زهد در معارف و سیره نبوی: تفاوت میان نسخه‌ها

{{مدخل مرتبط

| موضوع مرتبط = زهد

| عنوان مدخل = [[زهد]]

| مداخل مرتبط = [[زهد در لغت]] - [[زهد در قرآن]] - [[زهد در حدیث]] - [[زهد در نهج البلاغه]] - [[زهد در اخلاق اسلامی]] - [[زهد در عرفان اسلامی]] - [[زهد در معارف دعا و زیارات]] - [[زهد در معارف و سیره علوی]] - [[زهد در معارف و سیره سجادی]] - [[زهد در معارف و سیره نبوی]]

* [[رسول خدا]] {{صل}} در روایتی دیگر در جواب [[یار]] دیرین و [[صحابی]] بزرگ خویش، [[ابوذر غفاری]] که از ایشان پرسیده بود: "ای [[رسول خدا]] {{صل}} زاهدترین [[مردم]] کیست؟" مرتبه والای [[زهد]] و [[زاهد]] را برای او چنین [[بیان]] داشت: "آن کسی که [[قبرستان]] و پوسیده شدن را فراموش نکند؛ از مازاد [[زیور]] [[دنیا]] چشم بپوشد و آن‌چه را که ماندنی است، بر آن‌چه از بین رفتنی است، ترجیح دهد؛ فردا را از روزهای [[عمر]] خود نشمارد و خویشتن را در شمار مردگان به حساب آورد"<ref>حسن بن ابی الحسن دیلمی، اعلام الدین، ص ۱۹۴؛ شیخ طوسی، الامالی، ص ۵۳۱ و ورام ابن ابی فراس، مجموعه ورام، ج ۲، ص ۵۷.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۳۸۵-۳۸۶.</ref>.

== نشانه‌های [[زهد]] در لسان [[نبوی]] {{صل}} ==  

* [[رسول اکرم]] {{صل}} در برخی [[احادیث]] و [[روایات]] خود به تعدادی از نشانه‌های [[زهد]] و [[زاهد]] اشاره داشته‌اند که به اختصار به مواردی از آنها اشاره می‌کنیم:

# '''دوری از [[حرام]]:''' [[پیامبر اکرم]] {{صل}} در روایتی دوری گزیدن از [[حرام]] را از نشانه‌های [[زهد]]، بلکه از بالاترین درجات [[زهد]] برشمرده و فرموده‌اند: "زاهدترین [[مردم]] کسی است که از [[حرام]] دوری می‌کند"<ref>شیخ صدوق، من، لایحضره الفقیه، ج ۴، ص ۳۹۵؛ اعلام الدین، ص ۳۲۲ و محمد بن حسن فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ج ۲، ص ۴۳۲.</ref>.

# '''[[راضی]] بودن به [[قضای الهی]]:''' [[راضی]] بودن به [[قضا و قدر الهی]] در برخی [[احادیث]] و [[روایات]] [[رسول خدا]] {{صل}} از نشانه‌های [[زاهد]] به شمار آمده است و ایشان فرموده‌اند: "به قسمت [[الهی]] [[راضی]] باش تا [[زاهد]] باشی"<ref>ابویعلی الموصلی، مسند، ج ۱۰، ص ۲۶۰.</ref>.

# '''کوتاهی [[آرزو]]:''' [[رسول خدا]] {{صل}} فرمود: "[[زهد]] در [[دنیا]] به پوشیدن [[لباس خشن]] و خوردن چیز ناگوار نیست؛ بلکه [[زهد]] در [[دنیا]] به کوتاه کردن آرزوست"<ref>{{متن حدیث| لَيْسَ‌ الزُّهْدُ فِي‌ الدُّنْيَا لُبْسُ الْخَشِنِ وَ أَكْلُ الْجَشَبِ وَ لَكِنَّ الزُّهْدَ فِي الدُّنْيَا قَصْرُ الْأَمَلِ}}؛ ابوالفضل علی بن حسن طبرسی، مشکاة الأنوار، ص ۱۱۴ و محدث نوری، مستدرک الوسائل، ج ۱۲، ص ۴۴.</ref>؛ [[نبی اکرم]] {{صل}} در [[حدیثی]] دیگر، [[زهد]] را کوتاه کردن [[آرزو]]، گزاردن [[شکر]] هر [[نعمت]] و [[پرهیز از حرام]] [[خداوند]] دانستند<ref>محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج ۷۴، ص ۱۶۴.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۳۸۶-۳۸۷.</ref>.

* علاوه بر این موارد، در بخش ثمرات [[زهد]] نیز به موارد دیگری از نشانه‌های [[زهد]] خواهیم پرداخت<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۳۸۷.</ref>.

== ثمرات [[زهد]] در [[بیان]] [[نبوی]] {{صل}}‌==

* [[خاتم انبیا]] در روایتی خطاب به [[ابوذر غفاری]] فرموده‌اند: "ای [[ابوذر]]! هیچ بنده‌ای در [[دنیا]] [[زهد]] پیشه نکرد؛ مگر آنکه [[خداوند]]، [[حکمت]] را در دلش جای داد و زبانش را به آن گویا و او را به عیب‌های [[دنیا]] و درد و دوایش [[بینا]] کرد و او را به [[سلامت]] از [[دنیا]] به سرای بیرون برد"<ref>امالی طوسی، ص ۵۳۱ و اعلام الدین، ص ۱۹۴.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۳۸۷.</ref>.

* همچنین ایشان درباره [[زهد]] و ثمرات آن، خطاب به [[اصحاب]] فرمود: "آیا در میان شما کسی هست که بخواهد [[خداوند]] به او بدون [[آموختن]]، [[دانش]] عطا کند و بدون [[هدایتگری]]، [[هدایت]] کند؟ آیا در میان شما کسی هست که بخواهد [[خداوند]] کوردلی را از او ببرد و او را [[بینا]] گرداند؟ بدانید! هر کس به [[دنیا]] راغب شود و آرزویش را در [[دنیا]] دور و دراز کند، [[خداوند]] به همان اندازه، دلش را کور می‌کند و هر کس به [[دنیا]] [[زهد]] بورزد و آرزویش را در [[دنیا]] کوتاه کند، [[خداوند]] به او بدون [[آموختن]]، [[دانش]]، عطا و او را بدون [[هدایتگری]] [[هدایت]] می‌کند"<ref>جلال الدین سیوطی، الدر المنثور، ج ۱، ص ۶۷.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۳۸۷.</ref>.

== [[زهد]] در [[گفتار پیامبر]] اکرم {{صل}} ==

* [[حضرت رسول]] {{صل}} با فضیلت‌ترین [[مردم]] را [[مؤمن]] مزهّد<ref>مؤمن، با دارایی اندک.</ref><ref>جلال الدین سیوطی، الجامع الصغیر، ج ۱، ص ۱۹۴؛ المتقی الهندی، کنزالعمال، ج ۳، ص ۱۸۸ و المناوی، فیض، القدیر، ج ۲، ص ۶۵</ref> و [[بهترین]] [[مردم]] را کسی دانسته است که به [[دنیا]] بی‌رغبت‌تر و به [[آخرت]] علاقه‌مندتر باشد<ref>ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج ۶۶، ص ۱۹۶ و محدث نوری، مستدرک الوسائل، ج ۱۲، ص ۵۱.</ref> و می‌فرمود: "[[خداوند]] به چیزی با فضیلت‌تر از [[زهد]] در [[دنیا]] [[عبادت]] نشده است"<ref>{{متن حدیث| مَا عُبِدَ اللَّهُ بِشَيْ‌ءٍ أَفْضَلَ‌ مِنَ‌ الزُّهْدِ فِي‌الدُّنْيَا}}؛ مستدرک الوسائل، ص ۵۰ و کنزالعمال، ج ۲، ص ۲۰۳.</ref>؛ و در [[حدیثی]] دیگر خطاب به [[مسلمانان]] فرمود: "شیرینی [[ایمان]] را در نمی‌یابید، مگر آن گاه که دلهای‌تان به [[دنیا]] [[زهد]] ورزد"<ref>کلینی، الکافی، ج ۲، ص ۱۲۸ و مستدرک الوسائل، ج ۱۶، ص ۱۲.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۳۸۸.</ref>.

* همچنین آن [[حضرت]] در اندرزهایش به [[ابن مسعود]] فرمود: "ای پسر مسعود! [[آتش]] برای کسی است که [[حرام]] انجام دهد و [[بهشت]] از آن کسی است که [[حلال]] را واگذارد؛ پس بر تو باد [[زهد]]؛ زیرا [[زهد]] از چیزهایی است که [[خداوند]] با آن بر فرشتگانش [[مباهات]] می‌کند و با [[زهد]] است که [[خداوند]] به تو رو می‌کند و خدای جبار به تو [[درود]] می‌فرستد"<ref>حسن بن فضل طبرسی، مکارم الاخلاق، ص۴۴۸ و بحارالانوار، ج۷۴، ص۹۸.</ref>. ایشان [[بهترین]] [عامل] زهدورزی در [[دنیا]] را "یاد [[مرگ]]" می‌دانست<ref>تاج الدین شعیری، جامع الاخبار، ص۱۶۵ و مستدرک الوسائل، ج۲، ‌ ص۱۰۴.</ref> و خطاب به [[مسلمانان]] می‌فرمود: "[[آگاه]] باشید! به [[زیارت]] [[قبور]] بروید که باعث زهدورزی در [[دنیا]] و یاد آوری [[آخرت]] می‌شود"<ref>حاکم نیشابوری، المستدرک، ج ۱، ص ۳۷۵؛ عبدالرزاق صنعانی، المصنف، ج ۳، ص ۵۷۳ و ابن حبان، صحیح، ج ۳، ص ۲۶۱.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۳۸۸.</ref>.

== [[زهد]] در [[سیره پیامبر اکرم]] {{صل}} ==

=== [[ساده زیستی]] [[رسول خدا]] {{صل}} ===  

* از مهم‌ترین راه‌های کسب [[زهد]]، [[ساده‌زیستی]] است و [[ترویج]] [[فرهنگ]] [[ساده‌زیستی]] به تقویت زهدگرایی در [[جامعه]] می‌انجامد؛ از این رو، [[ساده‌زیستی]] از توصیه‌های آن [[حضرت]] به [[مسلمانان]] برای تحصیل [[زهد]] بود. در اوصاف [[رفتاری]] آن بزرگوار نیز آن‌چه که نمودی خاص در زندگانی ایشان داشت، [[ساده‌زیستی]] ایشان بود. این [[سادگی]] و بی‌پیرایگی معرفی چنان بر [[زندگی]] ایشان [[حاکم]] بود که [[سیره‌نویسان]] آن [[حضرت]] را فردی با هزینه سبک معرفی کرده، درباره‌اش نوشته‌اند: {{عربی| كَانَ‌ رَسُولُ‌ اللَّهِ‌{{صل}} خَفِيفُ‌ الْمَؤُونَة}}<ref>ارشاد القلوب، ج ۱، ص ۱۱۵ و شیخ حر عاملی، ج۵، ص۵۴.</ref> آن [[حضرت]]، نمونه کامل [[ساده زیستی]] بود و به دور از هرگونه [[ظاهرسازی]]، در نهایت [[سادگی]] می‌زیست. این [[ساده زیستی]] که نتیجه [[زهد]] آن [[حضرت]] بود، [[مردم]] را شیفته وی و [[دل‌ها]] را از محبتش لبریز کرده بود<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۳۸۸-۳۸۹.</ref>.

* [[روایت]] شده است که [[خاتم انبیا]] {{صل}} تا هنگام [[رحلت]]، دو بار پی در پی از [[غذا]] سیر نخورد<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۳۰۸؛ ابوبکر بیهقی، دلائل النبوه، ۱۴۵۰، ج ۱، ص ۳۴۳؛ مسلم نیشابوری، صحیح، ج۸، ص۲۲۰ و تاریخ مدینه دمشق، ج۴، ص۱۲۴.</ref> و تا زنده‌ بود شکم از نان گندم و جو سیر نکرد<ref>شیخ صدوق، الامالی، ص۱۳۰ و روضه الواعظین، ج۲، ‌ص۴۵۶.</ref> و پیوسته گرسنه بود و چیزی برایش محبوب‌تر از آن نبود که همیشه گرسنه و ترسان از [[خدای متعال]] باشد<ref>الکافی، ج ۸، ص ۱۳۰ و مجموعه ورام، ج ۲، ص ۱۳۸.</ref>. بسا روزها که [[پیامبر]] {{صل}} از شدت [[گرسنگی]] به خود می‌پیچید و خرمای معمولی ‌هم پیدا نمی‌کرد تا شکم خود را بدان سیر کند <ref>الطبقات الکبری، ج ۱، ص ۳۱۱؛ دلائل النبوه، ج ۱، ص ۳۴۳؛ صحیح مسلم، ج ۸، ص ۲۲۰ و تاریخ مدینه دمشق، ج ۴، ص ۱۲۴.</ref> و از شدت [[گرسنگی]]، سنگ به شکم می‌بست<ref>الطبقات الکبری، ج۱، ص۳۰۷؛ الجامع الصغیر، ج ۲، ص ۳۸۰ و نویری، نهایة الإرب، ج ۱۸، ص ۲۷۹.</ref>. گاه تا سه ماه در [[خانه پیامبر]] {{صل}} هیچ آتشی برای پختن نان و پختن چیز دیگر برافروخته نمی‌شد؛ در این مدت، غذایشان تنها [[آب]] بود و خرما و البته اندکی شیر که همسایگانی از [[انصار]] که شتران و گوسفندان شیرده داشتند، برای آن [[حضرت]] می‌فرستادند<ref>الطبقات الکبری، ج۱، ص۳۰۷؛ نهایة الأرب، ج ۱۸، ص ۲۸۰ و ابن حجر، فتح الباری، ج ۱۱، ص ۲۵۱.</ref>. ایشان در [[خوراک]] و [[پوشاک]] بر غلامان و کنیزان خود [[برتری]] نداشت و هر آنچه آنان می‌خوردند، او نیز می‌خورد و هر آنچه آنان می‌پوشیدند او نیز می‌پوشید<ref>ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی طالب، ج ۱، ص ۱۴۶ - ۱۴۷؛ تقی الدین مقریزی، امتاع الأسماع، ج ۲، ص ۱۸۸ و ابن حزم، جوامع السیرة النبویه، ص ۳۵.</ref>. [[رسول خدا]] {{صل}} تا زنده بود، چون [[ثروتمندان]] بر سفره ‌رنگین، [[غذا]] نخورد<ref>احمد بن حنبل، مسند احمد، ج۲۴، ‌ ص۴۳۵؛ البخاری، صحیح، ج۶، ص۱۹۹ و محمد بن یزید القزوینی، سنن ابن ماجه، ‌ ج۲، ‌ ص۱۰۹۵.</ref>؛ هیچ گاه [[رسول]] نانش از سبوس خالی نبود<ref>صحیح بخاری، ج ۶، ص ۱۹۹؛ روضة الواعظین، ج ۲، ص ۴۵۶؛ مکارم الاخلاق، ص ۲۸ و امتاع الأسماع، ج ۷، ص ۲۶۶.</ref> و در سفره‌اش دو نوع [[غذا]] دیده نشد؛ مگر آنکه یکی را می‌خورد و دیگری را در [[راه خدا]] [[صدقه]] می‌داد<ref>مجموعه ورام، ج ۱، ص ۴۸ و کنزالعمال، ج ۱۵، ص ۴۲۷.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۳۸۹-۳۹۰.</ref>.

* هر نوع لباسی را که بدان دسترسی داشت، اعم از روپوش، عبا، پیراهن، جبه و امثال آن می‌پوشید<ref>ملامحسن فیض کاشانی، المحجة البیضاء، ج ۴، ص ۱۴۰؛ الغزالی، احیاء علوم الدین، ج ۳، ص ۳۳۱ و محمد حسین طباطبایی، سنن النبی، ص ۱۲۰.</ref>؛ بسا که فقط روپوشی به تن می‌کرد و دو طرف آن را میان دو شانه‌اش گره می‌زد و با همان [[لباس]] بر جنازه‌ها [[نماز]] می‌خواند. گاه همان روپوش را به خود می‌پیچید و آن را از [[چپ و راست]] بر دوش می‌افکند و با آن در [[خانه]] [[نماز]] می‌خواند<ref>مسند احمد، ج ۳، ص ۳۵۷؛ صحیح بخاری، ج ۱، ص ۹۴، صحیح مسلم، ج ۲، ص ۶۲؛ المحجة البیضاء، ص ۱۴۲ و احیاء علوم الدین، ص ۳۳۲.</ref>. لباسش [[خشن]] بود<ref>الطبقات الکبری، ج ۱، ص ۲۸۰؛ امتاع الأسماع، ج ۲، ص ۲۲۰ و تاریخ مدینه دمشق، ج ۴، ص ۸۲.</ref> و گاه عبایی کهنه و وصله‌دار می‌پوشید و می‌فرمود: "من، بنده‌ام و [[لباس]] [[بندگان]] را می‌پوشم"<ref>احمد بن محمد قسطلانی، المواهب اللدینه، ج ۲، ص ۱۹۲.</ref>. گاهی هم [[لباس]] پشمینه می‌پوشید<ref>امتاع الاسماع، ج ۲، ص ۱۹۱؛ تاریخ مدینه دمشق، ج ۴، ص ۷۵، الطبقات الکبری، ج ۱، ص ۳۵۱ و دلائل النبوه، ج ۱، ص ۳۲۹.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۳۹۰.</ref>.

* تشک [[پیامبر]] {{صل}} چرمی پر از لیف خرما بود<ref>الطبقات الکبری، ص ۴۶۰؛ تاریخ مدینه دمشق، ج ۴، ص ۲۰۸ و دلائل النبوه، ج ۱، ص ۳۳۷.</ref>. زیرانداز بسترش غالبا عبایش بود که آن را دو لایه می‌کردند و بر آن استراحت می‌فرمودند<ref>ابوعیسی ترمذی، الشمائل المحمدیه، ص ۱۸۸ و ابن سید الناس، عیون الاثر، ج ۲، ص ۳۸۸؛ امالی صدوق، ص ۴۶۶؛ مکارم الاخلاق، ص ۳۸ و محمد بن محمد کوفی، الجعفریات، ص ۱۸۴.</ref> و پتویش گاه تکه لباسش بود<ref>المحجة البیضاء، ص ۱۴۱ و احیاء علوم الدین، ص ۳۳۲.</ref>. ایشان بر روی حصیر می‌خوابید، حصیری که بر آن پوشش دیگری نبود<ref>دلائل النبوه، ج ۱، ص ۳۳۷.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۳۹۰.</ref>.

* در روایتی از [[عبدالله بن مسعود]] آمده است که [[پیامبر]] {{صل}} روی حصیر می‌خوابید و حصیر، روی پوست ایشان اثر گذاشته بود. روزی چون بیدار شد، من به محل اثر حصیر دست کشیدم و گفتم: چه می‌شود اگر به ما اجازه فرمایی که روی این حصیر چیزی بگسترانیم تا از تأثیر آن محفوظ بمانی؟ [[پیامبر]] {{صل}} فرمود: "مرا با [[دنیا]] چه کار؟، مَثَل من و [[دنیا]]، مَثَل سواری است که روزی زیر درختی سایه می‌گیرد و سپس به سرعت حرکت می‌کند و آن را به حال خود را می‌گذارد"<ref>الطبقات الکبری، ج ۱، ص ۳۶۱: الطبرانی، المعجم الأوسط، ج ۱، ص ۱۲۳؛ نهایة الإرب، ج ۱۸، ص ۲۹۰؛ الترمذی، سنن، ج ۴، ص ۱۷؛ المستدرک، ج ۴، ص ۳۰۹ - ۳۱۰ و ابن سلامه، مسند الشهاب، ج ۲، ص ۲۱۹.</ref> [[رسول خدا]] {{صل}} از [[دنیا]] رفت در حالی که خشتی بر خشتی ننهاد<ref>الطبقات الکبری، ج ۴، ص ۱۲۸؛ صحیح بخاری، ج ۷، ص ۱۴۴ و تاریخ مدینه دمشق، ج ۴، ص ۱۳۵؛ نظیر این روایت درباره عمر بن خطاب نیز نقل شده است. ر. ک: مسند احمد، ج ۱، ص ۳۰۱؛ المستدرک، ج ۴، ص ۳۰۹ - ۳۱۰؛ صحیح ابن حبان، ج ۱۴، ص ۲۶۶ و الطبرانی، المعجم الکبیر، ج ۱۱، ص ۲۵۹.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۳۹۰-۳۹۱.</ref>.

