دیدار با امام مهدی

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
(تغییرمسیر از تشرف)

دیدار با امام مهدی (ع) یکی از مسائل شیعه در عصر غیبت بوده است که آیا می‌توان در روزگار غیبت به دیدار آن امام (ع) شرفیاب شد یا نه. هر چند، ملاقات حضرت فضیلت بزرگی است؛ امّا آنچه مهم‏تر است، شناخت و معرفت آن بزرگوار و عمل به دستورهایی است که رضایت خداوند و آن حضرت را در پی دارد. دیدگاه‌های مختلفی دربارۀ ملاقات با حضرت مطرح شده است. برخی قائل به عدم امکان دیدار با آن امام همام به صورت مطلق شده‌اند و برخی دیگر، به امکان ملاقات با امام مهدی (ع) معتقد هستند.

ملاقات با حضرت مهدی (ع)

غیبت امام دوازدهم (ع) از ضروریات مذهب شیعه است. ایشان در عصر غیبت همانند دیگر امامان (ع) در دسترس مردم نیست، لذا یکی از مسائل شیعه در عصر غیبت این بوده که آیا می‌توان در روزگار غیبت به دیدار امام (ع) شرفیاب شد یا نه. ملاقات با حضرت مهدی به‌معنای دیدن و شرف حضور یافتن به خدمت ایشان است. البته رؤیت، ملاقات، فیض حضور، شهود و مشاهده باهم تفاوت‌هایی دارند.

هرچند، ملاقات حضرت فضیلت بزرگی است؛ امّا آنچه مهم‏تر است، شناخت و معرفت آن بزرگوار و عمل به دستورهایی است که رضایت خداوند و آن حضرت را در پی دارد. فراموش نشود کم نبودند افرادی که همواره در زمان پیامبر (ص) و امامان (ع) با آن بزرگواران دیدار می‌‏کردند؛ اما بهرۀ معرفتی چندانی از آن ملاقات‌‏ها نمی‌‏بردند و گاهی هم مورد خشم و غضب ایشان واقع می‌‏شدند[۱].

دیدگاه‌های مختلف دربارۀ دیدار با امام مهدی (ع)

مسأله دیدار حضرت مهدی (ع) را از دو جنبه می‌‌توان بررسی کرد. ابتدا دیدار آن جناب پیش از شهادت امام عسکری (ع) یعنی قبل از شروع غیبت و دیگر امکان مشاهده حضرت پس از آغاز غیبت. مشاهدۀ حضرت پیش از غیبت و در زمان حیات امام عسکری (ع)، امری است که قطعاً رخ داده است و تمام علمای امامیه بدان معتقدند و در آن اختلافی نیست؛ اما علمای شیعه دربارۀ دیدار پس از آغاز غیبت، اختلاف نظر دارند. در دوران غیبت صغری یقیناً این دیدارها میان حضرت و نواب اربعه رخ می‌‌داده است؛ لکن دربارۀ مشاهده حضرت قائم (ع) در دوران غیبت کبری نزد برخی از دانشمندان امکان‌پذیر نیست و برخی دیگر بر مشاهده در زمان غیبت کبری قائل شده‌اند[۲].

این نظریات در چند دسته تقسیم‌بندی می‌‌شود:

عدم امکان ملاقات به طور مطلق

این دیدگاه، از روایاتی نظیر «تُرَی‏ وَ لَا تُرَی‏‏‏‏‏‏‏‏‏»؛ می‌‏بیند و دیده نمی‌‏شود[۳]، «لَایَرَوْنَه‏‏‏‏‏‏‏‏»؛ او را نمی‏‌بینند[۴]، قابل استفاده است که به طور اساسی از ناپیدایی آن حضرت در دوران غیبت سخن به میان آورده است. چنین روایاتی، باعث شده است نعمانی در فصلی از کتاب الغیبة، به روشنی مشاهده حضرت در عصر غیبت را جایز ندانسته و تحقیق در این زمینه را ممنوع و شیعیان را در ندیدن معذور بداند[۵].

امکان ملاقات

گروهی از علمای بزرگ شیعه همانند سید مرتضی، شیخ طوسی و سید بن طاووس بر این باورند که می‌توان در غیبت کبری به دیدار امام زمان (ع) نایل گشت و اینرا یکی از فواید وجود آن حضرت در زمان غیبت دانسته‌اند[۶]. امکان ملاقات به چند نحو ممکن است: دیدار در خواب، دیدار در حال مکاشفه‌ که از گذر طاعات و ریاضات شرعی و صفای باطنی پدید می‌آید، و دیدار در بیداری.

