اصلاح در معارف و سیره حسینی: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
 
(۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{مدخل مرتبط
{{مدخل مرتبط
| موضوع مرتبط = اصلاح
| موضوع مرتبط = اصلاح
| عنوان مدخل  = [[اصلاح]]
| عنوان مدخل  = اصلاح
| مداخل مرتبط = [[اصلاح در لغت]] - [[اصلاح در قرآن]] - [[اصلاح در حدیث]] - [[اصلاح در نهج البلاغه]] - [[اصلاح در معارف دعا و زیارات]] - [[اصلاح در جامعه‌شناسی اسلامی]] - [[اصلاح در فقه سیاسی]] - [[اصلاح در سیره معصوم]] - [[اصلاح در معارف و سیره حسینی]]
| مداخل مرتبط = [[اصلاح در لغت]] - [[اصلاح در قرآن]] - [[اصلاح در معارف و سیره علوی]] - [[اصلاح در جامعه‌شناسی اسلامی]] - [[اصلاح در فقه اسلامی]] - [[اصلاح در فقه سیاسی]] - [[اصلاح در سیره معصوم]] - [[اصلاح در معارف و سیره حسینی]]
| پرسش مرتبط  =  
| پرسش مرتبط  =  
}}
}}


== مقدمه ==
== مقدمه ==
بررسی [[قیام]] و [[نهضت امام حسین]] {{ع}} از زوایای مختلف امری است ممکن و لازم، همان طور که تاکنون بسیاری از نویسندگان و گویندگان بدان پرداخته‌اند.
بررسی [[قیام]] و [[نهضت امام حسین]] {{ع}} از زوایای مختلف امری است ممکن و لازم، همان طور که تاکنون بسیاری از نویسندگان و گویندگان بدان پرداخته‌اند. یکی از ارکان نهضت امام حسین {{ع}} ـ همان‌گونه که در گفتار و روش آن امام همام وجود دارد ـ [[اصلاح‌طلبی]] در [[جامعه دینی]] است. بررسی واژه اصلاح‌طلبی در نهضت امام حسین {{ع}} از آن جهت حائز اهمیت است که بسیاری از افراد امروز با [[شعار]] اصلاح‌طلبی با [[انگیزه‌ها]] و سلیقه‌های شخصی و گروهی در صدد بهره‌برداری از آن برای رواج نوعی [[تسامح]] و [[تساهل]] و به [[فراموشی]] سپردن [[ارزش‌ها]] به ویژه ارزش‌های [[حاکم]] بر [[نهضت]] بزرگ [[اصلاح]] طلب [[کربلا]] هستند<ref>[[محمد سلمانی کیاسری|سلمانی کیاسری، محمد]]، [[امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ (مقاله)|مقاله «امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ»]]، [[فرهنگ عاشورایی ج۱۰ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۱۰]]، ص۸۲.</ref>.
یکی از ارکان نهضت امام حسین {{ع}} - همان‌گونه که در گفتار و روش آن [[امام همام]] می‌باشد- [[اصلاح‌طلبی]] در [[جامعه دینی]] است. بررسی واژه اصلاح‌طلبی در نهضت امام حسین {{ع}} از آن جهت حائز اهمیت است که بسیاری از افراد امروز با [[شعار]] اصلاح‌طلبی با [[انگیزه‌ها]] و سلیقه‌های شخصی و گروهی در صدد بهره‌برداری از آن برای رواج نوعی [[تسامح]] و [[تساهل]] و به [[فراموشی]] سپردن [[ارزش‌ها]] به ویژه ارزش‌های [[حاکم]] بر [[نهضت]] بزرگ [[اصلاح]] [[طلب]] [[کربلا]] می‌باشند. اینک به اختصار چگونگی اصلاح‌طلبی در نهضت امام حسین {{ع}} را بررسی می‌کنیم.<ref>[[محمد سلمانی کیاسری|سلمانی کیاسری، محمد]]، [[امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ (مقاله)|مقاله «امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ»]]، [[فرهنگ عاشورایی ج۱۰ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۱۰]] ص ۸۲.</ref>


