منظور از انتظار، انتظار فردی است یا انتظار امت؟ (پرسش)

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
منظور از انتظار، انتظار فردی است یا انتظار امت؟
موضوع اصلیبانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاترمهدویت / غیبت امام مهدی / وظایف و تکالیف مسلمانان در عصر غیبت / انتظار فرج
مدخل اصلیانتظار فردی - انتظار اجتماعی
تعداد پاسخ۲ پاسخ

منظور از انتظار، انتظار فردی است یا انتظار امت؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ نخست

محسن اراکی

آیت الله محسن اراکی، در کتاب «نگاهی به رسالت و امامت» در این‌باره گفته است:

«شکی نیست که انتظار فردی لازم است، ولی حقیقت این است که کافی نیست. مقصود روایات نیز تنها انتظار فردی نیست اگرچه بدون شک انتظار فردی را نیز شامل می‌شود. شواهد بسیاری مطلب فوق را تأیید می‌کنند از جمله: عبارت وارده در روایت "أَفْضَلُ أَعْمَالِ أُمَّتِي انْتِظَارُ الْفَرَجِ" که انتظار فرج، به عنوان یکی از اعمال امت به عنوان بهترین عمل معرفی شده است.ـ روایتی که به سندهای معتبر از امام زین العابدین (ع) نقل شده است[۱] که شخصی در راه مکه به آن حضرت گفت: "رو به حج آورده‌ای و جهاد را ترک کرده‌ای، گویا حج را آسان‌تر از جهاد و سختی‌هایش یافته‌ای؟! در حالی که خدای متعال در قرآن فرموده است: إِنَّ اللّٰهَ اشْتَرَى مِنَ الْمُؤْمِنِينَ أَنفُسَهُمْ وَأَمْوَالَهُم بِأَنَّ لَهُمُ الجَنَّةَ يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللّٰهِ فَيَقْتُلُونَ وَ يُقْتَلُونَ وَعْدًا عَلَيْهِ حَقًّا فِي التَّوْرَاةِ وَالإِنجِيلِ وَالْقُرْآنِ وَمَنْ أَوْفَى بِعَهْدِهِ مِنَ اللّٰهِ فَاسْتَبْشِرُواْ بِبَيْعِكُمُ الَّذِي بَايَعْتُم بِهِ وَذَلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ[۲].

در حقیقت خدا از مؤمنان جان و مالشان را به بهای اینکه بهشت برای آنها باشد خریده است، همان کسانی که در راه خدا می‌جنگند و می‌کشند و کشته می‌شوند. این به عنوان وعده حقی در تورات و انجیل و قرآن بر عهده اوست و چه کسی از خدا به عهد خویش وفادارتر است؟ پس به معامله‌‌ای که با او کرده‌اید شادمان باشید، و این همان کامیابی بزرگ است. حضرت سجاد (ع) در پاسخ آن مرد فرمود: "آیه بعدی را بخوان: آیه را خواند: التَّائِبُونَ الْعَابِدُونَ الْحَامِدُونَ السَّائِحُونَ الرَّاكِعُونَ السَّاجِدونَ الآمِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَالنَّاهُونَ عَنِ الْمُنكَرِ وَالْحَافِظُونَ لِحُدُودِ اللّٰهِ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ[۳]. حضرت فرمود: "اگر اینان که در این آیه وصف آنها آمده است پیدا شدند چیزی را بر جهاد مقدم نخواهیم داشت".

شکی نیست که در زمان امام سجاد (ع) افرادی که اغلب اوصاف مذکور در آیه بر آنها تطبیق کند، وجود داشتند و یقیناً فردی مانند ابوحمزه ثمالی از آن جمله بود، و شاید تعداد پراکنده اندکی نیز یافت می‌شدند که قریب به این اوصاف را دارا بودند. در زمان بعضی امامان بعدی؛ نظیر امام صادق و حضرت رضا (ع) چنین افرادی نسبتاً کم نبودند و نظیر پرسشی که از حضرت سجاد (ع) شد، درباره آن امامان نیز جا دارد. بدین معنی که آنان نیز پرچم جهاد را برنیفراشتند و در این‌باره شیوه‌ای همانند شیوه امام سجاد را در پیش گرفتند وبه طور طبیعی جواب این امامان نیز همان جوابی است که امام سجاد به آن سؤال دادند. همین مطلب، درباره امام زمان (ع) نیز صادق است. از حضرت نیز اگر سؤال شود که چرا ظاهر نمی‌شوید و چرا به جهاد با کفار و دشمنان اسلام برنمی‌خیزید، پاسخ همان است که امامان پیش از ایشان دادند.

