نمایش مبدأ برای امامت‌پدیا:منابع معتبر

{{رهنمود|اپ:معتبر|اپ:اعتبار}}
{{این رهنمود در یک نگاه|مقاله‌های امامت‌پدیا نیازمند منابع معتبر هستند.}}
{{برای۲|بحث دربارهٔ قابل اعتماد بودن یک منبع خاص|[[امامت‌پدیا:تابلوی اعلانات منابع معتبر]]}}

این صفحه یک رهنمود است نه یک سیاست، و فقط در چارچوب سیاست‌هایی نظیر [[امامت‌پدیا:اثبات‌پذیری|اثبات‌پذیری]]، [[وپ:تحقیق|ممنوعیت تحقیق دست‌اول]] و [[وپ:دبط|دیدگاه بی‌طرفانه]] اجرای آن ضروری خواهد بود. چنانچه بین این رهنمود و سیاست‌های امامت‌پدیا در خصوص ارجاع و استناد به منابع اختلاف باشد، اولویت با سیاست‌ها می‌باشد.

مقاله‌های امامت‌پدیا باید بر مبنای منابع معتبری نوشته شوند که توسط اشخاص ثالث تألیف و منتشر شده‌اند. همهٔ دیدگاه‌های اکثریت و یا اقلیت قابل ملاحظه که در این منابع بیان شده باشد، باید توسط مقالات مرتبط پوشش داده شود. (بنگرید به [[وپ:دبط|دیدگاه بی‌طرفانه]])

واژهٔ «منبع» در امامت‌پدیا سه معنای مختلف دارد: خودِ اثری که منبع قرار می‌گیرد (نظیر یک نوشته، مقاله، جریده یا کتاب)، خالق اثر (مثلاً نویسنده) و ناشر اثر (مثلاً ''نیویورک تایمز''). هر سهٔ این موارد روی اعتبار منبع اثر می‌گذارند. منابع معتبر می‌تواند مطالب منتشرشده طی فرایند انتشار معتبر یا نویسندگانی که در موضوع مرتبط معتبر شناخته می‌شوند یا هر دو باشد. (به‌ویژه در ایران که روش انتشار عموماً معتبر نیست، اعتبار نویسنده بیشتر مورد نظر می‌باشد)

اعتبار منبع بستگی به زمینه ([[کانتکست]]) دارد. (برای مثال، روزنامه‌ها در زمینهٔ اخبار روز می‌توانند منابع معتبری باشند اما در زمینهٔ موضوعات علمی چنین جایگاهی ندارند و بایستی از منابع دیگر مثلاً کتاب‌های دانشگاهی استفاده شود)

هر منبع باید به‌دقت سنجیده شود تا برای گزاره‌ای که بیان کرده معتبر باشد و بهترین منبع در آن زمینه باشد. شاید این گفته مورد قبول همه باشد که: اگر هرچه تعداد افراد کارشناسی که در فرایند انتشار یک منبع دخالت داده می‌شوند بیشتر باشند، به احتمال زیاد این منبع از اعتبار بیشتری برخوردار است. این فرایندها می‌تواند شامل ویراستاری فنی و علمی، ویراستاری نگارشی، بازکنترل و بررسی دقیق اطلاعات ارائه‌شده، و بررسی مطالب از نظر حقوقی باشد.

لازم است منبع به‌صراحت از اطلاعاتی که در مقاله می‌آید پشتیبانی کند و باید به شکل مناسبی ادعا را طرح کرده باشد. (از توضیحات کافی برخوردار باشد) اگر موضوعی منبع معتبر نداشته باشد، امامت‌پدیا نباید در این خصوص مقاله‌ای داشته باشد.

مطابق [[امامت‌پدیا:اثبات‌پذیری]]، هر مطلبی که مورد اختلاف‌نظر باشد، یا احتمال برود که بعداً ایجاد چالش کند، باید منبع مناسب برایش ذکر شود، حتی اگر یک نقل‌قول باشد؛ مسئولیت اضافه‌کردن منبع هم به عهدهٔ کسی است که آن جمله‌ها را می‌نویسد یا برمی‌گرداند. مطالبی که منبع نداشته باشند، ممکن است در هر زمان مورد بحث قرار بگیرند و حذف شوند. در برخی شرایط بهتر است که هیچ اطلاعاتی ارائه نشود تا این‌که مطالبی بدون منبع ذکر شود.

