سوره ممتحنه در علوم قرآنی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-''']] ==پانویس== {{پانویس}} +''']] {{پایان منابع}} == پانویس == {{پانویس}})) |
|||
| (۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = سوره ممتحنه | |||
| عنوان مدخل = سوره ممتحنه | |||
| مداخل مرتبط = [[سوره ممتحنه در علوم قرآنی]] | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
«ممتحنه» به‌معنای [[زن]] [[امتحان]] شده است. در [[آیه]] {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا جَاءَكُمُ الْمُؤْمِنَاتُ مُهَاجِرَاتٍ فَامْتَحِنُوهُنَّ اللَّهُ أَعْلَمُ بِإِيمَانِهِنَّ فَإِنْ عَلِمْتُمُوهُنَّ مُؤْمِنَاتٍ فَلَا تَرْجِعُوهُنَّ إِلَى الْكُفَّارِ لَا هُنَّ حِلٌّ لَهُمْ وَلَا هُمْ يَحِلُّونَ لَهُنَّ وَآتُوهُمْ مَا أَنْفَقُوا وَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ أَنْ تَنْكِحُوهُنَّ إِذَا آتَيْتُمُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ وَلَا تُمْسِكُوا بِعِصَمِ الْكَوَافِرِ وَاسْأَلُوا مَا أَنْفَقْتُمْ وَلْيَسْأَلُوا مَا أَنْفَقُوا ذَلِكُمْ حُكْمُ اللَّهِ يَحْكُمُ بَيْنَكُمْ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ}}<ref>«ای مؤمنان! چون زنان مؤمن هجرت‌کنان نزد شما بیایند، (ایمان) آنان را بیازمایید، خداوند به ایمان آنان داناتر است پس اگر آنان را مؤمن دانستید به سوی کافران بازنگردانید که ایشان برای آنان و آنان برای ایشان حلال نیستند و آنچه (آن کافران) هزینه کرده‌اند به آنها بپردازید و هر گاه مهر آنان را بدهید گناهی بر شما نیست که آنان را به همسری درآورید و به پیوند (پیشین خود با) زنان کافر پایبند نباشید و (اگر زنان شما نزد آنها بروند) کابین آنان را بخواهید و آنها نیز می‌توانند کابینی که (به زنانشان) داده‌اند (از شما) بخواهند؛ این حکم خداوند است که در میان شما داوری می‌کند و خداوند دانایی فرزانه است» سوره ممتحنه، آیه ۱۰.</ref>. نام [[سوره]] نیز از همین آیه گرفته شده است. | «ممتحنه» به‌معنای [[زن]] [[امتحان]] شده است. در [[آیه]] {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا جَاءَكُمُ الْمُؤْمِنَاتُ مُهَاجِرَاتٍ فَامْتَحِنُوهُنَّ اللَّهُ أَعْلَمُ بِإِيمَانِهِنَّ فَإِنْ عَلِمْتُمُوهُنَّ مُؤْمِنَاتٍ فَلَا تَرْجِعُوهُنَّ إِلَى الْكُفَّارِ لَا هُنَّ حِلٌّ لَهُمْ وَلَا هُمْ يَحِلُّونَ لَهُنَّ وَآتُوهُمْ مَا أَنْفَقُوا وَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ أَنْ تَنْكِحُوهُنَّ إِذَا آتَيْتُمُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ وَلَا تُمْسِكُوا بِعِصَمِ الْكَوَافِرِ وَاسْأَلُوا مَا أَنْفَقْتُمْ وَلْيَسْأَلُوا مَا أَنْفَقُوا ذَلِكُمْ حُكْمُ اللَّهِ يَحْكُمُ بَيْنَكُمْ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ}}<ref>«ای مؤمنان! چون زنان مؤمن هجرت‌کنان نزد شما بیایند، (ایمان) آنان را بیازمایید، خداوند به ایمان آنان داناتر است پس اگر آنان را مؤمن دانستید به سوی کافران بازنگردانید که ایشان برای آنان و آنان برای ایشان حلال نیستند و آنچه (آن کافران) هزینه کرده‌اند به آنها بپردازید و هر گاه مهر آنان را بدهید گناهی بر شما نیست که آنان را به همسری درآورید و به پیوند (پیشین خود با) زنان کافر پایبند نباشید و (اگر زنان شما نزد آنها بروند) کابین آنان را بخواهید و آنها نیز می‌توانند کابینی که (به زنانشان) داده‌اند (از شما) بخواهند؛ این حکم خداوند است که در میان شما داوری می‌کند و خداوند دانایی فرزانه است» سوره ممتحنه، آیه ۱۰.</ref>. نام [[سوره]] نیز از همین آیه گرفته شده است. | ||