* [[رسول خدا]] {{صل}} با [[فقرا]] هم نشین بود<ref>جوامع السیره، ص ۳۴؛ قاضی عیاض اندلسی، الشفا بتعریف حقوق المصطفی، ج ۱، ص ۲۶۳ و المناقب، ج ۱، ص ۱۴۶.</ref> و با [[مسکینان]] [[غذا]] می‌خورد<ref>الطبقات الکبری ج ۱، ص، ص ۲۷۹؛ مجموعه ورام، ج ۱، ص ۲۱۲ و امالی طوسی، ص ۳۹۳.</ref> و با دست خود به آنان [[غذا]] می‌داد<ref> المناقب، ج ۱، ص ۱۴۶.</ref>. [[دعوت]] [[بندگان]] را می‌پذیرفت و هیچ دعوتی را کوچک نمی‌شمرد<ref>ارشاد القلوب، ج ۱، ص ۱۱۵ و الطبقات الکبری، ج ۱، ص ۲۷۹.</ref>. بسا میزبانی که غذای سفره‌اش نان جو و دنبه‌ای بودار بود<ref> تاریخ مدینه دمشق، ج ۴، ص ۱۲۱ و الشمائل المحمدیه، ص ۱۹۰.</ref>؛ اما با این حال، [[حضرت]] با آغوشی باز آن را می‌پذیرفت می‌فرمود: "اگر پاچه گوسفندی را به من هدیه دهند، می‌پذیرم و اگر مرا به خوردن استخوان شانه و سردستی [[دعوت]] کنند، خواهم پذیرفت"<ref>مسنداحمد، ج ۲، ص ۵۱۲: سنن ترمذی، ج ۲، ص ۳۹۷؛ الکافی، ج ۵، ص ۱۴۲ و الطبقات الکبری، ج ۱، ۱۰ص۲۷۹-۲۸۰.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۳۹۱.</ref>.

* [[رسول الله]] {{صل}} با مظاهر [[دنیوی]] [[رفتاری]] بسیار زاهدانه داشت. آن بزرگوار، زاهدترین [[مردم]]<ref>ماوردی، اعلام النبوه، ص ۲۱۹؛ امتاع الأسماع، ج ۲، ص ۲۸۹؛ ابوسعید خرگوشی، شرف المصطفی، ج ۴، ص ۳۳۹؛ مسند احمد، ج ۴، ص ۱۹۸ و المستدرک، ج ۴، ص ۳۲۶.</ref> و بلکه زاهدترین [[انبیا]] بود<ref>مستدرک الوسائل، ج ۱۶، ص ۲۱۵ و احمد بن علی طبرسی، الاحتجاج، ج ۱، ص ۲۲۵.</ref>؛ هرگز به [[دنیا]] و مظاهر آن [[دل]] نسپرد<ref>فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان، ج ۶، ص ۵۳۱ و المحقق اردبیلی، زبدة البیان، ص ۴۰۷.</ref> و [[اسیر]] اوهام [[پست]] آن نشد. هرگز چیزی برای فردایش [[ذخیره]] نمی‌کرد<ref>تاریخ مدینه دمشق، ج۴، ص۱۲۰؛ الشفا بتعریف حقوق المصطفی، ج ۱، ص ۲۳۴؛ الشمائل المحمدیه، ص ۲۰۱؛. فتح الباری، ج ۱، ص، ۲۲۷ وصحیح ابن حبان، ج۱۴، ص۲۱۷.</ref> و با اینکه از انتهای [[یمن]] تا جنگل‌های عمان و تمامی [[حجاز]] تا اطراف [[عراق]] را مالک بود<ref>اعلام النبوه، ص ۲۱۹؛ الخرائج و الجرائح، ج ۲، ص ۸۸۵.</ref>؛ اما هنگام [[وفات]]، [[دینار]] و درهم و کنیزی و گوسفند و شتری به جا ننهاد و وقتی [[وفات]] کرد، زره‌اش در گرو یکی از [[یهودیان]] [[مدینه]] در قبال بیست یا سی صاع گندم برای نفقه اهل بیتش بود<ref>حمیری قمی، قرب الاسناد، ص ۴۴ و مکارم الاخلاق، ص ۲۵ و با اختلاف در: دلائل النبوه، ج ۷، ص ۲۷۳ و قطب الدین راوندی، الخرائج و الجرائح، ج ۲، ص ۸۸۵.</ref>. پیوسته می‌فرمود: {{متن حدیث| اللَّهُمَ‌ أَحْيِنِي‌ مِسْكِيناً وَ أَمِتْنِي مِسْكِيناً وَ احْشُرْنِي فِي زُمْرَةِ الْمَسَاكِينِ!}}<ref>ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج ۶، ص ۵۰؛ سبل الهدی والرشاد، ج ۷، ص ۷۷؛ نهج الفصاحه، ص ۲۴۹؛ جامع الأخبار، ص ۱۱۱؛ روضة الواعظین، ج ۲، ص ۴۵۴ و ابن ابی جمهور، عوالی اللآلی، ج ۱، ص ۳۹.</ref> [[نقل]] شده که [[رسول خدا]] {{صل}} فرموده است: "فرشته‌ای بر من نازل شد و گفت: " ای [[محمد]] {{صل}} همانا پروردگارت به تو [[سلام]] رساند و فرمود: " اگر بخواهی بطحاء [[مکه]] را برای تو طلا می‌کنم ". سپس آن [[حضرت]] فرمود: پس سر را به [[آسمان]] بلند کرد[م] و گفت[م]: پروردگارا! روزی سیرم نگه دار تا تو را بستایم و روزی گرسنه که از تو درخواست کنم"<ref>الکافی، ج ۸، ص ۱۳۱؛ امالی طوسی، ص۶۹۳؛ عیون الاثر، ج ۲، ص ۴۰۳؛ تاریخ مدینه دمشق، ج ۴، ص ۱۳۴؛ الشفا بتعریف حقوق المصطفی، ج۱، ص۲۷۹-۲۸۰.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۳۹۲.</ref>.

* در روایتی دیگر از [[امام صادق]] {{ع}} [[نقل]] شده است که [[پیامبر]] {{صل}} روزی دید که بزغاله‌ای مرده در زباله‌دانی افتاده است، در حالی که گوشش را بریده بودند. آن [[حضرت]] با دیدن آن به اصحابش فرمود: "این، چند می‌ارزد؟"‌ گفتند: "شاید اگر زنده بود، بیش از درهمی نمی‌ارزید"؛ [[پیامبر]] {{صل}} فرمود: "سوگند‌تر به آنکه جانم در دست اوست، [[دنیا]] نزد [[خداوند]] از این بزغاله نزد اهلش بی‌ارزش‌تر است"<ref>الکافی، ج ۲، ص ۱۲۹؛ بحارالانوار، ج ۷، ص ۵۵؛ مسند احمد، ج ۳، ص ۳۶۵؛ صحیح مسلم، ج ۸، ص ۲۱۰ – ۲۱۱ و البیهقی، السنن الکبری، ج۱، ص۱۳۹.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۳۹۳.</ref>.

* [[رسول خدا]] {{صل}} [[اصحاب]] و [[یاران]] خویش را نیز به زهد و [[دل]] کندن از [[دنیا]] سفارش می‌کرد تا خود را از فروختن به [[دنیا]] و صرف [[نفوس]] در شهواتش سالم بدارند<ref>اعلام النبوة، ص ۲۱۹.</ref>؛ چرا که [[معتقد]] بود، فقط با بی‌توجهی به [[دنیا]] می‌توان به [[آخرت]] دست یافت و می‌فرمود: "به [[آخرت]] دست نمی‌یابید، مگر با [[ترک دنیا]] و [[دل]] کندن از آن. به شما سفارش می‌کنم که [[دوست]] بدارید آن چه را [[خدا]] [[دوست]] می‌دارد و [[دشمن]] بدارید آن چه را [[خدا]] [[دشمن]] می‌دارد"<ref>مستدرک الوسائل، ج۱۲، ص۵۴.</ref>. همچنین [[دعوت]] به زهد از مطالبات آن [[حضرت]] از فرستادگان خود بود، آن گاه که آنها را برای [[تبلیغ]] می‌فرستاد. [[نقل]] شده است، زمانی که [[پیامبر خدا]] {{صل}} معاذ بن جبل را به [[یمن]] می‌فرستاد، به او سفارش فرمود که "[[مردم]] [[یمن]] را به زهد در [[دنیا]] و رغبت به [[آخرت]] و پرداختن به [[محاسبه]] [[نفس]] [[دعوت]] کن"<ref>مستدرک الوسائل، ج ۱۲، ص ۵۱.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۳۹۳.</ref>.

* [[انس بن مالک]] [[نقل]] کرده است: "روزی نزد [[رسول خدا]] {{صل}} نشسته بودیم؛ پس آن [[حضرت]] به ما فرمود: هم اکنون، مردی از [[اهل بهشت]] نزد شما می‌آید"؛ اندکی بعد، مردی از [[انصار]] که [[آب]] وضو از ریشش می‌چکید و کفش خود را در دست چپش گرفته بود، به نزد ما وارد شد. فردای آن روز، باز هم [[پیامبر]] {{صل}} فرمود: "هم‌اکنون مردی از [[اهل بهشت]]، نزد شما می‌آید " و باز، همان مرد با همان وضع وارد شد. فردای آن روز نیز [[پیامبر]] {{صل}} همان سخن را فرمود و باز، به نزد ما وارد شد؛ پس چون او برخاست و رفت، [[عبدالله بن عمرو بن عاص]] در پی او، روان شد و [به وی] گفت: "من با پدرم [[مشاجره]] کرده و [[سوگند]] خورده‌ام که تا سه روز، نزد او نروم؛ اگر [[صلاح]] می‌دانی، مرا در خانه خود جای ده، تا به سوگندم عمل کنم". مرد [[انصاری]] هم پذیرفت. [[عبدالله بن عمرو بن عاص]] می‌گفت: "با او رفتم و دیدم خیمه‌ای دارد و یک نخل و یک بز (گوسفندی). شب که شد از خیمه‌اش خارج شد و بز خود را دوشید و خرمایی چید و آنها را نزد من نهاد و من خوردم؛ ولی او خودش بی‌شام خفت، و من شب را به [[نماز]] و [[عبادت]] گذراندم. صبح که شد، او صبحانه خورد؛ ولی من [[روزه]] داشتم و سه شب به همین گونه گذشت و او هرگاه در رختخوابش از این پهلو به آن پهلو می‌شد، ذکر [[خدای متعال]] و [[تکبیر]] می‌گفت و صبح برای [[نماز]]، بیدار می‌شد و وضوی کامل می‌گرفت و من، جز سخن خیر از او نمی‌شنیدم". چون چند شب گذشت و کار او در نظر من تقریباً ناچیز آمد، پس به او گفتم: "ای [[بنده خدا]]! میان من و پدرم، مشاجره‌ای و قهری نبوده است؛ بلکه از [[پیامبر خدا]] {{صل}}، سه بار در سه مجلس شنیدم که فرمود: "هم اکنون، مردی از [[اهل بهشت]] نزد شما می‌آید" و هر سه بار تو به نزد ما وارد شدی؛ از این رو خواستم [[رفتار]] تو را ببینم. به من بگو که تو چه عملی انجام می‌دهی که [[اهل بهشت]] شده‌ای؟"‌ آن مرد گفت: "نزد همان کسی که به تو خبر داده برو تا از عمل من به تو خبر دهد". من نزد [[رسول خدا]] {{صل}} رفتم؛ ایشان فرمود: "نزد خود او برو و بگو که [[حقیقت]] را به تو بگوید". من نزد آن مرد رفتم و گفتم: "[[پیامبر اکرم]] {{صل}} به تو امر می‌کند که در این باره به من خبر دهی"؛ آن مرد گفت: "اکنون که چنین است، می‌گویم". و سپس گفت: "اگر [[دنیا]] از آن من باشد و از من گرفته شود، ناراحت نمی‌شوم و اگر [[دنیا]] به من داده شود، از آن شادمان نمی‌شوم. شب را در حالی می‌خوابم که از هیچ کس کینه‌ای به [[دل]] ندارم، و بر نعمتی که [[خداوند]] به دیگری داده است، [[حسادت]] نمی‌ورزم". ‌ [[عبدالله]] گفت: "اما من به [[خدا]] [[سوگند]]! شب‌ها را به [[عبادت]] می‌گذرانم و روزها را [[روزه]] می‌گیرم؛ ولی اگر گوسفندی به من ببخشند، خوشحال می‌شوم و اگر از دستم برود، ناراحت می‌شوم. به [[خدا]] [[سوگند]] که [[خداوند]]، به تو بر ما [[برتری]] آشکاری داده است"<ref>روضة الواعظین، ج ۲، ص ۴۲۴، المصنّف، ج ۱۱، ص ۲۸۷ - ۲۸۸ و الدر المنثور، ج ۶، ص ۴۱۹.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۳۹۳-۳۹۴.</ref>.

== [[زهد]] [[پیامبر اکرم]] {{صل}} از زبان [[علی]] {{ع}} ==

* [[امام علی|امیرالمؤمنین علی]] {{ع}} در وصف [[پیامبر]] {{صل}} و [[پیروی]] از [[اعمال]] زاهدانه آن [[حضرت]] فرموده است:از [[پیامبر]] {{صل}} [[پاک]] و [[پاکیزه]] خویش [[سرمشق]] گیر... که از [[دنیا]] نیم لقمه‌ای بر گرفت و چشمی بدان ندوخت. پهلویش از همه کس لاغرتر و شکمش از [[دنیا]] خالی‌تر بود. [[دنیا]] بر او عرضه شد؛ ولی نپذیرفت و هرگاه می‌دانست که [[خداوند]] چیزی را [[دشمن]] می‌دارد، او نیز آن را [[دشمن]] می‌داشت و چیزی را که [[خدا]] حقیر می‌دانست، او نیز حقیر می‌شمرد. و اگر خصلتی جز این در ما نبود که [[دوست]] می‌داریم، آن‌چه را [[خدا]] [[دشمن]] داشته، و بزرگ می‌داریم چیزی را که [[خدا]] کوچک شمرده است، همین، در [[مخالفت]] و [[دشمنی]] ما با [[خدا]] و [[سرپیچی]] از [[فرمان]] او بس بود! همانا [[رسول خدا]] {{صل}} روی [[زمین]] [[غذا]] می‌خورد؛ مانند [[بندگان]] می‌نشست؛ [[کفش]] خود را به دست خویش پینه می‌زد و بر لباسش وصله می‌دوخت؛ بر الاغ بی‌پالان سوار می‌شد و دیگری را هم در ردیف خود سوار می‌کرد و چون دید پرده‌ای با نقش را و نگار بر در اتاقش آویخته‌اند، به یکی از [[زنان]] خود فرمود: "ای فلانی! این پرده را از نظرم دور دار که هرگاه به آن می‌نگرم، به یاد [[دنیا]] و زرق و برق آن می‌افتم!"[[پیامبر]] {{صل}} قلباً از [[دنیا]] روی گرداند و یاد آن را در درون خود کشت. او [[دوست]] داشت زینت‌های [[دنیا]] از نظرش پنهان باشد تا مبادا جامه‌ای زیبا و فاخر از آن برگیرد و آن را [[خانه]] همیشگی خود پندارد و [[امید]] اقامت در آن را در سر بپروراند. پس، [[دنیا]] را به کلی از [[جان]] خود بیرون کرد و یاد آن را از [[دل]] براند و آن را از نظر پنهان داشت. آری، هرکه چیزی را [[دشمن]] بدارد، نگاه به آن را نیز [[دشمن]] می‌دارد و خوش ندارد نامی از آن نزد او به میان آید"<ref>نهج البلاغه، ص ۲۲۷ - ۲۲۹.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۳۹۵.</ref>.

== [[تشویق]] به [[زهد]] و [[نهی]] از [[رهبانیت]]‌==

* البته [[زهد]] و بی‌توجهی به [[دنیا]] به معنای [[رهبانیت]] و [[دنیا]] گریزی نیست؛ بلکه مراد از [[زهد]]، این است که [[انسان]] [[زاهد]]، [[میانه‌روی]] [[اختیار]] کند و از [[امور دنیوی]] برای رسیدن به امور [[معنوی]] خویش بهره جوید؛ نه اینکه به طور کامل به [[دنیا]] و امور آن پشت کند<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۳۹۵.</ref>.

* [[رسول خدا]] {{صل}} کسانی را که [[امور دنیوی]] را کاملاً رها کرده و فقط به [[عبادت]] و [[نماز خواندن]] می‌پرداختند، به شدت، [[سرزنش]] و [[مسلمانان]] را از پشت پا زدن به [[زندگی مادی]] که به صورت منفی و در شکل انزوای [[اجتماعی]] انجام می‌گرفت، [[نهی]] و آنان را [[تشویق]] می‌کرد که آن را در شکل مثبت آن؛ یعنی [[جهاد]] در [[راه خدا]]، [[روزه]] و... جستجو کنند<ref>بحار الانوار، ج ۱۴، ص ۲۷۷.</ref>. می‌فرمود: "خوشا به حال کسی که برای خدایی که یادش ارجمند است، [[فروتنی]] کند و به [[حلال]] [[دنیا]] [[زهد]] ورزد، بی‌آنکه از [[سنت]] من روی برگرداند و از خوشی‌های [[دنیا]] دست بردارد، بی‌آنکه از راه و رسم من برگردد"<ref>الکافی، ج ۸، ص ۱۶۹ و حسن بن شعبه حرانی، تحف العقول، ص ۳۰.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۳۹۶.</ref>.

* به همین سبب، وقتی که [[همسر]] [[عثمان بن مظعون]] نزد [[رسول خدا]] {{صل}} آمد و گفت: "ای [[رسول خدا]] {{صل}}! [[عثمان]] روزها را [[روزه]] می‌گیرد و شب‌ها را به [[عبادت]] می‌گذراند"؛ [[رسول خدا]] {{صل}} با شنیدن این خبر به شدت برآشفت و [[کفش]] به دست، خشمناک، از [[خانه]] بیرون آمد تا اینکه به نزد [[عثمان]] رفت؛ پس او را مشغول [[نماز خواندن]] یافت؛ [[عثمان]] با دیدن [[پیامبر]] {{صل}} نمازش را به پایان برد و [[پیامبر]] {{صل}} به وی فرمود: "ای [[عثمان]]! [[خداوند متعال]] مرا به [[رهبانیت]] نفرستاده است؛ بلکه با [[آیین]] مستقیم، ساده و آسان گیر فرستاده است. من، هم [[نماز]] می‌خوانم، هم [[روزه]] می‌گیرم و هم نزد همسرم می‌روم؛ پس هرکه [[آیین]] مرا [[دوست]] دارد، باید از [[سنت]] من [[پیروی]] کند"<ref>الکافی، ج ۵، ص ۴۹۴ و وسائل الشیعه، ج ۲۰، ص ۱۰۷.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۳۹۶.</ref>.

* در روایتی دیگر آمده است که روزی نزد [[پیامبر]] {{صل}} از یکی از کنیزان [[بنی عبدالمطلب]] سخن گفته شد و مردی [[انصاری]] گفت: "آن [[زن]]، شب‌ها [[عبادت]] می‌کند و روزها [[روزه]] می‌گیرد"؛ [[پیامبر خدا]] {{صل}} فرمود: اما من می‌خوابم و [[نماز]] می‌خوانم و گاه [[روزه]] می‌گیرم، گاه [[روزه]] نمی‌گیرم، پس هر که به من [[اقتدا]] کند، از من است و هر که به راه و رسم من پشت کند، از من نیست"<ref>مسند احمد، ج ۵، ص ۴۰۹، همچنین ر. ک: الهیثمی، مجمع الزوائد، ج ۳، ص ۱۹۳.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۳۹۶.</ref>.

