امر تو چقدر است، پس به قلب خود نظر کن و ببین که در قلبت و در کارهایت چقدر به من محبّت داری و به فکر من هستی"[۱۳].

این یک قاعده کلی است که هرقدر شما به شخصی نزدیک باشید و او را دوست داشته باشید او هم شما را به همان مقدار دوست خواهد داشت، لذا امام در حدیث می‌فرمایند که به خود نظر کن و آنگاه درجه محبت خویش را نسبت به ما بسنج. پس بدان به همان مقداری که تو به یاد ما هستی ما هم به یاد تو هستیم.

گاهی می‌شود محبّ و عاشق از یک دوستی عادی گامی فراتر می‌گذارد، بدین ترتیب که محبوب و معشوق را بیش از خود دوست دارد و او را با همه دنیا عوض نمی‌کند و حاضر است جان را فدایش کند و اوامرش را بی‌چون و چرا، اجرا کند، در این صورت مقام محبّت و مودّت به آخرین درجه خود می‌رسد که شاید قابل وصف نباشد، وقتی چنین حالتی و رابطه‌ای بین عاشق و معشوق پدید آمد هیچ‌چیز نمی‌تواند مانع اتصال گردد و هیچ سدّی نمی‌تواند در برابر عاشق بایستد.

از آن طرف هم وقتی محبوب این حالت محب را مشاهده می‌کند در لطف و مهر ورزیدن نسبت به محب کوتاهی نمی‌کند او را در سرای خویش میهمان می‌نماید و پذیرایی و میهمان‌نوازی از او را به حدّ اعلی می‌رساند، از او می‌خواهد که در کنارش برای همیشه بماند تا این حالت انسان و دوستی از بین نرود.

اگر این حالت علاقه با نهایت درجه‌اش در قلب و روح انسان پدید آمد که امام و آقا و مولای خود را بیش از خویش بخواهد و حاضر باشد که جان در راه او دهد و موانع دنیوی نتواند در مقابلش بایستد، البتّه از طرف آن سرور عنایاتی به او خواهد شد.

البتّه وسایل و راه‌های دیگری هم وجود دارد که می‌تواند زمینه‌ساز ارتباط با آن حضرت گردد که به مهم‌ترین آنها اشاره می‌گردد:

  1. معرفت و شناخت در حدّ امکان، از آن چهارده نور تابناک خصوصاً حضرت بقیة اللّه (ع)؛
  2. به یاد آن حضرت بودن در همه اوقات؛
  3. انتشار دادن نام و یاد آن حضرت در بین مردم؛
  4. عظیم شمردن نام آن وجود مقدّس؛
  5. گریه و ناله در دوری از آن امام و حزن و اندوه در غربت او؛
  6. دعا برای تعجیل فرج در هر صبح و شام در اوقات اذان که در توقیع شریف فرمودند: "وَ أَكْثِرُوا الدُّعَاءَ بِتَعْجِيلِ الْفَرَجِ فَإِنَّ ذَلِكَ فَرَجُكُمْ"[۱۴]؛ برای تعجیل ظهور زیاد دعا نمایید که آن فرج و رهایی شما است؛
  7. هدیه نمودن ثواب عبادات به آن حضرت؛
  8. قرائت قرآن و عمل به آن و هدیه ختم قرآن به روح مقدّسش؛
  9. مقید بودن به خواندن زیارت عاشورا و زیارت جامعه و نماز شب؛
  10. زیارت نمودن آن حضرت به ادعیه‌ای که در خصوص آن بزرگوار وارد گردیده است؛
  11. انفاق مال برای سلامتی آن حضرت؛
  12. عزاداری و گریه در مصیبت جدّ بزرگوارش حسین (ع) و عمّه‌اش زینب (س)؛
  13. صلوات به محمّد و آل محمّد برای سلامتی حضرت؛
  14. یاری رساندن به شیعیان آن حضرت و رفع مشکلات دوستان آن بزرگوار.
البته از این نکته نباید غافل شد که ارتباط اعم از ملاقات می‌باشد و می‌تواند جلوه‏‌های دیگری از جمله خواب، ارتباط قلبی و غیره داشته باشد»[۱۵].
۵. آقای تونه‌ای (پژوهشگر معارف مهدویت)؛
آقای مجتبی تونه‌ای، در کتاب «موعودنامه» در این‌باره گفته است: «آدابی که به برکت آن‌ها می‌توان حضرت را در خواب یا بیداری زیارت کرد، بسیار است. پاره‌ای از آن‌ها چنین است: مداومت بر عمل نیک، انابه و تضرّع در چهل روز به قصد ملاقات حضرت، رفتن چهل شب چهارشنبه در مسجد سهله یا چهل شب جمعه در کوفه و عبادت کردن در آن‌جا، زیارت سید الشهدا در چهل شب جمعه، مداومت بر دعا در چهل روز، همراه با مراقبت در طعام و شراب از حیث حلال یا حرام بودن آن در آن ایام، خواندن این دعا بعد از هر نماز واجب: "اللهمَّ بَلِّغْ مَوْلَانَا صَاحِبَ الزَّمَانِ أَيْنَمَا كَانَ وَ حَيْثُمَا كَانَ مِنْ مَشَارِقِ الْأَرْضِ وَ مَغَارِبِهَا سَهْلِهَا وَ جَبَلِهَا عَنِّي. . . "[۱۶]. در بعضی کتب آمده است که هرکس بخواهد یکی از انبیاء و ائمه (ع) را (یا سایر مردم یا فرزندان خود را) در خواب ببیند، سوره وَالشَّمْس و إِنَّا أَنزَلْنَاه و قُلْ يَا أَيُّهَا الْكَافِرُون و قُلْ هُوَ الله أَحَد را صد مرتبه بخواند و صد مرتبه صلوات بر پیامبر بفرستد و بر طرف راست بخوابد، همانا آن‌چه را که قصد کرده، در خواب خواهد دید[۱۷]»[۱۸].
۶. نویسندگان کتاب «آفتاب مهر»؛
نویسندگان کتاب «آفتاب مهر» در این‌باره گفته‌اند:

«ارتباط با حضرت مهدی (ع) به دو شکل ممکن است:

  1. ارتباط ظاهری و ملاقات کردن حضرت؛
  2. ارتباط معنوی و از راه چشم دل.

پرسش‌های وابسته

  1. چگونه می توان با امام مهدی ارتباط برقرار کرد؟ (پرسش)
  2. آیا می‏‌توان با امام مهدی صحبت کرد؟ (پرسش)
  3. با انجام چه اعمالی می‏‌توان با امام مهدی ارتباط برقرار کرد؟ (پرسش)
  4. اولین کسی که در زمان ظهور با امام مهدی ملاقات می‌‏کند کیست؟ (پرسش)
  5. منظور از ملاقات امام مهدی در حج چیست؟ (پرسش)
  6. منظور از این حدیث نحن صنائع ربنا و الخلق بعد صنائعنا که از امام مهدی در توقیعی صادر شده چیست؟ (پرسش)
  7. آیا می‌توان به امام مهدی نامه نوشت؟ چه شرایطی باید رعایت شود؟
  8. آیا شخصی که گناه کرده است، می‌تواند با امام مهدی ارتباط داشته باشد؟
  9. عشق و محبت دو سویه درباره ما و امامان چگونه است؟
  10. آیا شخص شریف امام مهدی از نظرها پنهان است؟ یا جسم و شخص آن حضرت دیده می‌‏شود ولی کسی ایشان را نمی‌‏شناسد؟ (پرسش)
  11. مقصود از رابطه با امام مهدی در زمان غیبت چیست؟ (پرسش)
  12. آیا در مراسم حج می‌توان امام مهدی را ملاقات کرد؟ (پرسش)
  13. چه دیدگاه‌هایی درباره ملاقات امام مهدی وجود دارد؟ (پرسش)
  14. چرا امام   با افرادی مثل من در ارتباط نیست؟ به طور کلّی نظر شما درباره امکان دیدار و ملاقات چیست؟ (پرسش)
  15. آیا چله ها و ختم هایی که برای مشاهده و دیدار امام مهدی در بعضی از کتاب ها نقل شده درست است؟ (پرسش)
  16. طبق توقیع شریف امام مهدی هر کس بگوید که او را دیده است دروغ گفته است اما بسیاری از شخصیت های بزرگ معتقدند امام مهدی را دیده اند؟ (پرسش)
  17. راه رسیدن به لقای امام مهدی‏ چیست؟ (پرسش)
  18. اگر ممکن است چند نمونه از داستان ها و حکایات کسانی که به حضور امام مهدی مشرف شده اند برایم بنویسید (پرسش)
  19. چگونه می‌توانیم با امام مهدی خود رابطه داشته باشیم؟ (پرسش)
  20. چگونه و از چه راهی دوستی و محبت امام مهدی را در خود و فرزندان خود تقویت کنیم؟ (پرسش)
  21. حضرت مهدی می‌فرماید هر کس بگوید مرا دیده دروغ می‌گوید اما از شخصیت‌های بزرگی نقل شده که حضرت را دیده‌اند این تناقض نیست؟ (پرسش)
  22. چه کسانی از علما قائل به جواز و امکان تشرف بوده‌‏اند؟ (پرسش)
  23. آیا می‌‏توان طبق قاعده سد ذرایع ادعای ملاقات با امام مهدی را دروغ دانست؟ (پرسش)
  24. امام مهدی‏ چه اهداف کلی و عمومی در ملاقات‏‌های خود دارد؟ (پرسش)
  25. امام مهدی چه اهداف خاصی از ملاقات با مردم داشته است؟ (پرسش)
  26. آیا ممکن است کسی در ملاقاتش با امام مهدی‏ او را بشناسد؟ (پرسش)
  27. آیا اصرار و الحاح به جهت ملاقات با امام مهدی مطلوب است؟ (پرسش)
  28. چه عقایدی در ملاقات با امام مهدی عوامانه و بدون اصل و مدرک است؟ (پرسش)
  29. آیا ما می‏توانیم تماس یا ملاقاتی با امام مهدی داشته باشیم؟ (پرسش)
  30. چه کسانی و تحت چه شرایطی می‌‏توانند امام مهدی را ملاقات کنند؟ (پرسش)
  31. چه کسانی امام مهدی را دیده و با آن حضرت ملاقات کرده‏‌اند؟ (پرسش)
