←شهادت امام جواد
(←منابع) برچسب: پیوندهای ابهامزدایی |
|||
خط ۵۸: | خط ۵۸: | ||
==شهادت امام جواد== | ==شهادت امام جواد== | ||
===[[تاریخ شهادت]] [[امام]]{{ع}}=== | ===[[تاریخ شهادت]] [[امام]]{{ع}}=== | ||
منابع [[زمان]] | منابع [[زمان]] شهادت امام جواد{{ع}} را به [[اتفاق]] [[سال ۲۲۰ ق]]، بیان کردهاند. در مورد ماه و [[روز]] [[شهادت]]، نیز اقوال مختلفی وجود دارد. کهنترین منبعی که زمان [[شهادت امام]] را ذکر کرده المقالات و الفرق، از [[سعد اشعری]] (م ۳۰۱ق) است که شهادت امام را آخر [[ذیقعده]] [[سال ۲۲۰ق]] نوشته است<ref>اشعری، المقالات و الفرق، ج۱، ص۱۹۹.</ref>، همین نظر را [[نوبختی]] (م ۳۱۰ق) و [[کلینی]] (م ۳۲۹ق) نیز نقل کردهاند<ref>نوبختی، فرق الشیعه، ص۹۳؛ کلینی، کافی، ج۱، ص۴۹۲.</ref> و پذیرفته شده است. اما دو [[روایت]] [[محمد بن سنان]] و [[محمد بن سعد]]، زمانهای دیگری را ذکر کردهاند. بر اساس روایت محمد بن سنان<ref>محمد بن سنان از اصحاب امام کاظم، امام رضا و امام جواد{{عم}} بوده و از وی حدود ۹۶۹ روایت در کتب اربعه نقل شده است.</ref>، [[امام جواد]]{{ع}} روز سه [[شنبه]]، ششم [[ذیحجه]] سال ۲۲۰ق، به شهادت رسید<ref>کلینی، کافی، ج۱، ص۴۹۷.</ref>. روایت محمد بن سعد (سعید)<ref>منابع رجالی درباره محمد بن سعد (سعید) گزارشی ندادهاند؛ ولی شیخ طوسی او را صالح و مستقیم المذهب شمرده است (طوسی، رجال، ص۴۴۰). او غیر از محمد بن سعد کاتب واقدی (م ۲۳۰ق) است.</ref> نیز پنجم ذیحجه را زمان شهادت دانسته است<ref>خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۳، ص۲۶۷.</ref>. [[وصیتنامه]] مکتوبی که امام جواد{{ع}} نوشته و سه تن از [[اصحاب]] آن [[حضرت]]، [[احمد بن ابیخالد]]، جَوّانی و [[نصر خادم]]، بر آن شهادت دادهاند، دارای [[تاریخ]] یکشنبه سوم ذیحجه سال ۲۲۰ق، است<ref>کلینی، کافی، ج۱، ص۳۲۵.</ref>. تاریخ وصیتنامه قرینهای است بر [[صحت]] زمانهایی که شهادت امام را پنجم، یا ششم ذیحجه ثبت کردهاند. | ||
بر اساس تاریخهای پذیرفته شده در این نوشته در باب ولادت (۱۵ [[رمضان]] [[سال ۱۹۵ق]]) و شهادت امام جواد{{ع}} (۳۰ ذیقعده سال ۲۲۰ق)، مدت [[عمر]] امام ۲۵ سال و دو ماه و پانزده روز بوده است. برخی نیز مدت عمر امام را ۲۴ سال نوشتهاند که صحیح نیست<ref>ابن عبدالوهاب، عیون المعجزات، ص۱۳۰.</ref>.<ref>پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، [[تاریخ اسلام بخش دوم ج۲ (کتاب)|تاریخ اسلام بخش دوم ج۲]] ص ۱۵۳.</ref> | بر اساس تاریخهای پذیرفته شده در این نوشته در باب ولادت (۱۵ [[رمضان]] [[سال ۱۹۵ق]]) و شهادت امام جواد{{ع}} (۳۰ ذیقعده سال ۲۲۰ق)، مدت [[عمر]] امام ۲۵ سال و دو ماه و پانزده روز بوده است. برخی نیز مدت عمر امام را ۲۴ سال نوشتهاند که صحیح نیست<ref>ابن عبدالوهاب، عیون المعجزات، ص۱۳۰.</ref>.<ref>پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، [[تاریخ اسلام بخش دوم ج۲ (کتاب)|تاریخ اسلام بخش دوم ج۲]] ص ۱۵۳.</ref> | ||
===علل و چگونگی شهادت=== | ===علل و چگونگی شهادت=== | ||