== اصلاح‌طلبی ==
== اصلاح‌طلبی ==
واژه اصلاح‌طلبی بیشتر در جایی به کار گرفته می‌شد که [[انسان]]، [[انحراف]] و [[کج‌روی]] و خلاف [[مصالح مردم]] را در [[جامعه]] ببیند و بر اساس [[مسئولیت]] و نیاز، به تبیین [[اصلاحات]] و [[اقدام عملی]] مبادرت ورزد.
واژه اصلاح‌طلبی بیشتر در جایی به کار گرفته می‌شد که [[انسان]]، [[انحراف]] و [[کج‌روی]] و خلاف [[مصالح مردم]] را در [[جامعه]] ببیند و بر اساس [[مسئولیت]] و نیاز، به تبیین [[اصلاحات]] و [[اقدام عملی]] مبادرت ورزد.
اساس کار در امر اصلاح‌طلبی ریشه‌های [[فکری]] و [[باورهای اعتقادی]] است؛ لذا اصلاح‌طلبی در هر جامعه‌ای متوجه [[گرایش]] اصلاح‌طلبان می‌باشد که چرا و چگونه و با کدام ابزار به اصلاح‌طلبی [[اقدام]] می‌کنند؟<ref>[[محمد سلمانی کیاسری|سلمانی کیاسری، محمد]]، [[امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ (مقاله)|مقاله «امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ»]]، [[فرهنگ عاشورایی ج۱۰ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۱۰]] ص ۸۳.</ref>
 
اساس کار در امر اصلاح‌طلبی ریشه‌های [[فکری]] و [[باورهای اعتقادی]] است؛ لذا اصلاح‌طلبی در هر جامعه‌ای متوجه [[گرایش]] اصلاح‌طلبان می‌باشد که چرا و چگونه و با کدام ابزار به اصلاح‌طلبی [[اقدام]] می‌کنند؟<ref>[[محمد سلمانی کیاسری|سلمانی کیاسری، محمد]]، [[امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ (مقاله)|مقاله «امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ»]]، [[فرهنگ عاشورایی ج۱۰ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۱۰]]، ص ۸۳.</ref>


== اصلاح‌طلبی سرآغاز نهضت امام حسین {{ع}} ==
== اصلاح‌طلبی سرآغاز نهضت امام حسین {{ع}} ==
[[امام حسین]] {{ع}} پس از [[امتناع]] از [[بیعت]] با [[حکومت یزید بن معاویه]] و [[اعتراض]] به [[حکومت]] وی [[عزم]] به خروج از [[مدینه]] نمود. قبل از خروج وصیتی نوشت و به برادرش [[محمد حنفیه]] سپرد. [[وصیت]] [[نامه امام حسین]] {{ع}} حاوی نکته‌های بسیار عمیق و با ارزشی است که بند بند آن، [[حقیقت]] نهضت امام حسین {{ع}} را روشن می‌سازد.
[[امام حسین]] {{ع}} پس از [[امتناع]] از [[بیعت]] با [[حکومت یزید بن معاویه]] و [[اعتراض]] به [[حکومت]] وی [[عزم]] به خروج از [[مدینه]] نمود. قبل از خروج وصیتی نوشت و به برادرش [[محمد حنفیه]] سپرد. وصیت‌نامه امام حسین {{ع}} حاوی نکته‌های بسیار عمیق و با ارزشی است که بند بند آن، [[حقیقت]] نهضت امام حسین {{ع}} را روشن می‌سازد.
امام حسین {{ع}} در این [[وصیت نامه]] با [[نفی]] هرگونه [[خودخواهی]]، [[خوش‌گذرانی]]، [[فساد]] و [[تباهی]] و [[ستمگری]] - برای خروج از مدینه و [[مخالفت]] با بیعت و [[حکومت یزید]] - [[انگیزه]] اولیه‌اش را چنین می‌فرماید: {{متن حدیث|إِنَّمَا خَرَجْتُ لِطَلَبِ الْإِصْلَاحِ فِي أُمَّةِ جَدِّي‌{{صل}}...}}<ref>«خروج من فقط برای اصلاح‌طلبی در امور امت جدم پیامبر {{صل}} است»مقتل خوارزمی، ج۱، ص۱۸۸.</ref>.
 
امام حسین {{ع}} در این وصیت نامه با [[نفی]] هرگونه [[خودخواهی]]، خوش‌گذرانی، [[فساد]] و [[تباهی]] و [[ستمگری]] ـ برای خروج از مدینه و [[مخالفت]] با بیعت و [[حکومت یزید]] ـ انگیزه اولیه‌اش را چنین می‌فرماید: {{متن حدیث|إِنَّمَا خَرَجْتُ لِطَلَبِ الْإِصْلَاحِ فِي أُمَّةِ جَدِّي‌{{صل}}...}}<ref>«خروج من فقط برای اصلاح‌طلبی در امور امت جدم پیامبر {{صل}} است»مقتل خوارزمی، ج۱، ص۱۸۸.</ref>.