دیدار در بیداری نیز بر سه گونه است: آنکه امام را می‌بینند؛ ولی نمی‌شناسند؛ آنکه می‌بینند و در حین ملاقات می‌شناسند و آنکه امام را می‌بینند و پس از اینکه دیدار پایان یافت، آن حضرت را می‌شناسند.

در امکان ملاقاتِ همراه با شناخت امام مهدی (ع) (چه این شناخت در حین دیدار باشد و چه پس از پایان ملاقات)، برخی از دانشمندان گفته‌اند، ملاقات‌‏کننده حق ندارد مشاهدۀ خود را برای دیگران نقل نماید (عدم پذیرش ادعا) و برخی دیگر، قائل به پذیرش ادعای ملاقات‌‏کننده هستند[۷].

در ادامه هر یک از اقسام مورد اشاره مورد بررسی قرار می‌گیرند.

امکان ملاقات بدون شناخت

در این دیدگاه، امکان ملاقات، مورد پذیرش است؛ ولی وقوع ملاقات همراه شناخت آن حضرت را در این دوران، غیر قابل پذیرش و آن را با فلسفۀ غیبت در تعارض می‌‏داند. در تأیید این دیدگاه از نایب خاص حضرت مهدی (ع)‏ محمد بن عثمان نقل شده است که می‏‌گوید: "به خدا سوگند! همانا صاحب این امر، هرسال در موسم حج حاضر می‌‏شود؛ مردم را می‏‌بیند و آن‏ها را می‌‏شناسد و مردم، او را می‏‌بینند؛ ولی نمی‏‌شناسند"[۸].[۹]

امکان ملاقات همراه شناخت و عدم پذیرش ادعای ملاقات

در این دیدگاه، نه فقط امکان و وقوع ملاقات مورد پذیرش است، بلکه ملاقات همراه با شناخت آن حضرت نیز پذیرفته شده است؛ امّا آنچه مورد انکار است اینکه ملاقات‌‏کننده، حق ندارد مشاهدۀ خود را برای دیگران نقل نماید؛ به بیان دیگر، ادعای ملاقات نماید. این دیدگاه، به طور عمده از توقیعی با این مضمون استفاده شده است. در این توقیع که شش روز پیش از مرگ علی بن محمد سمری، (آخرین سفیر خاص امام زمان (ع)) از ناحیه آن حضرت صادر شده، چنین آمده است: «... به زودی از شیعیان من، کسانی خواهند آمد که ادعای مشاهده بکنند. آگاه باشید هرکس پیش از خروج سفیانی و صیحه آسمانی ادعای مشاهده کند، او دروغگوی افترا زننده است»[۱۰]. مدعی، اعم از این است که به ادعای خویش اطمینان داشته باشد یا به دروغ، ادعایی را مطرح کند یا بپندارد حق است. دربارۀ این روایت، همچنان که بعضی بزرگان هم فرموده‌اند، ممکن است مراد از اینکه مدّعی مشاهده، کذّاب و مفتری خوانده شده است، کسانی باشند که ادّعای نیابت کنند و بخواهند با دعوی مشاهده و شرفیابی، خود را واسطۀ بین امام و مردم معرفی نمایند. بنابراین، مراد از توقیع، نفی مطلق مشاهده و شرفیابی نیست، بلکه مقصود، نفی ادعایی است که دلیل بر تعیین شخص خاصی به نیابت باشد. در نتیجه، هم شرفیابی اشخاص به حضور آن حضرت ثابت است و هم کذب و بطلان ادّعای کسانی که در غیبت کبری، ادّعای سفارت و نیابت خاصّه و وساطت بین آن حضرت و مردم را می‌نمایند، معلوم است[۱۱]. هر چند برخی در سند این توقیع خدشه وارد کرده و آن را ضعیف و مرسل دانسته‌اند[۱۲]، اما حقیقت این است که توقیع یاد شده را نمی‌توان مرسل دانست؛ زیرا با بررسی شرح حال راویانِ توقیع، روشن می‌شود شیخ صدوق آن را از مشایخ معتمد خویش نقل کرده است[۱۳].[۱۴]