از آنچه گذشت می‌توان نتیجه گرفت که انتظار فردی، کارساز نیست وگرنه در زمان غیبت کبرای امام زمان (ع) فراون بوده‌اند مؤمنان پراکنده‌ای که اغلب اوصاف مذکور در آیه بر آنان صادق بوده است؛ آنچه نبوده و به عقیده ما تنها در حال حاضر، با تشکیل حکومت اسلامی به رهبری ولی فقیه در حال شکل‌گیری است، امت منتظر یا انتظار جمعی است.

آنچه در آیه: التَّائِبُونَ الْعَابِدُونَ... تا ... وَالْحَافِظُونَ لِحُدُودِ اللّٰهِ... آمده است علاوه بر آنکه به صیغه جمع است ظهور در فعلیت این اوصاف دارد و این بدین معناست که در عمل و فعل، حافظان حدود الهی، آمران به معروف و ناهیان از منکر باشند. جمعی که چنین اوصافی را دارا باشند، جمع متشکل، در درون یک حکومت اسلامی، به رهبری فقیه عادل و آگاهند. قطعاً افراد پراکنده‌ای که به طور انفرادی اوصاف متقین و مؤمنین را، هر چند در بالاترین مراتب، دارا باشند نمی‌توانند مصداق مورد نظر در این آیه باشند.

تناسب انتظار عملی با عظمت حادثه مورد انتظار: با توجه به سه مطلبی که اشاره شد؛ یعنی نوع مأموریت حضرت ولی عصر (ع) که براندازی ظلم و جور در سراسر جهان و برقراری حکومت عدل جهانی است، و اینکه این مأموریت تنها به وسیله شخص آن حضرت عملی نمی‌گردد، بلکه نصرت و یاری مؤمنین نیز شرط است و لذا آنان موظف به یاری آن حضرتند، و اینکه عملی شدن این مأموریت خطیر با اعجاز و اعمال خارق‌العاده نیست، بلکه به شیوه متعارف جوامع بشری است، تحقق عملی مقدّمات ظهور و اجرای مأموریت حضرت ولی عصر (ع) جز با تشکیل حکومت اسلامی مقتدر شیعی، که معتقد به رهبری و امامت بالاصاله امام زمان (ع) باشد امکان‌پذیر نیست.

به طور طبیعی قوای ظلم و استکبار حاکم بر جهان در برابر شخصی که داعیه برچیدن بساط ظلم را از سراسر گیتی دارد، بی‌تفاوت نخواهند نشست و همچنان که بیان شد اگرچه خداوند، یار و ناصر امام زمان (ع) است، نصرتش به معنی دخالت مستقیم به وسیله اعجاز و حوادث خارق‌العاده‌ای نظیر برانداختن همه قوای استکبار در یک لحظه و بستن دست و پای آنان به‌گونه‌ای که قدرت هرگونه اقدام عملی، بر ضد امام زمان (ع) و یارانش از آنان سلب شود، نیست. اگر قرار بر این بود، در زمان رسول الله (ص) و امیرالمؤمنین و امام مجتبی و بالاخص سیدالشهدا (ع) این کار انجام می‌گرفت، و آن همه حوادث رقت‌بار و بلا و محنت‌ها که رسول اکرم (ص) و اهل بیتش متحمل شدند، پیش نمی‌آمد. بنابراین، برای انجام مأموریت بزرگ و خطیری که امام زمان (ع) بر عهده دارد و مؤمنین مکلف به همکاری با حضرتش هستند، راهی جز شکل‌گیری یک حکومت مقتدر شیعی پیرو امام زمان، با رهبری شخصی که اطاعت او، اطاعت از امام زمان (ع) و پیروی از او پیروی از امام زمان باشد، نیست.