== منبع معتبر چیست؟ ==
منابع معتبر، آن دسته از منابع منتشرشده هستند که از طریق یک روالِ قابل اعتماد منتشر شده‌اند؛ نویسندگان این منابع یا افراد معتبری در آن حوزه هستند یا به طور کل افراد قابل‌اعتمادی دانسته می‌شوند.

اعتبار یک منبع به موضوع مقاله نیز برمی‌گردد. منبعی که در یک موضوع معتبر دانسته می‌شود، ممکن است در یک موضوع دیگر از اعتبار کافی برخوردار نباشد. به عنوان نمونه، منبعی که توسط یک ریاضی‌دان برجسته نوشته و منتشر شده، ممکن است شامل مطالبی در حوزهٔ زیست‌شناسی باشد، اما در این باره منبع معتبری دانسته نشود. در حالت کلی باید که یک مقاله بر مبنای قابل‌اعتمادترین منابعی که در دسترس ویرایش‌کنندگانش است نوشته شود.

== دلیل استفاده از منابع معتبر ==
منابع به دو منظور استفاده می‌شوند:
* برای تأیید یک ادعای مطرح‌شده در مقاله. در این حالت در ذکر منبع باید به طور دقیق قسمتی که آن ادعا را تأیید می‌کند مورد اشاره قرار بگیرد.
* برای اعتبار دادن به آن منبع، و پیشگیری از وقوع نقض حق تکثیر یا [[دستبرد فکری]]. (به [[امامت‌پدیا:حق تکثیر]] مراجعه کنید).

ذکر منابع دقیق به خواننده این اعتماد را می‌دهد که مقالهٔ امامت‌پدیا از استانداردهای مربوط به [[وپ:اثبات|اثبات‌پذیری]] و [[وپ:تحقیق|تحقیق دست‌اول]] تبعیت می‌کند. ارجاع دقیق به منابع باعث می‌شود که خواننده بتواند به آن منابع مراجعه کند، و به نویسندگان آن منابع اعتبار داده شود.

اگر تمام منابع موجود در مورد یک جمله یا مقاله، از اعتبار کمی برخوردار باشند، شاید بهتر باشد آن محتوا در امامت‌پدیا گنجانده نشود.

== ابعاد اعتبار یک منبع ==
امامت‌پدیا پذیرای مطالبی است که توسط دانشمندان و دانشوران نوشته می‌شود. در صورت در دسترس بودن منابع دانشگاهی و [[داوری همتا|دارای فرایند بازبینی دقیق قبل از چاپ]] {{انگلیسی|peer reviewed journals}}، و کتاب‌های مرجع اصلی در هر رشته معتبرترین منابع هستند. با این حال، ممکن است بعضی منابع دانشورانه، منبعی قدیمی بوده و مطالب آن بعدها با تحقیقات جدیدتر و بیشتر رد شده باشند، یا با تئوری جدیدتری جایگزین شده باشد، یا ممکن است تئوری‌های دیگری به موازات یا در تضاد آنها وجود داشته باشند و یا تئوری جنجالی و بحث‌برانگیز باشند. سعی شود در صورت وجود مقالات اجماع کنونی دانشوران را منعکس نماید. منابع غیرآکادمیک در مواردی ممکن است به‌عنوان منبع در موضوعی دانشورانی استفاده شود، اگر مطالبی با کیفیت بالا باشد و در راستای رویکردهای پدیرفته‌شده باشد. تصمیم در مورد اعتبار منابع بستگی به موضوع دارد. در صورتی که منابع با همدیگر در تضاد باشند باید از ارجاع درون متن برای مطالب نقل‌شده استفاده کرد.

