سوره ص در علوم قرآنی: تفاوت میان نسخه‌ها

{{مدخل مرتبط

| موضوع مرتبط = سوره ص

| عنوان مدخل  = سوره ص

| مداخل مرتبط = [[سوره ص در علوم قرآنی]]

| پرسش مرتبط  =  

== مقدمه ==

سی و هشتمین [[سوره]] به ترتیب [[مصحف]] و نزول، نازل شده در [[مکه]] با موضوعات [[قرآن]]، [[توحید]]، احوال [[منکران]]، داستان برخی [[پیامبران]] و برخی [[اقوام]] پیشین. این سوره، بیستمین سوره‌ای است که با [[حروف مقطعه]] آغاز می‌گردد. و سومین سوره‌ای است که با [[سوگند]] شروع می‌شود. به نظر [[قاریان]] [[کوفه]] دارای ۸۸ [[آیه]] است. و ۷۳۵ کلمه و ۳۰۶۱ حرف دارد. دهمین سوره از سوره‌های چهارده‌گانه «[[سجده]]» است که آیه {{متن قرآن|قَالَ لَقَدْ ظَلَمَكَ بِسُؤَالِ نَعْجَتِكَ إِلَى نِعَاجِهِ وَإِنَّ كَثِيرًا مِنَ الْخُلَطَاءِ لَيَبْغِي بَعْضُهُمْ عَلَى بَعْضٍ إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَقَلِيلٌ مَا هُمْ وَظَنَّ دَاوُودُ أَنَّمَا فَتَنَّاهُ فَاسْتَغْفَرَ رَبَّهُ وَخَرَّ رَاكِعًا وَأَنَابَ}}<ref>«(داود) گفت: بی‌گمان او با خواستن میش تو برای افزودن به میش‌های خویش، به تو ستم کرده است و بسیاری از همکاران بر یکدیگر ستم روا می‌دارند جز آنان که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند و آنان اندکند؛ و داود دانست که ما او را آزموده‌ایم و از پروردگار خویش آمرزش خواست و به سجده درافتاد و (به سوی ما) بازگشت» سوره ص، آیه ۲۴.</ref> سجده [[مستحب]] دارد.

محتوای این سوره عبارتند از: قرآن و ذکر، قرآن متضمن ذکر و یادآوری است، توحید، احوال منکران و اظهارات [[مشرکان]] در مورد قرآن و [[لزوم]] [[تدبر در قرآن]]، اشاره به داستان [[حضرت داوود]] {{ع}} و فرزندش [[حضرت سلیمان]] {{ع}}، داستان [[حضرت ایوب]] {{ع}} و [[صبر]] و [[پایداری]] او در برابر [[شداید]]، وصف حال دو گروه [[پرهیزکاران]] و بدکاران و [[جنگ]] و [[ستیز]] [[دوزخیان]] با یکدیگر، داستان [[خلقت آدم]]، [[فرشتگان]] و [[شیطان]] و مطرود شدن شیطان به علت [[سرپیچی]] از [[فرمان الهی]] و سوگند او بر اغوای [[بشر]]، یاد و [[تجلیل]] [[خداوند]] از پیامبران خود - ابراهیم، [[اسماعیل]]، [[اسحاق]]، [[یعقوب]]، [[الیسع]] و ذوالکفل‌{{عم}} و اشاره به سرگذشت عبرت‌انگیز اقوام و [[ملل]] گذشته مانند [[قوم نوح]]، [[قوم عاد]] و [[ثمود]]، [[قوم لوط]]، [[فرعون]] و [[اصحاب الایکه]].