این سوره متعرض مسأله [[دوستی]] [[مؤمنین]] با [[کفار]] است، و از آن به [[سختی]] [[نهی]] می‌کند، هم در ابتدای سوره متعرض آنست، و هم در آخرش، و در خلال آیاتش متعرض احکامی در باره [[هجرت]]، [[بیعت]] و [[ایمان]] [[زنان]] [[مسلمان]]، مرز | این سوره متعرض مسأله [[دوستی]] [[مؤمنین]] با [[کفار]] است، و از آن به [[سختی]] [[نهی]] می‌کند، هم در ابتدای سوره متعرض آنست، و هم در آخرش، و در خلال آیاتش متعرض احکامی در باره [[هجرت]]، [[بیعت]] و [[ایمان]] [[زنان]] [[مسلمان]]، مرز دوستی‌ها و [[دشمنی‌ها]] و [[سیاست خارجی]] [[مؤمنان]] درباره [[دشمن]] و برخی مسائل [[تربیتی]] بیان شده است. این سوره در [[سال دهم هجرت]] در [[مدینه]] نازل شد. | ||
==ویژگی‌های [[سوره ممتحنه]]== | == ویژگی‌های [[سوره ممتحنه]] == | ||
#سیزده آیه، ۳۴۰ یا ۳۴۸ کلمه و ۱۵۱۰ یا ۱۵۶۰ حرف دارد. | # سیزده آیه، ۳۴۰ یا ۳۴۸ کلمه و ۱۵۱۰ یا ۱۵۶۰ حرف دارد. | ||
#در | # در ترتیب نزول، نود و یکمین و در [[قرآن]] شصتمین سوره آن است. | ||
#پس از [[سوره احزاب]] و پیش از [[سوره نساء]] در [[مکه]] نازل شد و هیچ آیه مکی ندارد. | # پس از [[سوره احزاب]] و پیش از [[سوره نساء]] در [[مکه]] نازل شد و هیچ آیه مکی ندارد. | ||
#از نظر کمّیّت از سوره‌های مفصّل و از نوع طوال آن و شامل حدود یک چهارم یک [[حزب]] است. | # از نظر کمّیّت از سوره‌های مفصّل و از نوع طوال آن و شامل حدود یک چهارم یک [[حزب]] است. | ||
#گفته شده است سه [[آیه]] [[منسوخ]] دارد. | # گفته شده است سه [[آیه]] [[منسوخ]] دارد. | ||
==[[احکام فقهی]] [[سوره]]== | == [[احکام فقهی]] [[سوره]] == | ||
#منع [[دوستی]] با | # منع [[دوستی]] با دشمنان اسلام؛ | ||
#جواز | # جواز ارتباط با کافرانی که سر [[جنگ]] و [[توطئه]] با [[مسلمانان]] را ندارند؛ | ||
# [[حرمت]] [[ازدواج]] [[زنان]] [[مسلمان]] با [[کافران]]؛ | # [[حرمت]] [[ازدواج]] [[زنان]] [[مسلمان]] با [[کافران]]؛ | ||
#حرمت ازدواج مردان مسلمان با زنان [[کافر]]. | # حرمت ازدواج مردان مسلمان با زنان [[کافر]]. | ||
==سایر مطالب [[سوره ممتحنه]]== | == سایر مطالب [[سوره ممتحنه]] == | ||
# [[استقلال فکری]] و [[سیاسی]] [[اسلام]] بر مبنای [[حبّ]] و | # [[استقلال فکری]] و [[سیاسی]] [[اسلام]] بر مبنای [[حبّ]] و بغض فی الله؛ | ||
# [[حضرت ابراهیم]]{{ع}} و [[حضرت محمد]]{{صل}} دو [[اسوه]] برای [[بشر]]؛ | # [[حضرت ابراهیم]] {{ع}} و [[حضرت محمد]] {{صل}} دو [[اسوه]] برای [[بشر]]؛ | ||
# [[بیعت]] زنان با [[پیامبر]]{{صل}} پس از [[فتح مکه]]؛ | # [[بیعت]] زنان با [[پیامبر]] {{صل}} پس از [[فتح مکه]]؛ | ||
# [[امتحان]] زنان [[مهاجر]]<ref>طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر | # [[امتحان]] زنان [[مهاجر]]<ref>طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، جلد۱۹،صفحه ۲۲۶؛ فیروز آبادی، محمد بن یعقوب، بصائرذوی التمییزفی لطائف الکتاب العزیز، جلد۱،صفحه ۴۶۰؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، جلد۲۴،صفحه ۳؛ زرکشی، محمد بن بهادر، البرهان فی علوم القرآن(باحاشیه)، جلد۱،صفحه ۱۹۴؛ جمعی از محققان، علوم القرآن عندالمفسرین، جلد۱،صفحه ۳۱۷؛ رامیار، محمود، تاریخ قرآن، صفحه ۵۸۷؛ سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، الاتقان فی علوم القرآن، جلد۱،صفحه ۱۹۵و۴۳و۴۱؛ هاشم زاده هریسی، هاشم، شناخت سوره‌های قرآن، صفحه ۴۲۸</ref>.<ref>[[فرهنگ‌نامه علوم قرآنی (کتاب)|فرهنگ نامه علوم قرآنی]]، ص:۳۰۸۹.</ref> | ||
==اسامی سوره ممتحنه== | == اسامی سوره ممتحنه == | ||
سوره ممتحنه سه نام دارد: | سوره ممتحنه سه نام دارد: | ||
#'''[[مودت]]:''' کلمه «مودت» دوبار در آیه نخست و یک بار در آیه {{متن قرآن|عَسَى اللَّهُ أَنْ يَجْعَلَ بَيْنَكُمْ وَبَيْنَ الَّذِينَ عَادَيْتُمْ مِنْهُمْ مَوَدَّةً وَاللَّهُ قَدِيرٌ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ}}<ref>«امید است خداوند میان شما و کسانی از آنان که با هم دشمنی دارید دوستی اندازد و خداوند تواناست و خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره ممتحنه، آیه ۷.</ref> به کار رفته است؛ آیه {{متن قرآن|عَسَى اللَّهُ أَنْ يَجْعَلَ بَيْنَكُمْ وَبَيْنَ الَّذِينَ عَادَيْتُمْ مِنْهُمْ مَوَدَّةً وَاللَّهُ قَدِيرٌ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ}}<ref>«امید است خداوند میان شما و کسانی از آنان که با هم دشمنی دارید دوستی اندازد و خداوند تواناست و خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره ممتحنه، آیه ۷.</ref>[[دوستی]] مسلمانان با دشمنان اسلام را [[پیش‌بینی]] می‌کند که پس از فتح مکه رخ داد و [[قریش]] [[ایمان]] آوردند و [[دشمنی]] آنان با مسلمانان، به دوستی تبدیل شد. این آیه، یکی از [[اخبار غیبی]] [[قرآن]] است. چون واژه «[[مودت]]» سه مرتبه در [[سوره ممتحنه]] به کار رفته و حاوی [[پیام]] و [[دستوری]] [[سیاسی]] است، برای نام سوره ممتحنه [[انتخاب]] شده است. | # '''[[مودت]]:''' کلمه «مودت» دوبار در آیه نخست و یک بار در آیه {{متن قرآن|عَسَى اللَّهُ أَنْ يَجْعَلَ بَيْنَكُمْ وَبَيْنَ الَّذِينَ عَادَيْتُمْ مِنْهُمْ مَوَدَّةً وَاللَّهُ قَدِيرٌ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ}}<ref>«امید است خداوند میان شما و کسانی از آنان که با هم دشمنی دارید دوستی اندازد و خداوند تواناست و خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره ممتحنه، آیه ۷.</ref> به کار رفته است؛ آیه {{متن قرآن|عَسَى اللَّهُ أَنْ يَجْعَلَ بَيْنَكُمْ وَبَيْنَ الَّذِينَ عَادَيْتُمْ مِنْهُمْ مَوَدَّةً وَاللَّهُ قَدِيرٌ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ}}<ref>«امید است خداوند میان شما و کسانی از آنان که با هم دشمنی دارید دوستی اندازد و خداوند تواناست و خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره ممتحنه، آیه ۷.</ref>[[دوستی]] مسلمانان با دشمنان اسلام را [[پیش‌بینی]] می‌کند که پس از فتح مکه رخ داد و [[قریش]] [[ایمان]] آوردند و [[دشمنی]] آنان با مسلمانان، به دوستی تبدیل شد. این آیه، یکی از [[اخبار غیبی]] [[قرآن]] است. چون واژه «[[مودت]]» سه مرتبه در [[سوره ممتحنه]] به کار رفته و حاوی [[پیام]] و [[دستوری]] [[سیاسی]] است، برای نام سوره ممتحنه [[انتخاب]] شده است. | ||