با شکل‌گیری چنین حکومتی است که نیروهایی کارآمد و با کفایت، در همه ابعاد مورد نیاز نهضت جهانی رشد و تشکل خواهند یافت و تجربه لازم را به دست خواهند آورد و به جایی خواهند رسید که توان حمایت از شخص امام زمان و تلاش در راه تحقق عملی اهداف ایشان را در برابر سردمداران ظلم حاکم بر جهان، خواهند یافت. مجموعه مذکور باید از مشخصه‌های یک امت برخوردار باشد»[۴].

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱. حجت الاسلام و المسلمین آیتی؛
حجت الاسلام و المسلمین نصرت‌الله آیتی نویسنده کتاب «دلیل روشن» در اين باره گفته است: «‌انتظار هم رفتاری فردی است و هم رفتاری اجتماعی. امت منتظر امام مهدی (ع)امتی است که افق و چشم‌انداز خود را تشکیل حکومت عدل جهانی به رهبری امام مهدی (ع)قرار می‌‌دهد و از یک سو با تلاش و مجاهدت زمینه‌های تحقق این آرمان را فراهم می‌‌نماید و از سوی دیگر نیروسازی برای آن حرکت بزرگ و پرورش یارانی توانمند برای امام مهدی را وجهه همت خود قرار می‌‌دهد و از دیگر سو با شناخت دشمنان این آرمان و استقامت در برابر آن موانع تحقق افق مورد نظر خود را از سر راه برمی‌‌دارد»[۵].