  32. چگونه می‌‏توان دیدار صالحان با امام مهدی‏ را اثبات نمود؟ (پرسش)
  33. اگر ملاقات با امام مهدی ممکن است پس چرا باید مدعی ملاقات را تکذیب کرد؟ (پرسش)
  34. چه عقایدی در ملاقات با امام مهدی عوامانه و بدون اصل و مدرک است؟ (پرسش)
  35. آیا ما می‏‌توانیم تماس یا ملاقاتی با امام مهدی داشته باشیم؟ (پرسش)
  36. آیا امکان ملاقات با امام مهدی وجود دارد؟ (پرسش)
  37. چه کنیم که توفیق دیدار چهره نورانی امام عصر را پیدا کنیم؟ (پرسش)
  38. چه کسانی در زمان حاضر زنده‌‏اند و با امام مهدی ارتباط دارند؟ (پرسش)
  39. آیا اکنون هم مانند گذشته افرادی با حضرت دیدار می‌‏کنند؟ در صورت امکان نام آنها را ذکر کنید؟ (پرسش)
  40. بعضی از افراد ادعا دارند امام مهدی را در خواب دیده‌‏اند به نظر شما آیا این سخن پذیرفتنی است؟ (پرسش)
  41. امام مهدی درباره ظهور خود چه فرموده‌‏اند؟ (پرسش)
  42. آیا در زمان غیبت می‌‏توان حضرت مهدی را دید؟ (پرسش)
  43. آیا می‌توان امام مهدی را در خواب دید؟ (پرسش)
  44. چه کسانی امام مهدی را پیش از غیبت دیده‌اند؟ (پرسش)
  45. چه کسانی امام مهدی را در دوران غیبت صغری دیده‌اند؟ (پرسش)
  46. چه کسانی امام مهدی را در دوران غیبت کبری دیده‌اند؟ (پرسش)
  47. کدام یک از عالمان شیعه مورد عنایت امام مهدی بوده‌اند؟ (پرسش)
  48. آیا دیدار با امام مهدی در دوره غیبت کبرا امکان پذیر است؟ (پرسش)
  49. آیا شیوه‌هایی که برای دیدار با امام مهدی گفته می‌شوند معتبرند؟ (پرسش)
  50. آیا در کتاب‌های حدیثی برای دیدار با امام مهدی راهکارهایی بیان شده است؟ (پرسش)
  51. شرایط وقوع ملاقات با امام مهدی در عصر غیبت چیست؟ (پرسش)
  52. آسیب‌های دامن زدن به ملاقات امام مهدی چیست؟ (پرسش)
  53. آیا ملاقات با امام مهدی موضوع محوری مهدویت است؟ (پرسش)
  54. آیا دیدن امام مهدی نوعی فضیلت محسوب می‌شود؟ (پرسش)
  55. ملاقات امام مهدی با افراد چگونه انجام می‌شود؟ (پرسش)
  56. امام مهدی پس از ملاقات با افراد چگونه پنهان می‌شد؟ (پرسش)
  57. آیا ملاقات با امام مهدی با حکمت غیبت تنافی دارد؟ (پرسش)
  58. معجزه چگونه باعث می‌شود مردم نتوانند جسم امام مهدی را ببینند؟ (پرسش)
  59. آیا می‌توان هر وقت اراده کردیم با امام مهدی ملاقات کرد؟ (پرسش)
  60. کیفیت ملاقات مردم با امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
  61. انگیزه امام مهدی از دیدار با مردم چیست؟ (پرسش)
  62. امام مهدی برای ملاقات با افراد چگونه به جاهای دوردست می‌رود؟ (پرسش)
  63. آیا دیدار با امام مهدی در عصر غیبت کبری نیاز به ایمان و وثاقت بالایی دارد؟ (پرسش)
  64. امام مهدی برای ناشناس ماندن در دیدارها با افرادی که مورد اطمینان نبودند چه برنامه‌ای داشت؟ (پرسش)
  65. آیا افرادی وجود دارند که شخص امام مهدی را با ویژگی‌های حقیقی ایشان ببینند و بشناسند؟ (پرسش)
  66. دلایل امکان ارتباط با امام مهدی در عصر غیبت کبری چیستند؟ (پرسش)
  67. فایده مطرح کردن بحث دیدار و ملاقات با امام مهدی چیست؟ (پرسش)