#'''[[امتحان]]:''' در [[آیه]] {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا جَاءَكُمُ الْمُؤْمِنَاتُ مُهَاجِرَاتٍ فَامْتَحِنُوهُنَّ اللَّهُ أَعْلَمُ بِإِيمَانِهِنَّ فَإِنْ عَلِمْتُمُوهُنَّ مُؤْمِنَاتٍ فَلَا تَرْجِعُوهُنَّ إِلَى الْكُفَّارِ لَا هُنَّ حِلٌّ لَهُمْ وَلَا هُمْ يَحِلُّونَ لَهُنَّ وَآتُوهُمْ مَا أَنْفَقُوا وَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ أَنْ تَنْكِحُوهُنَّ إِذَا آتَيْتُمُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ وَلَا تُمْسِكُوا بِعِصَمِ الْكَوَافِرِ وَاسْأَلُوا مَا أَنْفَقْتُمْ وَلْيَسْأَلُوا مَا أَنْفَقُوا ذَلِكُمْ حُكْمُ اللَّهِ يَحْكُمُ بَيْنَكُمْ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ}}<ref>«ای مؤمنان! چون زنان مؤمن هجرت‌کنان نزد شما بیایند، (ایمان) آنان را بیازمایید، خداوند به ایمان آنان داناتر است پس اگر آنان را مؤمن دانستید به سوی کافران بازنگردانید که ایشان برای آنان و آنان برای ایشان حلال نیستند و آنچه (آن کافران) هزینه کرده‌اند به آنها بپردازید و هر گاه مهر آنان را بدهید گناهی بر شما نیست که آنان را به همسری درآورید و به پیوند (پیشین خود با) زنان کافر پایبند نباشید و (اگر زنان شما نزد آنها بروند) کابین آنان را بخواهید و آنها نیز می‌توانند کابینی که (به زنانشان) داده‌اند (از شما) بخواهند؛ این حکم خداوند است که در میان شما داوری می‌کند و خداوند دانایی فرزانه است» سوره ممتحنه، آیه ۱۰.</ref> از [[رسول خدا]]{{صل}} خواسته شده است [[زنان]] [[مهاجر]] را امتحان کند تا معلوم شود ترک شوهران و مهاجرتشان از [[مکه]] به [[مدینه]] با [[انگیزه]] [[ایمان به خدا]] بوده یا علت دیگری داشته است، تا به تناسب آن در نگه‌داشتن یا برگرداندن آنان به شوهرانشان [[تصمیم]] بگیرد؛ لذا این [[سوره]] «امتحان» نیز نامیده شده است. | # '''[[امتحان]]:''' در [[آیه]] {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا جَاءَكُمُ الْمُؤْمِنَاتُ مُهَاجِرَاتٍ فَامْتَحِنُوهُنَّ اللَّهُ أَعْلَمُ بِإِيمَانِهِنَّ فَإِنْ عَلِمْتُمُوهُنَّ مُؤْمِنَاتٍ فَلَا تَرْجِعُوهُنَّ إِلَى الْكُفَّارِ لَا هُنَّ حِلٌّ لَهُمْ وَلَا هُمْ يَحِلُّونَ لَهُنَّ وَآتُوهُمْ مَا أَنْفَقُوا وَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ أَنْ تَنْكِحُوهُنَّ إِذَا آتَيْتُمُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ وَلَا تُمْسِكُوا بِعِصَمِ الْكَوَافِرِ وَاسْأَلُوا مَا أَنْفَقْتُمْ وَلْيَسْأَلُوا مَا أَنْفَقُوا ذَلِكُمْ حُكْمُ اللَّهِ يَحْكُمُ بَيْنَكُمْ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ}}<ref>«ای مؤمنان! چون زنان مؤمن هجرت‌کنان نزد شما بیایند، (ایمان) آنان را بیازمایید، خداوند به ایمان آنان داناتر است پس اگر آنان را مؤمن دانستید به سوی کافران بازنگردانید که ایشان برای آنان و آنان برای ایشان حلال نیستند و آنچه (آن کافران) هزینه کرده‌اند به آنها بپردازید و هر گاه مهر آنان را بدهید گناهی بر شما نیست که آنان را به همسری درآورید و به پیوند (پیشین خود با) زنان کافر پایبند نباشید و (اگر زنان شما نزد آنها بروند) کابین آنان را بخواهید و آنها نیز می‌توانند کابینی که (به زنانشان) داده‌اند (از شما) بخواهند؛ این حکم خداوند است که در میان شما داوری می‌کند و خداوند دانایی فرزانه است» سوره ممتحنه، آیه ۱۰.