بررسی تطبیقی مسأله امامت در مدرسه کوفه و بغداد با تأکید بر علم و عصمت امام (پایان‌نامه)
| بررسی تطبیقی مسأله امامت | |
|---|---|
| در مدرسه کوفه و بغداد با تأکید بر علم و عصمت امام | |
 | |
| زبان | فارسی |
| پژوهشگر | مجید مصباح (ایران) |
| استاد راهنما | محمد تقی سبحانی (ایران) |
| موضوع | علم امام، عصمت امام، کوفه، بغداد |
| مذهب | شیعه |
| سال دفاع | ۱۳۹۱ |
| تعداد صفحات | ۳۰۷ |
| وبگاه معرف | پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایران داک) |
بررسی تطبیقی مسأله امامت در مدرسه کوفه و بغداد با تأکید بر علم و عصمت امام پایان‌نامه‌ای است که به موضوع امامت می‌پردازد و به بحث علم امام از دیدگاه مدرسه کوفه و بغداد نگاه ویژه دارد. این پایان‌نامه توسط آقای مجید مصباح نگاشته و در دانشکده علوم حدیث دفاع شده است. استاد راهنمای این پایان‌نامه آقای محمد تقی سبحانی و استاد مشاور آن آقای سید علی رضا حسینی شیرازی است.[۱]
چکیده پایان‌نامه
- پژوهشگر این پایان‌نامه در ابتدای چکیده خود می‌گوید: «متکلمان امامیه در دو مدرسه کوفه و بغداد پیرامون مسائل مختلف، دارای دیدگاه‌های متفاوتی بوده‌اند و از جمله مهمترین اختلاف آنها در تعریف امامت و شؤون آن؛ یعنی علم و عصمت امام بوده است».
- در مورد امامت گفته است: «امامت در دیدگاه متکلمان اسلامی یعنی خلافت رسول خدا(ص) در امور دین و دنیا. طبق این تعریف گستره زعامت امام بر مسائل مربوط به حوزه دین و همچنین مسائل سیاسی و حکومت‌داری و تمامی امور مربوط به دنیا تسری و تعمیم می‌یابد. این تعریف مورد اتفاق بزرگان متکلمین شیعه و سنی است. متکلمین امامیه، مقام مفترض‌‌الطاعه را برای امام قائل بوده‌اند. متکلمان امامیه در مدرسه کوفه پیرامون مسأله امامت و علم و عصمت امام دارای دیدگاه ویژه‌ای بوده و در این باب به نظریه پرداز‌ی‌های دقیقی پرداخته‌اند. آنان بر گستره حکومت امامت به امور دین و دنیا و زعامت امور سیاسی اعتقاد داشته و امام را اعلم زمان خویش میدانستهاند».
- در مورد عصمت امام گفته است: «در روایات رسیده از آنان و همچنین مناظرات بزرگانی چون هشام بن حکم، به خوبی تبلور یافته است. امام را معصوم علی الاطلاق و برخوردار از عصمت الهی در هر زمان و از هر گناهی، میدانستهاند. امامت، در مدرسه بغداد بر جانشینی رسول اکرم(ص) در امور مربوط به شرع و سیاست دنیا تعبیر می‌شود. متکلمین مدرسه بغداد، مرجعیت دینی و سیاسی را برای امام قائل هستند. افضلیت و اعلمیت را شرط لازم تصدی مقام امامت می‌دانند. ایشان شرط عصمت را برای امام لازم و منشأ آن را لطف خداوند دانسته، عصمت از ترک واجب و مستحب و عصمت از ارتکاب هر قسم گناهی و عصمت در تمام عمر را بر امام لازم دانسته‌اند. برخی از متکلمان بغداد دلیل عصمت امام را امامت امام می‌دانند».
- در این رساله آمده است: «مسأله سهو النبی و به دنبال آن سهو الامام در دو مدرسه کوفه و بغداد جایگاهی نزدیک به یکدیگر دارند؛ عده‌ای معتقد به سهو الامام و بعضی منکر آن و برخی قائل به اسهاء بوده‌اند. در بررسی و تطبیق دو مکتب کوفه و بغداد، اختلاف چندانی در نظرات و دیدگاه‌های ایشان به چشم نمی‌خورد و تنها اختلاف موجود در روش آنها می‌باشد. چرا که متکلمان کوفه بر روایات تکیه بیشتری داشته‌اند و در مقابل متکلمان مدرسه بغداد، به عقل و استدلالات عقلی در مسائل کلامی توجه ویژه‌ای داشته‌اند»[۱].