پرسش‌های وابسته

  1. معنای انتظار چیست؟ (پرسش)
  2. منظور از انتظار به معنای عام چیست؟ (پرسش)
  3. منظور از انتظار به معنای خاص چیست؟ (پرسش)
  4. ارکان انتظار چیست؟ (پرسش)
  5. عناصر و اجزاء انتظار چیستند؟ (پرسش)
  6. هدف از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
  7. انتظار فرج چه ضرورتی دارد؟ (پرسش)
    1. ضرورت عقلی انتظار چیست؟ (پرسش)
    2. ضرورت نقلی انتظار چیست؟ (پرسش)
  8. آیا مسئله انتظار قابل تحقق است؟ (پرسش)
  9. جایگاه انتظار در مکاتب فکری غیر دینی چیست؟ (پرسش)
  10. نقش انتظار در حرکت توحیدی چیست؟ (پرسش)
  11. انواع انتظار چیست؟ (پرسش)
  12. شدت انتظار شخص منتظر چگونه در آرزوها و دعاهای او تجلی پیدا می‌کند؟ (پرسش)
  13. لوازم انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
    1. آیا زندگی با یاد امام مهدی از لوازم انتظار فرج است؟ (پرسش)
    2. آیا آرزوی یاری کردن امام مهدی از لوازم انتظار فرج است؟ (پرسش)
    3. آیا ایجاد آمادگی برا پیوستن به امام مهدی از لوازم انتظار فرج است؟ (پرسش)
    4. آیا تربیت منتظران راستین از لوازم انتظار فرج است؟ (پرسش)
  14. دیدگاه اهل سنت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
  15. دیدگاه آیین بودا درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
  16. آیا جنیان در انتظار منجی موعود هستند؟ (پرسش)
  17. آیا فرشتگان در انتظار منجی موعود هستند؟ (پرسش)
  18. چرا گفته می‌شود امام مهدی منتظر ظهور است؟ (پرسش)
  19. دلایل انتظار فرج و امید به آینده چیست؟ (پرسش)
  20. آیا شیعیان در امر انتظار عجول و شتاب‌زده هستند؟ (پرسش)
  21. آیا مسئله انتظار سبب فراگیری ظلم و ستم می‌شود؟ (پرسش)
  22. آیا مسئله انتظار سبب تعطیلی احکام اسلامی می‌شود؟ (پرسش)
  23. آیا اندیشه انتظار موعود در امت‌های پیشین بوده است؟ (پرسش)
  24. آیا انتظار در میان ادیان و ملل گوناگون سابقه‌ای دارد؟ (پرسش)
  25. منشأ نگاه عامیانه به ظهور منجی چیست؟ (پرسش)
  26. آفات نگاه عامیانه به ظهور منجی چیست؟ (پرسش)
  27. گونه‌های احادیث درباره انتظار چیستند؟ (پرسش)
  28. نمادهای انتظار چیستند؟ (پرسش)
    1. آیا دعای ندبه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    2. آیا دعای عهد از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    3. آیا زیارت آل یاسین از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    4. آیا مسجد جمکران از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    5. آیا مسجد کوفه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    6. آیا مسجد صعصعه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    7. آیا مسجد سهله از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    8. آیا عید نیمه شعبان از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    9. آیا روز جمعه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
  29. چرا کسانی که انتظار امام مهدی را می‌کشیده‌اند بعد از ظهور به مخالفت با ایشان برمی‌خیزند؟ (پرسش)
  30. ویژگی‌های اعتراض به وضع موجود در راستای انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
  31. شیوه ابراز اعتراض به وضع موجود در راستای انتظار امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
  32. منظور از عمومیت انتظار چیست؟ (پرسش)
  33. مبانی اشتیاق به فرج چیست؟ (پرسش)
  34. چگونه می‌توان انتظار را در جامعه ترویج داد؟ (پرسش)
  35. آیا مراد از انتظار تنها انتظار قلبی است؟ (پرسش)
  36. منظور از انتظار، انتظار فردی است یا انتظار امت؟ (پرسش)
  37. منظور از انتظار امام و امت چیست؟ (پرسش)
  38. شرایط انتظار واقعی چیست؟ (پرسش)
  39. انتظار عملی به چه معناست؟ (پرسش)
  40. آیا انتظار مذهب اعتراض است؟ (پرسش)
  41. آیا انتظار به معنای گوشه‌گیری و احتراز است؟ (پرسش)
  42. آیا انتظار فرج مورد اتفاق همه مسلمین است؟ (پرسش)
  43. مسئولیت اجتماعی مسلمین درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
  44. کامل‌ترین شکل انتظار عملی برای مقدمه ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
  45. انتظار فرج با سرنوشت بشریت چه پیوندی دارد؟ (پرسش)
  46. مقصود از انتظار مسیحا چیست؟ (پرسش)
  47. منظور از انتظار ویرانگر چیست؟ (پرسش)
  48. منظور از انتظار سازنده چیست؟ (پرسش)
  49. منظور از انتظار مسئولانه چیست؟ (پرسش)
  50. منظور از انتظار غیر مسئولانه چیست؟ (پرسش)
  51. انواع برداشت از انتظار چیست؟ (پرسش)
  52. دیدگاه شیعه درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
  53. دیدگاه آیین زرتشت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
  54. دیدگاه آیین هندو درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
  55. دیدگاه یهود درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
  56. دیدگاه مسیحیت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
  57. برداشت‌های نادرست از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
  58. علت برداشت‌های انحرافی از انتظار چیست؟ (پرسش)
  59. آیا انتظار امام مهدی واجب است؟ (پرسش)
  60. عوامل ایجاد کننده انتظار چیستند؟ (پرسش)
  61. لوازم تعریف انتظار چیست؟ (پرسش)