</ref> از [[رسول خدا]] {{صل}} خواسته شده است [[زنان]] [[مهاجر]] را امتحان کند تا معلوم شود ترک شوهران و مهاجرتشان از [[مکه]] به [[مدینه]] با [[انگیزه]] [[ایمان به خدا]] بوده یا علت دیگری داشته است، تا به تناسب آن در نگه‌داشتن یا برگرداندن آنان به شوهرانشان [[تصمیم]] بگیرد؛ لذا این [[سوره]] «امتحان» نیز نامیده شده است. | ||
#'''مرأة:''' [[سبب نزول]] این سوره، داستان یک [[زن]] بوده و مسئله [[آزمایش]] زنان مهاجر به‌منظور روشن شدن انگیزه آنان از [[هجرت به مدینه]] در این سوره آمده است؛ لذا آن را سوره «مرأة» (سوره[[زن]]) گفته‌اند<ref>فیروز آبادی، محمد بن | # '''مرأة:''' [[سبب نزول]] این سوره، داستان یک [[زن]] بوده و مسئله [[آزمایش]] زنان مهاجر به‌منظور روشن شدن انگیزه آنان از [[هجرت به مدینه]] در این سوره آمده است؛ لذا آن را سوره «مرأة» (سوره[[زن]]) گفته‌اند<ref>فیروز آبادی، محمد بن یعقوب، ،بصائرذوی التمییزفی لطائف الکتاب العزیز، جلد۱،صفحه ۶۴۰؛ سخاوی، علی بن محمد، ،جمال القراء و کمال الاقراء، جلد۱،صفحه ۱۸۲؛ رامیار، محمود، تاریخ قرآن، صفحه ۵۸۷؛ سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، الاتقان فی علوم القرآن، جلد۱،صفحه ۱۹۵</ref>.<ref>[[فرهنگ‌نامه علوم قرآنی (کتاب)|فرهنگ نامه علوم قرآنی]]، ص:۸۰۸.</ref> | ||
==منابع== | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده: 9030760879.jpg|22px]] [[فرهنگ‌نامه علوم قرآنی (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه علوم قرآنی''']] | # [[پرونده: 9030760879.jpg|22px]] [[فرهنگ‌نامه علوم قرآنی (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه علوم قرآنی''']] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۶ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۰۹:۵۶
این مدخل زیرشاخهٔ بحث سوره ممتحنه است. سوره ممتحنه از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: سوره ممتحنه در علوم قرآنی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
«ممتحنه» به‌معنای زن امتحان شده است. در آیه ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا جَاءَكُمُ الْمُؤْمِنَاتُ مُهَاجِرَاتٍ فَامْتَحِنُوهُنَّ اللَّهُ أَعْلَمُ بِإِيمَانِهِنَّ فَإِنْ عَلِمْتُمُوهُنَّ مُؤْمِنَاتٍ فَلَا تَرْجِعُوهُنَّ إِلَى الْكُفَّارِ لَا هُنَّ حِلٌّ لَهُمْ وَلَا هُمْ يَحِلُّونَ لَهُنَّ وَآتُوهُمْ مَا أَنْفَقُوا وَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ أَنْ تَنْكِحُوهُنَّ إِذَا آتَيْتُمُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ وَلَا تُمْسِكُوا بِعِصَمِ الْكَوَافِرِ وَاسْأَلُوا مَا أَنْفَقْتُمْ وَلْيَسْأَلُوا مَا أَنْفَقُوا ذَلِكُمْ حُكْمُ اللَّهِ يَحْكُمُ بَيْنَكُمْ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ﴾[۱]. نام سوره نیز از همین آیه گرفته شده است.