امکان ملاقات و پذیرش ادعای ملاقات

گروهی از دانشمندان شیعه بر این باورند که در غیبت کبری، ملاقات‌‏های فراوانی با آن حضرت صورت گرفته است. این دیدگاه، بین متأخران شهرت بیشتری یافته است. این گروه بر قبول امکان، وقوع و ادعای ملاقات با حضرت حجّت (ع) در غیبت کبری به حکایت‏‌هایی که در این ‏باره در دست است، استناد کرده‌‏اند. ایشان بر این باورند که در کتاب‏‌های بسیاری[۱۵]، داستان‏‌های گوناگونی نقل شده که سخن از ملاقات با حضرت مهدی (ع)‏ به میان آورده است و هرگز انبوه این ادعاها را نمی‌‏توان انکار کرد.

البته همانطور که گفته شد امکان دیدار با امام (ع) در عصر غیبت به معنای ادّعای نیابت به گونه ای که فرد با دعوی مشاهده و شرفیابی، خود را واسطه بین امام و مردم معرفی کند، نیست[۱۶]. همچنین، بدین معنا نیست که هر کس بخواهد بدان دست می‌یابد؛ چراکه جز اندکی از نیکان توفیق دیدار نخواهند یافت. بدین روی، هر حکایتی از دیدار امام زمان (ع) را نمی‌توان پذیرفت. از جمله حکایت‌هاست آنچه با عنوان داستان جزیره خضراء نقل کرده‌اند که دارای مدرک و سند و توجیه علمی نیست‌ و برخی علمای بزرگ آن را داستانی تخیلی دانسته‌اند[۱۷]. شیخ جعفر کاشف الغطاء نیز این داستان را راست نمی‌شمارد و از باورهای اخباریان می‌خواند[۱۸]