== تفاوت [[زهد]] [[اسلامی]] و [[رهبانیت]] مسیحی‌==

* با توجه به تعریف [[بیان]] شده از [[زهد]]، تفاوت <ref>زهد</ref> [[اسلامی]] و [[رهبانیت]] [[مسیحیت]] چیست و چرا در [[احادیث]]، [[مردم]] به شدت از [[رهبانیت]]، [[نهی]] و به [[زهد]] امر شده‌اند؟ در پاسخ باید گفت، که [[زهد]] [[اسلامی]] و [[رهبانیت]] [[مسیحیت]]، تفاوت‌های فراوانی دارند. اصلی‌ترین و مهم‌ترین ویژگی [[زهد]] [[اسلامی]] که سایر ویژگی‌ها زیر مجموعه آن است، این است که [[زهد]] [[اسلامی]] بر [[منطق]] و [[برهان]] روشن [[استوار]] است؛ اما [[رهبانیت]] [[مسیحیت]]، توجیه [[علمی]] و منطقی ندارد. [[زهد]] [[اسلامی]]، چشم پوشی از مطلق [[لذایذ]] مادّی نیست؛ بلکه تنها [[چشم‌پوشی]] از [[لذایذ]] زیانبار [[دنیوی]] است؛ اما [[رهبانیت]] [[مسیحیت]]، [[مردم]] را به [[چشم‌پوشی]] از همه [[لذایذ]] مادی [[دعوت]] می‌کند<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۳۹۶.</ref>.

* به [[بیان]] دیگر، [[اسلام]]، [[لذایذ]] مادّی را به دو بخش تقسیم کرده است: [[لذایذ]] سودمند و [[لذایذ]] زیانبار و در [[زهد]] [[اسلامی]]، استفاده نکردن از [[لذایذ]] سودمند مطرح نیست و این، همان چیزی است که [[خرد]] و [[منطق]]، [[انسان]] را بدان [[دعوت]] می‌کند. [[اسلام]]، هرگز نمی‌گوید که [[انسان]] باید از لذایذی که برای زندگی‌اش سودمندند، ‌ [[چشم‌پوشی]] کند یا به آنها بی‌رغبت باشد. [[پیامبر خدا]] {{صل}}، برای اینکه [[زهد]] [[اسلامی]] با [[رهبانیت]] [[مسیحی]] اشتباه نشود و همچنین از [[تحریف]] مفهوم "[[زهد]]" [[پیشگیری]] شود، در جداسازی [[زهد]] از [[رهبانیت]] می‌فرماید: "زهدورزی در [[دنیا]]، [[حرام]] کردن [[حلال]] (بر خود) و یا ترک [[ثروت]] نیست؛ بلکه زهدورزی در [[دنیا]]، [[راضی]] بودن به [[قضای الهی]]، [[صبر]] بر [[مصیبت‌ها]] و [[ناامیدی]] از [[مردم]] است"<ref>{{متن حدیث|لَيْسَ‌ الزُّهْدُ فِي‌ الدُّنْيَا تَحْرِيمَ‌ الْحَلَالِ‌ وَ لَا إِضَاعَةَ الْمَالِ وَ لَكِنَّ الزُّهْدَ فِي الدُّنْيَا الرِّضَا بِالْقَضَاءِ وَ الصَّبْرُ عَلَى الْمَصَائِبِ وَ الْيَأْسُ عَنِ النَّاس‌}}؛ مستدرک الوسائل، ج۱۲، ص۵۱.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۳۹۶.</ref>.

* [[اسلام]]، [[دین]] [[دنیا]] و [[آخرت]] و تأمین کننده [[منافع]] مادّی و [[معنوی]]، و [[سعادت دنیوی]] و [[اخروی]] [[جامعه]] است. بر این اساس، در [[اسلام]] [[راستین]]، بر خلاف [[مسیحیت]] [[تحریف]] شده امروز، [[دنیا]] و [[آخرت]] در تضاد نیستند، بلکه با تأمل در رهنمودهای [[پیامبر اسلام]] {{صل}} و دیگر [[معصومین]] {{عم}} می‌توان دریافت که در این [[آیین]]، [[مادیت]] از درون [[معنویت]] و [[معنویت]] از درون [[مادیت]] می‌جوشد و [[زهد]] [[اسلامی]]، تنها در جایی مفهوم پیدا می‌کند که [[لذایذ]] مادّی، برای فرد یا [[جامعه]] و یا هر دو، زیانبار باشند<ref>برگرفته از: محمد، محمدی ری شهری، حکمت نامه پیامبر اعظم {{صل}}، ج ۸، ص ۱۹۳–۱۹۹.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۳۹۶.</ref>.

== [[سیره پیامبر]] {{صل}} در زهدورزی ==

* [[قرآن]] می‌فرماید:  

* [[زهد]] [[پیامبر]] در [[حدیث]]:

# [[امام علی]] {{ع}} در یادکرد از [[پیامبر]] {{صل}} می‌فرماید: [[دنیا]] را کوچک و حقیر شمُرد و آن را به چیزی نگرفت و خوارش کرد و دانست که [[خداوند]]، آن را از سر خیرگُزینی، از او بر کنار داشته و از سر کوچک‌شماری، برای غیر او گسترانده است. پس با [[دل]] از [[دنیا]] روی گرداند و یاد آن را از [[جان]] خود [[پاک]] کرد و [[دوست]] می‌داشت که [[زیور]] [[دنیا]] را از دیدگانش پنهان بدارند تا از آن، جامه‌ای بر نگیرد و به ماندن در آن، [[دل]] نبندد. عذری در رساندن [[پیام]] پروردگارش باقی ننهاد و از سر [[خیرخواهی]] برای [[امّت]]، به هشدار دادن پرداخت و فراخوانی به سوی [[بهشت]] را [[بشارت]] داد و با ترساندن از [[دوزخ]]، از آن بر حذر داشت<ref>{{متن حدیث|الإمام علیّ {{ع}} – فِي ذِكْرِ النَّبِيِّ {{صل}}: قَدْ حَقَّرَ الدُّنْيَا وَ صَغَّرَهَا وَ أَهْوَنَ بِهَا وَ هَوَّنَهَا وَ عَلِمَ أَنَّ اللَّهَ زَوَاهَا عَنْهُ اخْتِيَاراً وَ بَسَطَهَا لِغَيْرِهِ احْتِقَاراً فَأَعْرَضَ عَنِ الدُّنْيَا بِقَلْبِهِ وَ أَمَاتَ ذِكْرَهَا عَنْ نَفْسِهِ وَ أَحَبَّ أَنْ تَغِيبَ زِينَتُهَا عَنْ عَيْنِهِ لِكَيْلَا يَتَّخِذَ مِنْهَا رِيَاشاً أَوْ يَرْجُوَ فِيهَا مَقَاماً بَلَّغَ عَنْ رَبِّهِ مُعْذِراً وَ نَصَحَ لِأُمَّتِهِ مُنْذِراً وَ دَعَا إِلَى الْجَنَّةِ مُبَشِّراً وَ خَوَّفَ مِنَ النَّارِ مُحَذِّراً}}؛ نهج البلاغه، الخطبة ۱۰۹؛ غرر الحکم، ج۴، ص۴۸۹، ح۶۷۰۵؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۳۶۸، ح۶۲۰۵ و فیهما صدره إلی «وبسطها لغیره احتقاراً» و «اختباراً» بدل «احتقاراً».</ref>.

# [[امام علی]] {{ع}} می‌فرماید: از جمله دلیل‌هایی که تو را به [[پستی]] [[دنیا]] رهنمون می‌کند، آن است که خداوندِ جلیل ستوده، بساط آن را به نگاه [[عنایت]] و خیرگزینی، از [[اولیا]] و دوستانش جمع کرد و دور داشت و از سر [[آزمون]] و سنجش، برای دشمنانش گستراند. [[محمّد]]، پیامبرش، را با بر کنار داشتن از آن، گرامی داشت، آن هنگام که از شدّت [[گرسنگی]] بر شکمش سنگ یا کمربند بست<ref>{{متن حدیث|الإمام علی {{ع}}: مِمَّا يَدُلُّكَ عَلَى دَنَاءَةِ الدُّنْيَا أَنَّ اللَّهَ جَلَّ ثَنَاؤُهُ زَوَاهَا عَنْ أَوْلِيَائِهِ وَ أَحِبَّائِهِ نَظَراً وَ اخْتِيَاراً وَ بَسَطَهَا لِأَعْدَائِهِ فِتْنَةً وَ اخْتِبَاراً فَأَكْرَمَ عَنْهَا مُحَمَّداً نَبِيَّهُ {{صل}} حِينَ عَصَبَ عَلَى بَطْنِهِ مِنَ الْجُوعِ}}؛ دستور معالم الحکم، ص۴۰؛ بحار الأنوار، ج۷۳، ص۱۱۰، ح۱۰۹.</ref>.  

# [[امام صادق]] {{ع}} می‌فرماید: [[پیامبر خدا]] {{صل}} زاهدپیشه بود<ref>{{متن حدیث|الإمام الصادق {{ع}}: كَانَ رَسُولُ اللَّهِ {{صل}} عَزُوفَ النَّفْسِ‌}}؛ تهذیب الأحکام، ج۹، ص۴۳، ح۱۸۰ عن حمّاد بن عثمان؛ وسائل الشیعه، ج۱۶، ص۳۱۹، ح۲۱.</ref>.  

# [[امام صادق]] {{ع}} می‌فرماید: چیزی نزد [[پیامبر خدا]] {{صل}} محبوب‌تر از آن نبود که در [[راه خدا]] بیمناک و گرسنه به سر بَرَد<ref>{{متن حدیث|الإمام الصادق {{ع}}: مَا كَانَ شَيْ‌ءٌ أَحَبَّ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ {{صل}} مِنْ أَنْ يُظِلَ خَائِفاً جَائِعاً فِي اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ}}؛ الکافي، ج۸، ص۱۶۳، ح۱۷۱ و ص۱۲۹، ح۹۹ کلاهما عن هشام بن سالم و غیره؛ بحار الأنوار، ج۱۶، ص۲۷۹، ح۱۱۹.</ref>.

# [[امام صادق]] {{ع}} می‌فرماید: چیزی از [[دنیا]] خوشایند [[پیامبر خدا]] {{صل}} نشد، جز آن که در آن، گرسنه و بیمناک باشد<ref>{{متن حدیث|الإمام الصادق {{ع}}: مَا أَعْجَبَ رَسُولَ اللَّهِ {{صل}} شَيْ‌ءٌ مِنَ الدُّنْيَا إِلَّا أَنْ يَكُونَ فِيهَا جَائِعاً خَائِفاً}}؛ الکافی، ج۲، ص۱۲۹، ح۷ عن طلحة بن زید؛ بحار الأنوار، ج۱۶، ص۲۶۶، ح۶۶.</ref>.

# [[امام صادق]] {{ع}} می‌فرماید: [[پیامبر خدا]] {{صل}} بر لاشه بزغاله گوش‌بریده‌ای [[گذشت]] که در خرابه‌ای افتاده بود. به یارانش فرمود: "این، به چند می‌ارزد؟" گفتند: شاید اگر زنده بود، به درهمی هم نمی‌ارزید! [[پیامبر]] فرمود: "[[سوگند]] به آن که جانم در دست اوست، [[دنیا]] در نزد [[خداوند]]، بی‌ارزش‌تر از این بزغاله در نزد [[صاحب]] آن است"<ref>{{متن حدیث|الإمام الصادق {{ع}}: مَرَّ رَسُولُ اللَّهِ {{صل}} بِجَدْيٍ أَسَكَّ مُلْقًى عَلَى مَزْبَلَةٍ مَيْتاً فَقَالَ لِأَصْحَابِهِ كَمْ يُسَاوِي هَذَا؟ فَقَالُوا لَعَلَّهُ لَوْ كَانَ حَيّاً لَمْ يُسَاوِ دِرْهَماً! فَقَالَ النَّبِيُّ {{صل}} وَ الَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ لَلدُّنْيَا أَهْوَنُ عَلَى اللَّهِ مِنْ هَذَا الْجَدْيِ عَلَى أَهْلِهِ}}؛ الکافي، ج۲، ص۱۲۹، ح۹ عن جمیل بن درّاج؛ بحار الأنوار، ج۷۳، ص۵۵، ح۲۷.</ref>.  

# به [[نقل]] از [[عایشه]]: [[پیامبر]] {{صل}} از [[جنگی]] باز گشت. من بر درِ اتاقم، عبایی آویخته بودم و تیرک سقف را نیز با پارچه‌ای ارمنی<ref>منسوب به ارمنستان، که منطقه‌ای در شمال آذربایجان است و به احتمال، پارچه‌ای مرغوب داشته است.</ref> پوشانده بودم. [[پیامبر]] {{صل}} وارد اتاق شد و هنگامی که آن را دید، به من فرمود: "ای [[عایشه]]! مرا با [[دنیا]] چه کار!؟" <ref>{{عربی|عَنْ عَائِشَةَ: قَدِمَ النَّبِيُّ {{صل}} مِنْ غَزْوَةٍ، وَقَدْ نَصَبْتُ عَلَى بَابِ حُجْرَتِي عَبَاءَةً، وَعَلَى عُرْضِ بَيْتِهَا سِتْرٌ أَرْمَنِّيٌّ، فَدَخَلَ الْبَيْتَ، فَلَمَّا رَآهُ قَالَ لِي: يَا عَائِشَةُ «مَا لِي وَلِلدُّنْيَا؟}}؛ السنن الکبری للنسائي، ج۵، ص۳۰۶، ح۸۹۵۰؛ السنن الکبری، ج۱۰، ص۳۷۱، ح۲۰۹۸۲.</ref>.

# به [[نقل]] از [[عایشه]]: پرده‌ای داشتیم که در آن، تصویر پرنده‌ای بود و هر گاه کسی وارد اتاق می‌شد، اول با آن رو به رو می‌شد. [[پیامبر خدا]] {{صل}} به من فرمود: "این پرده را عوض کن؛ زیرا هرگاه وارد می‌شوم و آن را می‌بینم، به یاد [[دنیا]] می‌افتم"<ref>{{عربی|عَنْ عَائِشَةَ: كَانَ لَنَا سِتْرٌ فِيهِ تِمْثَالُ طَائِرٍ، وَ كَانَ الدَّاخِلُ إِذَا دَخَلَ اسْتَقْبَلَهُ، فَقَالَ لِي رَسُولُ اللهِ {{صل}}: «حَوِّلِي هَذَا، فَإِنِّي كُلَّمَا دَخَلْتُ فَرَأَيْتُهُ ذَكَرْتُ الدُّنْيَا»}}؛ صحیح مسلم، ج۳، ص۱۶۶۶، ح۸۸؛ سنن الترمذي، ج۴، ص۶۴۳، ح ۲۴۶۸؛ سنن النسائي، ج۸، ص۲۱۳؛ مسند ابن حنبل، ج۹، ص۳۰۳، ح۲۴۲۷۳؛ الزهد لابن المبارك، ص۱۳۵، ح۴۰۰ کلّها نحوه؛ کنز العمّال، ج۳، ص۲۴۲، ح۶۳۵۳.</ref>.  

# به [[نقل]] از عایشه: [[پیامبر]] {{صل}} از چیزی خوشش نیامد و چیزی از [[دنیا]] خوشایند او نشد، مگر آن‌که در آن چیز، تقوایی در کار بود<ref>{{عربی|عَنْ عَائِشَةَ: مَا أُعْجِبَ النَّبِيُّ {{صل}} بِشَيْءٍ، وَلَا أَعْجَبَهُ شَيْءٌ مِنَ الدُّنْيَا، إِلَّا أَنْ يَكُونَ فِيهَا ذُو تُقًى}}؛ مسند ابن حنبل، ج۹، ص۳۴۱، ح۲۴۴۵۷؛ مجمع الزوائد، ج۸، ص۱۶۰، ح۱۳۰۸۱.</ref>.  

# [[پیامبر خدا]] {{صل}} می‌فرماید: اگر مانند کوه [[احد]]، طلا داشته باشم، خوش‌حال نمی‌شوم که سه روز بر من بگذرد و چیزی از آن نزد من باقی مانده باشد، مگر چیزی که برای [دادن] بدهی فراهمش میکنم<ref>{{متن حدیث|رَسُولُ اللَّهِ {{صل}}: لَوْ كَانَ لِي مِثْلُ أُحُدٍ ذَهَبًا مَا يَسُرُّنِي أَنْ لاَ يَمُرَّ عَلَيَّ ثَلاَثٌ، وَعِنْدِي مِنْهُ شَيْءٌ إِلَّا شَيْءٌ أُرْصِدُهُ لِدَيْنٍ}}؛ صحیح البخاري، ج۲، ص۸۴۲، ح۲۲۵۹؛ صحیح مسلم، ج۲، ص۶۸۷، ح۳۱ کلاهما عن أبي هریرة؛ المصنّف لعبد الرزّاق، ج۱۱، ص۹۹، ح۲۰۰۳۵ عن ابن طاووس عن أبیه وکلاهما نحوه؛ کنز العمّال، ج۳، ص۲۴۳، ح۶۳۶۲.</ref>.  

# به [[نقل]] از [[عایشه]]: طلایی به [[پیامبر خدا]] {{صل}} رسید. هفت تا نُه بار از [[خواب]] برخاست و صبح نشده، آن را قسمت کرد و سپس فرمود: "[[محمّد]] چه به خدایش داشت، اگر می‌مُرد و این طلا نزدش بود؟!"<ref>{{عربی|مسند الحمیدی عَنْ عَائِشَةَ أَنَّ ذَهَبًا كَانَتْ أَتَتِ النَّبِيَّ {{صل}} فَتَعَارَّ مِنَ اللَّيْلِ وَهِيَ أَكْثَرُ مِنَ السَّبِعَةِ وَأَقَلُّ مِنَ التِّسْعَةِ فَلَمْ يُصْبِحْ حَتَّى قَسَّمَهَا ثُمَّ قَالَ: «مَا ظَنُّ مُحَمَّدٍ بِرَبِّهِ لَوْ مَاتَ وَهَذِهِ عِنْدَهُ»}}؛ مسند الحمیدي، ج۱، ص۱۳۵، ح۲۸۳؛ تهذیب الآثار، ج۱، ص۲۶۳، ح۴۳۸ نحوه؛ کنز العمّال، ج۳، ص۲۴۴، ح۶۳۶۹ وراجع؛ الطبقات الکبری، ج۲، ص۲۳۷.</ref>.

# [[پیامبر خدا]] {{صل}} به آنچه از [[دنیا]] زیبا جلوه می‌کرد، نگاه نمی‌کرد<ref>{{عربی| کان رسول الله {{صل}} لا ينظر إلى ما يستحسن من الدنيا }}؛ مجمع البیان، ج۶، ص۵۳۱؛ بحار الأنوار، ج۷۳، ص۲۵۰، ح۶.</ref>.

# به [[نقل]] از [[سفینه ابو عبدالرحمان]]: مردی، [[علی بن ابی طالب]] {{ع}} را مهمان کرد و غذایی برایش آماده ساخت. [[فاطمه]] {{ع}} گفت: کاش [[پیامبر]] را نیز [[دعوت]] می‌کردیم تا با ما [[غذا]] بخورد! [[پیامبر]] {{صل}} را [[دعوت]] کردند و ایشان آمد. دستش را بر چارچوب در که نهاد، پارچه نازک نقش و نگارداری را دید و باز گشت. [[فاطمه]] {{ع}} به [[علی]] {{ع}} گفت: خود را به او برسان و بپرس: چه چیزی شما را باز گرداند، ای [[پیامبر خدا]]؟ [[پیامبر]] {{صل}} فرمود: "بر من روا نیست که به درون خانه‌ای نقش و نگار دار بروم"<ref>{{عربی|عن سفینة أبی عبد الرحمن: إِنَّ رَجُلًا، أَضَافَ عَلِيَّ بْنَ أَبِي طَالِبٍ، فَصَنَعَ لَهُ طَعَامًا، فَقَالَتْ فَاطِمَةُ {{س}} لَوْ دَعَوْنَا النَّبِيَّ {{صل}}، فَأَكَلَ مَعَنَا، فَدَعَوْهُ فَجَاءَ، فَوَضَعَ يَدَهُ عَلَى عِضَادَتَيِ الْبَابِ، فَرَأَى قِرَامًا فِي نَاحِيَةِ الْبَيْتِ، فَرَجَعَ فَقَالَتْ فَاطِمَةُ {{س}} لِعَلِيٍّ {{ع}} الْحَقْ، فَقُلْ لَهُ: مَا رَجَعَكَ؟ يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ: إِنَّهُ لَيْسَ لِي أَنْ أَدْخُلَ بَيْتًا مُزَوَّقًا}}؛ سنن ابن ماجه، ج۲، ص۱۱۱۵، ح۳۳۶۰؛ سنن أبي داود، ج۳، ص۳۴۴، ح۳۷۵۵؛ مسند ابن حنبل، ج۸، ص۲۱۴، ح۲۱۹۸۱؛ السنن الکبری، ج۷، ص۴۳۶، ح۱۴۵۶۰؛ المعجم الکبیر، ج۷، ص۸۴، ح۶۴۴۶ کلاهما نحوه؛ کنز العمّال، ج۱۵، ص۴۰۶، ح۴۱۵۸۴.</ref>.

