بدون خلاصۀ ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = علم الهی | |||
| عنوان مدخل = | |||
| مداخل مرتبط = [[علم مستأثر در کلام اسلامی]] - [[علم مستأثر در عرفان اسلامی]] | |||
| پرسش مرتبط = علم معصوم (پرسش) | |||
}} | |||
'''مستأثر''' به معنای [[برگزیده]]، از نام‌های الهی است که [[خداوند]] آن را برای خویش [[برگزیده]] و پنهان کرده است و از این روی، علم مستأثر را "[[علم مکنون]]"، "[[علم مخزون]]"، [[علم مکفوف]] و [[علم موقوف]] نیز می‌گویند. در مقابل این علم، [[علم مبذول]] قرار دارد. علم مستأثر و یا [[علم موقوف|موقوف]] | '''مستأثر''' به معنای [[برگزیده]]، از نام‌های الهی است که [[خداوند]] آن را برای خویش [[برگزیده]] و پنهان کرده است و از این روی، علم مستأثر را "[[علم مکنون]]"، "[[علم مخزون]]"، [[علم مکفوف]] و [[علم موقوف]] نیز می‌گویند. در مقابل این علم، [[علم مبذول]] قرار دارد. علم مستأثر و یا [[علم موقوف|موقوف]] از علومِ مختص به خداوند است که حتی [[امامان معصوم]] هم از آن [[آگاهی]] ندارند. | ||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
واژه "مستأثر" به معنای [[برگزیده]]<ref>المفردات، ص۵.</ref>، از [[نام‌های الهی]] است که [[خداوند]] آن را برای خویش [[برگزیده]] و پنهان کرده است و از این روی، اسم مستأثر را "[[اسم مکنون]]"، "[[اسم مخزون]]"، [[علم مکفوف]] و [[علم موقوف]] نیز می‌گویند<ref>الکافی، ج۱، ص۸۷ و ۱۸۹.</ref>. کسی جز [[خداوند]] بدین نام راه ندارد و از آن [[آگاه]] نیست. در مقابل این علم، [[علم مبذول]] قرار دارد که از آن با نام‌های [[علم عام]] و [[علم محمول]] نیز نام برده شده است. بنابر برخی [[روایات]]، این نام، [[باطن]] [[اسم اعظم]] [[خداوند]] است<ref>الکافی، ج۱، ص۸۷ و ۱۸۹.</ref>. [[امامان معصوم]]{{عم}} در | واژه "مستأثر" به معنای [[برگزیده]]<ref>المفردات، ص۵.</ref>، از [[نام‌های الهی]] است که [[خداوند]] آن را برای خویش [[برگزیده]] و پنهان کرده است و از این روی، اسم مستأثر را "[[اسم مکنون]]"، "[[اسم مخزون]]"، [[علم مکفوف]] و [[علم موقوف]] نیز می‌گویند<ref>الکافی، ج۱، ص۸۷ و ۱۸۹.</ref>. کسی جز [[خداوند]] بدین نام راه ندارد و از آن [[آگاه]] نیست. در مقابل این علم، [[علم مبذول]] قرار دارد که از آن با نام‌های [[علم عام]] و [[علم محمول]] نیز نام برده شده است. بنابر برخی [[روایات]]، این نام، [[باطن]] [[اسم اعظم]] [[خداوند]] است<ref>الکافی، ج۱، ص۸۷ و ۱۸۹.</ref>. [[امامان معصوم]] {{عم}} در مقام [[دعا]]، مانند دیگر [[نام‌های خدا]] به اسم مستأثر نیز تمسک جسته‌اند و برای حاجات خویش آن را به وساطت گرفته‌اند<ref>مفاتیح الجنان، ص۱۳۸؛ اقبال الاعمال، ص۲۰۴.</ref>. برخی صاحب‌نظران در اینکه چرا کسی از اسم مستأثر [[آگاه]] نیست، معتقدند نام‌های دیگر [[خدا]] در [[جهان]] ظهور یافته‌اند؛ ولی اسم مستأثر ظهور نیافته است. برخی دیگر بر آن‌اند که این نام نیز مانند دیگر نام‌ها ظهور یافته است؛ ولی کسی از مظهر آن [[آگاه]] نیست<ref>اسم مستأثر و وصیت امام و زعیم اکبر، ص۴۲ و ۴۳.</ref>.<ref>ر.ک: [[محمد هادی معرفت|معرفت، محمد هادی]]، تفسیر و مفسران، ص ۲۹۳؛ [[سید محمد علی مسعودی|مسعودی، سید محمد علی]]، [[تفاوت نگرش علم کلام و حدیث به علم غیب (مقاله)|تفاوت نگرش علم کلام و حدیث به علم غیب]]، ص ۸؛ [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۷۷-۷۸.</ref> | ||