=== منابع پژوهشگرانه و غیرپژوهشگرانه ===
* مقالات امامت‌پدیا باید تا حد امکان برمبنای منابع ثانویه باشد. برای مثال، یک مقاله یا کتابی که تحقیقات موجود را جمع‌بندی و مرور کرده‌است یا یک کتاب مرجع علمی بهتر از یک مقالهٔ تحقیقیِ اولیه است. هنگام استفاده از منابع اولیه احتیاط بسیاری توصیه می‌شود. امامت‌پدیا هیچ‌گونه تحلیلی روی منابع اولیه انجام نمی‌دهد. (رجوع شود به [[وپ:تدام|تحقیق دست‌اول ممنوع]])
* تحقیقات منفرد باید به دیدِ غیرقطعی نگریسته شود و این تحقیقات ممکن است در پی تحقیقات بیشتر تغییر کند. اعتبار تحقیقات منفرد بستگی به رشته دارد. تحقیقات در مورد رشته‌های پیچیده نظیر پزشکی قطعیت کمتری دارد. از دادن ارزش ناحق به یک تحقیق منفرد در چنین رشته‌هایی خودداری کنید. کتاب‌های مرجع، مقالات و کتاب‌هایی که سایر تحقیقات را جمع‌بندی نموده‌اند در صورت وجود ارجح می‌باشند.
* احتیاط ویژه‌ای در مورد ژورنال‌هایی که صرفاً در جهت اشاعهٔ دیدگاه خاصی چاپ می‌شوند باید به خرج داد. ادعای آنکه ژورنال دارای فرایند بازبینی دقیق قبل از چاپ دارد به این معنی نیست که ژورنال اعتبار دارد یا واقعاً واجد [[داوری همتا]] می‌باشد. ژورنالی که تنها توسط طیف محدود و خاصی از جامعهٔ دانشگاهی بررسی می‌شود معتبر شمرده نمی‌شود و تنها می‌تواند نمایندهٔ دیدگاه گروهی که آن ژورنال نمایندگی‌شان را می‌کند باشد.
* مطالبی مانند مقاله، کتاب یا رساله که به تأیید جامعهٔ دانشگاهی رسیده باشند معتبر شمرده می‌شوند. اگر مطلب در یک ژورنال شناخته‌شده دارای فرایند ویراستاری علمی توسط یک فرایند آکادمیک صحیح باشد باید حداقل توسط یک یا چند دانش‌پژوه دیگر مورد بررسی اولیه قرار گرفته باشد.
* رساله‌ها و پایان‌نامه‌های دکتری انتشارات پژوهشگرانه تلقی می‌شوند. پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد تنها زمانی معتبر شمرده‌می‌شوند که اگر بتوان نشان داد که پژوهشی ارزنده است.

=== منابع اولیه، ثانویه، و ثالثیه ===
استفادهٔ مناسب از منابع اولیه اغلب دشوار است. در برخی شرایط، استفاده از آنها می‌تواند مفید و معتبر باشد، اما در هنگام استفاده از آنها باید احتیاط کرد تا تحقیق دست‌اول محسوب نشوند.

=== ادعاهای ویژه نیازمند منابع ویژه‌ای نیز هستند ===
در چند مورد ویرایش‌کنندگان یک مقاله باید توجه بیشتری به خرج بدهند و منبع ذکرشده را مورد بازبینی قرار دهند:
* ادعاهای تعجب‌آور و یا در ظاهر مهم که چندان شناخته‌شده نیستند.
* گزارش‌های تعجب‌آور و یا در ظاهر مهم از اتفاقات اخیر که پوشش خبری مناسبی نداشته‌اند.
* گزارش و بیانیهٔ اشخاص به گونه‌ای که خنده‌آور، بحث‌برانگیز و یا مغایر با شخصیت و علایق پیشین آنها باشد.
* ادعاهای پشتیبانی‌نشده و یا به طور گسترده‌تر تکذیب‌شده از طرف جامعهٔ علمی. به طور ویژه در مواردی که استدلال‌کننده می‌گوید توطئه‌ای برای خاموش ساختن آنها وجود دارد باید احتیاط بیشتری کرد.

ادعاهای استثنایی باید توسط چند منبع معتبر مورد تأیید قرار گیرد؛ به‌خصوص در موضوع‌های علمی، پزشکی، رویدادهای تاریخی، سیاسی، و [[وپ:زندگان|زندگی‌نامه زندگان]] باید توجه بیشتری به این موضوع شود.