# به [[نقل]] از [[ابو هُرَیره]] و [[ثوبان]]: [[پیامبر]] {{صل}} [[مسافرت]] خود را با دیدن [[فاطمه]] {{س}} تا آغاز می‌کرد و با دیدن او به پایان می‌برد. یک بار، [[فاطمه]] {{س}} برای آمدن [[پدر]] و همسرش، پرده‌ای از کسای خیبری آویخت. چون [[پیامبر]] {{صل}} آن را دید، از آن روی برتافت و [[خشم]] در چهره او پدیدار شد تا این که کنار [[منبر]] نشست. [[فاطمه]] {{س}} گردنبند و دو گوشواره و دستبندهای خود و آن پرده را کَند و آنها را نزد پدرش فرستاد و گفت: اینها را در [[راه خدا]] [[مصرف]] کن. چون پیک به نزد [[پیامبر خدا]] {{صل}} آمد، ایشان سه بار فرمود: "پدرش فدای او باد! [[خاندان]] [[محمّد]]، کجا و [[دنیا]] کجا! آنها برای [[آخرت]] آفریده شده‌اند و [[دنیا]] برای دیگران آفریده شده است"<ref>{{عربی|عن أبی هریره و ثوبان: كَانَ النَّبِيُّ يَبْدَأُ فِي سَفَرِهِ بِفَاطِمَةَ وَ يَخْتِمُ بِهَا فَجَعَلَتْ وَقْتاً سِتْراً مِنْ كِسَاءٍ خَيْبَرِيَّةٍ لِقُدُومِ أَبِيهَا وَ زَوْجِهَا فَلَمَّا رَآهُ النَّبِيُّ تَجَاوَزَ عَنْهَا وَ قَدْ عُرِفَ الْغَضَبُ فِي وَجْهِهِ حَتَّى جَلَسَ عِنْدَ الْمِنْبَرِ فَنَزَعَتْ قِلَادَتَهَا وَ قُرْطَيْهَا وَ مَسَكَتَيْهَا وَ نَزَعَتِ السِّتْرَ فَبَعَثَتْ بِهِ إِلَى أَبِيهَا وَ قَالَتْ اجْعَلْ هَذَا فِي سَبِيلِ اللَّهِ. فَلَمَّا أَتَاهُ قَالَ {{صل}} قَدْ فَعَلَتْ فَدَاهَا أَبُوهَا ثَلَاثَ مَرَّاتٍ مَا لِآلِ مُحَمَّدٍ وَ لِلدُّنْيَا فَإِنَّهُمْ خُلِقُوا لِلْآخِرَةِ وَ خُلِقَتِ الدُّنْيَا لِغَيْرِهِمْ}}؛ المناقب لابن شهرآشوب، ج۳، ص۳۴۳؛ الأمالي للصدوق، ج۳۰۵، ح۳۴۸ عن محمّد بن قیس؛ روضة الواعظین، ج۲، ص۴۷۰ کلاهما نحوه؛ بحار الأنوار، ج۴۳، ص۸۶، ح۸.۷.</ref>.

# [[امام علی]] {{ع}} می‌فرماید: بستر [[پیامبر خدا]] {{صل}} - که [[درود]] [[خدا]] بر او باد - یک عبا بود و بالش او، پوستی پُر شده از الیاف درخت خرما. یک شب، آن را برای [[پیامبر]] {{صل}} دو لایه کردند. صبح که شد، فرمود: "این بستر، دیشب مرا از [[نماز]]، باز داشت". آن‌گاه، [[دستور]] داد که یک لایه شود<ref>{{متن حدیث|الإمام علی {{ع}}: كَانَ فِرَاشُ رَسُولِ اللَّهِ {{صل}} عَبَاءَةً وَ كَانَتْ مِرْفَقَتُهُ أَدَمٍ حَشْوُهَا لِيفٌ فَثُنِيَتْ لَهُ ذَاتَ لَيْلَةٍ فَلَمَّا أَصْبَحَ قَالَ لَقَدْ مَنَعَنِي الْفِرَاشُ اللَّيْلَةَ الصَّلَاةَ فَأَمَرَ {{صل}} أَنْ يُجْعَلَ بِطَاقٍ وَاحِدٍ}}؛ الأمالي للصدوق، ص۵۵۲، ح۷۳۸ عن موسی بن إسماعیل عن الإمام الکاظم عن آبائه {{عم}}؛ مکارم الأخلاق، ج۱، ص۹۱، ح۱۶۷؛ بحار الأنوار، ج۱۶، ‌ص۲۱۷، ‌ح۵ و راجع؛ دعائم الإسلام، ج۲، ص۱۵۹، ح۵۶۸.</ref>.

# [[امام باقر]] {{ع}} می‌فرماید: [[زندگی]] [[پیامبر خدا]] {{صل}} را به یاد آور، که قوت ایشان، تنها نان جو بود و شیرینی او فقط خرما و هیزمش نیز شاخ درخت خرمای خشکیده بود، آن هم اگر می‌یافت<ref>{{متن حدیث|الإمام الباقر {{ع}}: فَاذْكُرْ عَيْشَ رَسُولِ اللَّهِ {{صل}} فَإِنَّمَا كَانَ قُوتُهُ الشَّعِيرَ وَ حَلْوَاهُ التَّمْرَ وَ وَقُودُهُ السَّعَفَ إِذَا وَجَدَهُ}}؛ الکافي، ج۲، ص۱۳۸، ح۱ عن عمرو بن هلال و ج۸، ص۱۶۸، ‌ح۱۸۹؛ الزهد للحسین بن سعید، ص ۷۲، ح۲۴ کلاهما عن عمرو بن سعید بن هلال عن الإمام الصادق {{ع}}؛ مشکاة الأنوار، ص۲۳۲، ح۶۵۵؛ بحار الأنوار، ج۱۶، ص۲۸۰، ح۱۲۰، ۴۴۳. صحیح البخاری - به [[نقل]] از ابو بُرده -: [[عایشه]]، [[جامه]] و شلوار زِبری نزد ما آورد و گفت: [[پیامبر]] {{صل}} در این دو، [[قبض روح]] شد {{متن حدیث|صحیح بخاری عن أبی بردة: أَخْرَجَتْ إِلَيْنَا عَائِشَةُ كِسَاءً وَإِزَارًا غَلِيظًا، فَقَالَتْ: «قُبِضَ رُوحُ النَّبِيِّ {{صل}} فِي هَذَيْنِ}}؛ صحیح البخاري، ج۵، ص۲۱۹۰، ح۵۴۸۰؛ صحیح مسلم، ج۳، ص۱۶۴۹، ح۳۴؛ سنن أبي داود، ج۴، ص۴۵، ح۴۰۳۶ کلاهما نحوه؛ سنن الترمذي، ج۴، ص۲۲۴، ح۱۷۳۳؛ مسند ابن حنبل، ج۹، ص۲۷۲، ح۲۴۰۹۲ کلّها نحوه.</ref>.

# به [[نقل]] از [[عایشه]]: [[پیامبر خدا]] {{صل}} سه روز پی در پی از نان گندم، سیر نخورد تا آن که از [[دنیا]] رفت<ref>{{عربی|عن عائشه: مَا شَبِعَ رَسُولُ اللهِ {{صل}} ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ تِبَاعًا مِنْ خُبْزِ بُرٍّ، حَتَّى مَضَى لِسَبِيلِهِ}}؛ صحیح مسلم، ج۴، ص۲۲۸۱، ح۲۱؛ سنن الترمذي، ج۴، ص۵۷۹، ح۲۳۵۸؛ السنن الکبری، ج۷، ص۷۴، ح۱۳۳۰۸ کلاهما عن أبي هریرة نحوه؛ مسند ابن حنبل، ج۹، ‌ص۲۹۱، ح۲۴۲۰۶؛ المصنّف لابن أبي شیبة، ج۸، ص۱۴۰، ح۱۰۱؛ کنز العمّال، ج۷، ص۱۸۷، ح۱۸۶۰۵.</ref>.

# [[پیامبر خدا]] {{صل}} پیش از آن که [[مبعوث]] شود، بیست [[خصلت]] از خصلت‌های [[پیامبران]] را دارا بود که اگر فردی یکی از آنها را داشته باشد، نشانه [[عظمت]] اوست، چه رسد به کسی که همه آنها را دارا باشد. ایشان، [[پیامبری]]... بی‌رغبت به [[دنیا]]... و قانع... بود<ref>{{عربی| كَانَ النَّبِيُّ {{صل}}: قَبْلَ الْمَبْعَثِ مَوْصُوفاً بِعِشْرِينَ خَصْلَةً مِنْ خِصَالِ الْأَنْبِيَاءِ لَوِ انْفَرَدَ وَاحِدٌ بِأَحَدِهَا لَدَلَّ عَلَى جَلَالِهِ فَكَيْفَ مَنِ اجْتَمَعَتْ فِيهِ؟! كَانَ... زَاهِداً... قَانِعاً}}؛ المناقب لابن شهرآشوب، ج۱، ص۱۲۳؛ بحار الأنوار، ج۱۶، ص۱۷۵، ح۱۹.</ref>.

# [[امام باقر]] {{ع}} می‌فرماید: [[پیامبر خدا]] {{صل}} نه دیناری به [[ارث]] گذاشت و نه درهمی و نه بنده‌ای و نه کنیزی و نه گوسفندی و نه شتری. زمانی که در [[گذشت]]، [[زره]] او در گروی یکی از [[یهودیان]] [[مدینه]] بود که در قبال قرض کردن بیست من جو برای خرجی خانواده‌اش، آن را نزد وی به گرو گذاشته بود<ref>{{متن حدیث|الإمام الباقر {{ع}}: إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ {{صل}} لَمْ يُوَرِّثْ دِينَاراً وَ لَا دِرْهَماً وَ لَا عَبْداً وَ لَا وَلِيدَةً وَ لَا شَاةً وَ لَا بَعِيراً وَ لَقَدْ قُبِضَ {{صل}} وَ إِنَّ دِرْعَهُ مَرْهُونَةٌ عِنْدَ يَهُودِيٍّ مِنْ يَهُودِ الْمَدِينَةِ بِعِشْرِينَ صَاعاً مِنْ شَعِيرٍ اسْتَسْلَفَهَا نَفَقَةً لِأَهْلِهِ}}؛ قرب الإسناد، ص۹۱، ح۳۰۴ عن الإمام الصادق {{ع}}؛ بحار الأنوار، ج۱۰۳، ص۱۴۴، ح۱۶.</ref>.

# به [[نقل]] از [[ابن عبّاس]]: [[پیامبر]] {{صل}} [[قبض روح]] شد، در حالی‌ که زره‌اش در گروی مردی [[یهودی]] بود که در قبال سی من جو برای روزیِ خانواده‌اش نزد وی گرو نهاده بود<ref>{{عربی|عن ابن عباس: قُبِضَ النَّبِيُّ {{صل}}، وَدِرْعُهُ مَرْهُونَةٌ عِنْدَ رَجُلٍ مِنْ يَهُودَ عَلَى ثَلَاثِينَ صَاعًا مِنْ شَعِيرٍ، أَخَذَهَا رِزْقًا لِعِيَالِهِ}}؛ مسند ابن حنبل، ج۱، ص۵۰۸، ح۲۱۰۹؛ المعجم الأوسط، ج۶، ص۸۳، ح۵۸۶۳؛ المصنّف لابن أبي شیبة، ج۵، ص۱۰، ح۹ ولیس فیه «عند رجل من یهود»؛ مکارم الأخلاق، ج۱، ص۶۵، ح۶۶؛ بحار الأنوار، ج۱۶، ص ۲۳۹، ح۳۵.</ref>.

# [[امام صادق]] {{ع}} می‌فرماید: [[پیامبر خدا]] {{صل}} در حالی از [[دنیا]] رفت که بدهکار بود<ref>{{متن حدیث|الإمام الصادق {{ع}}: مَاتَ رَسُولُ اللَّهِ {{صل}} وَ عَلَيْهِ دَيْنٌ‌}}؛ الکافي، ج۵، ص۹۳، ح؛ تهذیب الأحکام، ج۶، ص۱۸۴، ح۳۷۸؛ کتاب من لا یحضره الفقیه، ج۳، ص۱۸۲، ح۳۶۸۳؛ المحاسن، ج۲، ص۳۷، ح۱۱۱۷ کلّها عن معاویة بن وهب؛ بحار الأنوار، ج۱۶، ص۲۷۵، ح۱۱۱.</ref><ref>[[محمد م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌|م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌، محمد]]، [[سیره پیامبر خاتم ج۱ (کتاب)|سیره پیامبر خاتم]]، ج۱، ص ۴۰۲-۴۱۳.</ref>.

== تمثّل [[دنیا]] برای [[پیامبر]] {{صل}} ==

# به [[نقل]] از [[ابوبکر]]: با [[پیامبر]] {{صل}} بودم که دیدم چیزی را از خود می‌رانَد، درحالی‌ که کسی را با ایشان ندیدم. گفتم: ای [[پیامبر خدا]]! چه چیزی را از خود می‌رانی؟ فرمود: "این [[دنیا]] برایم مجسّم شد و من به او گفتم: از من دور شو. دوباره آمد و گفت: اگر تو از من گریختی، کسانی که پس از تو می‌آیند، از چنگ من نخواهند گریخت!" <ref>{{عربی|عن أبی بکر: كُنْتُ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ {{صل}} فَرَأَيْتُهُ يَدْفَعُ عَنْ نَفْسِهِ شَيْئًا وَلَمْ أَرَ مَعَهُ أَحَدًا فَقُلْتُ: يَا رَسُولَ اللَّهِ مَا الَّذِي تَدْفَعُ عَنْ نَفْسِكَ؟ قَالَ: هَذِهِ الدُّنْيَا مُثِّلَتْ لِي فَقُلْتُ لَهَا إِلَيْكِ عَنِّي ثُمَّ رَجَعَتْ فَقَالَتْ إِنْ أَفْلَتَّ مِنِّي فَلَنْ يَنْفَلِتَ مِنِّي مَنْ بَعْدَكَ}}؛ المستدرك علی الصحیحین، ج۴، ص۳۴۴، ح۷۸۵۶؛ شعب الإیمان، ج۷، ص۳۴۳، ح۱۰۵۱۸؛ تاریخ بغداد، ج۱۰، ص۲۶۸، الرقم۵۳۸۲؛ حلیلة الأولیاء، ج۱، ص۳۰ نحوه؛ کنز العمّال، ج۷، ص۱۸۴، ح۱۸۵۹۸؛ تنبیه الخواطر، ج۱، ص۱۲۸ نحوه.</ref>.

# [[پیامبر خدا]] {{صل}} می‌فرماید: [[دنیا]] برایم گردن کشید و من گفتم: از من دور شو! گفت: هان! اگر تو به من ملحق نمی‌شوی، کسانی که پس از تو می‌آیند، خود را به من می‌رسانند<ref>{{متن حدیث|رسول الله {{صل}}: الدُّنْيَا تطاولت إِلَيّ بعنقها فَقلت إِلَيْك عني فَقَالَت أما إِنَّك إِن لم تلحقني فسيلحقني الَّذِي بعْدك}}؛ الفردوس، ج۲، ص۲۳۳، ح۳۱۲۰ عن أبي بکر.</ref><ref>[[محمد م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌|م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌، محمد]]، [[سیره پیامبر خاتم ج۱ (کتاب)|سیره پیامبر خاتم]]، ج۱، ص ۴۱۲-۴۱۵.</ref>.

== داستان‌هایی از [[زهد]] [[پیامبر]] {{صل}} ==

# [[پیامبر خدا]] {{صل}} می‌فرماید: [[جبرئیل]] {{ع}} [[خزائن]] [[دنیا]] را بار کرده، بر یک شتر خاکستری برایم آورد و به من گفت: ای [[محمّد]]! این، [[خزائن]] [[زمین]] است و از بهره‌ات در پیشگاه پروردگارت، چیزی کاسته نمی‌شود. به او گفتم: [[دوست]] من، [[جبرئیل]]! من نیازی به آن ندارم. هرگاه سیر شدم، پروردگارم را [[سپاس]] می‌گویم و هرگاه گرسنه شدم، از او درخواست می‌کنم<ref>{{متن حدیث|رسول الله {{صل}}: إِنَّ جَبْرَئِيلَ {{ع}} أَتَانِي بِخَزَائِنِ الدُّنْيَا عَلَى بَغْلَةٍ شَهْبَاءَ، فَقَالَ: يَا مُحَمَّدُ، إِنَّ هَذِهِ خَزَائِنُ الْأَرْضِ وَ لَا تَنْقُصُكَ مِنْ حَظِّكَ عِنْدَ رَبِّكَ تَعَالَى. فَقُلْتُ: حَبِيبِي جَبْرَئِيلُ، لَا حَاجَةَ لِي فِيهَا، إِذَا شَبِعْتُ شَكَرْتُ رَبِّي، وَ إِذَا جُعْتُ سَأَلْتُهُ }}؛ الأمالي للطوسي، ص۵۳۱، ح۱۱۶۲؛ مکارم الأخلاق، ج۲، ص۳۶۸، ح۲۶۶۱؛ تنبیه الخواطر، ج۲، ص۵۷ کلّها عن أبي ذرّ؛ بحار الأنوار، ج۷۷، ص۸۰، ح۳.</ref>.

# [[پیامبر خدا]] {{صل}} می‌فرماید: وادی [[مکّه]] با همه سنگریزه‌هایش به صورت طلا بر من عرضه شد. گفتم: "ای [[خداوند]]! نه؛ بلکه روزی، سیر و روزی، گرسنه باشم. هنگامی که سیر شدم، تو را می‌ستایم و [[سپاس]] می‌گزارم، و هنگامی که گرسنه شدم، تو را می‌خوانم و به یاد می‌آورم"<ref>{{متن حدیث|رسول الله {{صل}}: عُرِضَتْ عَلَيَّ بَطْحَاءُ مَكَّةَ ذَهَباً فَقُلْتُ يَا رَبِّ لَا وَ لَكِنْ أَشْبَعُ يَوْماً وَ أَجُوعُ يَوْماً فَإِذَا شَبِعْتُ حَمِدْتُكَ وَ شَكَرْتُكَ وَ إِذَا جُعْتُ دَعَوْتُكَ وَ ذَكَرْتُكَ}}؛ الکافي، ج۸، ص۱۳۱، ح۱۰۲ عن عبد المؤمن الأنصاري؛ الأمالي للمفید، ص۱۲۴، ح۱ عن داود بن سلیمان عن الإمام الرضا عن آبائه {{عم}} نحوه؛ بحار الأنوار، ج۱۶، ص۲۷۹، ح۱۱۸؛ سنن الترمذي، ج۴، ص۵۷۵، ح۲۳۴۷؛ مسند ابن حنبل، ج۸، ص۲۸۰، ح۲۲۲۵۲؛ المعجم الکبیر، ج۸، ص۲۰۷، ح۷۸۳۵ کلّها عن أبي اُمامة نحوه؛ کنز العمّال، ج۳، ص۱۹۳، ح۶۱۲۰.</ref>.