پرسش مستقیم

پرسش‌های وابسته

  1. چگونه می توان با امام مهدی ارتباط برقرار کرد؟ (پرسش)
  2. آیا می‏‌توان با امام مهدی صحبت کرد؟ (پرسش)
  3. با انجام چه اعمالی می‏‌توان با امام مهدی ارتباط برقرار کرد؟ (پرسش)
  4. اولین کسی که در زمان ظهور با امام مهدی ملاقات می‌‏کند کیست؟ (پرسش)
  5. منظور از ملاقات امام مهدی در حج چیست؟ (پرسش)
  6. منظور از این حدیث نحن صنائع ربنا و الخلق بعد صنائعنا که از امام مهدی در توقیعی صادر شده چیست؟ (پرسش)
  7. آیا می‌توان به امام مهدی نامه نوشت؟ چه شرایطی باید رعایت شود؟
  8. آیا شخصی که گناه کرده است، می‌تواند با امام مهدی ارتباط داشته باشد؟
  9. عشق و محبت دو سویه درباره ما و امامان چگونه است؟
  10. آیا شخص شریف امام مهدی از نظرها پنهان است؟ یا جسم و شخص آن حضرت دیده می‌‏شود ولی کسی ایشان را نمی‌‏شناسد؟ (پرسش)
  11. مقصود از رابطه با امام مهدی در زمان غیبت چیست؟ (پرسش)
  12. آیا در مراسم حج می‌توان امام مهدی را ملاقات کرد؟ (پرسش)
  13. چه دیدگاه‌هایی درباره ملاقات امام مهدی وجود دارد؟ (پرسش)
  14. چرا امام   با افرادی مثل من در ارتباط نیست؟ به طور کلّی نظر شما درباره امکان دیدار و ملاقات چیست؟ (پرسش)
  15. آیا چله ها و ختم هایی که برای مشاهده و دیدار امام مهدی در بعضی از کتاب ها نقل شده درست است؟ (پرسش)
  16. طبق توقیع شریف امام مهدی هر کس بگوید که او را دیده است دروغ گفته است اما بسیاری از شخصیت های بزرگ معتقدند امام مهدی را دیده اند؟ (پرسش)
  17. راه رسیدن به لقای امام مهدی‏ چیست؟ (پرسش)
  18. اگر ممکن است چند نمونه از داستان ها و حکایات کسانی که به حضور امام مهدی مشرف شده اند برایم بنویسید (پرسش)
  19. چگونه می‌توانیم با امام مهدی خود رابطه داشته باشیم؟ (پرسش)
  20. چگونه و از چه راهی دوستی و محبت امام مهدی را در خود و فرزندان خود تقویت کنیم؟ (پرسش)
  21. حضرت مهدی می‌فرماید هر کس بگوید مرا دیده دروغ می‌گوید اما از شخصیت‌های بزرگی نقل شده که حضرت را دیده‌اند این تناقض نیست؟ (پرسش)
  22. چه کسانی از علما قائل به جواز و امکان تشرف بوده‌‏اند؟ (پرسش)
  23. آیا می‌‏توان طبق قاعده سد ذرایع ادعای ملاقات با امام مهدی را دروغ دانست؟ (پرسش)
  24. امام مهدی‏ چه اهداف کلی و عمومی در ملاقات‏‌های خود دارد؟ (پرسش)
  25. امام مهدی چه اهداف خاصی از ملاقات با مردم داشته است؟ (پرسش)
  26. آیا ممکن است کسی در ملاقاتش با امام مهدی‏ او را بشناسد؟ (پرسش)
  27. آیا اصرار و الحاح به جهت ملاقات با امام مهدی مطلوب است؟ (پرسش)
  28. چه عقایدی در ملاقات با امام مهدی عوامانه و بدون اصل و مدرک است؟ (پرسش)
  29. آیا ما می‏توانیم تماس یا ملاقاتی با امام مهدی داشته باشیم؟ (پرسش)
  30. چه کسانی و تحت چه شرایطی می‌‏توانند امام مهدی را ملاقات کنند؟ (پرسش)
  31. چه کسانی امام مهدی را دیده و با آن حضرت ملاقات کرده‏‌اند؟ (پرسش)
  32. چگونه می‌‏توان دیدار صالحان با امام مهدی‏ را اثبات نمود؟ (پرسش)
  33. اگر ملاقات با امام مهدی ممکن است پس چرا باید مدعی ملاقات را تکذیب کرد؟ (پرسش)
  34. چه عقایدی در ملاقات با امام مهدی عوامانه و بدون اصل و مدرک است؟ (پرسش)
  35. آیا ما می‏‌توانیم تماس یا ملاقاتی با امام مهدی داشته باشیم؟ (پرسش)
  36. آیا امکان ملاقات با امام مهدی وجود دارد؟ (پرسش)
  37. چه کنیم که توفیق دیدار چهره نورانی امام عصر را پیدا کنیم؟ (پرسش)
  38. چه کسانی در زمان حاضر زنده‌‏اند و با امام مهدی ارتباط دارند؟ (پرسش)
  39. آیا اکنون هم مانند گذشته افرادی با حضرت دیدار می‌‏کنند؟ در صورت امکان نام آنها را ذکر کنید؟ (پرسش)
  40. بعضی از افراد ادعا دارند امام مهدی را در خواب دیده‌‏اند به نظر شما آیا این سخن پذیرفتنی است؟ (پرسش)
  41. امام مهدی درباره ظهور خود چه فرموده‌‏اند؟ (پرسش)
  42. آیا در زمان غیبت می‌‏توان حضرت مهدی را دید؟ (پرسش)
  43. آیا می‌توان امام مهدی را در خواب دید؟ (پرسش)
  44. چه کسانی امام مهدی را پیش از غیبت دیده‌اند؟ (پرسش)
  45. چه کسانی امام مهدی را در دوران غیبت صغری دیده‌اند؟ (پرسش)
  46. چه کسانی امام مهدی را در دوران غیبت کبری دیده‌اند؟ (پرسش)
  47. کدام یک از عالمان شیعه مورد عنایت امام مهدی بوده‌اند؟ (پرسش)
  48. آیا دیدار با امام مهدی در دوره غیبت کبرا امکان پذیر است؟ (پرسش)
  49. آیا شیوه‌هایی که برای دیدار با امام مهدی گفته می‌شوند معتبرند؟ (پرسش)
  50. آیا در کتاب‌های حدیثی برای دیدار با امام مهدی راهکارهایی بیان شده است؟ (پرسش)
  51. شرایط وقوع ملاقات با امام مهدی در عصر غیبت چیست؟ (پرسش)
  52. آسیب‌های دامن زدن به ملاقات امام مهدی چیست؟ (پرسش)
  53. آیا ملاقات با امام مهدی موضوع محوری مهدویت است؟ (پرسش)
  54. آیا دیدن امام مهدی نوعی فضیلت محسوب می‌شود؟ (پرسش)
  55. ملاقات امام مهدی با افراد چگونه انجام می‌شود؟ (پرسش)
  56. امام مهدی پس از ملاقات با افراد چگونه پنهان می‌شد؟ (پرسش)
  57. آیا ملاقات با امام مهدی با حکمت غیبت تنافی دارد؟ (پرسش)
  58. معجزه چگونه باعث می‌شود مردم نتوانند جسم امام مهدی را ببینند؟ (پرسش)
  59. آیا می‌توان هر وقت اراده کردیم با امام مهدی ملاقات کرد؟ (پرسش)
  60. کیفیت ملاقات مردم با امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
  61. انگیزه امام مهدی از دیدار با مردم چیست؟ (پرسش)
  62. امام مهدی برای ملاقات با افراد چگونه به جاهای دوردست می‌رود؟ (پرسش)
  63. آیا دیدار با امام مهدی در عصر غیبت کبری نیاز به ایمان و وثاقت بالایی دارد؟ (پرسش)
  64. امام مهدی برای ناشناس ماندن در دیدارها با افرادی که مورد اطمینان نبودند چه برنامه‌ای داشت؟ (پرسش)
  65. آیا افرادی وجود دارند که شخص امام مهدی را با ویژگی‌های حقیقی ایشان ببینند و بشناسند؟ (پرسش)
  66. دلایل امکان ارتباط با امام مهدی در عصر غیبت کبری چیستند؟ (پرسش)
  67. فایده مطرح کردن بحث دیدار و ملاقات با امام مهدی چیست؟ (پرسش)