فهرست پایان‌نامه
- مقدمه؛
فصل اوّل: کلیّات
- بیان مسأله؛
- اهمیّت و ضرورت تحقیق؛
- سؤالات تحقیق؛
- فرضیات تحقیق؛
- پیشینۀ تحقیق؛
- چارچوب نظری تحقیق؛
- تبیین مفاهیم ابتدایی؛
- دانش کلام؛
- دانش تاریخ کلام؛
- دوره‌های تاریخی کلام؛
- دوره‌ی استقلال و اصالت؛
- مرحله‌ی شکل گیری کلام سیاسی؛
- مرحله‌ی شکل گیری کلام نظری؛
- مرحله‌ی تدوین علم کلام و نظام‌های جامع کلامی؛
- مراکز کلامی؛
- مدرسه کوفه؛
- متکلمان امامیه در مدرسه کوفه؛
- مدرسه بغداد؛
- تنوع مذهبی و فرهنگی بغداد؛
- متکلمان مدرسه بغداد؛
فصل دوم: بررسی مسئله امامت، علم وعصمت امام در مدرسه کوفه
- امامت در باور متکلمین کوفه؛
- گزارش اشعری در باب وجوب معرفت امام؛
- تحلیل گزارش اشعری؛
- امامت در اندیشه هشام بن حکم؛
- جایگاه و ضرورت وجود امام از نگاه هشام بن حکم؛
- وظیفه امام در جامعه؛
- امامت منصبی الهی؛
- جمع‌بندی نظرات هشام بن حکم درباره امام؛
- امامت از نگاه زرارة بن اعین؛
- تحلیل دیدگاه زرارة بن اعین در باب امامت
- دیدگاه هشام بن سالم در امامت؛
- دیدگاه مؤمن الطاق در امامت؛
- مناظره احول با زید ابن علی؛
- تحلیل آیت الله ابوالقاسم خویی از مناظره احول با زید ابن علی؛
- نتیجه‌گیری از تحلیل آیت الله ابوالقاسم خویی؛
- نتیجه‌گیری از دیدگاه مؤمن الطاق؛
- نتیجه‌گیری امامت در مدرسه کوفه و مقایسه نظرات؛
- علم امام از منظر متکلمین کوفه؛
- علم یکی از راه‌های تشخیص امام نزد متکلمین کوفی؛
- شناخت امام از طریق گستره علم ایشان؛
- هشام بن الحکم و علم امام؛
- بیان استدلال هشام بن الحکم؛
- سیر تکاملی دیدگاه هشام بن الحکم در علم امام؛
- انگاره اول هشام بن الحکم از دانش امام؛
- باور صحیح هشام بن الحکم؛
- نتیجه‌گیری از دیدگاه هشام بن الحکم؛
- دیدگاه زرارة بن اعین در مورد علم امام؛
- تصور زرارة بن اعین در محدود بودن علم امام؛
- شرح و بیان علامه مجلسی از روایت فوق؛
- باور صحیح زرارة بن اعین؛
- حمران بن اعین و علم امام؛
- مؤمن الطاق و علم امام؛
- هشام بن سالم و علم امام؛
- مدرسه کلامی کوفه و منابع علم امام؛
- منابع علم امام در اندیشه متکلمان کوفی؛
- منابع مادی امام؛
- منابع معنوی و غیر مادی؛
- راه‌های تحدیث؛
- القاء روح القدس؛
- نتیجه گیری از روایات؛
- شنیدن از جبرائیل و میکائیل؛
- کیفیت تحدیث؛
- جمع‌بندی روایات؛
- جمع‌بندی مبحث منابع علم امام؛
- موارد علم امام؛
- علم به احکام شرعی؛
- علم قرآن؛
- علم به کتاب‌های آسمانی؛
- متوسم بودن ائمه(ع)؛
- علم غیب ائمه(ع)؛
- مراد از علم غیب؛
- موارد علم غیب؛
- عرضه اعمال بر اهل بیت(ع)؛
- یکسانی ائمه در علوم؛
- نتیجه‌گیری در موضوع علم در مدرسه کوفه؛
- عصمت امام در باور متکلّمین کوفه؛
- گزارش ابوالحسن اشعری از دیدگاه امامیه در عصمت؛
- نقد گزارش ابوالحسن اشعری؛
- هشام بن حکم و اندیشه عصمت امام؛
- تعریف هشام بن حکم از عصمت؛