با این بیان به خوبی روشن می‌شود:
با این بیان به خوبی روشن می‌شود:
خط ۲۲: خط ۲۳:
# خروج [[امام]] صرفاً به منزله عدم بیعت و [[اعتراض]] به [[دستگاه خلافت]] [[یزید]] نبوده است؛
# خروج [[امام]] صرفاً به منزله عدم بیعت و [[اعتراض]] به [[دستگاه خلافت]] [[یزید]] نبوده است؛
# امام مفسده‌ای را در [[جامعه اسلامی]] [[احساس]] نمود و براساس آن در صدد [[اصلاح]] آن بر آمد و لذا برای جلوگیری و مقابله با [[انحراف]] و [[مفسده]] در [[جامعه دینی]] راه خروج و حرکت از [[مدینه]] را در پیش گرفت؛
# امام مفسده‌ای را در [[جامعه اسلامی]] [[احساس]] نمود و براساس آن در صدد [[اصلاح]] آن بر آمد و لذا برای جلوگیری و مقابله با [[انحراف]] و [[مفسده]] در [[جامعه دینی]] راه خروج و حرکت از [[مدینه]] را در پیش گرفت؛
# خط و مشی [[امام حسین]] {{ع}} همان [[سیره پیامبر اکرم]] {{صل}} و روش [[پدر]] بزرگوارش [[علی بن ابی طالب]] بوده است. بسی روشن است که [[حرکت امام حسین]] {{ع}} در امتداد خط [[اصلاح‌طلبی]] در [[فرمان پیامبر]] [[اکرم]] {{صل}} و [[علی ابن ابی طالب]] {{ع}} بوده است.<ref>[[محمد سلمانی کیاسری|سلمانی کیاسری، محمد]]، [[امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ (مقاله)|مقاله «امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ»]]، [[فرهنگ عاشورایی ج۱۰ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۱۰]] ص ۸۳.</ref>
# خط و مشی [[امام حسین]] {{ع}} همان [[سیره پیامبر اکرم]] {{صل}} و روش پدر بزرگوارش [[علی بن ابی طالب]] بوده است. بسی روشن است که [[حرکت امام حسین]] {{ع}} در امتداد خط [[اصلاح‌طلبی]] در فرمان پیامبر اکرم {{صل}} و [[علی ابن ابی طالب]] {{ع}} بوده است<ref>[[محمد سلمانی کیاسری|سلمانی کیاسری، محمد]]، [[امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ (مقاله)|مقاله «امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ»]]، [[فرهنگ عاشورایی ج۱۰ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۱۰]]، ص۸۳.</ref>.


== [[شعار]] مهم اصلاح‌طلبی امام حسین {{ع}} ==
== [[شعار]] مهم اصلاح‌طلبی امام حسین {{ع}} ==
خط ۳۳: خط ۳۴:
# [[مردم]] و افراد جامعه آن [[زمان]].
# [[مردم]] و افراد جامعه آن [[زمان]].


در حقیقت طرح امر به معروف و نهی از منکر امام، جنبه [[اجتماعی]] و [[حکومتی]] داشت، گرچه در برخورد با افراد مطرح آن زمان حقایقی از [[دین و جامعه]] را بیان می‌فرمود. اما اگر به زوایای سخن و [[کلام امام]] {{ع}} خوب توجه شود، در می‌یابیم که [[انگیزه]] امام {{ع}} [[اصلاح امور جامعه]] و حکومت بوده است. امام حسین {{ع}} در صدد [[دعوت]] به معروف؛ یعنی [[دعوت به دین]] [[خدا]] و پذیرش [[حاکم]] [[عادل]] و امام [[مسلمین]] بود. معروف فراموش شده در آن زمان، [[امامت]] به [[حق]] مسلمین بوده و [[امام]] {{ع}} بارها افراد [[جامعه]] را به [[همراهی]] و توجه به خود [[دعوت]] نمود، اما [[مردم]] با [[کج‌فهمی]]، از پذیرش و [[درک]] دعوت به [[حق]] سرباز زدند و گران بهاترین معروف [[الهی]] را در [[مسیر حق]]، تنها و بی‌یاور گذاشتند.<ref>[[محمد سلمانی کیاسری|سلمانی کیاسری، محمد]]، [[امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ (مقاله)|مقاله «امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ»]]، [[فرهنگ عاشورایی ج۱۰ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۱۰]] ص ۸۴.</ref>
در حقیقت طرح امر به معروف و نهی از منکر امام، جنبه [[اجتماعی]] و [[حکومتی]] داشت، گرچه در برخورد با افراد مطرح آن زمان حقایقی از [[دین و جامعه]] را بیان می‌فرمود. اما اگر به زوایای سخن و کلام امام {{ع}} خوب توجه شود، در می‌یابیم که انگیزه امام {{ع}} [[اصلاح امور جامعه]] و حکومت بوده است. امام حسین {{ع}} در صدد [[دعوت]] به معروف؛ یعنی [[دعوت به دین]] [[خدا]] و پذیرش [[حاکم]] [[عادل]] و امام [[مسلمین]] بود. معروف فراموش شده در آن زمان، [[امامت]] به [[حق]] مسلمین بوده و [[امام]] {{ع}} بارها افراد [[جامعه]] را به [[همراهی]] و توجه به خود [[دعوت]] نمود، اما [[مردم]] با کج‌فهمی، از پذیرش و [[درک]] دعوت به [[حق]] سرباز زدند و گران بهاترین معروف [[الهی]] را در [[مسیر حق]]، تنها و بی‌یاور گذاشتند<ref>[[محمد سلمانی کیاسری|سلمانی کیاسری، محمد]]، [[امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ (مقاله)|مقاله «امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ»]]، [[فرهنگ عاشورایی ج۱۰ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۱۰]]، ص ۸۴.</ref>


