انبیاء

تغییرمسیر به:

• پیامبر

متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.

اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

انبیاء در قرآن - انبیاء در حدیث - انبیاء در نهج البلاغه - انبیاء در معارف دعا و زیارات - انبیاء در کلام اسلامی - انبیاء در عرفان اسلامی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل انبیاء (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

معنای نبی

• واژۀ "انبیاء" جمع "نبی" است از ماده "نبأ". نبی به معنای کسی است که خبری مهم دارد. شیعیان معتقدند خداوند برای هدایت انسان ۱۲۴ هزار پیامبر مبعوث کرده که سخن آنان، سخن خداست و پیروی از آنان پیروی از اوست و چیزی از مردم نمی‌خواهند. برجستگان آنان پیامبران اولوالعزم‌اند: نوح(ع)، ابراهیم(ع)، موسی(ع)، عیسی (ع) و حضرت محمد (ص).
• در برخی روایات آمده است پیامبران بر چهار دسته‌اند:

1. کسانی که احکام الهی بر آنان فرود می‌آید تا خود بدان عمل کنند و وظیفۀ ابلاغ ندارند.
2. کسانی که در خواب فرشته وحی را می‌بینند و صدایش را می‌شنوند، اما در بیداری تنها صدای او را می‌شنوند.
3. پیامبرانی که هم فرشته را در خواب می‌بینند و هم در بیداری و مأمورند وحی الهی را بر گروهی از مردم ابلاغ کنند.
4. پیامبران اولوالعزم که در خواب و بیداری فرشته وحی را می‌بینند و پیشوای مردم و صاحب شریعت‌اند، آنان را "پیامبران تشریعی" گویند و پیامبران دیگر را "پیامبران تبلیغی" که مروج شریعت این پیامبران هستند.

فرق نبی و رسول

• میان نبی و رسول تفاوت وجود دارد بدین صورت که:

1. معنای نبی اعم از معنای "رسول" است، نبی کسی است که خداوند به او وحی می‌کند، خواه مأمور ابلاغ به دیگران باشد یا نه؛ اما رسول آن است که مأمور ابلاغ وحی به دیگران است. براساس قرآن کریم، این نظر نادرست است؛ زیرا در برخی آیات، کلمه‌ "نبی" به عنوان صفت "رسول"، پس از آن آمده است؛ در حالی که می‌باید پیش از آن آید؛ زیرا صفتی که مفهومی عام دارد، باید پیش از کلمه خاص ذکر شود. وانگهی، دلیلی بر اختصاص ابلاغ وحی به رسولان در دست نیست.
2. بنابر برخی روایات، مقتضای مقام نبوت این است که نبی فرشته وحی را در خواب ببیند و در حال بیداری، تنها صدای او را بشنود؛ اما رسول، فرشته وحی را در بیداری نیز می‌بیند.

• این تفاوت را نیز نمی‌توان معلول تفاوت مفهوم دو کلمه دانست. تفاوت نبی و رسول در این است که مصداق نبی، اعم از رسول است؛ بدین معنا که همه پیامبران دارای مقام نبوت‌اند؛ اما مقام رسالت تنها به گروهی از پیامبران اختصاص دارد و بنابر روایتی، شمار آنان ۳۱۳ نفر است.

انبیاء در قرآن

• قرآن کریم از میان پیامبران تنها از شماری اندک یاد کرده است: آدم، ابراهیم، ادریس، اسحاق، اسماعیل، الیاس، ایوب، داوود، ذوالکفل، زکریا، سلیمان، شعیب، صالح، عزیر، عیسی، لوط، محمد، موسی، نوح، یحیی، الیسَع، یعقوب، یوسف، یونس، هارون و هود (ع) .
• در آیاتی از قرآن، ارتباط پیامبر اسلام با پیامبران پیشین تبیین شده که خداوند از پیامبران بر تصدیق نبوت او پیمان گرفته و آنان هم اقرار نموده‌اند: ﴿قَالَ أَأَقْرَرْتُمْ وَأَخَذْتُمْ عَلَى ذَلِكُمْ إِصْرِي قَالُوا أَقْرَرْنَا قَالَ فَاشْهَدُوا وَأَنَا مَعَكُمْ مِنَ الشَّاهِدِينَ﴾ و بیان سرگذشت پیامبران برای پیامبر (ص) مایۀ دلگرمی و آرامش قلب است: ﴿وَكُلًّا نَقُصُّ عَلَيْكَ مِنْ أَنْبَاءِ الرُّسُلِ مَا نُثَبِّتُ بِهِ فُؤَادَكَ﴾.
• در آیاتی تأکید شده دشمنی‌ها و تکذیب رسولان، جریان تاریخی بوده است: ﴿فَإِنْ كَذَّبُوكَ فَقَدْ كُذِّبَ رُسُلٌ مِنْ قَبْلِكَ جَاءُوا بِالْبَيِّنَاتِ وَالزُّبُرِ وَالْكِتَابِ الْمُنِيرِ﴾ و پیامبر (ص) به همۀ پیامبران پیشین ایمان دارد و پیروان او هم به خدا و ملائکه و کتاب‌های آسمانی و پیامبران گذشته ایمان دارد و تفاوتی میان سلسله انبیاء نیست: ﴿آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنْزِلَ إِلَيْهِ مِنْ رَبِّهِ وَالْمُؤْمِنُونَ كُلٌّ آمَنَ بِاللَّهِ وَمَلَائِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ لَا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْ رُسُلِهِ﴾.

منابع

• پژوهشکده علوم اسلامی امام صادق (ع)، فرهنگ شیعه
• سعیدیان‌فر و ایازی، فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۱

جستارهای وابسته

• نبوت

پانویس