نمایش مبدأ برای افضلیت امام از دیدگاه اسماعیلیه

{{مدخل مرتبط
| موضوع مرتبط = افضلیت امام
| عنوان مدخل  = افضلیت امام
| مداخل مرتبط = [[افضلیت امام در قرآن]] - [[افضلیت امام در حدیث]] - [[افضلیت امام در کلام اسلامی]] - [[افضلیت امام در معارف و سیره فاطمی]] - [[افضلیت امام از دیدگاه زیدیه]] - [[افضلیت امام از دیدگاه اسماعیلیه]] - [[افضلیت امام از دیدگاه اهل سنت]] - [[افضلیت امام از دیدگاه معتزله]] - [[افضلیت امام از دیدگاه اشاعره]] - [[افضلیت امام از دیدگاه اباضیه]] - [[افضلیت امام از دیدگاه ظاهریه]] - [[افضلیت امام از دیدگاه ماتریدیه]] - [[افضلیت امام از دیدگاه وهابیت]]
| پرسش مرتبط  =
}}

== مقدمه ==
جدایی [[اسماعیلیه]] از خط اصلی [[شیعه]] به دوران [[امام صادق]] {{ع}} و پس از آن بر می‌گردد که درگذشت [[اسماعیل]]، فرزند امام صادق {{ع}} را [[باور]] نکردند و پس از ایشان به امامتش [[معتقد]] شدند. اسماعیلیه [[تاریخی]] پر فراز و نشیب دارد. از [[حجاز]] تا شمال افریقا؛ از هند و پاکستان تا قلعه‌های الموت، همگی [[شاهد]] حضور این گروه فعال بوده و هستند. تلاشم برای یافتن آثار دانشمندان قدیم و جدید آنها چندان موفقیت‌آمیز نبوده است. محققان نیز درباره این [[فرقه]] تحقیقات درخور تحسینی انجام داده‌اند که شاید یکی از بهترین‌ها در این عرصه کتاب “احسان [[الهی]] ظهیر” محقق پاکستانی با عنوان الاسماعیلیه است که تا اوایل قرن پانزدهم [[هجری قمری]] در قید [[حیات]] بوده است.

هرچند برخی محققان معتقدند که اسماعیلیه [[لزوم افضلیت امام]] را پذیرفته‌اند<ref>مهدی فرمانیان، درسنامه تاریخ و عقاید اسماعیلیه، ص۲۰۲.</ref>، اما من نتوانستم عبارتی را بیابم که در آن تصریح به لزوم افضلیت امام شده باشد. اما از آنچه ایشان درباره [[امامت]] و [[جایگاه امام]] بدان باور دارند، می‌توانیم به این نتیجه روشن برسیم که [[امام]] با ویژگی‌هایی که اسماعیلیه به آن معتقدند، نمی‌تواند جز [[افضل]] باشد.

ایشان جایگاهی والا برای امام در [[نظام هستی]] قایل‌اند<ref>بعضی محققان اندیشه‌های اسماعیلیه را درباره امامان {{عم}} غالیانه دانسته‌اند (ر. ک: محمد بن احمد جویر، الاسماعیلیة المعاصرة، ص۹۵)، ضمن آنکه عقاید اسماعیلیه معاصر با قدمای خود نیز در این باره تفاوتی ندارد (همان، ص۹۳).</ref> و سخنانی که از [[امام علی]] {{ع}} در معرفی خودش، [[نقل]] می‌کنند، مؤید همین معناست: {{متن حدیث|أنا الأول و أنا الآخر، و أنا الظاهر و أنا الباطن و أنا بکل شیء علیم، أنا الذی سمکت سماءها، و سطحت أرضها، و أجریت أنهارها، و أنبت أشجارها، فالنهایة الأولة التی هی المنطقة له. و بذلک بالأول من عالم الإبداع، والآخر الذی له یتحد بکل مقاوم، هو الظاهر بالمعجزات، والباطن الذی لا یدرک بالصفات. و سمک سماءها العالیة، من الطبیعیات والنطقاء و الحدود فی سائر الأوقات، و سطح الأرض للموالید من معدن و نبات وحیوان، و أنبت الأشجار للأقوات، و أجری الأنهار فی البر و البحر تقدیر ذات الذوات}}<ref>ابراهیم بن حسین حامدی، کنز الولد، ص۲۲۰.</ref>.

تصورم آن است که آنها این جایگاه را برای تمام [[امامان]] خود معتقدند. شاهدی هم برای این مدعا دارم. به [[نقل]] یکی از داعیان [[اسماعیلی]] - [[داعی عمادالدین قرشی]] - روزی الامام المعز [[مردم]] را جمع کرد و خطاب به آنها خود را چنین توصیف کرد:{{متن حدیث|أَيُّهَا النَّاسُ، مَنْ عَرَفَنِي فَقَدْ عَرَفَنِي‏، وَ مَنْ‏ لَمْ‏ يَعْرِفْنِي‏ فَأَنَا أُعَرِّفُهُ‏ بِنَفْسِي‏... انا الامین علی اهل الأرض والسماوات، انا سدرة المنتهی، انا العروة الوثقی... انا صاحب الافلاک والاجرام الدائرة و الحوادث الکائنة... انا الاول و انا الآخر و انا الباطن و انا الظاهر}}<ref>ادریس عمادالدین قرشی، زهر المعانی، ص۲۳۳.</ref>.