- قلمرو عصمت در نگاه هشام بن حکم؛
- براهین عقلی و نقلی هشام بن حکم بر عصمت امام؛
- براهین عقلی؛
- براهین نقلی؛
- مؤمن الطاق و مسأله عصمت؛
- ابن ابی یعفور؛
- هشام بن سالم و مسأله عصمت؛
- نتیجه‌گیری در موضوع عصمت در مدرسه کوفه؛
- نتایج حاصل از مکتب کوفه؛
فصل سوم: بررسی مسأله امامت، علم وعصمت امام در مکتب بغداد
- امامت در باور متکلمین بغداد؛
- تعریف امامت در گزارش نوبختی؛
- تعاریف شیخ مفید از امامت؛
- وجوب معرفت و صفات امام از نگاه شیخ مفید؛
- تحلیل دیدگاه شیخ مفید در امامت؛
- تعریف امامت نزد سید مرتضی؛
- صفات امام از دیدگاه سید مرتضی؛
- تحلیل تعریف سید مرتضی در امامت؛
- تعریف شیخ طوسی از امامت؛
- تحلیل دیدگاه شیخ طوسی؛
- جمع‌بندی و نتیجه‌گیری در مورد تعریف امامت در مدرسه بغداد؛
- استدلال از راه قاعده لطف؛
- استدلال از راه محال بودن تکلیف ما لا یطاق؛
- اثبات وجوب عقلی شناخت امام توسط شیخ مفید؛
- نقد و بررسی دو استدلال؛
- استدلال از راه نیاز شریعت به حافظ؛
- نتیجه دیدگاه متکلمین بغداد در امامت؛
- علم امام در باور متکلمین بغداد؛
- دیدگاه‌های نوبختیان در مورد علم امام؛
- تفاوت‌های شیخ مفید و نوبختیان در علم امام و نحوه دریافت آن توسط امام؛
- نحوه ارتباط امامان با ملائکه در نظر شیخ مفید و نوبختیان؛
- وحی و الهام به امام در نظر شیخ مفید و نوبختیان؛
- دیدگاه شیخ مفید در علم امام؛
- علم غیب امام در نگاه شیخ مفید؛
- محدود بودن دانش امام به امور ظاهری؛
- عدم علم به جمیع حرفه‌ها و گویش‌ها؛
- جمع‌بندی دیدگاه‌های شیخ مفید در مورد علم امام؛
- دیدگاه سید مرتضی در علم امام؛
- ادله اعلمیت امام؛
- امام علم غیب ندارد؛
- محدود بودن علم امام؛
- انحصار دانش امام به امور ظاهری؛
- وجوب رجوع امام به اهل خبره در فنون و علومی که نمی‌داند؛
- محدود بودن علم امام به زمان امامت؛
- تحلیل و مقایسه دیدگاه‌های سید مرتضی در مورد علم امام؛
- دیدگاه شیخ طوسی در علم امام؛
- محدود بودن علم امام؛
- دلیل عقلی علم امام؛
- لزوم آگاهی امام به جمیع شریعت؛
- عدم علم امام به بواطن انسان‌ها؛
- علم به صنایع و مشاغل؛
- انحصار علم امام به زمان امامت؛
- تحلیل و مقایسه نظرات شیخ طوسی در علم امام؛
- نتیجه‌گیری علم امام در مکتب بغداد؛
- عصمت امام از نگاه متکلمان بغداد؛
- شیخ مفید مسأله عصمت امام؛
- تعریف لغوی شیخ مفید از عصمت؛
- تعاریف مختلفه شیخ مفید از عصمت؛
- تفضلی بودن عصمت؛
- لطفی بودن عصمت؛
- توفیقی و لطفی بودن عصمت؛
- توقیفی بودن عصمت؛
- اختیاری بودن عصمت؛
- عصمت شرط لازم امامت؛
- قلمرو عصمت در نگاه شیخ مفید؛
- عصمت از گناهان کبیره و صغیره؛
- عصمت از ترک مستحبات؛
- عصمت از سهو و نسیان در تبیین شریعت؛
- عصمت امام در نظریات غیر دینی؛
- عصمت از سهو در نظریات غیر دینی؛
- براهین عصمت از نگاه شیخ مفید؛
- برهان‌های عقلی؛
- برهان‌های نقلی عصمت؛
