نمایش مبدأ برای تشیع در کلام اسلامی

{{شیعه}}
{{مدخل مرتبط
| موضوع مرتبط = تشیع
| عنوان مدخل  = [[تشیع]]
| مداخل مرتبط = [[تشیع در کلام اسلامی]] - [[تشیع در فقه سیاسی]]
| پرسش مرتبط  = 
}}

== فِرَق [[تشیع]] ==
در [[تشیع]] نیز مثل [[مذاهب]] دیگر [[اسلام]]، فرقه‌های مختلفی وجود دارد که [[کامل‌ترین]] آنان "امامیۀ [[اثنی عشریه]]" است<ref>ر. ک: محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۱۰۰.</ref>. در مقاطع مختلف [[تاریخ]] [[امامیه]] به فرقه‌های متعدد منشعب شده‌اند: فرقه‌ای [[امامت]] را پس از [[امام حسین]] {{ع}} به [[محمد حنفیه]] ختم می‌دانند و او را [[امام مهدی]] می‌خوانند و آنان کیسانیه‌اند. فرقه‌ای پس از [[امام سجاد]] {{ع}}، به [[امامت زید]]، [[فرزند]] آن [[حضرت]] قائلند، به آنها را [[زیدیه]] می‌‌گویند. گروهی [[امام]] پس از [[امام صادق]] {{ع}} را، [[اسماعیل]] [[فرزند]] آن [[حضرت]] می‌دانند و آنها را [[اسماعیلیه]] می‌شناسند. جمعی [[امام کاظم]] {{ع}} را [[آخرین امام]] می‌دانند و آنان واقفیه‌اند<ref>ر. ک: تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۱۱۹.</ref>. [[جعفریه]]، فرقه‌ای بودند که به [[امامت]] [[جعفر بن علی الهادی]] {{ع}} [[اعتقاد]] داشته و با ندیدن فرزندی از [[امام یازدهم]]، [[جعفر]] را که از طرف [[امامیه]]، ملقّب به [[کذّاب]] بود، پذیرفتند. اینان خود نظرات متفاوتی داشتند<ref>ر. ک: زندگانی نواب خاص امام زمان {{ع}}، علی غفار زاده، ص ۸۱.</ref>. این [[فرقه]] در چگونگی انتقال [[امامت]] از [[امام هادی]] {{ع}} به [[جعفر]]، [[برادر]] [[امام حسن عسکری]] {{ع}}، دچار [[اختلاف]] شدند<ref>ر. ک: تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۲۴۸.</ref>.

[[امامیه]] [[اثنی عشریه]]، [[شیعه]] جعفری‌ که از [[علی بن ابی طالب]] {{ع}} تا [[حضرت مهدی]] [[فرزند]] [[امام حسن عسکری]] {{ع}} را [[امام]] [[واجب]] الطاعة می‌دانند، یکی از فرقه‌های [[امامیه]] است که [[اکثریت]] آن را تشکیل می‌دهند<ref>ر. ک: تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۱۱۹.</ref>. 

[[عالمان]] [[سنی]] در تقسیم‌بندی [[فرقه‌های شیعه]] و نیز تعریف [[مذهب امامیه]]، یکسان عمل نکرده‌اند. برای نمونه، [[ابوالحسن اشعری]] گروه‌های اصلی [[شیعه]] را غالیه، رافضه و [[زیدیه]] می‌داند و یکی از فرقه‌های رافضه را که به [[امامت]] [[دوازده امام]] [[اعتقاد]] داشته‌اند، قطعیه می‌نامد<ref>اشعری، علی بن اسماعیل، مقالات الاسلامیین، ص۱۶-۷۰؛ درباره قطعیه، ر. ک: همان، ص۱۷.</ref>. [[ابن حزم]] اندلسی پس از تقسیم‌بندی [[فرقه‌های شیعه]]، یکی از آنها را رافضه دانسته است. او یکی از فرقه‌های رافضیه را [[امامیه]] و یکی از فرقه‌های [[امامیه]] را قطعیه ـ کسانی که به [[امامت]] [[دوازده امام]] معتقدند ـ می‌داند<ref>علی بن احمد بن حزم اندلسی، الفصل فی الملل، ج۳، ص۱۱۴.</ref> و.... از آنچه [[گذشت]]، روشن می‌شود اصطلاح [[امامیه]] میان فرق‌نویسان [[اهل سنت]]، معنایی واحد ندارد، اما اعم از [[اثناعشریه]] بوده و باورمندان به [[امامت]] [[دوازده امام]] را [[اثناعشریه]] یا قطعیه می‌نامند. اما در [[فرهنگ شیعی]]، [[امامیه]] بر باورمندان به [[امامت]] [[دوازده امام]] ـ از [[حضرت علی]] تا [[حضرت مهدی]] {{ع}} ـ اطلاق می‌شود<ref>عکبری بغدادی، محمد‌ بن محمد بن نعمان، اوائل المقالات، ص۴۱.</ref> بنابراین، در اصطلاح ایشان، [[امامیه]] همان [[اثناعشریه]] هستند<ref>ر. ک: فاریاب، محمد حسین، بررسی انطباق شئون امامت در کلام امامیه بر قرآن و سنت.</ref>.