در باورهای [[اسماعیلیان]]، امامان از حیث ظاهر از جنس [[بشر]] هستند، از [[گِل]] [[آفریده]] شده‌اند که مانند دیگر [[انسان‌ها]] دچار [[بیماری]] و [[مرگ]] هم می‌شوند، اما او چنان [[مقام]] و جایگاهی دارد که عناوینی همچون [[وجه‌الله]]، [[یدالله]]، جنب‌الله و... بر وی اطلاق می‌شود<ref>مصطفی غالب، تاریخ الدعوة الإسماعیلیة، ص۴۰.</ref>.

از نظر آنها أمام باب [[رحمت]] [[خداوند]] و وسیله [[مغفرت]] اوست که هرکسی به آنها [[متوسل]] شود به مقصود خواهد رسید. او [[حجت خدا]] بر مردم و [[پناهگاه]] آنهاست<ref>احسان الهی ظهیر، الاسماعیلیة، ص۳۶۶، به نقل از: قاضی نعمان مغربی، الهمة فی آداب اتباع الأئمة، ص۵۰-۵۱.</ref>.
[[باور]] [[اسماعیلیه]] آن است که [[امام]] توان [[ارائه معجزات]] و [[کرامات]] فراوان را دارد<ref>عبدالله المرتضی، «مسائل مجموعة من الحقائق العالیة»؛ در: اربعة کتب اسماعیلیة، ص۱۲۰، به نقل از: احسان الهی ظهیر، الاسماعیلیة، ص۳۷۳.</ref>. برخی از آنها امام را [[قطب عالم امکان]]، [[روح]] وجود، [[صاحب عصر]]، [[صراط مستقیم]] و... می‌دانند که تنها خداوند متعال از ویژگی‌های او خبر دارد<ref>احسان الهی ظهیر، الاسماعیلیة، ص۳۷۳، به نقل از: عبدالله المرتضی، الفلک الدوار، ص۶۸.</ref>.

آنها امام را [[معصوم]] می‌دانند و استدلال‌های فراوانی هم بر این آموزه اقامه می‌کنند<ref>احمد کرمانی، المصابیح فی اثبات الامامة، ص۷۴-۷۶؛ نعمان بن محمد، المجالس و المسایرات، ص۴۱۸.</ref>. به [[اعتقاد]] برخی دانشمندان [[اسماعیلی]]، [[امام]] عالم به گذشته و حال و [[آینده]] است<ref>قاضی نعمان مغربی، تأویل الدعائم، ج۱، ص۱۴۵.</ref>. ایشان امام را [[منصوص]] از جانب امام دانسته و معتقدند که [[امت]] [[شأن]] [[انتخاب امام]] را ندارد<ref>علی بن ولید، تاج‌العقاید و معدن الفوائد، ص۷۶؛ کرمانی، المصابیح فی اثبات الامامة، ص۷۷-۷۹.</ref>. از نظر برخی از آنها امام لاحق باید [[برتر]] از امام سابق هم باشد<ref>ابویعقوب سجستانی، اثبات النبوات، ص۱۶۱.</ref>.

از آنچه درباره [[عقیده]] آنها نسبت به امام [[روایت]] کردم، می‌توانید به این [[گمان]] [[قوی]] برسید که چنین کسی لزوماً [[افضل]] از دیگران است. افزون بر آن، در آثار [[علی بن ولید]] (۶۱۲ق) از دانشمندان معروف اسماعیلی عباراتی دیدم که تا حدودی تصریح به [[افضلیت امام]] است؛ عباراتی همچون: {{عربی|لا مشیر فی الفضیلة الی سواه، متبوع لا تابع، مقصود لا قاصد، مرغوب فی حکمه و صحة أفعاله و تعالیمه و هدایته}}<ref>علی بن ولید، تاج العقائد و معدن الفوائد، ص۷۱.</ref>.<ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[افضلیت امام از منظر عقل و نقل (کتاب)|افضلیت امام از منظر عقل و نقل]]، ص ۷۴.</ref>

== جستارهای وابسته ==
{{افضلیت}}

== منابع ==
{{منابع}}
# [[پرونده:1100562.jpg|22px]] [[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[افضلیت امام از منظر عقل و نقل (کتاب)|'''افضلیت امام از منظر عقل و نقل''']]
{{پایان منابع}}

== پانویس ==
{{پانویس}}

[[رده:افضلیت امام]]