=== ادعای اتفاق‌نظر ===
هرجا ادعا شد که در یک مورد بین صاحب‌نظران اجماع وجود دارد، باید این مسئله با ذکر منبع اثبات شود. ادعای این مسئله که بین دانشمندان، پژوهندگان یا سیاست‌مداران در یک مورد اتفاق‌نظر وجود دارد، باید منبعی ذکر شود که این اتفاق‌نظر را اثبات کند. در غیر این صورت، باید جمله‌ها بازنویسی شود به طوری که نشان دهد دیدگاه کدام منبع را منعکس می‌کند.

=== عنوان منابع ===
برای مطالعه در مورد منابع دست‌اول، دست‌دوم و دست‌سوم به [[وپ:تحقیق|سیاست امامت‌پدیا در مورد تحقیق دست‌اول]] مراجعه کنید.

=== زندگی‌نامهٔ زندگان ===
به [[وپ:زندگان|سیاست مربوط به آن]] مراجعه کنید.

=== منابع خودنوشته ===
به [[وپ:اثبات|سیاست مربوط به آن]] مراجعه کنید.

=== منابع معاصر منتشرشده در ایران ===
در این بخش به طور عام مباحث علمی در منابع حوزوی و دانشگاهی مورد نظر است. در خصوص بیان اعتقادات دینی مسلمانان بنگرید به [[وپ:اسلام]].

از آنجا که بررسی و مرور مطالب در فرایند انتشار مطالب علمی به‌ندرت در ایران مورد استفاده قرار می‌گیرد، لذا در اکثر موارد نمی‌توان منابع منتشرشده در ایران را براساس معیار انتشارات معتبر در دنیا ارزش‌گذاری کرد. به‌جای آن لازم است شخص مؤلف یا ناشر در زمینهٔ موضوع، معتبر محسوب گردد. برای مثال، [[سید محمدحسین طباطبایی]] مؤلفی معتبر در موضوعات تفسیر ''قرآن'' و فلسفه و عرفان اسلامی محسوب می‌شود. البته این به معنای آن نیست که لزوماً تمام مراکز نشر در ایران بی‌اعتبار هستند؛ بلکه لازم است مؤیَّداتی در خصوص اعتبار هر مرکز ارائه شود که نشان دهد عملکرد آن در جامعهٔ علمی مرتبط با فعالیت آن مقبول است. برای مثال، [[مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی]] یک ناشر دارای اعتبار محسوب می‌شود.

احتیاط ویژه‌ای در مورد انتشارات و ژورنال‌هایی که صرفاً در جهت اشاعهٔ دیدگاه خاصی چاپ می‌شوند باید به خرج داد. استفاده از انتشارات و منابعی که در جهت رویکرد اعتقادی، ایدئولوژی یا خط سیاسی گروه خاصی هستند باید بیشتر در جهت شناساندن دیدگاهی که این منبع نمایندگی می‌کند باشد.

البته چنانچه بتوان برای دیدگاه موردنظر در انتشارات معتبر جهان جایگزینی یافت، استفاده از آن عموماً در اولویت است. اما توجه لازم برای عدم به‌وجودآمدن [[امامت‌پدیا:جانبداری سازمان‌یافته|سوگیری نظام‌مند]] (سیستمیک بایاس[//en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Systemic_bias]) در مقالات امامت‌پدیا باید وجود داشته باشد. این رهنمود باید همزمان با سیاست‌های اثبات‌پذیری و بی‌طرفی سازگار باشد؛ لذا نباید منابع علمی منتشرشده در ایران را به‌طور سیستماتیک کنار نهاد.

== جستارهای وابسته ==
* [[امامت‌پدیا:چگونه از نشریات به عنوان منبع استفاده کنیم]]
* [[امامت‌پدیا:بیطرفی منابع]]
* [[امامت‌پدیا:شناخت منابع معتبر (تاریخ)]]
* [[امامت‌پدیا:تابلوی اعلانات منابع معتبر]]
* [[امامت‌پدیا:شناخت منابع معتبر (پزشکی)]]
{{سیاست‌ها و رهنمودهای امامت‌پدیا}}

[[رده:امامت‌پدیا:تأییدپذیری]]