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

  1. ر.ک: سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص ۴۰۹ ـ ۴۱۵؛ فرهنگ شیعه، ص ۴۲۵.
  2. ر.ک: حیدرزاده، عباس، فرهنگنامه آخرالزمان، ص۲۷۲-۲۷۳-۲۷۴-۲۷۵.
  3. نعمانی، الغیبة، ص ۱۴۴.
  4. محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۱ ص ۳۳۷، ح ۶؛ نعمانی، الغیبة، ص ۱۷۵ ح ۱۴؛ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۱۶۱، ح ۱۱۹؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، باب ۳۳، ص ۳۴۶، ح ۳۳.
  5. ر.ک: سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص ۴۰۹ ـ ۴۱۵.
  6. الغیبة، شیخ طوسی، ص ۶۸.
  7. ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۴۲۵.
  8. «وَ اللَّهِ إِنَّ صَاحِبَ هَذَا الْأَمْرِ لَیَحْضُرُ الْمَوْسِمَ کُلَّ سَنَةٍ یَرَی النَّاسَ وَ یَعْرِفُهُمْ وَ یَرَوْنَهُ وَ لَا یَعْرِفُونَهُ»؛ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۶۲؛ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج ۲، ص ۵۲۰.
  9. ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۴۲۵؛ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص ۴۰۹ ـ ۴۱۵.
  10. «سَیَأْتِی شِیعَتِی مَنْ یَدَّعِی الْمُشَاهَدَةَ أَلَا فَمَنِ ادَّعَی الْمُشَاهَدَةَ قَبْلَ خُرُوجِ السُّفْیَانِیِّ وَ الصَّیْحَةِ فَهُوَ کَاذِبٌ مُفْتَرٍ»؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص ۵۱۶، ح ۴۴.
  11. امامت و مهدویت، لطف اللّه صافی، ج ۲، ص ۴۷۴.
  12. بحارالانوار، ج ۵۳، ص ۳۱۸.
  13. مکیال المکارم‌، ج، ۲، ص ۳۵۸.
  14. ر.ک: سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص ۴۰۹ ـ ۴۱۵.
  15. از جمله: تبصرة الولی فیمن رأی القائم المهدی، سید هاشم بحرانی ـ تذکرة الطالب فیمن رأی الامام المهدی الغائب، میثمی عراقی ـ دار السّلام فیمن فاز بسلام الامام، مرحوم نوری، بدائع الکلام فیمن اجتمع بالامام، سید جمال الدین محمد طباطبایی، البهجة فیمن فاز بلقاء الحجّة، میرزا محمّد نقی الماسی اصفهانی، العبقری الحسان، علی اکبر نهاوندی.
  16. امامت و مهدویت، لطف اللّه صافی، ج ۲، ص ۴۷۴.
  17. طبقات اعلام الشیعه‌، ج ۳، ص ۱۴۵.
  18. ر.ک: سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص ۴۰۹ ـ ۴۱۵؛ فرهنگ شیعه، ص ۴۲۸-۴۲۹.