ویژگی‌ها و امتیازات اخلاقی امام مهدی(ع) چه می‌باشد؟ (پرسش)

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
ویژگی‌ها و امتیازات اخلاقی امام مهدی(ع) چه می‌باشد؟
موضوع اصلیبانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل اصلیمهدویت
تعداد پاسخ۳ پاسخ

ویژگی‌ها و امتیازات اخلاقی امام مهدی (ع) چه می‌باشد؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ نخست

نجم‌الدین طبسی

آیت الله نجم‌الدین طبسی در کتاب «چشم اندازی به حکومت مهدی» در این‌باره گفته است:

«حضرت مهدی (ع) مانند پیشوایان معصوم دیگر دارای کمالات اخلاقی ویژه‌ای است. از آن جا که معصومین (ع) انسان‌های کاملی هستند واز هر جهت اسوه و الگوی بشریت هستند، اخلاق نیکو را نیز در بالاترین حد دارا می‌باشند. حضرت رضا می‌فرماید: "مهدی (ع) داناترین، بردبارترین و پرهیزگارترین مردمان است. او از همه انسان‌ها بخشنده‌تر، شجاع‌تر و عابدتر است"[۱]

  1. ترس از خدا: کعب می‌گوید: خشوع و ترس حضرت مهدی (ع) در برابر خداوند، مانند خشوع عقاب در برابر دو بالش است[۲]. شاید مقصود کعب این باشد که هر چند عقاب پرنده‌ای قدرتمند است، امّا این نیرو بستگی تمام به میزان یاری بال هایش دارد؛ اگر بال‌ها لحظه‌ای او را یاری نکنند، از آسمان به زمین سقوط می‌کند. حضرت مهدی نیز هر چند قدرتمندترین رهبران الهی است، ولی این قدرت از ذات حق تعالی است. اگر خداوند، لحظه‌ای حضرتش را یاری نکند، توان ادامه فعّالیت را ندارد. از این رو، حضرتش در برابر ذات الهی، کمال خشوع و خضوع وترس را دارد. طبق نقل ابن طاووس[۳] خشوع حضرت در برابر خداوند به خشوع دو طرف انتهای نیزه تشبیه شده است. سرعت عمل ودقت نشانه گیری در کار نیزه بستگی به دو سر آن که همانند دو بال هستند، دارد واگر یک سرش کج باشد، نیزه به خطا می‌رود. شاید منظور این است که قدرت مهدی (ع) از خداوند است وبستگی تمام به یاری حق دارد.
  2. زهد: امام صادق (ع) می‌فرماید: "چرا در ظهور حضرت مهدی تعجیل می‌کنید؟ خدا می‌داند که پوشاک او سخت وخشن، خوراکش نان جو وحکومتش، حکومت شمشیر است و مرگ در سایه شمشیر"[۴] عثمان بن حمّاد می‌گوید: در مجلس امام صادق (ع) حاضر بودم که شخصی به حضرتش عرض کرد: علی بن ابی طالب لباسی سخت می‌پوشید که ارزش آن چهار درهم بود؛ امّا شما لباس ارزشمندی بر تن دارید! حضرت در پاسخ فرمود: "علی (ع) در زمانی آن لباس را می‌پوشید که مورد انکار واعتراض قرار نمی‌گرفت. بهترین لباس هر زمان، لباس مردم آن دوران است. هنگامی‌که قائم ما قیام کند، نظیر لباس علی (ع) را می‌پوشد واز سیاست وخط مشی آن حضرت پیروی می‌کند"[۵]»[۶].

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱. حجت الاسلام و المسلمین علی‌پور؛
حجت الاسلام و المسلمین مهدی علی‌پور، در مقاله «ظهور» در این‌باره گفته است:

«در اوصاف، سیره، رفتار و سلوک عملی امام عصر (ع) روایات بسیاری وارد شده است که همگی قابل تأمل و بررسی هستند. متأسفانه در این باره تحقیق کافی نشده و روایات موجود به دقت ملاحظه نگردیده است. آنچه همواره در این زمینه شنیده می‌شود، کشتار عمومی انسانها به دست امام عصر (ع) است! این سخن درست نیست و با مضامین روایات صحیح سازگاری ندارد. به تصویر زیر از امام عصر (ع) و ظهور عظیم او توجه کنید: مردم تا اسم امام قائم (ع) را می‌شنوند، لرزه بر اندامشان می‌افتد و چنان می‌اندیشند که وقتی او بیاید، گردن‌های انسانها را می‌زند و مردم را حتی به سبب گناهی اندک نابود می‌سازد؛ به گونه‌ای که تنها برخورداران از مراتب والای اخلاق و تقوا جان سالم به در می‌برند. در روزگار او، روز و شب کشتار می‌شود و جویهای خون به راه می‌افتد. نگاه نافذ و عدل جان فرسای او هیچ بخششی را برنمی‌تابد. مردم آن زمان باید در اوج خوبی باشند، به اجبار از هر نوع بدی و مکروه چشم پوشند و تنها به واجبات و مستحبات بیندیشند، زیرا "اباحه" در آن بارگاه جایگاهی ندارد. در آن موقعیت، نفس‌ها در سینه‌ها حبس می‌شود و هیچ کس حق چون و چرا و انتقاد و حتی پرسش برای رفع تحیر ندارد. او عادل و تابع حق و حقیقت است و در جایگاه والایش، پرسش بی‌معناست. در این تصویر، امام از رحمت، رأفت، دوستی و عشق به مردم تهی است؛ جز کیفر مردم به چیزی نمی‌اندیشد و شمشیر عدالتش را از خون گردنهای اکثریت گنهکار جامعه سیراب می‌سازد. وقتی عصر آرمانی ظهور چنین تصویری دارد، چگونه می‌شود با شوق و علاقه به انتظارش نشست؟ شاید بدین سبب - چنانکه شنیده‌ایم - پاره‌ای از دین داران شجاعتر گاه دعا می‌کردند امام عصر (ع) در زمان حیات آنها ظهور نکند و سخت گیری‌ها و عدالت غیر قابل تحمل خود را به آنان ننمایاند.