درباره چگونگی، چرایی و عاملان | درباره چگونگی، چرایی و عاملان شهادت امام جواد{{ع}}، سه گزارش و خبر در دست است، این [[اخبار]] همه نقش اصلی را در این واقعه برای [[معتصم]] ثبت میکنند که با استفاده از واسطههایی خواسته [[شیطانی]] خویش را محقق کرده است. این اخبار بدین شرحاند: | ||
۱. '''تحریک [[ابن ابیدؤاد]]''': بر اساس یک گزارش، در [[مجلسی]] با حضور [[فقها]] و از جمله ابن ابیدؤاد (م ۲۴۰ق) [[قاضی القضاة]] معتصم، درباره [[حکم]] فقهیِ محل قطع انگشتان دست سارق بحث شد، معتصم نظر [[امام]] را بر دیگر نظرها ترجیح داد. همین مسئله موجب [[حسادت]] و [[احساس]] خطر ابن ابیدؤاد شد که نظرش پذیرفته نشد. وی نزد معتصم درباره پیامدهای اینگونه [[رفتار]] که موجب تقویت [[شیعیان]] میشود به معتصم هشدار داد. معتصم تحت تأثیر سخنان او به یکی از دبیرانش [[فرمان]] [[مسموم]] کردن امام را داد، او نیز با [[اصرار]]، امام را به [[خانه]] خود [[دعوت]] و ایشان را مسموم و [[شهید]] کرد. | ۱. '''تحریک [[ابن ابیدؤاد]]''': بر اساس یک گزارش، در [[مجلسی]] با حضور [[فقها]] و از جمله ابن ابیدؤاد (م ۲۴۰ق) [[قاضی القضاة]] معتصم، درباره [[حکم]] فقهیِ محل قطع انگشتان دست سارق بحث شد، معتصم نظر [[امام]] را بر دیگر نظرها ترجیح داد. همین مسئله موجب [[حسادت]] و [[احساس]] خطر ابن ابیدؤاد شد که نظرش پذیرفته نشد. وی نزد معتصم درباره پیامدهای اینگونه [[رفتار]] که موجب تقویت [[شیعیان]] میشود به معتصم هشدار داد. معتصم تحت تأثیر سخنان او به یکی از دبیرانش [[فرمان]] [[مسموم]] کردن امام را داد، او نیز با [[اصرار]]، امام را به [[خانه]] خود [[دعوت]] و ایشان را مسموم و [[شهید]] کرد. | ||
خط ۷۲: | خط ۷۲: | ||
۳. '''[[توطئه]] معتصِم''': [[معتصم]] با [[احترام]]، [[امام جواد]]{{ع}} و امّفضل را از [[مدینه]] به [[بغداد]] فرا خواند. شربت پرتقال مسمومی را آماده کرد و از داروغهاش - اشناس ترک - خواست که آن را به امام بخوراند، اشناس نیز با [[اصرار]] چنین کرد و امام را مسموم کرد<ref>ابن شهر آشوب، مناقب آل ابیطالب، ج۴، ص۳۸۴؛ مجلسی، بحارالانوار، ج۵۰، ص۸ به نقل از: مناقب ابن شهر آشوب.</ref>. در این گزارش به [[هدف]] و [[انگیزه]] [[اقدام]] معتصم برای [[شهادت امام]] اشارهای نشده است و احتمالاً با گزارش اول یکی باشد. شخ [[صدوق]] مسموم شدن امام را به معتصم نسبت میدهد<ref>ابن شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب، ج۴، ص۳۸۰.</ref>. البته تحریک ابن ابیدؤاد و امّفضل میتوانست منشأ [[تصمیم]] معتصم برای مسموم کردن امام باشد. | ۳. '''[[توطئه]] معتصِم''': [[معتصم]] با [[احترام]]، [[امام جواد]]{{ع}} و امّفضل را از [[مدینه]] به [[بغداد]] فرا خواند. شربت پرتقال مسمومی را آماده کرد و از داروغهاش - اشناس ترک - خواست که آن را به امام بخوراند، اشناس نیز با [[اصرار]] چنین کرد و امام را مسموم کرد<ref>ابن شهر آشوب، مناقب آل ابیطالب، ج۴، ص۳۸۴؛ مجلسی، بحارالانوار، ج۵۰، ص۸ به نقل از: مناقب ابن شهر آشوب.</ref>. در این گزارش به [[هدف]] و [[انگیزه]] [[اقدام]] معتصم برای [[شهادت امام]] اشارهای نشده است و احتمالاً با گزارش اول یکی باشد. شخ [[صدوق]] مسموم شدن امام را به معتصم نسبت میدهد<ref>ابن شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب، ج۴، ص۳۸۰.</ref>. البته تحریک ابن ابیدؤاد و امّفضل میتوانست منشأ [[تصمیم]] معتصم برای مسموم کردن امام باشد. | ||