منبع‌شناسی جامع مهدویت

پانویس

  1. بیانات در دیدار با جوانان نخبه، ۲۱/۱۱/۱۳۸۲.
  2. حسینی خامنه‌ای، سید علی، ما منتظریم، ص۱۲۸.
  3. تاریخ الغیبة الصغری، ۴۶۹، ۵۰۶ و ما بعد آن.
  4. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص۱۳۸-۱۴۰.
  5. برگرفته از زیارت جامعه کبیره که در آن ائمه (ع) چنین خوانده می‌شوند عادتکم الاحسان و سجیتکم الکرم (البلد الامین، ص ۳۰۲؛ من لایحضره الفقیه، ج۲، ص۶۱۵).
  6. الاختصاص، ص۸۷.
  7. جوادی آملی، عبدالله، امام مهدی موجود موعود، ص 195-196.
  8. طاهری، حبیب‌الله، سیمای آفتاب، ص ۱۷۷ - ۱۷۸.
  9. مستدرک وسائل الشیعه، ج ۱۱، ص ۲۵۸.
  10. الاحتجاج، ج ۲، ص ۴۹۵.
  11. الاحتجاج، ج ۲، ص ۴۹۸؛ بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۱۷۶.
  12. محمد بن جریر طبرى، دلایل الامامة، ص ۲۹۶.
  13. اصول کافى، ج ۲، ص ۶۵۲.
  14. بحار الانوار، ج ۵۲؛ طوسى، کتاب الغیبة، ص ۲۹۰.
  15. دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۲۹۴-۳۰۰.
  16. بحارالانوار، ج ۸۶، ص ۶۱.
  17. نجم الثاقب، باب دوازدهم.
  18. موعودنامه، ص ۳۸.
  19. ای مؤمنان! شکیبایی ورزید و یکدیگر را به شکیب فرا خوانید و از مرزها نگهبانی کنید و از خداوند پروا بدارید باشد که رستگار شوید؛ سوره آل عمران، آیه: ۲۰۰.
  20. تفسیر قمی، ج۱، ص۱۲۹.
  21. آفتاب مهر، ج۱، ص ۸۶ - ۸۷.