# [[امام صادق]] {{ع}} می‌فرماید: روزی [[پیامبر]] {{صل}} در حالی‌ که [[غمگین]] بود، بیرون آمد. فرشته‌ای با کلیدهای خزانه‌های [[زمین]]، نزد ایشان آمد و گفت: ای [[محمّد]]! اینها کلیدهای خزانه‌های [[زمین]] است. پروردگارت به تو می‌گوید: خزانه‌ها را باز کن و از آنها هر اندازه که می‌خواهی، بردار، بی‌آن که از آنچه از [[مقام]] و [[پاداش]] نزد من داری، چیزی کم شود. [[پیامبر خدا]] {{صل}} فرمود: "[[دنیا]]، سرای کسی است که سرایی ندارد و کسی برای آن گِرد می‌آورد که خِرد ندارد". [[فرشته]] گفت: [[سوگند]] به آن که تو را به [[حق]] به [[پیامبری]] برانگیخت، هنگامی که در [[آسمان]] چهارم، کلیدها به من داده شد، از فرشته‌ای نیز شنیدم که همین سخن را می‌گفت<ref>{{متن حدیث|الإمام الصادق {{ع}}: خَرَجَ النَّبِيُّ {{صل}} وَ هُوَ مَحْزُونٌ فَأَتَاهُ مَلَكٌ وَ مَعَهُ مَفَاتِيحُ خَزَائِنِ الْأَرْضِ فَقَالَ يَا مُحَمَّدُ هَذِهِ مَفَاتِيحُ خَزَائِنِ الْأَرْضِ يَقُولُ لَكَ رَبُّكَ افْتَحْ وَ خُذْ مِنْهَا مَا شِئْتَ مِنْ غَيْرِ أَنْ تُنْقَصَ شَيْئاً عِنْدِي. فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ {{صل}}: الدُّنْيَا دَارُ مَنْ لَا دَارَ لَهُ وَ لَهَا يَجْمَعُ مَنْ لَا عَقْلَ لَهُ. فَقَالَ الْمَلِكُ وَ الَّذِي بَعَثَكَ بِالْحَقِّ نَبِيّاً لَقَدْ سَمِعْتُ هَذَا الْكَلَامَ مِنْ مَلَكٍ يَقُولُهُ فِي السَّمَاءِ الرَّابِعَةِ حِينَ أُعْطِيتُ الْمَفَاتِيحَ}}؛ الکافي، ج۲، ص۱۲۹، ح۸ عن عبدالله بن سنان؛ بحار الأنوار، ج۷۳، ص۵۴، ح۲۶.</ref>.

# به [[نقل]] از [[ابن عبّاس]]: [[پیامبر خدا]] {{صل}} نشسته بود که فرشته‌ای همراه [[جبرئیل]] فرود آمد. [[جبرئیل]] گفت: این، فرشته‌ای است که تا کنون فرود نیامده بود؛ امّا از خدایش اجازه گرفت و برای [[زیارت]] تو [از [[آسمان]]] فرود آمده است. لختی نگذشت که [[فرشته]] آمد و گفت: [[سلام]] بر تو، ای [[پیامبر خدا]]! [[پیامبر خدا]] {{صل}} پاسخ داد: "و [[سلام]] بر تو!". [[فرشته]] گفت: [[خداوند متعال]]، به تو خبر می‌دهد که [[خزائن]] همه چیز را به تو می‌دهد و کلیدهای همه چیز را - که به کسی پیش از تو نداده است و به کسی هم پس از تو نمی‌دهد. به تو می‌بخشد، بی آن که از چیزی که برایت از [[پاداش اخروی]] اندوخته است، بکاهد، یا آن که هر دو را [[روز قیامت]] برایت فراهم آورد؟ [[پیامبر]] {{صل}} فرمود: "آنها را [[روز قیامت]] برایم فراهم آورد"<ref>{{عربی|عن ابن عباس: بَيْنَمَا رَسُولُ اللَّه {{صل}} جَالِسٌ وَ قَدْ نَزَلَ مَلَكٌ وَ مَعَهُ جِبْرِيلُ {{ع}}، قَالَ جِبْرِيلُ {{ع}} هَذَا مَلَكٌ قَدْ نَزَلَ مِنَ السَّمَاءِ لَمْ یَنْزِلْ قَطُّ، اسْتَأْذَنَ رَبَّهُ فِي زِيَارَتِكَ. فَلَمْ يَمْكثْ إِلَّا قَلِيلًا حَتَّى جَاءَ الْمَلَكُ فَقَالَ: السَّلامُ عَلَيك يا رَسُولَ اللَّهِ {{صل}}. فَقَالَ: وَ عَلَيك السَّلامُ. قَالَ الملَك: فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالى يخْبِرُك أَنَّهُ يعْطِيك خَزَائِنُ كُلِّ شَيْءٍ، وَ مَفَاتِيحَ كُلِّ شَيْءٍ لَمْ يُعْطِهِ أَحَدًا قَبْلَكَ وَلَا يُعْطِيهِ أَحَدًا بَعْدَكَ مِنْ غَيْرِ أَنْ يَنْقُصَكَ مِمَّا ادَّخَرَ لَكَ شَيْئًا، أَوْ يَجْمَعُهَا لَك يوْمَ‌الْقِيامَةِ؟ فَقَالَ النَّبِيُّ {{صل}}: بَلْ يجْمَعُها لى يوْمَ الْقِيامَةِ}}؛ تنبیه الغافلین، ص۲۳۵، ح۳۰۵؛ تفسیر الفخر الرازي، ج۲۴، ص۵۴؛ الدرّ المنثور، ج۶، ص۲۳۸ نقلاً عن ابن مردویه وکلاهما نحوه وراجع؛ المعجم الأوسط، ج۷، ص۸۸، ح۶۹۳۷.</ref>.

# [[امام صادق]] {{ع}} می‌فرماید: مردی بر [[پیامبر]] {{صل}} وارد شد، درحالی‌ که ایشان بر بوریایی آرمیده بود و بالشی از پوست درخت خرما زیرِ سر داشت و آن بوریا و بالش، بر [[بدن]] و گونه [[پیامبر]] {{صل}} رد انداخته بود. مرد، شروع به دست کشیدن بر بوریا کرد و می‌گفت: کسرا و [[قیصر]] به این چیزها [[رضایت]] ندارند و بر بستر حریر و دیبا می‌خوابند و تو بر چنین بوریایی می‌خوابی؟! [[پیامبر خدا]] {{صل}} فرمود: "[[سوگند]] به [[خدا]] که من از آنها بهترم. به [[خدا]] [[سوگند]] که من، از آنان گرامی‌ترم. مرا چه به [[دنیا]]!؟ حکایت [[دنیا]]، حکایت مردی سواره است که بر درختی سایه‌دار می‌گذرد و در سایه آن، فرود می‌آید و چون سایه‌اش می‌رود، او می‌کوچد و می‌رود و درخت را وا می‌نهد"<ref>{{متن حدیث|الإمام الصّادق {{ع}}: دَخَلَ عَلَى النَّبِيِّ {{صل}} رَجُلٌ وَ هُوَ عَلَى حَصِيرٍ قَدْ أَثَّرَ فِي جِسْمِهِ وَ وِسَادَةِ لِيفٍ قَدْ أَثَّرَتْ فِي خَدِّهِ فَجَعَلَ يَمْسَحُ وَ يَقُولُ مَا رَضِيَ بِهَذَا كِسْرَى وَ لَا قَيْصَرُ إِنَّهُمْ يَنَامُونَ عَلَى الْحَرِيرِ وَ الدِّيبَاجِ وَ أَنْتَ عَلَى هَذَا الْحَصِيرِ. فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ {{صل}} لَأَنَا خَيْرٌ مِنْهُمَا وَ اللَّهِ لَأَنَا أَكْرَمُ مِنْهُمَا وَ اللَّهِ مَا أَنَا وَ الدُّنْيَا إِنَّمَا مَثَلُ الدُّنْيَا كَمَثَلِ رَجُلٍ رَاكِبٍ مَرَّ عَلَى شَجَرَةٍ وَ لَهَا فَيْ‌ءٌ فَاسْتَظَلَّ تَحْتَهَا فَلَمَّا أَنْ مَالَ الظِّلُّ عَنْهَا ارْتَحَلَ فَذَهَبَ وَ تَرَكَهَا}}؛ الزهد للحسین بن سعید، ص۱۱۸، ح۱۳۷ عن عبدالله بن سنان؛ بحار الأنوار، ج۷۳، ص۱۲۶، ح۱۲۴ وراجع؛ مشکاة الأنوار، ص۴۶۳، ح۱۵۴۵؛ سنن ابن ماجه، ج۲، ص۱۳۷۶، ح۴۱۰۹.</ref>.

# به [[نقل]] از [[ابن عبّاس]]: [[عمر]] بر [[پیامبر خدا]] {{صل}} وارد شد. دید [[پیامبر]] {{صل}} بر بوریایی خفته و آن، بر پهلوی ایشان رد انداخته است. گفت: ای [[پیامبر خدا]]! کاش فرش نرم‌تری بر می‌گرفتید! [[پیامبر]] {{صل}} فرمود: "مرا با [[دنیا]] چه کار!؟ و [[دنیا]] را با من، چه کار!؟ [[سوگند]] به آن که جانم در دست اوست، حکایت من و [[دنیا]]، حکایت مسافری است که در یک روز تابستانی، ساعتی از روز را در سایه درختی فرود می‌آید و سپس می‌رود و آن را وا می‌نهد"<ref>{{عربی|عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ: دَخَلَ عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ عَنْهُ عَلَى النَّبِيِّ {{صل}} وَهُوَ عَلَى حَصِيرٍ قَدْ أَثَّرَ فِي جَنْبِهِ فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ، لَوِ اتَّخَذْتَ فِرَاشًا أَوْثَرَ مِنْ هَذَا، فَقَالَ: مَا لِي وَلِلدُّنْيَا وَمَا لِلدُّنْيَا وَمَا لِي، وَالَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ مَا مَثَلِي وَمَثَلُ الدُّنْيَا إِلَّا كَرَاكِبٍ سَارَ فِي يَوْمٍ صَائِفٍ فَاسْتَظَلَّ تَحْتَ شَجَرَةٍ سَاعَةً مِنْ نَهَارٍ ثُمَّ رَاحَ وَتَرَكَهَا}}؛ المستدرك علی صحیحین، ج۴، ص۳۴۵، ح۷۸۵۸؛ مسند ابن حنبل، ج۱، ص۶۴۶، ح۲۷۴۴؛ صحیح ابن حبّان، ج۱۴، ص۲۶۵، ح۶۳۵۲؛ المعجم الکبیر، ج۱۱، ص۲۵۹، ح۱۱۸۹۸؛ کنز العمّال، ج۳، ص۲۴۳، ح۶۳۶۱؛ مکارم الأخلاق، ج۱، ص۶۴، ح۶۵ نحوه؛ بحار الأنوار، ج۷۳، ص۱۲۳، ح۱۱۲.</ref>.

# به [[نقل]] از [[عمر]]: [[خدمت]] [[پیامبر خدا]] {{صل}} رسیدم و ایشان، روی حصیری نشسته بود. من هم نشستم. دیدم جز یک اِزار که روی خود انداخته، چیز دیگری به تن ندارد و حصیر بر پهلویش رد انداخته است. چشم گرداندم. مشتی جو به اندازه یک صاع و مقداری برگ درخت سَلَم برای دبّاغی کردن پوست در گوشه‌ای از اتاق، و یک پوستِ دبّاغی نشده، آویزان بود. [[اشک]] از چشمانم سرازیر شد. [[پیامبر خدا]] {{صل}} فرمود: "چرا [[گریه]] می‌کنی، پسر خطّاب؟". گفتم: ای [[پیامبر خدا]]! چرا [[گریه]] نکنم، وقتی می‌بینم که این حصیر بر پهلوی شما رد انداخته و این هم [[خزانه]] شماست، درحالی‌ که کسرا و [[قیصر]] در باغ‌های پر از میوه و جویبار [[زندگی]] می‌کنند و شما که [[پیامبر]] و [[برگزیده خدا]] هستی، وضع خزانه‌تان این است؟ فرمود: "ای پسر خطّاب! آیا نمی‌پسندی که [[آخرت]]، از آنِ ما باشد و [[دنیا]] از آنّ ایشان؟"<ref>{{عربی|عن عمر بن خطاب: دَخَلْتُ عَلَى رَسُولِ اللهِ {{صل}} وَهُوَ مُضْطَجِعٌ عَلَى حَصِيرٍ، فَجَلَسْتُ، فَأَدْنَى عَلَيْهِ إِزَارَهُ وَلَيْسَ عَلَيْهِ غَيْرُهُ، وَإِذَا الْحَصِيرُ قَدْ أَثَّرَ فِي جَنْبِهِ، فَنَظَرْتُ بِبَصَرِي فِي خِزَانَةِ رَسُولِ اللهِ {{صل}}، فَإِذَا أَنَا بِقَبْضَةٍ مِنْ شَعِيرٍ نَحْوِ الصَّاعِ، وَمِثْلِهَا قَرَظًا فِي نَاحِيَةِ الْغُرْفَةِ، وَإِذَا أَفِيقٌ مُعَلَّقٌ، قَالَ: فَابْتَدَرَتْ عَيْنَايَ، قَالَ: «مَا يُبْكِيكَ يَا ابْنَ الْخَطَّابِ» قُلْتُ: يَا نَبِيَّ اللهِ، وَمَا لِي لَا أَبْكِي وَهَذَا الْحَصِيرُ قَدْ أَثَّرَ فِي جَنْبِكَ، وَهَذِهِ خِزَانَتُكَ لَا أَرَى فِيهَا إِلَّا مَا أَرَى، وَذَاكَ قَيْصَرُ وَكِسْرَى فِي الثِّمَارِ وَالْأَنْهَارِ، وَأَنْتَ رَسُولُ اللهِ {{صل}}، وَصَفْوَتُهُ، وَهَذِهِ خِزَانَتُكَ! فَقَالَ: يَا ابْنَ الْخَطَّابِ، أَلَا تَرْضَى أَنْ تَكُونَ لَنَا الْآخِرَةُ وَلَهُمُ الدُّنْيَا؟}}؛ صحیح مسلم، ج۲، ص۱۱۰۶، ح۳۰؛ سنن ابن ماجه، ج۲، ص۱۳۹۰، ح۴۱۵۳؛ صحیح ابن حبّان، ج۹، ص۴۹۷، ح۴۱۸۸؛ مسند أبي یعلی، ج۱، ص۱۱۱، ح۱۵۹ کلّها نحوه؛ کنز العمّال، ج۲، ص۵۲۹، ح۴۶۶۴.</ref>.

# به [[نقل]] از [[عمر]]: از [[پیامبر خدا]] {{صل}} اجازه ورود خواستم و در اتاقی بر او وارد شدم. او روی بوریایی از برگ درخت خرما دراز کشیده و قسمتی از بدنش روی [[خاک]] بود. زیر سرش بالشی پُر شده از الیاف خرما قرار داشت و بالای سرش، پوستی خیسانده شده در مایع دبّاغی - که بوی [[بدی]] از آن به مشام می‌رسید - آویزان بود و در گوشه اتاق، مقداری برگ درخت سَلَم قرار داشت. به [[پیامبر]] {{صل}} [[سلام]] کردم و نشستم و گفتم: شما [[پیامبر]] و [[برگزیده خدا]] هستی؛ ولی کسرا و [[قیصر]] بر تخت‌های طلا و فرش‌های دیبا و حریر می‌نشینند!؟ فرمود: "ای [[عمر]]! آنان، کسانی هستند که نعمت‌های زودگذر در همین [[دنیا]] به آنها داده شده و ما گروهی هستیم که نعمت‌هایمان در [[آخرت]] به ما داده می‌شود"<ref>{{عربی|عَنْ عُمَرَ: اسْتَأْذَنْتُ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ {{صل}} فَدَخَلْتُ عَلَيْهِ فِي مَشْرُبَةٍ وَإِنَّهُ لَمُضْطَجِعٌ عَلَى خَصَفَةٍ وَأَنَّ بَعْضهُ لَعَلَى التُّرَابِ وَتَحْتَ رَأْسِهِ وِسَادَةٌ مَحْشُوَّةٌ لِيفًا وَأَنَّ فَوْقَ رَأْسِهِ لَأَهَابٌ عَطِينٌ وَفِي نَاحِيَةِ الْمَشْرُبَةِ قَرَظٌ فَسَلَّمْتُ عَلَيْهِ ثُمَّ جَلَسْتُ فَقُلْتُ: يَا رَسُولَ اللَّهِ أَنْتَ نَبِيُّ اللَّهِ وَصَفْوَتُهُ وَخِيرَتُهُ مِنْ خَلْقِهِ وَكِسْرَى وَقَيْصَرُ عَلَى سُرُرِ الذَّهَبِ وَفُرُشِ الْحَرِيرِ وَالدِّيبَاجِ. فَقَالَ: يَا عُمَرُ إِنَّ أُولَئِكَ قَدْ عُجِّلَتْ لَهُمْ طَيِّبَاتُهُمْ وَهِيَ وَشِيكَةُ الِانْقِطَاعِ وَإِنَّا قَوْمٌ قَدْ أُخِّرَتْ لَنَا طَيِّبَاتُنَا فِي آخِرَتِنَا}}؛ المستدرك علی صحیحین، ج۴، ص۱۱۷، ح۷۰۷۲؛ مجمع البیان، ج۹، ص۱۳۳ نحوه؛ بحار الأنوار، ج۶۶، ص۳۲۰.</ref>.

# [[نقل]] از [[زید بن ثابت]]: [[پیامبر خدا]] {{صل}} بر بوریایی خوابید و بوریا بر پهلوی ایشان رَد انداخت. [[عایشه]] گفت: ای [[پیامبر خدا]]! کسرا و [[قیصر]]، از سلطنتی بزرگ برخوردارند و تو که [[پیامبر]] خدایی، هیچ نداری، بر بوریا می‌خوابی و [[جامه]] کم بها می‌پوشی! [[پیامبر خدا]] {{صل}} به او فرمود: "ای [[عایشه]]! اگر بخواهم که کوه‌ها برایم طلا شوند، چنین می‌شوند. [[جبرئیل]] {{ع}} کلیدهای خزانه‌های [[دنیا]] را برایم آورد؛ ولی من آنها را نخواستم. بوریا را بالا بزن!". چون [[عایشه]] بوریا را برداشت، زیر هر گوشه‌ای از آن، قطعه‌ای از طلا بود که یک مرد نمی‌توانست آن را بردارد. سپس [[پیامبر]] فرمود: "ای [[عایشه]]! به اینها بنگر. [[دنیا]] در نزد [[خداوند]]، حتّی به اندازه بال پشه‌ای [[ارزش]] ندارد". در این هنگام، قطعه‌های طلا در [[زمین]] فرو رفتند و ناپدید شدند<ref>{{عربی|عن زید بن ثابت: نَامَ رَسُولُ اللهِ {{صل}} عَلَى حَصِيرٍ، فَأَثَّرَ فِي جَنْبِهِ، فَقَالَتْ لَهُ عَائِشَةُ رَضِيَ اللهُ عَنْهَا: يَا رَسُولَ اللهِ، هَذَا كِسْرَى، وَقَيْصَرُ فِي مُلْكٍ عَظِيمٍ، وَأَنْتَ رَسُولُ اللهِ لَا شَيْءَ لَكَ تَنَامُ عَلَى الْحَصِيرِ، وَتَلْبَسُ الثَّوْبَ الرَّدِيءَ. فَقَالَ لَهَا رَسُولُ اللهِ {{صل}}: «يَا عَائِشَةُ لَوْ شِئْتُ أَنْ تَسِيرَ مَعِيَ الْجِبَالُ ذَهَبًا لَسَارَتْ، وَلَقَدْ آتَانِي جِبْرِيلُ بِمَفَاتِيحِ خَزَائِنِ الدُّنْيَا، فَلَمْ أُرِدْهَا، ارْفَعِي الْحَصِيرَ! فَرَفَعْتُهُ، فَإِذَا تَحْتَ كُلِّ زَاوِيَةٍ مِنْهَا قَضِيبٌ مِنْ ذَهَبٍ مَا يَحْمِلُهُ الرَّجُلُ. فَقَالَ: انْظُرِي إِلَيْهَا يَا عَائِشَةُ، إِنَّ الدُّنْيَا لَا تَعْدِلُ عِنْدَ اللهِ مِنَ الْخَيْرِ قَدْرَ جَنَاحِ بَعُوضَةٍ. ثُمَّ غَارَتِ الْقُضْبَانُ}}؛ حلیة الأولیاء، ج۷، ص۲۶۲، الرقم۳۹۷ وراجع؛ الطبقات الکبری، ج۱، ص۴۶۶.</ref>.

# به [[نقل]] از [[عایشه]]: برای [[پیامبر خدا]] {{صل}} دو تشک درست کردم که با الیاف خرما و کاه خوش بوی [[مکّه]] پر شده بود. به من فرمود: "ای [[عایشه]]! مرا با [[دنیا]] چه کارا مثال من و [[دنیا]]، مانند مردی است که زیر سایه درختی فرود می‌آید و چون سایه می‌رود، او هم کوچ می‌کند و هیچ‌گاه به آن باز نمی‌گردد"<ref>{{عربی|عن عائشه: اتخذت لرسول اللَّه {{صل}} فراشين حشوهما ليف وإذخر فقال: يا عائشة! ما لي وللدنيا؟ أنا والدنيا بمنزلة رجل نزل تحت شجرة فی ظلها، حتى إذا فاء الفيء ارتحل فلم يرجع إليها أبدا}}؛ سبل الهدی و الرشاد، ج۷، ص۸۰ نقلاً عن ابن حبّان؛ إمتاع الأسماع، ج۲، ص۲۸۸.</ref>.