افزون بر [[دلایل]] یادشده برای به شهادت رساندن امام جواد{{ع}} به دست [[معتصم عباسی]]، دو قرینه دیگر نیز میتواند مؤید | افزون بر [[دلایل]] یادشده برای به شهادت رساندن امام جواد{{ع}} به دست [[معتصم عباسی]]، دو قرینه دیگر نیز میتواند مؤید شهادت امام جواد{{ع}} باشد: ۱. [[عمر]] کوتاه امام و اینکه هیچگونه سابقه [[بیماری]] برای آن حضرت گزارش نشده است<ref>تنها یک گزارش درباره بیماری امام جواد{{ع}} در مدینه وجود دارد. امام در مدینه شکمدرد داشت که ابراهیم بن ابیالبلاد وکیل وی، این درد را به جهت نوشیدن شربت خاصی میدانست (کلینی، کافی، ج۶، ص۴۱۶).</ref>؛ ۲. تلاش [[حکمرانان]] [[اموی]] و [[عباسی]] برای حذف رقبای خود که [[ابوالفرج اصفهانی]] در [[مقاتل الطالبیین]] برخی از این موارد را برشمرده است. [[امامان شیعه]] و از جمله [[امام جواد]]{{ع}} پیوسته در معرض [[دشمنی]] [[حاکمان عباسی]] بودند و [[دستگاه حکومت]] ایشان را در قامت رقیب میدید و برای حذف ایشان [[برنامهریزی]] میکرد<ref>بنگرید: بررسی نظریه شیخ مفید درباره شهادت امام جواد{{ع}}، ص۴۷۵، مندرج در مجموعه مقالات همایش سیره و زمان امام جواد{{ع}}، ص۴۷۵.</ref>. شدت گرفتن فعالیتهای [[سازمان وکالت]] که از سوی امام جواد{{ع}} ساماندهی و کنترل میشد، میتوانست به حساسیتهای [[حکمرانان]] دامن زده و دستاویزی برای از میان برداشتن امام جواد{{ع}} فراهم نماید. چنانکه [[بیم]] [[عباسیان]] از انتقال [[خلافت]] به [[علویان]] که [[تصور]] میکردند [[مأمون]] زمینههای آن را برای مدت کوتاهی فراهم کرده بود، [[مخالفان]] این روند را به عکسالعمل و حذف کسانی وا میداشت که چنین ظرفیت و زمینهای در ایشان موجود بود. امام جواد{{ع}} با توجه به اینکه از سویی [[وارث]] [[امام رضا]]{{ع}} و از سوی دیگر داماد مأمون بود، چنین زمینهای را در خود داشت. | ||
هنگامی که امام جواد{{ع}} در [[بغداد]] [[مسموم]] شد، مدتی در بستر [[بیماری]] بود. در این مدت، [[احمد بن محمد بن عیسی اشعری]] هر [[روز]] صبح به محل استقرار [[امام]] آمده و از [[خادم]] وی احوال ایشان را جویا و از وضعیت بیماری آن [[حضرت]] مطلع میشد. در این مدت، [[نماینده]] و فرستاده امام، [[اخبار]] و پیامها را به [[خادمان]] امام منتقل میکرد. چنان که در همین هنگام، خبر [[جانشینی]] فرزندش (علی [[الهادی]]{{ع}}) را به خادم خود، [[خیرانی]]، توسط نمایندهاش گوشزد کرد<ref>کلینی، کافی، ج۱، ص۳۲۴.</ref>. | هنگامی که امام جواد{{ع}} در [[بغداد]] [[مسموم]] شد، مدتی در بستر [[بیماری]] بود. در این مدت، [[احمد بن محمد بن عیسی اشعری]] هر [[روز]] صبح به محل استقرار [[امام]] آمده و از [[خادم]] وی احوال ایشان را جویا و از وضعیت بیماری آن [[حضرت]] مطلع میشد. در این مدت، [[نماینده]] و فرستاده امام، [[اخبار]] و پیامها را به [[خادمان]] امام منتقل میکرد. چنان که در همین هنگام، خبر [[جانشینی]] فرزندش (علی [[الهادی]]{{ع}}) را به خادم خود، [[خیرانی]]، توسط نمایندهاش گوشزد کرد<ref>کلینی، کافی، ج۱، ص۳۲۴.</ref>. |