== [[جایگاه مردم]] برای [[اصلاح]] [[حکومت]] ==
== [[جایگاه مردم]] برای [[اصلاح]] [[حکومت]] ==
[[امام حسین]] {{ع}} [[خلافت]] [[آل ابی سفیان]] را [[باطل]] و از سوی دیگر، [[جهل]]، [[سکوت]] و همراهی مردم را عامل مهم این معضل [[اجتماعی]] می‌دانست و دلیل این [[انحراف]] را بی‌توجهی عناصر جامعه به توصیه [[پیامبراکرم]] {{صل}} می‌دانست.
[[امام حسین]] {{ع}} [[خلافت]] [[آل ابی سفیان]] را [[باطل]] و از سوی دیگر، [[جهل]]، [[سکوت]] و همراهی مردم را عامل مهم این معضل [[اجتماعی]] می‌دانست و دلیل این [[انحراف]] را بی‌توجهی عناصر جامعه به توصیه [[پیامبراکرم]] {{صل}} می‌دانست. امام حسین {{ع}} می‌فرماید: «من از جدم [[رسول الله]]{{صل}} شنیدم که فرمود: [[خلافت]] بر [[خاندان]] [[ابوسفیان]] [[حرام]] است و اگر روزی [[معاویه]] را بر بالای [[منبر]] من دیدید، شکمش را بدرید [او را بکشید]. و مردم مدینه او را بر منبر پیامبر{{صل}} دیدند و او را نکشتند. پس [[خداوند]] [[مردم]] را به یزید [[فاسق]] گرفتار نمود»<ref>{{متن حدیث|وَ لَقَدْ سَمِعْتُ جَدِّي رَسُولَ اللَّهِ {{صل}}: الْخِلافَةُ مُحَرَّمَةٌ عَلى آلِ أَبِي سُفْيانَ فَإِذا رَأَيْتُمْ مُعاوِيَةَ عَلى مِنْبَرى فَابْقِرُوا بَطْنَهُ وَقَدْ رَآهُ اهْلُ الْمَدينَةَ عَلَى الْمِنْبَرِ فَلَمْ يَبْقَرُوا فَابْتَلاهُمُ اللَّهُ بِيَزيدِ الْفاسِقِ‌}}، لهوف، ص۲۰.</ref>.
امام حسین {{ع}} می‌فرماید:
{{متن حدیث|وَ لَقَدْ سَمِعْتُ جَدِّي رَسُولَ اللَّهِ {{صل}}: الْخِلافَةُ مُحَرَّمَةٌ عَلى آلِ أَبِي سُفْيانَ فَإِذا رَأَيْتُمْ مُعاوِيَةَ عَلى مِنْبَرى فَابْقِرُوا بَطْنَهُ وَقَدْ رَآهُ اهْلُ الْمَدينَةَ عَلَى الْمِنْبَرِ فَلَمْ يَبْقَرُوا فَابْتَلاهُمُ اللَّهُ بِيَزيدِ الْفاسِقِ‌}}<ref>«من از جدم رسول الله {{صل}} شنیدم که فرمود: خلافت بر خاندان ابوسفیان حرام است و اگر روزی معاویه را بر بالای منبر من دیدید، شکمش را بدرید [او را بکشید]. و مردم مدینه او را بر منبر پیامبر {{صل}} دیدند، و او را نکشتند. پس خداوند مردم را به یزید فاسق گرفتار نمود» لهوف، ص۲۰.</ref>.
 