  62. نقطه مقابل انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
  63. رابطه انتظار با شدت گرفتاری‌ها چیست؟ (پرسش)
  64. امام مهدی منتظر چه چیزی است؟ (پرسش)
  65. آیا انتظار فرج باید با قصد قربت باشد؟ (پرسش)
  66. مراتب انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
  67. رابطه محبت با انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
  68. بالاترین درجه انتظار فرج امام مهدی چیست؟ (پرسش)
  69. مشاهده وقوع ظلم در زمین چگونه انتظار فرج را در مؤمن تشدید می‌کند؟ (پرسش)
  70. چه رابطه‌ای میان انتظار فرج و ایمان وجود دارد؟ (پرسش)
  71. انتظار منجی در ادوار مختلف دعوت‌های الهی چه معنایی داشته است؟ (پرسش)
  72. اندیشه انتظار موعود در اسلام چگونه است؟ (پرسش)
  73. آیا انتظار فرج افضل الاعمال است؟ (پرسش)
  74. انتظار فرج چیست و چرا بهترین عمل خوانده شده است؟ (پرسش)
  75. برداشت‌های نادرست از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
  76. آیا مکاتب فلسفی نیز انتظار فرج را امری ارزشی می‌‏دانند؟ (پرسش)
  77. آیا در کتاب مقدس یهود سخن از انتظار فرج به میان آمده است؟ (پرسش)
  78. مقصود از روایات مطلق در باب انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
  79. چه امتیازی در انتظار منجی موجود است؟ (پرسش)
  80. آیا تأخیر در فرج موجب قساوت قلب می‌‏شود؟ (پرسش)
  81. آیا انتظار طولانی فرج خسته کننده و ملالت‌‏آور است؟ (پرسش)
  82. علت سختی انتظار چیست و چرا می‏‌گویند انتظار زیباست؟ زیبایی انتظار در چیست؟ (پرسش)
  83. امام مهدی در قبال منتظران و شیعیان چه عنایاتی دارند؟ (پرسش)
  84. منتظران امام مهدی که در قرن‏های گذشته بدون پاین انتظارشان فوت کرده‌اند؛ چه تضمینی وجود دارد که انتظار ما به ثمر برسد؟ (پرسش)
  85. آیا انتظار موجب انفعال جامعه نمی‌شود؟ (پرسش)
  86. فرج مردم جهان در چیست و چرا انتظار فرج فضیلت و ارزش بیشتری دارد؟ (پرسش)
  87. خاستگاه و منشأ اصلی انتظار ظهور «مصلح و نجات‏‌دهنده بزرگ» چیست؟ (پرسش)
  88. دعا برای تعجیل فرج چه تأثیری در فرج شیعیان دارد؟ (پرسش)
  89. دعای اللهم کن لولیک الحجه بن الحسن به چه منظوری خوانده می‌شود؟ (پرسش)
  90. آیات مربوط به ظهور و انتظار کدامند؟ (پرسش)
  91. انتظار در دیگر روزهای سال چگونه معنا پیدا می‏‌کند؟ (پرسش)
  92. رابطه انتظار با بهداشت روان چیست؟ (پرسش)
  93. رابطه انتظار با آینده جهان چیست؟ (پرسش)
  94. فلسفه انتظار چیست؟ (پرسش)
  95. باور به ظهور امام مهدی چگونه عامل پایداری و استقامت شیعه می‌شود؟ (پرسش)
  96. انتظار فرج چه فضیلتی دارد؟ (پرسش)
  97. جایگاه انتظار در فرهنگ شیعه چیست؟ (پرسش)
  98. چرا انتظار اهمیت و جایگاه ویژه و برجسته‌ای دارد؟ (پرسش)
  99. چرا انتظار فرج افضل اعمال است؟ (پرسش)
  100. ویژگی‌‏های منتظران واقعی در دوران غیبت چیست؟ (پرسش)
  101. انتظارات امام مهدی از منتظران چیست؟ (پرسش)
  102. چه نوع انتظاری راجح است؟ (پرسش)
  103. دانش ‏آموزان چگونه باید منتظر امام مهدی باشند؟ (پرسش)
  104. رضایت امام مهدی از چه راهی به دست می‌آید؟ (پرسش)
  105. آیا شیعیان و منتظران ظهور افزون‌بر وظایف فردی و دینی تکالیف سیاسی و اجتماعی نیز دارند؟ (پرسش)
  106. آیا برای منتظر واقعی بودن اقدام‌های سیاسی و اجتماعی خاصی باید انجام داد؟ (پرسش)
  107. وظایف ما در دوران غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
  108. چه تناسبی میان انتظار موعود و مبارزه با فساد وجود دارد؟ آیا انتظار به معنای ساکت ماندن نیست؟ (پرسش)
  109. چه مقام و منزلتی در روایات برای منتظران بیان شده است؟ (پرسش)
  110. جامعه منتظر دارای چه ویژگی‌هایی است؟ (پرسش)
  111. انتظارات امام مهدی از منتظران چیست؟ (پرسش)
  112. صرف‏‌نظر از وظایف شخصی در قبال امام مهدی وظایف خود انسان منتظر به‌طور کلی چیست؟ (پرسش)
  113. منتظران برجسته همچون علما باید چه عملکردی داشته باشند؟ (پرسش)
  114. منتظران راستین امام مهدی دارای چه فضیلت و منزلتی هستند؟
  115. منتظران برجسته همچون علما باید چه عملکردی داشته باشند؟ (پرسش)
  116. در روایات چه پاداشی برای منتظران امام مهدی بیان شده است؟ (پرسش)
  117. ویژگی‏های منتظران واقعی در این دوران چیست؟ (پرسش)
  118. آیا تنها انتظار فرج برای ظهور امام مهدی کافی است؟ (پرسش)
  119. ویژگی‌های انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
  120. ویژگی‌های فرهنگ انتظار در ابعاد اعتقادی چیست؟ (پرسش)
  121. ویژگی‌های فرهنگ انتظار در ابعاد علمی و اخلاقی چیست؟ (پرسش)
  122. فواید و آثار انتظار چیست؟ (پرسش)
  123. آثار فردی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
  124. آثار اجتماعی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
  125. آثار تربیتی انتظار چیست؟ (پرسش)
  126. چرا انتظار فرج امام مهدی موجب گشایش می‌شود؟ (پرسش)
  127. عنصر انتظار چگونه در آمادگی نظامی منتظران تأثیر دارد؟ (پرسش)
  128. چگونه روحیه انتظار را در خود تقویت کنیم؟ (پرسش)
  129. آیا انتظار فرج منشأ فرج‌های مادی برای منتظر خواهد بود؟ (پرسش)
  130. انتظار چه ابعادی دارد؟ (پرسش)
  131. ابعاد اعتقادی انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
  132. ابعاد عملی انتظار فرج چیست؟ (پرسش)