این سوره متعرض مسأله دوستی مؤمنین با کفار است، و از آن به سختی نهی می‌کند، هم در ابتدای سوره متعرض آنست، و هم در آخرش، و در خلال آیاتش متعرض احکامی در باره هجرت، بیعت و ایمان زنان مسلمان، مرز دوستی‌ها و دشمنی‌ها و سیاست خارجی مؤمنان درباره دشمن و برخی مسائل تربیتی بیان شده است. این سوره در سال دهم هجرت در مدینه نازل شد.
ویژگی‌های سوره ممتحنه
- سیزده آیه، ۳۴۰ یا ۳۴۸ کلمه و ۱۵۱۰ یا ۱۵۶۰ حرف دارد.
- در ترتیب نزول، نود و یکمین و در قرآن شصتمین سوره آن است.
- پس از سوره احزاب و پیش از سوره نساء در مکه نازل شد و هیچ آیه مکی ندارد.
- از نظر کمّیّت از سوره‌های مفصّل و از نوع طوال آن و شامل حدود یک چهارم یک حزب است.
- گفته شده است سه آیه منسوخ دارد.
احکام فقهی سوره
- منع دوستی با دشمنان اسلام؛
- جواز ارتباط با کافرانی که سر جنگ و توطئه با مسلمانان را ندارند؛
- حرمت ازدواج زنان مسلمان با کافران؛
- حرمت ازدواج مردان مسلمان با زنان کافر.
سایر مطالب سوره ممتحنه
- استقلال فکری و سیاسی اسلام بر مبنای حبّ و بغض فی الله؛
- حضرت ابراهیم (ع) و حضرت محمد (ص) دو اسوه برای بشر؛
- بیعت زنان با پیامبر (ص) پس از فتح مکه؛
- امتحان زنان مهاجر[۲].[۳]
اسامی سوره ممتحنه
سوره ممتحنه سه نام دارد:
- مودت: کلمه «مودت» دوبار در آیه نخست و یک بار در آیه ﴿عَسَى اللَّهُ أَنْ يَجْعَلَ بَيْنَكُمْ وَبَيْنَ الَّذِينَ عَادَيْتُمْ مِنْهُمْ مَوَدَّةً وَاللَّهُ قَدِيرٌ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ﴾[۴] به کار رفته است؛ آیه ﴿عَسَى اللَّهُ أَنْ يَجْعَلَ بَيْنَكُمْ وَبَيْنَ الَّذِينَ عَادَيْتُمْ مِنْهُمْ مَوَدَّةً وَاللَّهُ قَدِيرٌ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ﴾[۵]دوستی مسلمانان با دشمنان اسلام را پیش‌بینی می‌کند که پس از فتح مکه رخ داد و قریش ایمان آوردند و دشمنی آنان با مسلمانان، به دوستی تبدیل شد. این آیه، یکی از اخبار غیبی قرآن است. چون واژه «مودت» سه مرتبه در سوره ممتحنه به کار رفته و حاوی پیام و دستوری سیاسی است، برای نام سوره ممتحنه انتخاب شده است.
- امتحان: در آیه ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا جَاءَكُمُ الْمُؤْمِنَاتُ مُهَاجِرَاتٍ فَامْتَحِنُوهُنَّ اللَّهُ أَعْلَمُ بِإِيمَانِهِنَّ فَإِنْ عَلِمْتُمُوهُنَّ مُؤْمِنَاتٍ فَلَا تَرْجِعُوهُنَّ إِلَى الْكُفَّارِ لَا هُنَّ حِلٌّ لَهُمْ وَلَا هُمْ يَحِلُّونَ لَهُنَّ وَآتُوهُمْ مَا أَنْفَقُوا وَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ أَنْ تَنْكِحُوهُنَّ إِذَا آتَيْتُمُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ وَلَا تُمْسِكُوا بِعِصَمِ الْكَوَافِرِ وَاسْأَلُوا مَا أَنْفَقْتُمْ وَلْيَسْأَلُوا مَا أَنْفَقُوا ذَلِكُمْ حُكْمُ اللَّهِ يَحْكُمُ بَيْنَكُمْ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ﴾[۶] از رسول خدا (ص) خواسته شده است زنان مهاجر را امتحان کند تا معلوم شود ترک شوهران و مهاجرتشان از مکه به مدینه با انگیزه ایمان به خدا بوده یا علت دیگری داشته است، تا به تناسب آن در نگه‌داشتن یا برگرداندن آنان به شوهرانشان تصمیم بگیرد؛ لذا این سوره «امتحان» نیز نامیده شده است.