[[جامعه‌شناسی]] امام حسین {{ع}} بسیار دقیق و روشن است؛ لذا [[نقش مردم]] را در دوره کار آمدن [[یزید]] با [[ادله]] بیان می‌کند. امام حسین {{ع}} برای [[نهی]] مردم از [[پذیرش حکومت]] یزید می‌فرماید: {{متن حدیث|اَيُّهَا النَّاسُ! اِنَّ رَسُولَ اللهِ {{صل}} قَالَ: مَنْ رَأى سُلْطاناً جَائِراً مُسْتَحِلاً لِحُرُمِ [[الله]]، نَاكِثاً لِعَهْدِ الله، مُخَالِفاً لِسُنةِ رَسُولِ اللهِ {{صل}}، يَعْمَلُ فِى عِبادِ اللهِ بِالِاثْمِ وَ الْعُدْوَانِ، فَلَمْ يُغَيِّر عَلَيْهِ بِفِعْل وَ لا قَوْل، كَانَ حَقَّاً عَلَى اللهِ اَنْ يُدْخِلَهُ مُدْخَلَهُ}}<ref>«مردم! پیامبر خدا {{صل}} فرمود: هر مسلمانی با سلطان زورگویی مواجه گردد که حرام خدا را حلال نموده و پیمان الهی را در هم می‌شکند و با سنت پیامبر مخالفت می‌کند و در میان بندگان خدا گناه و دشمنی را در پیش می‌گیرد. ولی او در برابر چنین سلطانی با عمل و گفتار خود مخالفت ننماید خداوند آن شخص را به محل همان طاغی، در آتش جهنم داخل می‌کند» تاریخ طبری، ج۷، ص۳۰۰.</ref><ref>[[محمد سلمانی کیاسری|سلمانی کیاسری، محمد]]، [[امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ (مقاله)|مقاله «امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ»]]، [[فرهنگ عاشورایی ج۱۰ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۱۰]] ص ۸۶.</ref>
 
== انگیزه‌های [[قیام]] اصلاح‌طلبانه [[امام حسین]] {{ع}} ==
=== [[حکومت]] ===
[[خلافت]] [[معاویه]]، [[فساد]] و [[تباهی]] و [[ظلم و جور]] را در [[جامعه]] [[گسترش داد]] و از سویی، موجب [[تحریف]] و واژگون شدن [[حقایق دین]] در جامعه گردید. به گونه‌ای که وی به عنوان [[جانشین]] و [[وصی پیامبر]] {{صل}} بر [[کرسی خلافت]] تکیه زد و هزاران [[منبر]] برای [[سب]] [[علی بن ابی طالب]] به وجود آورد. عمق فاجعه را کسی جز [[حسین بن علی]] پس از [[هلاکت معاویه]] [[درک]] نکرد حکومت مورتی [[یزید]] که مورد [[اعتراض]] بعضی از شیوخ و بزرگان آن [[زمان]] بود، گویای [[حقیقت]] پنهان فاجعه نبود. امام حسین {{ع}} پس از شنیدن طرح [[خلافت یزید]] فرمود:
{{متن حدیث|وَ عَلَى الْإِسْلامِ السَّلامُ إذْ قَد بُلِيَتِ الامَّةُ بِراعٍ مِثْلِ يَزيدَ}}<ref>«دیگر باید فاتحه اسلام را خواند چراکه مسلمانان به فرمانروایی مثل یزید گرفتار شدند» لهوف، ص۲۰.</ref>.
 
[[امام]] {{ع}} سپردن خلافت را به شخصی، مثل یزید بزرگ‌ترین [[مصیبت]] [[جامعه اسلامی]] می‌داند. امام {{ع}} با [[ژرف‌اندیشی]] و عمق‌نگری، بلای [[اسلام]] را در [[جامعه دینی]] [[حاکمیت]] فرد [[ظالم]] و فاسقی مثل یزید می‌داند. امام {{ع}} در معرفی یزید می‌فرماید:
{{متن حدیث|يَزيدُ رَجُلٌ شارِبُ الْخَمْرِ وَ قاتِلُ النَّفْسِ الْمُحْتَرَمةِ مُعْلِنٌ بِالْفِسْقِ}}<ref>«یزید مردی است شراب‌خوار که دستش به خون افراد بی‌گناه آلوده است او علناً مرتکب فسق و فجور می‌شود» ارشاد، ص۲۰۰.</ref>.
 
خلافت در آن عصر [[رهبری جامعه اسلامی]] و به تعبیری [[جانشینی پیامبر]] {{صل}} را در اذهان به همراه داشت. امام حسین {{ع}} [[دین]] و خلافت و [[امامت]] و [[رهبری]] بر جامعه اسلامی را دستخوش [[هوسرانی]] و ظلم و جور می‌دید؛ لذا لحظه‌ای نه از [[مخالفت]] و عدم [[بیعت]] کوتاه آمد و نه از [[آگاه کردن]] [[افکار عمومی]] و [[مبارزه]] حق‌طلبانه دست برداشت.