از جهت ساختاری گفتمان این سوره پیرامون [[رسول خدا]] {{صل}} دور می‌زند و این که [[حضرت محمد]] {{صل}} با ذکری از ناحیه [[خدا]] که بر او نازل شده است [[مردم]] را [[انذار]] می‌کند و به سوی [[توحید]] و [[اخلاص]] در [[بندگی]] [[خدای تعالی]] [[دعوت]] می‌نمایند؛ لذا سوره شروع می‌شود با این مطلب که [[کفار]] به [[عزت]] خیالی خود می‌بالند و به همین جهت دست از [[دشمنی]] با [[رسول الله]] برنداشته از [[پیروی]] و [[ایمان]] به او [[استکبار]] می‌ورزند و مردم را هم از این که به او ایمان بیاورند جلوگیری کرده و به این منظور سخنانی [[باطل]] می‌گویند و آنگاه آن سخنان را در فصلی جداگانه رد می‌کند. پس از آن [[رسول الله]] {{صل}} را امر به [[صبر]] نموده و سرگذشت [[بندگان]] توبه‌کار و «اواب» خود را به یادش می‌آورد و نیز سرگذشت جمعی از بندگان «اواب» [[خدا]] را به یاد آورد که همواره در هنگام [[هجوم]] حوادث ناملایم، به خدا مراجعه می‌کردند. و از این عده نام نُه نفر از [[انبیا]] را ذکر کرده که عبارتند از:

# [[داوود]]

# [[سلیمان]]

# [[ایوب]]

# [[ابراهیم]]

# [[اسحاق]]

# [[یعقوب]]

# [[اسماعیل]]

# [[الیسع]]

# [[ذوالکفل]].

آنگاه [[عاقبت]] کار [[مردم]] باتقوی و سرانجام [[طاغیان]] را خاطرنشان می‌نماید. سپس [[حضرت محمد]] {{صل}} را دستور می‌دهد به این که [[مأموریت]] خود را نسبت به [[انذار]] مردم انجام دهد و مردم را به سوی [[توحید]] [[دعوت]] کند و نیز در فصلی دیگر می‌فرماید: که خدا از همان [[روز]] نخست که به [[ملائکه]] [[امر]] کرد تا برای [[آدم]] [[سجده]] کنند و [[شیطان]] [[امتناع]] کرد، این قضای حتمی را محقق شده می‌دانست که سرانجام [[پیروان]] [[شیطان]] و خود او به [[آتش]] منتهی شود.

بخش آیات ۴۱ - ۴۸: این آیات متعرض سومین داستانی است که [[رسول خدا]] {{صل}} [[مأمور]] شده به یاد آنها باشد و در نتیجه صبر کند و آن عبارت است از: داستان [[ایوب]] [[پیغمبر]] {{صل}} و [[محنت]] و گرفتاری‌هایی که [[خدا]] برایش پیش آورد تا او را بیازماید. و سپس رفع آن [[گرفتاری‌ها]] و [[عافیت]] بخشیدن خدا و عطای او را ذکر کرده و سپس دستور می‌دهد تا ابراهیم و پنج نفر از [[ذریه]] او از [[انبیا]] را به یاد آورد.

بخش آیات ۶۵ - ۸۸: این آیات آخرین بخش [[سوره]] است که مشتمل بر چند نکته است: اول آنکه به [[پیامبر]] {{صل}} دستور می‌دهد که انذارهای خود را و [[دعوت]] به سوی [[توحید]] را به مردم [[ابلاغ]] فرماید. و دیگر این که ابلاغ کند که [[اعراض]] از [[حق]] و پیروی [[شیطان]]، کار [[آدمی]] را به [[عذاب]] [[دوزخ]] منتهی می‌سازد، عذابی که قضای حتمی [[خداوند]] در حق شیطان و [[پیروان]] او می‌باشد.

== نکات سوره ==

آیاتی که متعرض داستان آمدن دو [[متخاصم]] نزد [[داوود]] {{ع}} است بیش از این نمی‌رساند که این داستان صحنه‌ای بوده که [[خدای تعالی]] برای [[آزمایش]] داوود در عالم [[تمثل]] به وی نشان داده تا او را به [[تربیت الهی]] [[تربیت]] کند و [[راه و رسم]] [[داوری]] عادلانه را به وی بیاموزد، تا در نتیجه هیچ وقت مرتکب [[جور]] در حکم نگشته و از راه [[عدل]] [[منحرف]] نگردد. این آن معنایی است که از [[آیات]] این داستان فهمیده می‌شود و اما زوایدی که در غالب [[روایات]] یا در [[تورات]] هست، یعنی داستان اوریا و همسرش، مطالبی است که ساحت [[مقدس]] [[انبیا]] از آن منزه است.