- مرأة: سبب نزول این سوره، داستان یک زن بوده و مسئله آزمایش زنان مهاجر به‌منظور روشن شدن انگیزه آنان از هجرت به مدینه در این سوره آمده است؛ لذا آن را سوره «مرأة» (سورهزن) گفته‌اند[۷].[۸]
منابع
پانویس
- ↑ «ای مؤمنان! چون زنان مؤمن هجرت‌کنان نزد شما بیایند، (ایمان) آنان را بیازمایید، خداوند به ایمان آنان داناتر است پس اگر آنان را مؤمن دانستید به سوی کافران بازنگردانید که ایشان برای آنان و آنان برای ایشان حلال نیستند و آنچه (آن کافران) هزینه کرده‌اند به آنها بپردازید و هر گاه مهر آنان را بدهید گناهی بر شما نیست که آنان را به همسری درآورید و به پیوند (پیشین خود با) زنان کافر پایبند نباشید و (اگر زنان شما نزد آنها بروند) کابین آنان را بخواهید و آنها نیز می‌توانند کابینی که (به زنانشان) داده‌اند (از شما) بخواهند؛ این حکم خداوند است که در میان شما داوری می‌کند و خداوند دانایی فرزانه است» سوره ممتحنه، آیه ۱۰.
- ↑ طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، جلد۱۹،صفحه ۲۲۶؛ فیروز آبادی، محمد بن یعقوب، بصائرذوی التمییزفی لطائف الکتاب العزیز، جلد۱،صفحه ۴۶۰؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، جلد۲۴،صفحه ۳؛ زرکشی، محمد بن بهادر، البرهان فی علوم القرآن(باحاشیه)، جلد۱،صفحه ۱۹۴؛ جمعی از محققان، علوم القرآن عندالمفسرین، جلد۱،صفحه ۳۱۷؛ رامیار، محمود، تاریخ قرآن، صفحه ۵۸۷؛ سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، الاتقان فی علوم القرآن، جلد۱،صفحه ۱۹۵و۴۳و۴۱؛ هاشم زاده هریسی، هاشم، شناخت سوره‌های قرآن، صفحه ۴۲۸
- ↑ فرهنگ نامه علوم قرآنی، ص:۳۰۸۹.
- ↑ «امید است خداوند میان شما و کسانی از آنان که با هم دشمنی دارید دوستی اندازد و خداوند تواناست و خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره ممتحنه، آیه ۷.
- ↑ «امید است خداوند میان شما و کسانی از آنان که با هم دشمنی دارید دوستی اندازد و خداوند تواناست و خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره ممتحنه، آیه ۷.
- ↑ «ای مؤمنان! چون زنان مؤمن هجرت‌کنان نزد شما بیایند، (ایمان) آنان را بیازمایید، خداوند به ایمان آنان داناتر است پس اگر آنان را مؤمن دانستید به سوی کافران بازنگردانید که ایشان برای آنان و آنان برای ایشان حلال نیستند و آنچه (آن کافران) هزینه کرده‌اند به آنها بپردازید و هر گاه مهر آنان را بدهید گناهی بر شما نیست که آنان را به همسری درآورید و به پیوند (پیشین خود با) زنان کافر پایبند نباشید و (اگر زنان شما نزد آنها بروند) کابین آنان را بخواهید و آنها نیز می‌توانند کابینی که (به زنانشان) داده‌اند (از شما) بخواهند؛ این حکم خداوند است که در میان شما داوری می‌کند و خداوند دانایی فرزانه است» سوره ممتحنه، آیه ۱۰.
- ↑ فیروز آبادی، محمد بن یعقوب، ،بصائرذوی التمییزفی لطائف الکتاب العزیز، جلد۱،صفحه ۶۴۰؛ سخاوی، علی بن محمد، ،جمال القراء و کمال الاقراء، جلد۱،صفحه ۱۸۲؛ رامیار، محمود، تاریخ قرآن، صفحه ۵۸۷؛ سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، الاتقان فی علوم القرآن، جلد۱،صفحه ۱۹۵
- ↑ فرهنگ نامه علوم قرآنی، ص:۸۰۸.