# به [[نقل]] از مسروق، از [[عایشه]]: زنی از [[انصار]] بر من وارد شد و دید که بستر [[پیامبر]] {{صل}}، عبایی دولا شده است. رفت و برایم بستری فرستاد که با پشم پر شده [و نرم‌تر] بود. [[پیامبر خدا]] {{صل}} بر من وارد شد و فرمود: "این چیست، ای [[عایشه]]؟". گفتم: ای [[پیامبر خدا]]! فلان خانم [[انصاری]] بر من وارد شد و بسترت را که دید، رفت و این را برایم فرستاد. [[پیامبر]] فرمود: "آن را به او باز گردانید"؛ ولی من آن را باز نگرداندم و خوشم آمد که در اتاقم باشد، تا آن‌گاه که آن را سه بار به من فرمود. در پایان نیز فرمود: آن را باز گردان، ای [[عایشه]]! به [[خدا]] [[سوگند]]، اگر می‌خواستم، [[خداوند]]، همراهم کوه‌های طلا و نقره روانه می‌کرد"<ref>{{عربی|عن مسروق عن عائشه: دخلت على امرأة من الانصار فرأت فراش رسول الله {{صل}} عباءة مثنية فانطلقت فبعثت إلي بفراش حشوة صوف فدخل علي رسول الله {{صل}} فقال ما هذا يا عائشة قالت قلت يا رسول الله فلانة الانصارية دخلت علي فرأت فراشك فذهبت فبعثت الي بهذا. فقال رديه قالت فلم أرده وأعجبني أن يكون في بيتي حتى قال ذاك لي ثلاث مرات قالت فقال رديه يا عائشة فوالله لو شئت لاجرى الله معي جبال الذهب والفضة}}؛ تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۱۰۲، الرقم۵۷۹۸؛ الطبقات الکبری، ج۱، ص ۴۶۵؛ تاریخ دمشق، ج۴، ص۱۰۵، ح۹۳۳؛ کنز العمّال، ج۷، ص۱۸۸، ‌ح ۱۸۶۱۲.</ref>.

# [[ابن خَوَلی]]، ظرفی از شیر و عسل برای [[پیامبر]] {{صل}} آورد. [[پیامبر خدا]] {{صل}} از خوردن آن [[امتناع]] ورزید و فرمود: "دو نوشیدنی، در یک [[وعده]] و دو ظرف، در یک ظرف!؟" [[پیامبر]] {{صل}} آن را نخورد و فرمود: "من خوردن این را [[حرام]] نمی‌دارم؛ امّا خوش ندارم که [[فخر]] بفروشم و فردای [[قیامت]] به خاطر چیزهای زیادی [[دنیا]]، [[حسابرسی]] شوم. من [[فروتنی]] را [[دوست]] دارم؛ زیرا هر که برای [[خدا]] [[فروتنی]] کند، [[خداوند]]، او را رفعت می‌بخشد"<ref>{{عربی|جَاءَهُ {{صل}} ابْنُ خَوَلِيٍّ بِإِنَاءٍ فِيهِ عَسَلٌ وَ لَبَنٌ فَأَبَى أَنْ يَشْرَبَهُ فَقَالَ شَرْبَتَانِ فِي شَرْبَةٍ وَ إِنَاءَانِ فِي إِنَاءٍ وَاحِدٍ فَأَبَى أَنْ يَشْرَبَهُ. ثُمَّ قَالَ مَا أُحَرِّمُهُ وَ لَكِنِّي أَكْرَهُ الْفَخْرَ وَ الْحِسَابَ بِفُضُولِ الدُّنْيَا غَداً وَ أُحِبُّ التَّوَاضُعَ فَإِنَّ مَنْ تَوَاضَعَ لِلَّهِ رَفَعَهُ اللَّهُ}}؛ مکارم الأخلاق، ج۱، ص۷۹، ح۱۲۴؛ بحار الأنوار، ج۱۶، ص۲۴۷، ح۳۵ وراجع؛ التواضع و الخمول لابن أبي الدنیا، ص۱۰۱، ح۱۷ و کتنز العمّال، ج۳، ص۲۴۱، ح۶۳۵۰.</ref>.

# [[امام حسین]] {{ع}} در [[بیان]] [[حدیثی]] از [[امام علی]] {{ع}} در پاسخ پرسش‌های یکی از رؤسای [[یهودیان]]: مرد [[یهودی]] به ایشان گفت: ادّعا می‌کنند که [[عیسی]] {{ع}} [[زاهد]] بوده است. [[علی]] {{ع}} به او فرمود: "او ([[عیسی]] {{ع}}) چنین بوده است؛ ولی [[محمّد]]، زاهدترینِ [[پیامبران]] بوده است. او افزون بر کنیزانی که با آنها هم بستر می‌شد، سیزده [[همسر]] داشت؛ اما هرگز سفره‌ای پر از [[غذا]] برایش گسترده نشد و هیچ‌گاه نان گندم نخورد و از نان جو نیز سه شبِ پی در پی سیر نخورد. [[پیامبر خدا]] {{صل}} در [[گذشت]]، درحالی‌ که زره‌اش در برابر چهار درهم در گروی مردی [[یهودی]] بود، با آن که سرزمین‌ها و [[شهرها]] به تصرفش و غنیمت‌های [[بندگان]] به اختیارش در آمده بودند. طلا و نقره‌ای بر جای ننهاد و گاه در یک روز، سیصد هزار و چهارصد هزار درهم قسمت می‌کرد و شب که گدا به نزدش می‌آمد، می‌گفت: "[[سوگند]] به آن که [[محمّد]] را به [[حق]] برانگیخت، در [[خاندان]] [[محمّد]]، یک من جو یا گندم و یا یک درهم و [[دینار]] نمانده است"<ref>{{متن حدیث|الإمام الحسین {{ع}} – فی حدیث عن الإمام علی {{ع}} فی جواب أسئلة یهودیّ من رؤساء الیهود-: قَالَ لَهُ الْيَهُودِيُّ فَإِنَّ عِيسَى يَزْعُمُونَ أَنَّهُ كَانَ زَاهِداً؟ قَالَ لَهُ عَلِيٌّ {{ع}} لَقَدْ كَانَ كَذَلِكَ وَ مُحَمَّدٌ {{صل}} أَزْهَدُ الْأَنْبِيَاءِ {{عم}} كَانَ لَهُ ثَلَاثَ عَشْرَةَ زَوْجَةً سِوَى مَنْ يُطِيفُ بِهِ مِنَ الْإِمَاءِ مَا رُفِعَتْ لَهُ مَائِدَةٌ قَطُّ وَ عَلَيْهَا طَعَامٌ وَ لَا أَكَلَ خُبْزَ بُرٍّ قَطُّ وَ لَا شَبِعَ مِنْ خُبْزِ شَعِيرٍ ثَلَاثَ لَيَالٍ مُتَوَالِيَاتٍ قَطُّ. تُوُفِّيَ رَسُولُ اللَّهِ {{صل}} وَ دِرْعُهُ مَرْهُونَةٌ عِنْدَ يَهُودِيٍّ بِأَرْبَعَةِ دَرَاهِمَ مَا تَرَكَ صَفْرَاءَ وَ لَا بَيْضَاءَ مَعَ مَا وُطِّئَ لَهُ مِنَ الْبِلَادِ وَ مُكِّنَ لَهُ مِنْ غَنَائِمِ الْعِبَادِ- وَ لَقَدْ كَانَ يَقْسِمُ فِي الْيَوْمِ الْوَاحِدِ الثَّلَاثَمِائَةِ أَلْفٍ وَ أَرْبَعَمِائَةِ أَلْفٍ وَ يَأْتِيهِ السَّائِلُ بِالْعَشِيِّ فَيَقُولُ وَ الَّذِي بَعَثَ مُحَمَّداً بِالْحَقِّ مَا أَمْسَى فِي آلِ مُحَمَّدٍ صَاعٌ مِنْ شَعِيرٍ وَ لَا صَاعٌ مِنْ بُرٍّ وَ لَا دِرْهَمٌ وَ لَا دِينَارٌ}}؛ الاحتجاج، ج۱، ص۵۳۵، ح۱۲۷ عن الإمام الکاظم عن آبائه {{عم}}؛ بحار الأنوار، ج۱۷، ص۲۹۷، ح۷.</ref>.

# به [[نقل]] از [[عقبة بن حارث]]: [[نماز عصر]] را با [[پیامبر]] {{صل}} خواندم. هنگامی که [[سلام]] داد، سریع برخاست و بر یکی از همسرانش وارد شد و سپس بیرون آمد و چون تعجّب حاضران را از سرعتش در چهره‌هایشان دید، فرمود: "در [[نماز]]، یادم آمد که مقداری طلای غیر مسکوک نزدم هست. خوش نداشتم که تا پایان روز و در طول شب، پیشم باشد. از این رو به قسمت کردنش [[فرمان]] دادم"<ref>{{عربی|عَنْ عُقْبَةَ بْنِ الحَارِثِ: صَلَّيْتُ مَعَ النَّبِيِّ {{صل}} العَصْرَ، فَلَمَّا سَلَّمَ قَامَ سَرِيعًا دَخَلَ عَلَى بَعْضِ نِسَائِهِ، ثُمَّ خَرَجَ وَرَأَى مَا فِي وُجُوهِ القَوْمِ مِنْ تَعَجُّبِهِمْ لِسُرْعَتِهِ. فَقَالَ: ذَكَرْتُ وَأَنَا فِي الصَّلاَةِ تِبْرًا عِنْدَنَا، فَكَرِهْتُ أَنْ يُمْسِيَ - أَوْ يَبِيتَ عِنْدَنَا - فَأَمَرْتُ بِقِسْمَتِهِ}}؛ صحیح البخاري، ج۱، ص۴۰۸، ح۱۱۶۳، مسند ابن حنبل، ج۵، ص۴۶۰، ح۱۶۱۵۱؛ السنن الکبری، ج۲، ص۴۹۱، ح۳۸۷۰؛ سبل الهدی و الرشاد، ج۸، ص۱۸۶؛ کنزالعمّال، ج۳، ص۲۴۳، ح۶۳۶۰.</ref><ref>[[محمد م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌|م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌، محمد]]، [[سیره پیامبر خاتم ج۱ (کتاب)|سیره پیامبر خاتم]]، ج۱، ص ۴۱۴-۴۲۵.</ref>.

== [[حقیقت]] [[زهد]] و [[زاهد]] ==

زهد [[حقیقی]] و حقیقت زهد از زبان [[رسول خدا]] {{صل}}، با عبارت‌ها و تفسیر‌هایی به ظاهر متفاوت، بیان شده است. مهم‌ترین سخنان [[حضرت]] در این باره عبارت است از: «زهد، این نیست که [[حلال]] را بر خود [[حرام]] کنی یا [[مال]] خود را هدر دهی. زهد این است که به آنچه در کف توست، بیشتر از آنچه در دست خداست، [[اعتماد]] نداشته باشی و آنگاه که مصیبتی به تو روی آورد، به داشتن آن بیشتر از رخ ندادن [[مصیبت]] علاقه‌مند باشی».

این تعریف از زهد، همان است که در [[تفسیر آیه]] ۲۳ [[سوره حدید]] بیان شد. در آن [[آیه]]، زهد به معنای بی‌اعتنا بودن [[انسان]] به آمد و رفت [[ثروت]] و [[مقام]] و [[امید]] بستن به [[خدای متعال]] است.

[[امام باقر]] {{ع}} به نقل از [[جابر بن عبد الله انصاری]] می‌فرماید:

رسول خدا {{صل}} فرمود: «خوشا به حال کسی که برای [[خدا]] [[فروتنی]] کند و بدون رو گردانی از [[سنت]] من، در آنچه بر وی حلال است، زهد ورزد و بدون [[تغییر]] دادن سنت من، زیبایی‌های دنیا را کنار گذارد و از خوبان [[عترت]] من [[پیروی]] کند و با [[اهل]] [[فخر فروشی]] و علاقه‌مندان به دنیا [[هم‌نشینی]] نکند»<ref>محمد بن یعقوب کلینی، اصول کافی، تصحیح و تعلیق: محمدجعفر شمس الدین، ج۸، ص۹.</ref>.

[[حضرت محمد]] {{صل}} در سخنی دیگر درباره [[زهد]] خطاب به [[ابوذر]] چنین می‌فرماید: «ای ابوذر! خوشا به حال زاهدان در [[دنیا]] که طالب آخرتند و کسانی که [[زمین]] [[خدا]] را مهد خود و [[خاک]] را فرش خود و آب را نوشیدنی گوارای خود گرفته‌اند... و دنیا را [[قرض]] می‌دهند».<ref>{{متن حدیث|يَا أَبَا ذَرٍّ، طُوبَى لِلزَّاهِدِينَ فِي الدُّنْيَا، الرَّاغِبِينَ فِي الْآخِرَةِ، الَّذِينَ اتَّخَذُوا أَرْضَ اللَّهِ بِسَاطاً، وَ تُرَابَهَا فِرَاشاً، وَ مَاءَهَا طَيِّباً... وَ قَرَّضُوا الدُّنْيَا قَرْضاً...}}؛ محمد تقی مجلسی، بحارالانوار، ج۷۴، ص۸۲.</ref>.

با توجه به این [[روایت‌ها]]، باید در [[حقیقت]] زهد و زهد [[حقیقی]] از دیدگاه [[پیامبر اعظم]] {{صل}} به شاخص‌های زیر توجه کرد:

# [[بی‌تفاوتی]] به آمد و رفت [[ثروت]]، [[شهرت]]، موقعیت، [[مقام]] و مانند آن؛

# کوتاهی [[آرزوها]]؛

# بی‌علاقگی به دنیا و علاقه به آخرت؛

# [[احتیاط]] و [[دل]] بریدن از [[حلال]] و بی‌توجه بودن به [[حرام]]؛

# [[پیروی]] از [[سنت]] و [[سیره رسول خدا]] {{صل}} و [[اهل‌بیت]] ایشان؛

# دوری از دنیاپرستان؛

# گذشتن از [[مال]] و قرض دادن آن برای [[رضای خدا]].<ref>[[امین عظیمی|عظیمی، امین]]، [[زهد از دیدگاه پیامبر اعظم (کتاب)|زهد از دیدگاه پیامبر اعظم]] ص ۲۰.</ref>.

== [[فضیلت]]، اهمیت و جایگاه زهد و بهره‌مندی ==

[[حضرت محمد]] {{صل}} در [[کلامی]] دیگر فرمود:

[[خداوند]] در [[حدیثی قدسی]] به موسی {{ع}} فرمود:

[[ابوذر غفاری]] نیز از [[رسول اکرم]] {{صل}} [[روایت]] می‌کند که فرمود:

# یکی از رکن‌های چهارگانه [[اسلام]] است؛

# بهترین [[زینت]] از دیدگاه خدا است؛

# بهترین عمل‌ها است؛

# هم [[ارزش]] با [[تفقه در دین]] بوده و خیری [[الهی]] است که به هر کسی داده نمی‌شود؛

# زاهد دارا، برترین مردم است؛

# [[زاهد]]، از [[برترین]] [[مردمان]] است.<ref>[[امین عظیمی|عظیمی، امین]]، [[زهد از دیدگاه پیامبر اعظم (کتاب)|زهد از دیدگاه پیامبر اعظم]] ص ۲۲.</ref>.

== راه‌کار [[زهدورزی]] ==

=== [[فروتنی]] ===

=== [[یاد مرگ]] ===

[[مرگ]]، جدایی از دنیای فانی و پیوستن به [[جهان]] باقی است و یاد آن، علاقه [[انسان]] به [[دنیا]] را از بین می‌برد؛ از این‌رو، [[بهترین]] وسیله برای رسیدن به زهد است. [[پیامبر اکرم]] {{صل}} در این باره می‌فرماید: {{متن حدیث|مَنْ تَرَقَّبَ الْمَوْتَ لَهَى عَنِ اللَّذَّاتِ}}؛ «هر که به مرگ بیندیشد و [[انتظار]] آن را بکشد، از [[لذت‌ها]] کناره می‌گیرد»<ref>مستدرک الوسائل، ج۲، ص۱۰۴.</ref>. [[امیر مؤمنان علی]] {{ع}} نیز به نقل از پیامبر اکرم {{صل}} فرمود: {{متن حدیث|‌أَكْثِرُوا مِنْ ذِكْرِ هَادِمِ اللَّذَّاتِ فَقِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ {{صل}} وَ مَا هَادِمُ اللَّذَّاتِ قَالَ الْمَوْتُ}} «از بین‌برنده لذت‌ها را بسیار یاد کنید. عرض شد: ای [[رسول خدا]]! از بین‌برنده لذت‌ها چیست؟ فرمود: مرگ».<ref>مستدرک الوسائل، ج۲، ص۱۰۰؛ بحارالانوار، ج۶، ص۱۳۲. </ref>.<ref>[[امین عظیمی|عظیمی، امین]]، [[زهد از دیدگاه پیامبر اعظم (کتاب)|زهد از دیدگاه پیامبر اعظم]] ص ۳۷.</ref>.

=== [[سادگی]] در [[خوراک]] و [[پوشاک]] ===

روشن‌ترین نمود زهد، [[ساده‌زیستی]] در خوراک و پوشاک است. از آنجا که رفتارهای انسان با احوال درونی‌اش ارتباط دارد، اگر کسی در ظاهر، خود را به زهد وادارد و در خوراک و پوشاک به سادگی روی آورد، این کار در [[دل]] او نیز اثر می‌گذارد و به تدریج، حالت زهد و بی‌علاقگی به دنیا در وی ایجاد می‌شود. [[خدای متعال]] در [[حدیثی قدسی]] به رسول خدا {{صل}} فرمود: «ای احمد! اگر [[دوست]] داری پرهیزکار‌ترین [[مردم]] باشی، به دنیا زهد بورز و طالب [[آخرت]] باش». پیامبر عرض کرد: «خدایا! چگونه دنیا خواه نباشم و آخرت‌جو باشم؟» [[خداوند]] فرمود: «[[غذا]] و نوشیدنی و لباسی ساده از دنیا برگیر و برای فردا [[ذخیره]] مکن»<ref>بحارالانوار، ج۷۴، ص۲۱؛ مستدرک الوسائل، ج۱۲، ص۴۸.</ref>.<ref>[[امین عظیمی|عظیمی، امین]]، [[زهد از دیدگاه پیامبر اعظم (کتاب)|زهد از دیدگاه پیامبر اعظم]] ص ۳۷.</ref>.

=== [[تلاوت قرآن]] ===

[[قرآن کریم]]، کتاب [[زهد]] است و [[هم‌نشینی]] و [[همراهی]] با [[قرآن]]، فرد را از [[دنیا دوستی]] دور و به زهد نزدیک می‌کند. در بسیاری از [[آیات قرآن]]، دنیای فانی و علاقه به آن [[ناپسند]] شمرده و بر [[توجه به خدا]]، [[مرگ]]، [[تقوا]]، [[قیامت]] و [[بهشت و دوزخ]] تأکید شده است. نقل است که [[پیامبر اکرم]] {{صل}} فرمود: {{متن حدیث|إِنَّ لِلْقُلُوبِ صَدَءاً كَصَدَإِ النُّحَاسِ فَاجْلُوهَا بِالاسْتِغْفَارِ وَ تِلَاوَةِ الْقُرْآنِ}} «قلب‌ها چون سیاهی [[دود]]، سیاه می‌شوند. پس با [[استغفار]] و تلاوت قرآن آنها را جلا دهید»<ref>بحارالانوار، ج۷۴، ص۱۷۴.</ref>.<ref>[[امین عظیمی|عظیمی، امین]]، [[زهد از دیدگاه پیامبر اعظم (کتاب)|زهد از دیدگاه پیامبر اعظم]] ص ۳۸.</ref>.