امام حسین {{ع}} وضعیت حکومت و طریقه خلافت را غیر قابل [[تحمل]] می‌داند، در [[منزل]] [[بیضه]] می‌فرماید:
[[جامعه‌شناسی]] امام حسین {{ع}} بسیار دقیق و روشن است؛ لذا [[نقش مردم]] را در دوره کار آمدن [[یزید]] با [[ادله]] بیان می‌کند. امام حسین {{ع}} برای [[نهی]] مردم از پذیرش حکومت یزید می‌فرماید: «[[مردم]]! [[پیامبر خدا]]{{صل}} فرمود: هر [[مسلمانی]] با [[سلطان]] [[زورگویی]] مواجه گردد که [[حرام]] [[خدا]] را [[حلال]] نموده و [[پیمان الهی]] را در هم می‌شکند و با [[سنت پیامبر]] [[مخالفت]] می‌کند و در میان [[بندگان خدا]] [[گناه]] و [[دشمنی]] را در پیش می‌گیرد. ولی او در برابر چنین سلطانی با عمل و گفتار خود مخالفت ننماید [[خداوند]] آن شخص را به محل همان [[طاغی]]، در [[آتش جهنم]] داخل می‌کند»<ref>{{متن حدیث|اَيُّهَا النَّاسُ! اِنَّ رَسُولَ اللهِ {{صل}} قَالَ: مَنْ رَأى سُلْطاناً جَائِراً مُسْتَحِلاً لِحُرُمِ [[الله]]، نَاكِثاً لِعَهْدِ الله، مُخَالِفاً لِسُنةِ رَسُولِ اللهِ {{صل}}، يَعْمَلُ فِى عِبادِ اللهِ بِالِاثْمِ وَ الْعُدْوَانِ، فَلَمْ يُغَيِّر عَلَيْهِ بِفِعْل وَ لا قَوْل، كَانَ حَقَّاً عَلَى اللهِ اَنْ يُدْخِلَهُ مُدْخَلَهُ}}، تاریخ طبری، ج۷، ص۳۰۰.</ref>.<ref>[[محمد سلمانی کیاسری|سلمانی کیاسری، محمد]]، [[امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ (مقاله)|مقاله «امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ»]]، [[فرهنگ عاشورایی ج۱۰ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۱۰]]، ص۸۶.</ref>
{{متن حدیث|أَلَا هَؤُلَاءِ قَدْ لَزِمُوا طاعَةَ الشَّيْطانِ وَ تَرَكُوا طاعَةَ الرَّحْمنِ وَاظَهَرُوا الفَسادَ وَ عَطَّلُوا الْحُدُودَ وَاسْتَأْثَرُوا بِالْفَىْ‌ءِ وَ احَلُّوا حَرامَ اللَّهِ وَ حَرَّمُوا حَلالَهُ وَ أَنَا مِمَّنْ غَیْرِهِ}}<ref>«مردم، آگاه باشید اینان [بنی‌امیه] اطاعت خدا را ترک و پیروی از شیطان را در پیش گرفتند، فساد را ترویج و حدود الهی را تعطیل نموده و فیء را [که مختص به خاندان پیامبر {{صل}} است] به خود اختصاص دادند حلال خدا را حرام و اوامر و نواهی الهی را تغییر دادند و من به رهبری جامعه مسلمانان از این مفسدان که دین جدم را تغییر دادند شایسته‌ترم» تاریخ طبری، ج۷، ص۳۰۰.</ref><ref>[[محمد سلمانی کیاسری|سلمانی کیاسری، محمد]]، [[امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ (مقاله)|مقاله «امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ»]]، [[فرهنگ عاشورایی ج۱۰ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۱۰]] ص ۸۷.</ref>


== منابع ==
== منابع ==

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۲ اوت ۲۰۲۳، ساعت ۱۶:۲۲

این مدخل زیرشاخهٔ بحث اصلاح است. اصلاح از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: اصلاح در لغت - اصلاح در قرآن - اصلاح در معارف و سیره علوی - اصلاح در جامعه‌شناسی اسلامی - اصلاح در فقه اسلامی - اصلاح در فقه سیاسی - اصلاح در سیره معصوم - اصلاح در معارف و سیره حسینی - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

بررسی قیام و نهضت امام حسین (ع) از زوایای مختلف امری است ممکن و لازم، همان طور که تاکنون بسیاری از نویسندگان و گویندگان بدان پرداخته‌اند. یکی از ارکان نهضت امام حسین (ع) ـ همان‌گونه که در گفتار و روش آن امام همام وجود دارد ـ اصلاح‌طلبی در جامعه دینی است. بررسی واژه اصلاح‌طلبی در نهضت امام حسین (ع) از آن جهت حائز اهمیت است که بسیاری از افراد امروز با شعار اصلاح‌طلبی با انگیزه‌ها و سلیقه‌های شخصی و گروهی در صدد بهره‌برداری از آن برای رواج نوعی تسامح و تساهل و به فراموشی سپردن ارزش‌ها به ویژه ارزش‌های حاکم بر نهضت بزرگ اصلاح طلب کربلا هستند[۱].