==معناشناسی | == معناشناسی == | ||
یکی از مباحث ظریف درباره [[اسماء الهی]] بحث [[اسماء مستأثره]] است. اصطلاح [[اسم مستأثر]] که از مفاهیم لطیف [[عرفانی]] در بحث اسماء الهی محسوب میشود، ریشه در [[روایات]] دارد. "استیثار" در لغت به معنی [[برگزیدن]] و به خود اختصاص دادن است<ref>راغب اصفهانی، المفردات فی غرایب القرآن، ص ۱۰؛ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۸۵، حدیث ۱، ص ۲۵۵.</ref>. | یکی از مباحث ظریف درباره [[اسماء الهی]] بحث [[اسماء مستأثره]] است. اصطلاح [[اسم مستأثر]] که از مفاهیم لطیف [[عرفانی]] در بحث اسماء الهی محسوب میشود، ریشه در [[روایات]] دارد. "استیثار" در لغت به معنی [[برگزیدن]] و به خود اختصاص دادن است<ref>راغب اصفهانی، المفردات فی غرایب القرآن، ص ۱۰؛ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۸۵، حدیث ۱، ص ۲۵۵.</ref>. | ||
از روایات استفاده میشود | از روایات استفاده میشود اسماء مستأثره از مراتب [[غیبی]] [[اسم اعظم]] هستند و کسی از آنها [[آگاه]] نیست. [[امام باقر]] {{ع}} در این مورد می‌فرمایند: «هفتاد و دو حرف از حروف اسم اعظم در پیش ما ([[اهل بیت]]) است (به آن [[آگاهی]] داریم) و تنها یک حرف از آن نزد [[پروردگار متعال]] است که آن را در [[علم]] غیبش به خود اختصاص داده است (کسی از آن آگاه نیست)»<ref>{{متن حدیث|نَحْنُ عِنْدَنَا مِنَ الِاسْمِ الْأَعْظَمِ اثْنَانِ وَ سَبْعُونَ حَرْفاً وَ حَرْفٌ وَاحِدٌ عِنْدَ اللَّهِ تَعَالَى اسْتَأْثَرَ بِهِ فِي عِلْمِ الْغَيْبِ عِنْدَهُ}}؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الكافی، ج۱، ص۲۳۰.</ref>. همچنین [[امام هادی]] {{ع}} پس از بیان تعداد اسم اعظم فرمودند: «و یک حرف نزد [[خداوند متعال]] و ویژۀ ایشان در [[علم غیب]] است»<ref>{{متن حدیث|وَ حَرْفٌ عِنْدَ اللَّهِ مُسْتَأْثِرٌ بِهِ فِي عِلْمِ الْغَيْبِ}}؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الكافی، ج۱، ص۲۳۰.</ref>.<ref>ر.ک: [[محمد امین صادقی ارزگانی|صادقی ارزگانی، محمد امین]]، [[اسماء الهی از نگاه عرفانی امام خمینی (مقاله)|اسماء الهی از نگاه عرفانی امام خمینی]].</ref> | ||
==معناشناسی [[علم موقوف]]== | == معناشناسی [[علم موقوف]] == | ||
در تعریف [[علم موقوف]] گفته شده است: [[خداوند]] دوگونه [[علم]] دارد: | در تعریف [[علم موقوف]] گفته شده است: [[خداوند]] دوگونه [[علم]] دارد: | ||
#[[علمی]] که آموختنی نبوده، [[اختیار]] و ارادۀ آن در دست خداوند است، این علم، علمِ موقوف نام دارد و مخصوص خداوند است. از این علم با نام [[علم مکنون]]، [[علم محفوظ]] و [[علم مخزون]] هم یاد شده است و آیۀ {{متن قرآن|إِنَّهُ لَقُرْآنٌ كَرِيمٌ في كِتَابٍ مَّكْنُونٍ}}<ref>سورۀ واقعه، آیۀ ۷۷ـ ۷۹.</ref> به این علم اشاره دارد. | # [[علمی]] که آموختنی نبوده، [[اختیار]] و ارادۀ آن در دست خداوند است، این علم، علمِ موقوف نام دارد و مخصوص خداوند است. از این علم با نام [[علم مکنون]]، [[علم محفوظ]] و [[علم مخزون]] هم یاد شده است و آیۀ {{متن قرآن|إِنَّهُ لَقُرْآنٌ كَرِيمٌ في كِتَابٍ مَّكْنُونٍ}}<ref>سورۀ واقعه، آیۀ ۷۷ـ ۷۹.</ref> به این علم اشاره دارد. | ||
