دومین نایب امام مهدی چه کسی بود و القاب و کنیه ایشان چه بود؟ (پرسش)

دومین نایب امام مهدی چه کسی بود و القاب و کنیه ایشان چه بود؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / غیبت امام مهدی / عصر غیبت صغری / نیابت خاصه (سفیران امام مهدی) / نایب دوم امام مهدی
تعداد پاسخ	۱ پاسخ

دومین نایب امام مهدی چه کسی بود و القاب و کنیه ایشان چه بود؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ نخست

سید نذیر حسنی

حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید نذیر حسنی، در کتاب «مصلح کل» در این‌باره گفته است:

«کنیه‌اش ابو جعفر است، نیابت را به دستور امام عسکری (ع) بر عهده گرفت و فرمود: شاهد باشید عثمان بن سعید عمری نماینده من و فرزندش محمد نماینده پسرم مهدی است. همچنین پدرش نیز به دستور امام مهدی (ع) او را نایب ایشان دانست و اعلام کرد.

هنگامی که امام عسکری (ع) حدیث زیر را فرمود، ایشان نشان افتخار مورد اعتماد ایشان بودن را دریافت کرد. امام (ع) فرمود: عمری و فرزندش مورد اعتمادند. آنها هر پیغامی و دستوری از طرف من‌ به تو رساندند، بدان که درست است و از جانب من است [آنان امین‌اند] و هر سخنی به تو گفتند، بدان که از جانب من است، به سخن آنان گوش فرا ده و از آنان پیروی کن زیرا آنان امین و مورد اعتمادند.

او حدود ۵۰ سال منصب نیابت را بر عهده داشت، وی طولانی‌ترین دوره نیابت امام را داشته است که این خود نشان‌دهنده تلاش‌های گسترده و کارهای مختلف دوران نیابت وی می‌باشد به‌گونه‌ای که این کارهای او بیشتر به معجزه شباهت داشت؛ مانند آگاهی او زمان مرگش که قبری را برای خود آماده کرده بود و چنین گفت: به من دستور داده شده که کارهایم را سروسامان دهم. راوی که ابو جعفر محمد بن عثمان زمان مرگش را به او گفته بود، می‌گوید هر لحظه او را زیر نظر داشتیم و موعدش نگذشت تا اینکه ابو جعفر بیمار شد و در همان‌روز و ماه و سالی که گفته بود، درگذشت.

وی در کار خود نقش ارزنده‌ای در نگهداری اسرار حضرت مهدی (ع) و واسطه‌گری و رساندن نامه‌های امام داشت، امام (ع) در این‌باره می‌فرماید: سکوت و بهشت، حرف و آتش و جهنم؛ اگر آنها نام مرا بدانند فاش می‌کنند و اگر مکان مرا بدانند نشان می‌دهند.

نهی از به زبان آوردن نام حضرت همیشگی نبود، بلکه مختص یک دوره خاص بود که جان امام به خاطر ضعف اراده سؤال‌کنندگان و عدم امانت‌داریشان در خطر بود و روایت پیشین نیز اشاره به این نکته دارد. معجزه‌های بسیاری به دست او و اغلب شامل پیش‌گویی کردن امور آینده، اتفاق افتاد، از جمله مردی از قم برای ابو جعفر در بغداد اموالی آورد و وقتی آن مرد آنها را به وی داد ابو جعفر گفت: هنوز چیزی مانده، کجاست؟ مرد گفت: سرورم چیز دیگری ندارم و همه را دادم، ابو جعفر گفت: چرا، یک چیز باقی‌مانده. لوازمت را بگرد و چیزهایی را که به تو دادند به یاد آور.

مرد رفت و چند روز گذشت و همچنان فکر می‌کرد و جست‌وجو می‌کرد اما چیزی به خاطر نیاورد و کسی از اطرافیانش هم چیزی نگفت، او به نزد ابو جعفر بازگشت و مرد به او گفت: هرچه من داشتم و گرفتم، همه را تحویل حضورتان دادم. ابو جعفر گفت: می‌گویند دو پیراهن ساردینی‌ همراه داری که فلانی به تو سپرد. چه کردی؟ مرد گفت: بله، به خدا سوگند که به کلی از خاطرم رفته بود و در پایان هم ابو جعفر جای آن‌را به او گفت، مرد رفت و هرچه شنید را به چشم دید.

این مسائل علم ابو جعفر را نشان می‌دهد که از امام زمان (ع) فراگرفته بود.

نایب دوم نقش ارزنده‌ای در رساندن اطلاعات به امام (ع) و انجام مأموریت‌های محوله ایفا نمود تا اینکه اطلاع یافت نایب بعد از او حسین بن روح است و باید اموال به او سپرده شود. این جریان دو یا سه سال قبل از وفاتش بود. حسین بن روح در زمان حیات ابو جعفر، اموال را تحویل گرفت تا اینکه محمد بن عثمان در جمادی الاول سال ۳۰۴ ه ق‌ یا ۳۰۵ ه ق‌ دعوت حق را لبیک گفت و در کنار قبر مادرش در شهر کوفه که هم‌اکنون در وسط صحرا قرار گرفته، دفن شد»

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱. پژوهشگران مؤسسه آینده روشن؛
پژوهشگران مؤسسه آینده روشن پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، در کتاب «مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها» در این‌باره گفته‌اند: «بعد از آن که عثمان بن سعید اولین نایب امام زمان از دنیا رفت، پسرش ابوجعفر محمد بن عثمان به عنوان دومین نایب امام زمان انتخاب شد. کنیه نایب دوم، ابوجعفر است و القاب ایشان عبارت‌اند از: عمری، اسدی، سمان و عسکری».