اصلاح‌طلبی

واژه اصلاح‌طلبی بیشتر در جایی به کار گرفته می‌شد که انسان، انحراف و کج‌روی و خلاف مصالح مردم را در جامعه ببیند و بر اساس مسئولیت و نیاز، به تبیین اصلاحات و اقدام عملی مبادرت ورزد.

اساس کار در امر اصلاح‌طلبی ریشه‌های فکری و باورهای اعتقادی است؛ لذا اصلاح‌طلبی در هر جامعه‌ای متوجه گرایش اصلاح‌طلبان می‌باشد که چرا و چگونه و با کدام ابزار به اصلاح‌طلبی اقدام می‌کنند؟[۲]

اصلاح‌طلبی سرآغاز نهضت امام حسین (ع)

امام حسین (ع) پس از امتناع از بیعت با حکومت یزید بن معاویه و اعتراض به حکومت وی عزم به خروج از مدینه نمود. قبل از خروج وصیتی نوشت و به برادرش محمد حنفیه سپرد. وصیت‌نامه امام حسین (ع) حاوی نکته‌های بسیار عمیق و با ارزشی است که بند بند آن، حقیقت نهضت امام حسین (ع) را روشن می‌سازد.

امام حسین (ع) در این وصیت نامه با نفی هرگونه خودخواهی، خوش‌گذرانی، فساد و تباهی و ستمگری ـ برای خروج از مدینه و مخالفت با بیعت و حکومت یزید ـ انگیزه اولیه‌اش را چنین می‌فرماید: «إِنَّمَا خَرَجْتُ لِطَلَبِ الْإِصْلَاحِ فِي أُمَّةِ جَدِّي‌(ص)...»[۳].

با این بیان به خوبی روشن می‌شود:

  1. خروج امام برای فرار از بیعت نبوده است؛
  2. خروج امام صرفاً به منزله عدم بیعت و اعتراض به دستگاه خلافت یزید نبوده است؛
  3. امام مفسده‌ای را در جامعه اسلامی احساس نمود و براساس آن در صدد اصلاح آن بر آمد و لذا برای جلوگیری و مقابله با انحراف و مفسده در جامعه دینی راه خروج و حرکت از مدینه را در پیش گرفت؛
  4. خط و مشی امام حسین (ع) همان سیره پیامبر اکرم (ص) و روش پدر بزرگوارش علی بن ابی طالب بوده است. بسی روشن است که حرکت امام حسین (ع) در امتداد خط اصلاح‌طلبی در فرمان پیامبر اکرم (ص) و علی ابن ابی طالب (ع) بوده است[۴].

شعار مهم اصلاح‌طلبی امام حسین (ع)

امام حسین (ع) در حرکت خود به دو نکته مهم اشاره فرمود:

  1. «أُرِيدُ أَنْ آمُرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ أَنْهَى عَنِ الْمُنْكَرِ (ع)‌»[۵]. می‌خواهم برای اصلاح جامعه امر به معروف و نهی از منکر نمایم.
  2. «وَ أَسِيرَ بِسِيرَةِ جَدِّي وَ أَبِي عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ (ع)‌»[۶]. تأکید بر سیره پیامبر (ص) تضمین‌کننده سلامت راه و برخورد با کسانی بود که تحت عنوان دین از حقیقت دین فاصله و در ضلالت مهلک تحریف و بدعت قرار گرفته بودند.

عنصر امر به معروف و نهی از منکر نیز به دو رکن مهم جامعه توجه داشت:

  1. حکومت؛
  2. مردم و افراد جامعه آن زمان.

در حقیقت طرح امر به معروف و نهی از منکر امام، جنبه اجتماعی و حکومتی داشت، گرچه در برخورد با افراد مطرح آن زمان حقایقی از دین و جامعه را بیان می‌فرمود. اما اگر به زوایای سخن و کلام امام (ع) خوب توجه شود، در می‌یابیم که انگیزه امام (ع) اصلاح امور جامعه و حکومت بوده است. امام حسین (ع) در صدد دعوت به معروف؛ یعنی دعوت به دین خدا و پذیرش حاکم عادل و امام مسلمین بود. معروف فراموش شده در آن زمان، امامت به حق مسلمین بوده و امام (ع) بارها افراد جامعه را به همراهی و توجه به خود دعوت نمود، اما مردم با کج‌فهمی، از پذیرش و درک دعوت به حق سرباز زدند و گران بهاترین معروف الهی را در مسیر حق، تنها و بی‌یاور گذاشتند[۷]