از سوی دیگر، برای [[استنباط]] [[احکام شرعی]] نیز دو دیدگاه در [[امامیه]] پدید آمد: اخباری و اصولی. مؤسس دیدگاه اخباری، ملا [[محمد امین استرآبادی]] [[صاحب]] کتاب‌ فوائد المدنیة است. اخباریان، [[شیوه]] اصولی را برنمی‌تابیدند و [[معتقد]] بودند [[احکام شریعت]] را تنها از [[نصوص]] [[ائمه]] {{ع}} می‌توان گرفت. نفی [[تقلید]] نیز یکی از ارکان این دیدگاه است. در برابر اینان، بیش‌تر [[فقهای امامیه]]، پیرو دیدگاه اصولی بوده و هستند. بنابراین دیدگاه، منابع [[احکام شرعی]] [[اسلام]]، تنها [[نصوص]] [[معصومین]] {{ع}} نیست؛ بلکه عبارت است از: [[قرآن]]، [[سنت]]، [[عقل]] و [[اجماع]]. برای [[استنباط]] [[احکام شرعی]] می‌توان از قواعد [[اصول فقه]] بهره جست؛ از جمله [[برائت]]، استصحاب و عمل به [[ظن]]. [[اخبار]] را باید از یکدیگر تمیز داد و [[میزان]] اعتبار و اصالت آنها را سنجید. برجسته‌ترین [[شخصیت]] [[علمی]] اصولی، که سرانجام بساط [[اخباری‌گری]] را برچید، آقا [[سید محمد باقر وحید بهبهانی]] است<ref>ر. ک: فرهنگ شیعه، ص ۱۳۲.</ref>.

[[مذهب امامیه]] [[اثناعشریه]]، مهمترین و بیشترین گروهی بودند که بر صفحه [[تاریخ]] [[تشیع]] باقی ماند و این نشانگر آن است که اقدامات صورت گرفته و مقدماتی برای [[غیبت]]، به اندازه‌ای حساب شده بود که توانست [[شیعه]] را از گرفتاری‌های [[شک و تردید]] پس از [[رحلت]] [[امام عسکری]] {{ع}} [[نجات]] دهد. [[نمایندگان]] ویژه [[حضرت]] با حرکت‌های سنجیده و رهبریت مدبّرانه خود، اوضاع نابسامان اجتماع [[شیعه]] را سامان بخشیده و [[مردم]] را از [[سرگردانی]] [[نجات]] دادند و [[اختلافات]] و انشعابات را به تدریج از بین بردند<ref>ر. ک: تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۱۱۹.</ref>.

البته در عصر اخیر فرقه‌هایی که برخی از آنها را نمی‌توان [[شیعه]] شمرد، از میان [[شیعیان]] سربرآوردند. از جملۀ آن، [[فرقه شیخیه]] است که [[شیخ احمد احسائی]] آن را بنیان نهاد. اساس [[فکری]] این [[فرقه]]، آمیزه‌ای است از تعابیر و مفاهیم [[فلسفه]] قدیم، به ویژه آثار [[فکری]] سهروردی و [[اخبار]] و [[احادیث اهل بیت]] {{ع}} بود. بعد از آن فرقه‌های [[بابیه]] به سرکردگی [[علی محمد باب]] شیرازی و نیز [[فرقه بهائیه]] به سرکردگی [[حسین علی بهاء]] درست شدند. بنابر نظر مشهور [[شیعه]]، این [[فرقه‌ها]] اهل [[بدعت]] و از [[گمراهان]] به شمار می‌‌روند<ref>ر. ک: دائرة المعارف تشیع‌، ۴/ ۲۷۵؛ فرهنگ فرق اسلامی‌، ۹۴/ ۸۷.</ref>.

نقش [[امامیه]] را در [[شکوفایی]] و [[بالندگی]] [[فرهنگ]] و [[تمدن اسلامی]] نمی‌توان [[انکار]] کرد. [[شیعیان]] در هر شاخه‌ای از [[علوم]] و [[فنون]]، نخبگانی به [[جهان اسلام]] تقدیم کرده‌اند. هم اینک [[مذهب امامیه]] یا [[شیعه]] [[اثنی عشریه]]، [[مذهب]] رسمی [[کشور]] [[ایران]] است و در کشورهایی همچون [[عراق]]، [[بحرین]]، جمهوری [[آذربایجان]] و لبنان نیز [[پیروان]] بسیاری دارد<ref>ر. ک: فرهنگ شیعه، ص ۱۳۲.</ref>.

== منابع ==
{{منابع}}
# [[پرونده:1414.jpg|22px]] [[پژوهشکده تحقیقات اسلامی]]، [[فرهنگ شیعه (کتاب)|'''فرهنگ شیعه''']]
# [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']]
# [[پرونده:457575.jpeg|22px]] [[محمد حسین فاریاب| فاریاب، محمد حسین]]، [[بررسی انطباق شئون امامت در کلام امامیه بر قرآن و سنت (کتاب)|'''بررسی انطباق شئون امامت در کلام امامیه بر قرآن و سنت''']]
{{پایان منابع}}

== پانویس ==
{{پانویس}}

[[رده:مفاهیم در کلام اسلامی]]
[[رده:تشیع]]