داستان ایوب در [[قرآن کریم]] به جز این نیامده که: خدای تعالی او را به [[ناراحتی]] جسمی و به داغ [[فرزندان]] [[مبتلا]] نمود و سپس، هم عافیتش داد و هم، فرزندانش را و مثل آنان را به وی برگردانید. و این کار را به مقتضای [[رحمت]] خود و نیز به این منظور کرد تا سرگذشت او مایه [[تذکر]] [[عابدان]] باشد. ثنای [[جمیل]] خدای تعالی نسبت به آن جناب: خدای تعالی ایوب {{ع}} را در زمره انبیا و از [[ذریه ابراهیم]] شمرده و نهایت درجه ثنا را بر او خوانده و در [[سوره ص]] او را [[صابر]]، [[بهترین]] [[معبد]] و اواب و بازگشت کننده به سوی [[پروردگار]] خوانده است.

[[خدای سبحان]] «[[الیسع]]» و «[[ذوالکفل]]» را نیز از انبیا شمرده و بر آن دو ثنا خوانده و آنها را از [[اخیار]] و [[نیکان]] معرفی فرموده و «ذوالکفل» را از [[صابران]] شمرده است. در روایات هم، نامی از این دو [[پیغمبر]] دیده می‌شود. در بحار از کتاب [[احتجاج]] و کتاب [[توحید]] و کتاب [[عیون]]، در ضمن خبری طولانی که [[حسن بن محمد]] نوفلی آن را از [[حضرت رضا]] {{ع}} نقل کرده آمده است: آن جناب در ضمن [[احتجاج]] علیه [[جاثلیق]] [[نصاری]] به اینجا رسید که فرمود: [[یسع]] همان کارهایی را می‌کرد که عیسی {{ع}} می‌کرد، یعنی او نیز روی آب راه می‌رفت و [[مردگان]] را زنده می‌کرد و [[کور]] مادرزاد و [[بیمار]] برصی را [[شفا]] می‌داد با این تفاوت که [[امت]] او قائل به خدایی او نشدند و شما قائل به خدایی [[مسیح]] {{ع}} شدید. و از [[قصص]] الانبیاء نقل شده که [[صدوق]] از دقاق از [[اسدی]] از [[سهل]] از [[عبدالعظیم حسنی]] {{ع}} [[روایت]] کرده که فرمود: نامه‌هایی به [[امام جواد]] {{ع}} نوشتم و در آن از [[ذوالکفل]] پرسیدم که نامش چه بود؟ و آیا از [[مرسلین]] بود یا خیر؟ در جوابم نوشت: [[خدای عزوجل]] [[صد و بیست و چهار هزار پیغمبر]] فرستاد که [[سیصد و سیزده نفر]] آنان مرسل بودند و ذوالکفل یکی از آن مرسلین است که بعد از [[سلیمان بن داوود]] می‌زیست و در میان [[مردم]] مانند [[داوود]] {{ع}} [[قضاوت]] می‌کرد و جز برای خدای عزوجل [[خشم]] نکرد و نام شریفش «[[عویدیا]]» بود و او همان است که خدای عزوجل در کتاب عزیزش نامش را برده و فرموده است: {{متن قرآن|وَاذْكُرْ إِسْمَاعِيلَ وَالْيَسَعَ وَذَا الْكِفْلِ وَكُلٌّ مِنَ الْأَخْيَارِ}}<ref>«و از اسماعیل و الیسع و ذو الکفل یاد کن و همه از نیکان بودند» سوره ص، آیه ۴۸.</ref>.

== [[آیات]] مشهور [[سیاسی]] و [[عرفانی]] ==

== منابع ==

== پانویس ==