جایگاه مردم برای اصلاح حکومت

امام حسین (ع) خلافت آل ابی سفیان را باطل و از سوی دیگر، جهل، سکوت و همراهی مردم را عامل مهم این معضل اجتماعی می‌دانست و دلیل این انحراف را بی‌توجهی عناصر جامعه به توصیه پیامبراکرم (ص) می‌دانست. امام حسین (ع) می‌فرماید: «من از جدم رسول الله(ص) شنیدم که فرمود: خلافت بر خاندان ابوسفیان حرام است و اگر روزی معاویه را بر بالای منبر من دیدید، شکمش را بدرید [او را بکشید]. و مردم مدینه او را بر منبر پیامبر(ص) دیدند و او را نکشتند. پس خداوند مردم را به یزید فاسق گرفتار نمود»[۸].

جامعه‌شناسی امام حسین (ع) بسیار دقیق و روشن است؛ لذا نقش مردم را در دوره کار آمدن یزید با ادله بیان می‌کند. امام حسین (ع) برای نهی مردم از پذیرش حکومت یزید می‌فرماید: «مردم! پیامبر خدا(ص) فرمود: هر مسلمانی با سلطان زورگویی مواجه گردد که حرام خدا را حلال نموده و پیمان الهی را در هم می‌شکند و با سنت پیامبر مخالفت می‌کند و در میان بندگان خدا گناه و دشمنی را در پیش می‌گیرد. ولی او در برابر چنین سلطانی با عمل و گفتار خود مخالفت ننماید خداوند آن شخص را به محل همان طاغی، در آتش جهنم داخل می‌کند»[۹].[۱۰]

منابع

  1. سلمانی کیاسری، محمد، مقاله «امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ»، فرهنگ عاشورایی ج۱۰

پانویس

  1. ↑ سلمانی کیاسری، محمد، مقاله «امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ»، فرهنگ عاشورایی ج۱۰، ص۸۲.
  2. ↑ سلمانی کیاسری، محمد، مقاله «امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ»، فرهنگ عاشورایی ج۱۰، ص ۸۳.
  3. ↑ «خروج من فقط برای اصلاح‌طلبی در امور امت جدم پیامبر (ص) است»مقتل خوارزمی، ج۱، ص۱۸۸.
  4. ↑ سلمانی کیاسری، محمد، مقاله «امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ»، فرهنگ عاشورایی ج۱۰، ص۸۳.
  5. ↑ مقتل خوارزمی، ج۱، ص۱۸۸.
  6. ↑ «به سبک و روش جدم پیامبر اکرم (ص) و پدرم علی (ع) عمل می‌کنم» مقتل خوارزمی، ج۱، ص۱۸۸.
  7. ↑ سلمانی کیاسری، محمد، مقاله «امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ»، فرهنگ عاشورایی ج۱۰، ص ۸۴.
  8. ↑ «وَ لَقَدْ سَمِعْتُ جَدِّي رَسُولَ اللَّهِ (ص): الْخِلافَةُ مُحَرَّمَةٌ عَلى آلِ أَبِي سُفْيانَ فَإِذا رَأَيْتُمْ مُعاوِيَةَ عَلى مِنْبَرى فَابْقِرُوا بَطْنَهُ وَقَدْ رَآهُ اهْلُ الْمَدينَةَ عَلَى الْمِنْبَرِ فَلَمْ يَبْقَرُوا فَابْتَلاهُمُ اللَّهُ بِيَزيدِ الْفاسِقِ‌»، لهوف، ص۲۰.
  9. ↑ «اَيُّهَا النَّاسُ! اِنَّ رَسُولَ اللهِ (ص) قَالَ: مَنْ رَأى سُلْطاناً جَائِراً مُسْتَحِلاً لِحُرُمِ الله، نَاكِثاً لِعَهْدِ الله، مُخَالِفاً لِسُنةِ رَسُولِ اللهِ (ص)، يَعْمَلُ فِى عِبادِ اللهِ بِالِاثْمِ وَ الْعُدْوَانِ، فَلَمْ يُغَيِّر عَلَيْهِ بِفِعْل وَ لا قَوْل، كَانَ حَقَّاً عَلَى اللهِ اَنْ يُدْخِلَهُ مُدْخَلَهُ»، تاریخ طبری، ج۷، ص۳۰۰.
  10. ↑ سلمانی کیاسری، محمد، مقاله «امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ»، فرهنگ عاشورایی ج۱۰، ص۸۶.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=اصلاح_در_معارف_و_سیره_حسینی&oldid=1254888»