منبع‌شناسی جامع مهدویت

پانویس

  1. "عَنْ أَبِي حَمْزَةَ الثُّمَالِيِّ قَالَ: قَالَ رَجُلٌ لِعَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ (ع): أَقْبَلْتَ عَلَى الْحَجِّ وَ تَرَكْتَ الْجِهَادَ فَوَجَدْتَ الْحَجَّ أَيْسَرَ عَلَيْكَ وَ اللَّهُ يَقُولُ: إِنَّ اللّٰهَ اشْتَرَى مِنَ الْمُؤْمِنِينَ أَنفُسَهُمْ وَأَمْوَالَهُم... الْآيَةَ فَقَالَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ (ع) اقْرَأْ مَا بَعْدَهَا قَالَ فَقَرَأَ التَّائِبُونَ الْعابِدُونَ الْحامِدُونَ -إِلَى قَوْلِهِ الْحافِظُونَ لِحُدُودِ اللَّهِ- قَالَ فَقَالَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ (ع) إِذَا ظَهَرَ هَؤُلَاءِ لَمْ نُؤْثِرْ عَلَى الْجِهَادِ شَيْئاً"؛ وسائل‏الشيعه، ج ۱۱، ص ۳۴.
  2. «همانا خداوند از مؤمنان، خودشان و دارایی‌هاشان را خریده است در برابر اینکه بهشت از آن آنها باشد؛ در راه خداوند کارزار می‌کنند، می‌کشند و کشته می‌شوند بنا به وعده‌ای راستین که بر عهده او در تورات و انجیل و قرآن است و وفادارتر از خداوند به پیمان خویش کیست؟ پس به داد و ستدی که کرده‌اید شاد باشید و آن است که رستگاری سترگ است» توبه، آیه ۱۱۱.
  3. «آن مؤمنان همان توبه‌کنندگان، پرستندگان، سپاسگزاران، روزه‌داران، رکوع‌کنندگان، سجده‌کنندگان و وادارندگان به کارهای پسندیده و بازدارندگان از کارهای ناپسند و پاسداران مقررات خدایند، و مؤمنان را بشارت بده» توبه، آیه ۱۱۲.
  4. اراکی، محسن، نگاهی به رسالت و امامت، ص۷۳.
  5. مکاتبه اختصاصی دانشنامه مجازی امامت و ولایت.