  • به گمان نگارنده، هر کس تصویری چنین تیره و ناپسند از ظهور امام (ع) ارائه کند، به آرمان دیرین مؤمنان خیانتی جبران ناپذیر روا داشته است. تصویر حقیقی قیام امام عصر (ع) همان است که در بسیاری از روایات به چشم می‌خورد؛ تصویری مطبوع و دل پذیر که همه انسانها در اشتیاق رسیدن به آن می‌سوزند. گفتنی است، پاره‌ای از نکته‌های گفته شده درباره سخت گیری‌های حضرت ولی عصر (ع) قابل نفی یا تردید نیست، ولی باید دانست این قیام برای اصلاح انسانها و رفع ستم‌ها، نابرابری‌ها، خشونت‌ها و دشمنی‌هاست و حضرت مهدی (ع) به پیش برد عدالت، آزادی، مهربانی و دوستی‌های پایدار و واقعی می‌اندیشد و بر آن است که از این راه، آدمیان را به کمال و سعادت رهنمون شود؛ از این رو، تا آنجا که ممکن است از جنگ و خونریزی می‌پرهیزد. نهضت آن امام موعود (ع) با دوستی و مهر آغاز می‌گردد و مدارا و رحمتش تا آنجا ادامه می‌یابد که هیچ راهی جز اخشونت وجود نداشته باشد. در این موقعیت، تنها ستمگرانی که از پذیرش حق و همراهی با آن قیام عظیم سرباز می‌زنند، کیفر می‌بینند»[۷].
۲. پژوهشگران مؤسسه آینده روشن؛
پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، در کتاب «مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها» در این‌باره گفته‌اند:

«امام زمان (ع) وارث همه پیامبران و اولیای الهی است. از این رو دربردارنده مجموعه کاملی از فضایل اخلاقی است. در این جا ما به برخی از ویژگی‌های اخلاقی امام مهدی (ع) که در احادیث برجسته شده و روایات خاص دارد، اشاره می‌کنیم:

  1. دانش گسترده: امام علی (ع) درباره او فرمود: هوَ أَكْثَرُكُمْ عِلْماً؛ او دانشمندترین شماست[۸]. او برترین شخص در شناخت قرآن و سنت است[۹].
  2. زهد و بی اعتنایی به دنیا: امام رضا (ع) درباره او فرمود: لباس او خشن و غذایش خشک است[۱۰]
  3. عدالت گستری: در روایات متعددی و ارد شده است که: " يَمْلَأُ الْأَرْضَ‏ قِسْطاً وَ عَدْلًا ‏"؛ امام مهدی (ع) جهان را از عدالت پر می‌سازد. نیز از امام باقر (ع) نقل شده است: او در بین مردم به عدالت رفتار می‌کند؛ چه نیکوکار باشند و چه بدکار[۱۱].
  4. بخشش: پیامبر (ص) فرمود: شخصی از امام مهدی (ع) چیزی می‌خواهد و حضرت به اندازه‌ای که توان حمل آن را داشته باشد در دامنش می‌ریزد[۱۲].
  5. عمل به قرآن و سنت پیامبر (ص): پیامبر (ص) فرمود: او به سنت من عمل می‌کند[۱۳].
در آخر تذکر این نکته لازم است که امامان همه از یک نورند و صفات اخلاقی مشترکی دارند؛ اما گاه به مناسب شرایط زمانی، مکانی، و ... برخی از صفات امامان جلوه بیش تری پیدا می‌کند. صفت‌های شمرده در بالا برای امام مهدی (ع) به سبب تشکیل حکومت جهانی، جلوه ملموس تری پیدا می‌کند. اوست که دانش و عدالت را بر جهان می‌گستراند. عقل‌ها را کامل و مردم را از دنیازدگی جدا و به کمالات حقیقی پیوند می‌دهد. در حکومت مهدوی است که جامعه رنگ خدایی می‌گیرد و به قرآن و سنت پیامبر (ص) و امامان (ع) به طور کامل عمل می‌شود»[۱۴].

پانویس

  1. ینابیع المودّه، ص ۴۰۱؛ اثبات الهداة، ج ۳، ص ۵۳۷؛ احقاق الحق، ج ۱۳، ص ۳۶۷
  2. ابن حمّاد، فتن، ص ۱۰۰؛ عقد الدرر، ص ۱۵۸؛ ابن طاووس، ملاحم، ص ۷۳؛ متقی هندی، برهان، ص ۱۰۱
  3. ابن طاووس، ملاحم، ص ۷۳
  4. نعمانی، غیبة، ص ۲۳۳ و۲۳۴، با کمی تفاوت؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۵۴
  5. کافی، ج ۶، ص ۴۴۴؛ بحارالانوار، ج ۴۱، ص ۱۵۹، وج ۴۷، ص ۵۵
  6. طبسی؛ نجم‌الدین، چشم اندازی به حکومت مهدی، ص ۵۷ -۵۸.
  7. علی‌پور، مهدی، ظهور، ص ۲۴۷-۲۴۹.
  8. منتخب الاثر، ص۳۰۹
  9. منتخب الاثر، ص۳۰۹
  10. منتخب الاثر، ص۳۰۷
  11. منتخب الاثر، ص۳۱۰
  12. کنز العمال، متقی هندی، ج۶، ص۳۹
  13. منتخب الاثر، ص۳۱۰
  14. مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۱۳۱.