=== نگه داشتن نفس از [[شهوت‌ها]] ===

=== [[دوری از دنیا]] [[دوستان]] ===

=== [[روزه]] گرفتن ===

روزه گرفتن با [[گرسنگی]] و نگه‌داری نفس از [[شهوت]] شکم، زبان و چشم همراه است. از این‌رو، روزه مانند [[شب زنده‌داری]]، از راه‌های مطمئن و سریع برای رسیدن به زهد و دوری از [[امیال]] [[دنیوی]] است. آخرین سفارش [[پیامبر اکرم]] {{صل}} به [[اسامه]] [[روزه]] گرفتن است. آن [[حضرت]] فرمود: {{متن حدیث|يَا أُسَامَةُ عَلَيْكَ بِالصَّوْمِ فَإِنَّهُ قُرْبَةٌ إِلَى اللَّهِ}}؛ «ای اسامه! بر تو باد روزه گرفتن؛ زیرا روزه نزدیکی به خداست»<ref>بحارالانوار، ج۷۴، ص۱۷۴.</ref>. روشن است که [[نزدیکی به خدا]]، [[بهترین]] راه برای دوری از دنیای فانی است. در لحظه‌هایی که [[انسان]] با عمق وجود خود به یاد خداست، از [[اندیشه]] درباره دنیای روزمره فاصله می‌گیرد.<ref>[[امین عظیمی|عظیمی، امین]]، [[زهد از دیدگاه پیامبر اعظم (کتاب)|زهد از دیدگاه پیامبر اعظم]] ص ۳۹.</ref>.

== [[آسیب‌شناسی]] بهره‌مندی از [[دنیا]] ==

=== رسیدن به [[ظواهر]] و زیباسازی ===

اسلام با [[آراستگی ظاهر]] مخالف نیست، ولی آن‌گاه که [[همت]] [[انسان]] فقط صرف آراستگی ظاهر شود و فقط به [[فکر]] [[آرایش]] و [[لباس]] و [[غذا]] و ترتیب دادن مهمانی‌های پر زرق و برق باشد و [[نیازمندان]] را از یاد ببرد و خوشی‌های گوناگون، وی را احاطه کند، بهره‌مندی به دنیاپرستی [[آلوده]] می‌شود و چنین کسی هرگز به زهد و [[دل]] کندن از [[محبت دنیا]] موفق نخواهد شد. [[پیامبر اکرم]] {{صل}} در سخنانی به آسیب‌شناسی [[زمان]] پس از خود می‌پردازد و به [[ابن مسعود]] می‌فرماید: «به زودی پس از من کسانی می‌آیند که غذاهای لذیذ و رنگارنگ می‌خورند... و کاخ‌های بلند می‌سازند و [[مساجد]] را [[تزیین]] می‌کنند و همت آنها جز دنیا نیست. در دنیا، [[اعتکاف]] و به آن [[اعتماد]] کرده‌اند و شکم‌هایشان، آنان را [[غافل]] ساخته است.... چنین کسانی جز [[منافقان]] نیستند که [[هوای نفس]] را [[دین]] خود قرار داده و شکم را خدای خود ساخته‌اند. دلشان هرچه از [[حلال و حرام]] بخواهد، از آن جلوگیری نمی‌کنند. [[شرف]] آنها [[پول]] و ثروت و همت آنها شکمشان است. آنان بدترین بدها هستند. [[فتنه]] با آنهاست و به سوی آنان باز می‌گردد».<ref>{{متن حدیث|سَيَأْتِي مِنْ بَعْدِي أَقْوَامٌ يَأْكُلُونَ طَيِّبَ الطَّعَامِ وَ أَلْوَانَهَا... يُشَيِّدُونَ الْقُصُورَ وَ يُزَخْرِفُونَ الْمَسَاجِدَ لَيْسَتْ هِمَّتُهُمْ إِلَّا الدُّنْيَا عَاكِفُونَ عَلَيْهَا مُعْتَمِدُونَ فِيهَا آلِهَتُهُمْ بُطُونُهُمْ... وَ مَا هُوَ إِلَّا مُنَافِقٌ جَعَلَ دِينَهُ هَوَاهُ وَ إِلَهَهُ بَطْنَهُ كُلَّ مَا اشْتَهَى مِنَ الْحَلَالِ وَ الْحَرَامِ لَمْ يَمْتَنِعْ مِنْهُ... شَرَفُهُمُ الدَّرَاهِمُ وَ الدَّنَانِيرُ وَ هِمَّتُهُمْ بُطُونُهُمْ أُولَئِكَ هُمْ شَرُّ الْأَشْرَارِ الْفِتْنَةُ مِنْهُمْ وَ إِلَيْهِمْ تَعُودُ}}؛ مستدرک الوسائل، ج۱۲، ص۳۲۷.</ref>.<ref>[[امین عظیمی|عظیمی، امین]]، [[زهد از دیدگاه پیامبر اعظم (کتاب)|زهد از دیدگاه پیامبر اعظم]] ص ۴۰.</ref>.

=== [[ترک آخرت]] و دل‌بستگی به [[دنیا]] ===

از آسیب‌هایی که [[ثروتمندان]] را [[تهدید]] می‌کند، بی‌توجهی به [[آخرت]] و [[آموزه‌های دینی]] و [[انکار معاد]] به دلیل توجه بیش از اندازه به [[مال]]، فرزند، [[مقام]] و موقعیت است. بنابراین، ثروتمندان همواره باید مراقب باشند [[یاد مرگ]] و [[معاد]] در [[زندگی]] و [[رفتار]] آنها کم‌رنگ نشود. [[پیامبر اکرم]] {{صل}} در این باره به [[اسامه]] فرمود: «این [[قوم]] ([[مسلمانان]]) راه را ترک کردند و به دنیا [[دل]] بستند و آخرت را رها کردند و غذاهای لذیذ می‌خورند و لباس‌های [[زیبا]] می‌پوشند.... پس آنان برای غذای لذیذ و نوشیدنی گوارا و بوهای خوش و خانه‌های بلند و [[تزیین]] [[خانه‌ها]] [[همت]] می‌گمارند و جمع می‌شوند».<ref>{{متن حدیث|تَرَكَ الْقَوْمُ الطَّرِيقَ وَ رَكَنُوا إِلَى الدُّنْيَا وَ رَفَضُوا الْآخِرَةَ وَ أَكَلُوا الطَّيِّبَاتِ وَ لَبِسُوا الثِّيَابَ الْمُزَيَّنَاتِ... فَهُمْ يُعَيِّدُونَ فِي طَيِّبِ الطَّعَامِ وَ لَذِيذِ الشَّرَابِ وَ ذَكِيِّ الرِّيحِ وَ مُشَيَّدِ الْبُنْيَانِ وَ مُزَخْرَفِ الْبُيُوتِ...}}؛ مستدرک الوسائل، ج۳، ص۴۶۶.</ref>.<ref>[[امین عظیمی|عظیمی، امین]]، [[زهد از دیدگاه پیامبر اعظم (کتاب)|زهد از دیدگاه پیامبر اعظم]] ص ۴۱.</ref>.

=== [[بخل]] و [[فخرفروشی]] ===

آسیب دیگر بهره‌مندی، دور شدن از [[فروتنی]] و فخرفروشی به دیگران است. بخل، کمک نکردن به [[نیازمندان]]، خودداری از [[انفاق]] و [[قرض]] و [[صدقه دادن]] که در آموزه‌های دینی بر آنها بسیار تأکید شده، آسیب بزرگ‌تری است که هماره ثروتمندان را تهدید می‌کند. [[پیامبر اعظم]] {{صل}} در این باره فرمود: «همانا پس از من گروه‌هایی می‌آیند که [[مُلک]] آنها جز با [[کشتار]] و [[گردن‌کشی]] پیش نمی‌رود و [[ثروت]] و غنای ایشان جز با بخل جمع نمی‌شود».<ref>{{متن حدیث|...إِنَّهُ سَيَكُونُ بَعْدِي أَقْوَامٌ لَا يَسْتَقِيمُ لَهُمُ الْمُلْكُ إِلَّا بِالْقَتْلِ وَ التَّجَبُّرِ وَ لَا يَسْتَقِيمُ لَهُمُ الْغِنَى إِلَّا بِالْبُخْلِ}}؛ مجموعة ورام، ج۱، ص۱۳۱؛ بحارالانوار، ج۷۴، ص۱۶۵.</ref>.<ref>[[امین عظیمی|عظیمی، امین]]، [[زهد از دیدگاه پیامبر اعظم (کتاب)|زهد از دیدگاه پیامبر اعظم]] ص ۴۱.</ref>.

=== توجیه [[دنیاگرایی]] با [[آیات]] و [[روایات]] ===

برخی ثروتمندان به ظاهر [[دین‌دار]]، برای توجیه [[خوش‌گذرانی]] خود و [[دل بستن]] به زرق و برق دنیا، از [[دین]] و آموزه‌های دینی بهره می‌گیرند تا خود را با وجود مترف بودن، [[زاهد]] و [[مسلمان]] [[حقیقی]] جلوه دهند و دیگران را به [[بی‌دینی]] متهم کنند. چنین افرادی، در [[آخرت]] عاقبتی بدتر از دیگران خواهند داشت؛ زیرا خود را [[زاهد]] می‌دانند و دیگران را به [[بی‌خردی]] و [[فسق]] متهم می‌کنند. [[پیامبر اکرم]] {{صل}} نیز در سخنانی به [[آسیب‌شناسی]] این گروه پرداخته و فرموده است:

== [[آسیب‌شناسی]] [[زهد]] ==

اگر چه زهد صفتی ارزنده و والاست، ممکن است این [[ملکه اخلاقی]] والا دچار آسیب‌ها و مشکلاتی شود که فرد را از مسیر اصلی خود دور کند. به نظر [[پیامبر اکرم]] {{صل}}، این آسیب‌ها بسیار مهم و جبران‌ناپذیر است.

=== زهد تصنعی([[ریا]]) ===

هر صفت [[اخلاقی]] ممکن است به ریا [[آلوده]] شود و به جای نهادینه شدن این صفت در فرد، فقط برای جلب توجه دیگران با استفاده نادرست به کار گرفته شود. کسی که اخلاقی ساختگی و بی‌اساس دارد، به [[راحتی]] با [[تغییر]] موقعیت، آن را کنار خواهد گذاشت. زهد نیز ممکن است به این آفت آلوده شود و افراد [[ریاکار]] برای جلب [[منافع دنیوی]] و شهرت‌طلبی، زاهدنمایی کنند. [[پیامبر اعظم]] {{صل}} درباره این زهد غیر [[حقیقی]] فرمود:

=== [[افراط]] در زهد و دوری از [[سنت]] پیامبر اکرم {{صل}} ===

[[افراط]] و [[تفریط]] در [[کارها]]، آسیبی همیشگی است و در هر کاری همواره باید از این دو آسیب [[پرهیز]] کرد. افراط در زهد نیز بسیار خطرناک است و فرد را از [[سنت الهی]] و [[نبوی]] دور می‌کند و پایان این راه، نابودی است. از این‌رو، زهد در مسائل گوناگون تا جایی [[پسندیده]] و پذیرفته است که [[انسان]] از مرزهای تعیین شده [[پیامبر]] و [[معصومان]] {{عم}} فاصله بگیرد و با [[حفظ]] [[سنت نبوی]]، زهد بورزد. پیامبر اکرم {{صل}} می‌فرماید: «خوشا به حال کسی که برای [[خدا]] [[فروتنی]] کند و در آنچه خدا بر وی [[حلال]] دانسته است، زهد بورزد، بدون اینکه از [[سیره]] من روی‌گردان شود و زیبایی‌های [[دنیا]] را دور اندازد. بدون اینکه در سنت من تغییری دهد و از خوبان [[عترت]] من [[پیروی]] کند و از [[اهل]] [[تکبر]] و فخرفروشان و دنیاطلبانی که بر خلاف سنت و سیره من حرکت می‌کنند، دوری کند».<ref>{{متن حدیث|طُوبَى لِمَنْ تَوَاضَعَ لِلَّهِ عَزَّ ذِكْرُهُ وَ زَهِدَ فِيمَا أَحَلَّ اللَّهُ لَهُ مِنْ غَيْرِ رَغْبَةٍ عَنْ سِيرَتِي وَ رَفَضَ زَهْرَةَ الدُّنْيَا مِنْ غَيْرِ تَحَوُّلٍ عَنْ سُنَّتِي وَ اتَّبَعَ الْأَخْيَارَ مِنْ عِتْرَتِي مِنْ بَعْدِي وَ جَانَبَ أَهْلَ الْخُيَلَاءِ وَ التَّفَاخُرِ وَ الرَّغْبَةِ فِي الدُّنْيَا الْمُبْتَدِعِينَ خِلَافَ سُنَّتِي الْعَامِلِينَ بِغَيْرِ سِيرَتِي}}بحارالأنوار، ج۷۴، ص۱۲۷؛ کافی، ج۸، ص۱۶۸.</ref>.

[[تفسیر قمی]]، ذیل [[آیه]] {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُحَرِّمُوا طَيِّبَاتِ مَا أَحَلَّ اللَّهُ لَكُمْ}}<ref>«ای مؤمنان! چیزهای پاکیزه‌ای را که خداوند برای شما حلال کرده است حرام مشمارید» سوره مائده، آیه ۸۷.</ref>، روایتی از [[امام صادق]] {{ع}} نقل کرده مبنی بر اینکه این آیه درباره تعدادی از [[اصحاب رسول خدا]] {{صل}} نازل شده است. نقل است یکی از آنها [[سوگند]] خورده بود هرگز شب‌ها نخوابد و دیگری سوگند یاد کرده بود هرگز [[روز]] را [[افطار]] نکند (همیشه [[روزه]] بگیرد) و سومی سوگند خورده بود هرگز با همسرش هم‌بستر نشود.... وقتی [[پیامبر اکرم]] {{صل}} از ماجرا باخبر شد، [[مردم]] را جمع کرد و فرمود:

== [[زهدورزی]] [[پیامبر اعظم]] {{صل}} ==

=== بهره‌مندی [[پیامبر اکرم]] {{صل}} ===

[[حضرت محمد]] {{صل}} همواره در حال [[کار و تلاش]] بود. آن [[حضرت]] در [[دوران جوانی]] به [[تجارت]] [[اشتغال]] داشت و با یکی از ثروتمندترین [[زنان]] [[قریش]] [[ازدواج]] کرد. از این‌رو، چه در دوران پیش از [[رسالت]] و چه پس از [[پیامبری]] (به ویژه در [[دوران حضور]] در [[مدینه]]) از مواهب [[دنیوی]] بهره‌مند بود. بنابراین، نمی‌توانیم آن حضرت را [[فقیر]] بنامیم و دلیل [[زهد]] ایشان را [[ناداری]] و دسترسی نداشتن به امکانات و [[مال]] [[دنیا]] بدانیم.<ref>[[امین عظیمی|عظیمی، امین]]، [[زهد از دیدگاه پیامبر اعظم (کتاب)|زهد از دیدگاه پیامبر اعظم]] ص ۴۵.</ref>.

=== زهد [[پیامبر خدا]] از زبان [[آمنه]] {{س}} ===

زهد، از [[زمان]] [[کودکی]] در وجود [[رسول خدا]] {{صل}} [[ظهور]] و بروز داشت؛ چنانکه مادرش، حضرت آمنه {{س}} درباره ایشان می‌فرماید: «زمانی که محمد متولد شده... زنانی بلند قامت را دیدم که به وی صفای [[آدم]]... ، زهد یحیی و [[کرم]] عیسی را عطا کردند».<ref>{{متن حدیث|رَأَيْتُ نِسْوَةً كَالنَّخْلِ طِوَالًا... أَعْطُوهُ صَفَا آدَمَ... وَ زُهْدَ يَحْيَى وَ كَرَمَ عِيسَى}}؛ ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب {{ع}}، ج۱، ص۲۸.</ref>.

گفتنی است [[حضرت یحیی]] {{ع}}، در مقایسه با دیگر [[پیامبران]]، در زهد مانند ندارد و مهم‌ترین ویژگی او؛ یعنی زهد، به عنوان یکی از ویژگی‌های برجسته [[اخلاقی]] در [[رسول اکرم]] {{صل}} وجود داشته است.<ref>[[امین عظیمی|عظیمی، امین]]، [[زهد از دیدگاه پیامبر اعظم (کتاب)|زهد از دیدگاه پیامبر اعظم]] ص ۴۵.</ref>.

=== زهد رسول خدا {{صل}} از زبان خود حضرت ===

حضرت محمد {{صل}} درباره زهد خویش به [[ابوذر]] چنین می‌فرماید: «ای [[اباذر]]! [[جبرئیل]] گنجینه‌های دنیا را به من عرضه کرد و گفت: «ای محمد! اینها گنجینه‌های دنیاست و از بهره ([[مقام]]) تو چیزی کم نمی‌کند، ولی من گفتم: جبرئیل، ای [[حبیب]] من! من به آن نیازی ندارم. هرگاه [[سیر]] شوم، [[شکر]] [[خدا]] را به جا می‌آورم و هرگاه گرسنه باشم، از او روزی می‌خواهم.... ای اباذر! من از خدا خواسته‌ام [[رزق]] [[دوست‌داران]] مرا به [[کفاف]] عطا کند و به دشمنانم مال فراوان ببخشد.»..<ref>{{متن حدیث|يَا أَبَا ذَرٍّ إِنَّ جَبْرَئِيلَ أَتَانِي بِخَزَائِنِ الدُّنْيَا عَلَى بَغْلَةٍ شَهْبَاءَ فَقَالَ لِي يَا مُحَمَّدُ هَذِهِ خَزَائِنُ الدُّنْيَا وَ لَا يَنْقُصُكَ مِنْ حَظِّكَ عِنْدَ رَبِّكَ فَقُلْتُ يَا حَبِيبِي جَبْرَئِيلُ لَا حَاجَةَ لِي فِيهَا إِذَا شَبِعْتُ شَكَرْتُ رَبِّي وَ إِذَا جُعْتُ سَأَلْتُهُ... يَا أَبَا ذَرٍّ إِنِّي قَدْ دَعَوْتُ اللَّهَ جَلَّ ثَنَاؤُهُ أَنْ يَجْعَلَ رِزْقَ مَنْ يُحِبُّنِي الْكَفَافَ وَ أَنْ يُعْطِيَ مَنْ يُبْغِضُنِي كَثْرَةَ الْمَالِ وَ الْوَلَدِ...}}؛ بحار الانوار، ج۷۴، ص۸۲.</ref>.

=== [[زهد]] [[رسول خدا]] {{صل}} در [[کلام]] [[پیشوایان معصوم]] {{عم}} ===

[[امامان معصوم]] {{عم}} در روایت‌های گوناگون، [[سیره پیامبر اکرم]] {{صل}} را درباره مسائل مربوط به [[دنیا]] و [[زهدورزی]] آن حضرت در تمام مظاهر [[دنیوی]] بیان کرده‌اند که به مهمترین این موارد اشاره می‌کنیم.

==== زهد در خوردن ====

زهد در [[خوردن و آشامیدن]]. از روشن‌ترین مصداق‌های زهد است و کسی که نتواند بر شکم خود [[تسلط]] یابد، توان دست‌یابی به امور والای [[معنوی]] را نخواهد داشت. برای فردی که امکان دسترسی به [[بهترین]] غذاها را دارد. این کار سخت‌تر است. از این‌رو، مناسب است به [[سیره رسول اکرم]] {{صل}} در این باره اشاره کنیم. آن حضرت همواره به غذایی که می‌خورد، حساس بود.

رسول خدا {{صل}} برخی غذاها را هیچ‌گاه نخورد و برخی دیگر را بسیار کم می‌خورد. غذای ایشان، همان غذای [[نیازمندان]] بود و همان غذای اندک را نیز هیچ‌گاه [[سیر]] نخورد و بیشتر وقت‌ها در [[گرسنگی]] به سر می‌برد. [[پیامبر خدا]] با وجود تناول چنین غذاهای ساده‌ای، همواره [[ادب]] [[غذا خوردن]] را نگه می‌داشت و همان [[غذا]] را با علاقه و میل و نشسته میل می‌کرد. اینک به نمونه‌هایی از [[سیره]] [[رسول الله]] {{صل}} در بیان [[پیشوایان معصوم]] {{عم}} می‌پردازیم:

==== گرسنگی، محبوب‌ترین کار ====

[[امام صادق]] {{ع}} می‌فرماید: {{متن حدیث|مَا أَعْجَبَ رَسُولَ اللَّهِ {{صل}} شَيْ‌ءٌ مِنَ الدُّنْيَا إِلَّا أَنْ يَكُونَ فِيهَا جَائِعاً خَائِفاً}} «[[رسول خدا]] {{صل}} چیزی از [[دنیا]] را خوش نمی‌داشت مگر اینکه درباره آن گرسنه و ترسان باشد»<ref>اصول کافی، ج۲، ص۱۳۷ و ۱۳۸.</ref>.