- جمع‌بندی و بررسی نظریّات شیخ مفید؛
- سید مرتضی و مسأله عصمت امام؛
- اختیاری بودن عصمت؛
- عصمت شرط لازم امامت؛
- قلمرو عصمت در نگاه سید مرتضی؛
- عصمت از گناهان کبیره و صغیره؛
- عصمت از ترک مستحبات؛
- عصمت از سهو و نسیان در تبیین شریعت؛
- براهین عصمت از نگاه سید مرتضی؛
- براهین عقلی؛
- تلازم عصمت با امامت؛
- بیان تقریر سید مرتضی؛
- تقریر برهان به شکل قیاس استثنایی؛
- براهین نقلی؛
- جمع‌بندی و بررسی نظریات سید مرتضی؛
- شیخ طوسی و مسأله عصمت امام؛
- تعریف شیخ طوسی از عصمت؛
- عدم تنافی عصمت با اختیار؛
- اختیاری بودن عصمت؛
- عصمت شرط لازم امامت؛
- قلمرو عصمت در نگاه شیخ طوسی؛
- عصمت امام از گناه صغیره و کبیره؛
- عصمت قبل و بعد از امامت؛
- عصمت در تمام عمر؛
- عصمت از ترک مستحبات؛
- عصمت از سهو و نسیان در تبیین شریعت؛
- عصمت از اشتباه در نظریات غیر دینی؛
- ویژگی‌های عصمت از منظر شیخ طوسی؛
- الهی بودن؛
- براهین شیخ طوسی؛
- برهان‌های عقلی؛
- براهین نقلی؛
- جمع‌بندی نظریات شیخ طوسی در مسأله عصمت امام؛
- سهو النبی (انگاره سهو النبی و سهو الامام)؛
- دیدگاه متکلمان کوفه در سهوالنبی؛
- انگاره گروهی از کوفیان در صحت سهوالنبی؛
- رد سهوالنبی توسط گروهی از کوفیان؛
- جمع‌بندی و نتیجه‌گیری در مورد سهو النبی در مدرسه کوفه؛
- سهو النبی در اندیشه متکلمان بغداد؛
- قائلان به سهو النبی؛
- قائلان به محال بودن سهو النبی]]؛
- جمع‌بندی اقوال؛
- دلیل عدم سهو النبی؛
- دلیل جواز سهو؛
- روایات سهو النبی؛
- دیدگاه شیخ مفید و مناقشه در اخبار سهو النبی؛
- تحلیل کلام شیخ مفید؛
- جمع بین دو قول؛
فصل چهارم: مقایسه و تحلیل اندیشه‌های دو مدرسهدر موضوع امامت، علم و عصمت امام
- واژه شناسی امام؛
- معنای لغوی؛
- معنای اصطلاحی امام؛
- معنای اصطلاحی امام؛
- مصادیق غیر بشری امام؛
- لوح محفوظ؛
- راه آشکار و نمایان؛
- کتاب آسمانی؛
- مصادیق بشری امام؛
- امام کفر و باطل؛
- امام حق که خود مصادیق گوناگونی در قرآن دارد؛
- امامت در روایات؛
- امامت از نگاه حضرت اباعبدالله الحسین؛
- امامت در باور متکلمین کوفه؛
- امامت در باور هشام بن الحکم؛
- تعریف امامت؛
- وظیفه امام؛
- روش شناخت امام؛
- برهان‌های هشام بن الحکم در اثبات امامت؛
- صفات امام؛
- امامت از نگاه زرارة بن اعین؛
- دیدگاه هشام بن سالم در امامت؛
- دیدگاه مؤمن الطاق در امامت؛
- نتیجه‌گیری امامت در مدرسه کوفه و مقایسه نظرات؛
- امامت در باور متکلمین بغداد؛
- تحلیل گزارش نوبختی؛
دربارهٔ پدیدآورندگان
| مجید مصباح (پژوهشگر) |
|---|
|
بخش آغازین خالی است |
| محمد تقی سبحانی (استاد راهنما) |
|---|
 |
| سید علی رضا حسینی شیرازی (استاد مشاور) |
|---|
|
بخش آغازین خالی است |
استخراج مقاله از پایان‌نامه
در این باره، اطلاعاتی در دست نیست.
چاپ پایان‌نامه به صورت کتاب
در این باره، اطلاعاتی در دست نیست.