{{متن حدیث|مَا كَانَ شَيْ‌ءٌ أَحَبَّ إِلى رَسُولِ اللَّهِ {{صل}} مِنْ أَنْ يَظَلَّ جَائِعاً خَائِفاً فِي اللَّهِ}} «محبوب‌ترین چیزها نزد رسول خدا {{صل}} این بود که هماره گرسنه و از [[خدا]] ترسان باشد».<ref>اصول کافی، ج۲، ص۲۱۰؛ ج۸، ص۱۲۹ و ۱۶۳.</ref>.

[[ملا احمد نراقی]]، در کلامی کوتاه و رسا، [[زهد]] [[پیامبر اکرم]] {{صل}} را چنین می‌ستاید:

==== نخوردن از نان گندم ====

عیصن بن قاسم می‌گوید: به امام صادق {{ع}} عرض کردم: [[حدیثی]] از [[پدر]] بزرگوارتان [[روایت]] شده است که فرمود: رسول خدا {{صل}} از نان گندم سیر نشد». آیا این مطلب درست است؟ حضرت فرمود «نه؛ زیرا رسول خدا {{صل}} هرگز نان گندم نخورد و از نان جو نیز یک شکم سیر نخورد»<ref>سنن النبی، ص۲۱۰.</ref>.<ref>[[امین عظیمی|عظیمی، امین]]، [[زهد از دیدگاه پیامبر اعظم (کتاب)|زهد از دیدگاه پیامبر اعظم]] ص ۴۸.</ref>.

==== خوردن همه نوع غذا ====

برخی به دلیل بهره‌مندی از انواع غذاها، هر غذایی را نمی‌پسندند و در شرایط عادی آن را نمی‌خورند. [[رسول اکرم]] {{صل}} از همه غذاهایی که افراد متوسط و [[ضعیف]] [[جامعه]] آن [[روز]] می‌خوردند، می‌خورد و اگر غذایی برای ایشان می‌آوردند، از آن ایراد نمی‌گرفت. درباره این [[ویژگی پیامبر]] [[خدا]] نقل شده است: «[[رسول خدا]] {{صل}}، همه نوع [[غذا]] را میل می‌کرد و از هر غذایی که [[خداوند]] آن را برایش [[حلال]] کرده بود، همراه با [[خانواده]] و خدمت‌گزاران خویش می‌خورد و با [[مسلمانی]] که او را [[دعوت]] کرده بود، روی [[زمین]] یا هر چیز دیگری می‌نشست و همراه آنها هر غذایی را که داشتند، میل می‌کرد. [[بهترین]] غذا نزد [[پیامبر]] غذایی بود که عده بیشتری در خوردن آن [[شریک]] شده باشند»<ref>سنن النبی {{صل}}، ص۲۱۶؛ مکارم الاخلاق، ص۲۶.</ref>.<ref>[[امین عظیمی|عظیمی، امین]]، [[زهد از دیدگاه پیامبر اعظم (کتاب)|زهد از دیدگاه پیامبر اعظم]] ص ۴۹.</ref>.

==== [[ساده‌زیستی]] ====

[[زهد]]، صفتی درونی است که فقط در [[خوردن و آشامیدن]] خلاصه نمی‌شود، بلکه همه زوایای [[زندگی]] [[زاهد]]، باید نمایانگر زهد وی باشد و آثار این ویژگی والا در [[رفتار]] و آرزوهای فرد نمایان است. [[حضرت محمد]] {{صل}} این صفت [[ارزشمند]] را در همه رفتارهای خود نهادینه کرده و ساده‌زیستی و [[بی‌توجهی به دنیا]] وجود ایشان را فرا گرفته بود. از این‌رو، خداوند در [[قرآن کریم]]، پیامبرش را [[اسوه]] و الگوی کامل برای [[پیروی]] معرفی می‌کند و می‌فرماید:

[[امیر مؤمنان علی]] {{ع}} نیز در این باره می‌فرماید:

از آنجا که مصداق‌های ساده‌زیستی در [[زندگی پیامبر]] اعظم {{صل}} بسیار است و بیان آنها در چنین مختصری امکان ندارد، به بیان برخی از جلوه‌های مهم [[ساده‌زیستی]] در [[زندگی]] ایشان بسنده می‌کنیم.<ref>[[امین عظیمی|عظیمی، امین]]، [[زهد از دیدگاه پیامبر اعظم (کتاب)|زهد از دیدگاه پیامبر اعظم]] ص ۴۹.</ref>.

==== [[زهد]] در [[مقام]] ====

[[امام باقر]] {{ع}} فرمود:

فرشته‌ای [[خدمت]] [[رسول خدا]] {{صل}} آمد و گفت: «همانا [[خداوند]] تو را مختار کرده است میان اینکه بندهای [[فروتن]] و [[رسول]] او باشی یا اینکه [[پادشاه]] و رسولش». [[پیامبر اکرم]] {{صل}} فرمود: «[[بندگی]] و [[فروتنی]] را همراه با [[رسالت]] [[انتخاب]] کردم». [[فرشته]] در حالی که در دستش کلید گنج‌های [[زمین]] بود، گفت: اگر هم می‌پذیرفتی، از مقامی که نزد [[خدا]] داری، کم نمی‌شد<ref>اصول کافی، ج۲، ص۱۲۲.</ref>.<ref>[[امین عظیمی|عظیمی، امین]]، [[زهد از دیدگاه پیامبر اعظم (کتاب)|زهد از دیدگاه پیامبر اعظم]] ص ۵۰.</ref>.

==== زهد در [[آرزوها]] ====

امام باقر {{ع}} می‌فرماید:

فرشته‌ای نزد رسول خدا {{صل}} آمد و گفت: «ای محمد! خدایت به تو [[سلام]] رسانده است و می‌فرماید: اگر بخواهی، [[سرزمین]] [[مکه]] را برای تو از طلا پر می‌سازم!» رسول خدا {{صل}} سر [[مبارک]] را به سوی [[آسمان]] بلند کرد و فرمود: «خدایا! من دوست دارم روزی از [[غذا]] [[سیر]] شوم و [[شکر]] تو را به جا آورم و [[روز]] دیگر گرسنه باشم و از درگاه تو روزی بخواهم».<ref>[[امین عظیمی|عظیمی، امین]]، [[زهد از دیدگاه پیامبر اعظم (کتاب)|زهد از دیدگاه پیامبر اعظم]] ص ۵۰.</ref>.

==== خوابیدن ====

[[رسول اکرم]] {{صل}}، با [[بینش]] بزرگ [[الهی]] و اندک دانستن عمر و فنای [[دنیا]]، برای [[بندگی خدا]] و خدمت به [[خلق]] خدا، یا همواره در حال [[عبادت]] [[حق]] بود یا به [[هدایت مردم]] و خدمت به آنها می‌پرداخت. [[خواب]] [[پیامبر]] چنانکه خداوند در [[قرآن]] به وی [[فرمان]] داده<ref>نک: {{متن قرآن|قُمِ اللَّيْلَ إِلَّا قَلِيلًا * نِصْفَهُ أَوِ انْقُصْ مِنْهُ قَلِيلًا}} «شب را - جز اندکی - بپای خیز * نیمی از آن را یا اندکی از آن (نیمه) را کم کن!» سوره مزمل، آیه ۲-۳.</ref>، بسیار کم بود. [[پیامبر خدا]] کم می‌خوابید و هیچ‌گاه در بستر راحت و نرم نمی‌خفت و روی زمین می‌خوابید.

امام باقر {{ع}} در این باره فرموده است:

... روزی [[عمر بن خطاب]] [[خدمت پیامبر اکرم]] {{صل}} رسید، در حالی که آن [[حضرت]] بر روی حصیری از برگ خرما خوابیده بود و بخشی از [[بدن]] مبارکش روی [[خاک]] قرار داشت و متکایی از لیف درخت خرما زیر سر داشت. عمر [[سلام]] کرد و نشست. سپس گفت: شما [[پیامبر خدا]] و [[بهترین آفریده]] او هستی. کسرا و [[قیصر]] بر تخت‌های طلا و فرش‌های ابریشمین می‌خوابند، ولی شما این‌گونه‌اید! [[پیامبر]] {{صل}} فرمود: «آنها کسانی هستند که خوشی‌های آنها پیشاپیش و در [[دنیا]] برایشان آمده و این خوشی‌ها از بین می‌رود و همانا خوشی‌های ما برای [[آخرت]] به تأخیر افتاده است»<ref>بحارالانوار، ج۳، ص۳۲۰؛ تفسیر نمونه، ج۲۱، ص۳۴۷.</ref>.

[[ملااحمد نراقی]]، در توصیف [[زهد]] [[حضرت محمد]] {{صل}} چنین می‌نویسد:

==== [[پوشش]] ====

[[پیامبر اکرم]] {{صل}} غلام‌ها و [[کنیزان]] بی‌شماری داشت، ولی هیچ‌گاه در [[پوشاک]]، از آنان [[برتر]] نبود. نقل است آن حضرت کفشش را با دست مبارکش وصله می‌کرد.

[[رسول خدا]] {{صل}} به طور کامل از دنیا روی گرداند و یاد دنیا را در وجود خود میراند تا آنجا که [[دوست]] داشت زینت‌های دنیا مقابل چشمانش نباشد، مبادا [[تمایل]] پیدا کند از لباس‌های فاخر دنیا بپوشد و دنیا را [[خانه]] همیشگی خود پندارد و [[امید]] اقامت در آن را داشته باشد. پس به کلی دنیا را از [[دل]] خود، خارج و یاد آن را از [[قلب]] خود بیرون کرد.<ref>[[امین عظیمی|عظیمی، امین]]، [[زهد از دیدگاه پیامبر اعظم (کتاب)|زهد از دیدگاه پیامبر اعظم]] ص ۵۲.</ref>.

پیامبر اکرم {{صل}} ده سال [[مدیریت]] [[حکومت]] [[مسلمانان]] را بر عهده داشت و امکانات [[حکومتی]] آن [[زمان]] همگی در [[اختیار]] ایشان بود، ولی هرگز بیشتر از دیگران از این امکانات استفاده نکرد، بلکه در بسیاری از موارد کمتر از دیگران نیز بهره برد و هزینه زندگی‌اش بسیار پایین بود. ایشان نه از نیروی [[انسانی]] [[حکومت]] خود و نه از امکانات آن استفاده شخصی نکرد و هرگز کارهای شخصی خود را به دیگران نسپرد.

در شرح حال [[رسول خدا]] {{صل}} گفته‌اند: {{متن حدیث|كَانَ خَفِيفَ الْمَئُونَةِ}}؛ «[[پیامبر]]، بسیار کم‌خرج بود»<ref>حسن بن محمد دیلمی، ارشاد القلوب، ج۱، ص۱۱۵.</ref>. با این حال، بسیار پر کار و شاداب بود و اوقات [[فراغت]] نداشت. [[امیرمؤمنان علی]] {{ع}} درباره استفاده نکردن پیامبر از موقعیت خود چنین می‌فرماید: «روی [[زمین]] می‌نشست و [[غذا]] می‌خورد. با [[فروتنی]] همچون بردگان می‌نشست و با دست خود، [[کفش]] و لباسش را وصله می‌کرد. بر مرکب برهنه سوار می‌شد و حتی کسی را پشت سر خود سوار می‌کرد. روزی پرده‌ای را بر در اتاقش دید که بر آن تصویرهایی بود، همسرش را صدا زد و گفت: آن را از نظرم پنهان کن؛ زیرا هرگاه چشمم به آن می‌افتد، به یاد [[دنیا]] و زرق و برق آن می‌افتم. آن [[حضرت]] با تمام وجود از زرق و برق دنیا روی گرداند و یاد آن را در دلش میراند. سخت علاقه‌مند بود که زینت‌ها و زیورهای [[دنیایی]] از چشمش پنهان گردد تا از آن [[لباس]] [[زیبایی]] تهیه نکند و آن را قرارگاه همیشگی نداند. از این‌رو، آن را از روحش، بیرون، از قلبش، دور و از چشمش پنهان کرد».<ref>{{متن حدیث|لَقَدْ كَانَ {{صل}} يَأْكُلُ عَلَى الْأَرْضِ وَ يَجْلِسُ جِلْسَةَ الْعَبْدِ وَ يَخْصِفُ بِيَدِهِ نَعْلَهُ وَ يَرْقَعُ بِيَدِهِ ثَوْبَهُ وَ يَرْكَبُ الْحِمَارَ الْعَارِيَ وَ يُرْدِفُ خَلْفَهُ وَ يَكُونُ السِّتْرُ عَلَى بَابِ بَيْتِهِ فَتَكُونُ فِيهِ التَّصَاوِيرُ فَيَقُولُ يَا فُلَانَةُ لِإِحْدَى أَزْوَاجِهِ غَيِّبِيهِ عَنِّي فَإِنِّي إِذَا نَظَرْتُ إِلَيْهِ ذَكَرْتُ الدُّنْيَا وَ زَخَارِفَهَا فَأَعْرَضَ عَنِ الدُّنْيَا بِقَلْبِهِ وَ أَمَاتَ ذِكْرَهَا مِنْ نَفْسِهِ وَ أَحَبَّ أَنْ تَغِيبَ زِينَتُهَا عَنْ عَيْنِهِ لِكَيْلَا يَتَّخِذَ مِنْهَا رِيَاشاً وَ لَا يَعْتَقِدَهَا قَرَاراً وَ لَا يَرْجُوَ فِيهَا مُقَاماً فَأَخْرَجَهَا مِنَ النَّفْسِ وَ أَشْخَصَهَا عَنِ الْقَلْبِ وَ غَيَّبَهَا عَنِ الْبَصَرِ وَ كَذَلِكَ مَنْ أَبْغَضَ شَيْئاً أَبْغَضَ أَنْ يَنْظُرَ إِلَيْهِ وَ أَنْ يُذْكَرَ عِنْدَهُ}}نهج البلاغه، خ ۱۶۰، ص۲۲۸ – ۲۲۷.</ref>.<ref>[[امین عظیمی|عظیمی، امین]]، [[زهد از دیدگاه پیامبر اعظم (کتاب)|زهد از دیدگاه پیامبر اعظم]] ص ۵۲.</ref>.

=== [[زهد]] [[یاران پیامبر اکرم]] {{صل}} ===

همان‌گونه که [[رسول اکرم]] {{صل}} [[رفتاری]] زاهدانه و [[زندگی ساده]] و [[بی‌آلایشی]] داشت، [[یاران]] ایشان نیز با [[هم‌نشینی]] با ایشان و درس گرفتن از محضر آن بزرگوار، به مراتب والای [[روحی]] و زهد در [[دنیا]] رسیدند. برخی از آنان مانند [[امام علی]] {{ع}} پا به پای [[پیامبر خدا]] در این وادی [[سلوک]] پیش رفتند. برای مثال، [[پیامبر گرامی اسلام]] درباره زهد [[امیر مؤمنان علی]] {{ع}} و [[ابو ذر]] روایت‌های بسیاری دارد که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:

==== زهد [[حضرت علی]] {{ع}} ====

زهد امیر مؤمنان علی {{ع}}، هم‌پای زهد [[پیامبر اعظم]] {{صل}} است و باید درباره آن کتابی جداگانه نوشته شود. در این مختصر به چند مورد از [[سخنان پیامبر اکرم]] {{صل}} درباره [[زهد امام]] علی {{ع}} اشاره می‌کنیم.

# '''بهره‌مند از [[زیباترین]] [[زینت]]''': [[پیامبر اکرم]] {{صل}} به علی {{ع}} فرمود: «ای علی! همانا [[خدا]] تو را به زینتی آراسته است که به زینتی زیباتر از آن [[بندگان]] را نمی‌آراید، تو را در دنیا به زهد زینت داده و به گونه‌ای پرورده است که نه تو به دنیا نزدیک می‌شوی و نه دنیا می‌تواند به تو نزدیک شود و [[دوستی]] با [[نیازمندان]] را روزی تو کرده است».<ref>{{متن حدیث|يَا عَلِيُّ إِنَّ اللَّهَ قَدْ زَيَّنَكَ بِزِينَةٍ لَمْ يُزَيِّنِ الْعِبَادَ بِزِينَةٍ أَحَبَّ إِلَى اللَّهِ مِنْهَا زَيَّنَكَ بِالزُّهْدِ فِي الدُّنْيَا وَ جَعَلَكَ لَا تَرْزَأُ مِنْهَا شَيْئاً وَ لَا تَرْزَأُ مِنْكَ شَيْئاً وَ وَهَبَ لَكَ حُبَّ الْمَسَاكِينِ}}؛ بحار الانوار، ج۲۰، ص۲۸.</ref>.

# '''برخوردار از زهد یحیی''': [[حضرت یحیی]] {{ع}} در زهد و [[سخت‌گیری]] به خود در میان [[پیامبران]] نمونه و مثل است. [[جبرئیل امین]] در [[ستایش]] زهد امام علی {{ع}} به [[رسول خدا]] {{صل}} عرض کرد: «ای محمد! اگر میل داری به روی عیسی {{ع}} و عبادتش و زهد یحیی {{ع}} و اطاعتش و [[ملک]] سلیمان و سخاوتش بنگری، به چهره [[علی بن ابیطالب]] {{ع}} نگاه کن».<ref>{{متن حدیث|يَا مُحَمَّدُ إِنِ اشْتَقْتَ إِلَى وَجْهِ عِيسَى وَ عِبَادَتِهِ وَ زُهْدِ يَحْيَى وَ طَاعَتِهِ وَ مُلْكِ سُلَيْمَانَ، وَ سَخَاوَتِهِ فَانْظُرْ إِلَى وَجْهِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ {{ع}}}}؛ بحار الانوار، ج۳۹، ص۹۸.</ref>.

# '''[[ثابت‌قدم]] در [[سیره]] زاهدانه [[نبوی]]''': پس از [[رسول اکرم]] {{صل}}، بسیاری از [[مسلمانان]] از سیره زاهدانه آن [[حضرت]] دور شدند و به [[دنیاپرستی]] روی آوردند. [[پیامبر خدا]] در [[کلامی]]، این [[مصیبت]] [[معنوی]] را به [[حضرت علی]] {{ع}} یادآور می‌شود و از آن حضرت درباره آن [[روزگار]] چنین می‌پرسد: «ای علی! چگونه خواهی بود زمانی که ببینی [[مردم]] درباره [[آخرت]] [[زهد]] می‌ورزند و طالب [[دنیا]] هستند و [[میراث]] گذشتگان را با [[حرص]] و ولع می‌خورند و [[مال]] و [[ثروت]] را بسیار [[دوست]] دارند و [[دین خدا]] را مایه [[فریب]] دیگران و ثروت را در دست هم می‌گردانند». علی {{ع}} فرمود: «آنان را با آنچه [[انتخاب]] کرده‌اند، تنها می‌گذارم و [[خدا]] و رسولش و [[خانه]] آخرت را بر می‌گزینم و بر مصیبت‌های دنیا [[صبر]] می‌کنم تا ان‌شاءالله شما را [[دیدار]] کنم». [[پیامبر]] فرمود: «در آن صورت بی‌شک، [[هدایت]] شده‌ای»<ref>بحار الانوار، ج۲۹، ص۴۶۳.</ref>.<ref>[[امین عظیمی|عظیمی، امین]]، [[زهد از دیدگاه پیامبر اعظم (کتاب)|زهد از دیدگاه پیامبر اعظم]] ص ۵۴.</ref>.

==== زهد [[ابوذر]] ====

[[ابوذر غفاری]]، از [[اصحاب]] بزرگ [[رسول خدا]] {{صل}}، بی‌آلایش‌ترین [[زندگی]] را در [[طول عمر]] خود داشت و همه علایق مادی را از خود دور کرده بود. پیامبر خدا {{صل}} درباره زهد ابوذر فرمود: {{متن حدیث|مَنْ أَرَادَ أَنْ يَنْظُرَ إِلَى زُهْدِ عِيسَى ابْنِ مَرْيَمَ {{ع}} فَلْيَنْظُرْ إِلَى زُهْدِ أَبِي ذَرٍّ}} «هر که می‌خواهد زهد [[عیسی بن مریم]] {{ع}} را ببیند، به ابوذر بنگرد»<ref>بحار الانوار، ج۲۲، ص۳۴۳.</ref>.