#علمی که آموختنی بوده و به دیگران مانند [[امامان]] [[تعلیم]] داده است، این علم به مرحلۀ [[قضا]] رسیده و برای دیگران هم مقدّر کرده که از آن [[آگاه]] باشند. | # علمی که آموختنی بوده و به دیگران مانند [[امامان]] [[تعلیم]] داده است، این علم به مرحلۀ [[قضا]] رسیده و برای دیگران هم مقدّر کرده که از آن [[آگاه]] باشند. | ||
[[امام باقر]]{{ع}} می‌فرمایند: «و اما منظور از ([[عالم الغیب]]) این است که [[خداوند عزوجل]] عالم به مسائلی است که از آفریده‌های او مخفی مانده است؛ مسائلی از قبیل [[قضا و قدر]] در رابطۀ با اشیاء در [[علم]] خود و قبل از [[خلق]] آنها و قبل از آنی که آنها را به [[فرشتگان]] خود | [[امام باقر]] {{ع}} می‌فرمایند: «و اما منظور از ([[عالم الغیب]]) این است که [[خداوند عزوجل]] عالم به مسائلی است که از آفریده‌های او مخفی مانده است؛ مسائلی از قبیل [[قضا و قدر]] در رابطۀ با اشیاء در [[علم]] خود و قبل از [[خلق]] آنها و قبل از آنی که آنها را به [[فرشتگان]] خود افاضه نماید. پس ای حمران این [[علمی]] نگه داشته شده نزد [[خداوند]] است، که [[اختیار]] و [[اراده]] آن در دست اوست و اگر بخواهد [[قضا]] نماید و یا اینکه درون آن برایش ظاهر گردد ولی آن را امضا نمی‌کند و اما علمی که [[خداوند متعال]] آن را مقدر نموده و آن را به مرحله قضا رسانده و جاری می‌سازد، همان علمی است که به [[رسول اکرم]] {{صل}} رسید و سپس نزد ما رسیده است»<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الكافی، ج ۱، ص ۲۵۷.</ref>. | ||
اگر در روایتی [[اهل بیت]]{{عم}} [[علم غیب]] را از خود [[نفی]] می‌کنند ناظر به نوع اول است و | اگر در روایتی [[اهل بیت]] {{عم}} [[علم غیب]] را از خود [[نفی]] می‌کنند ناظر به نوع اول است و عدم آگاهی ایشان از اموری است که هنوز تقدیر نشده و پس از تقدیر، علم آنها به ایشان داده میشود و به تعبیر خود ایشان<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الكافی، ج ۱، ص ۲۶۴.</ref>، افضل علوم ایشان نیز همین است<ref>ر.ک: [[ابراهیم امینی|امینی، ابراهیم]]، [[بررسی مسائل کلی امامت (کتاب)|بررسی مسائل کلی امامت]]، ص ۲۹۳؛ [[سید محمد علی مسعودی|مسعودی، سید محمد علی]]، [[تفاوت نگرش علم کلام و حدیث به علم غیب (مقاله)|تفاوت نگرش علم کلام و حدیث به علم غیب]]، ص ۸؛ [[اصغر غلامی|غلامی، اصغر]]، [[آفاق علم امام در الکافی (مقاله)|آفاق علم امام در الکافی]].</ref>. | ||
==تقسیمی دیگر برای علم== | == تقسیمی دیگر برای علم == | ||
از نگاهی دیگر خداوند دارای دو نوع علم است: | از نگاهی دیگر خداوند دارای دو نوع علم است: | ||
#علمی که احدی جز [[خدا]] بر آن [[آگاهی]] ندارد و آن علم مستأثر است و اگر کسی غیر از خداوند از آن اطلاع داشته باشد، از دایره علم مستأثر خارج میشود و نمی‌توان گفت مختص خداوند است. از این علم در برخی [[روایات]]<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص ۱۵۲.</ref> به اسم "مکنون" و "مخزون" یاد شده است و باید دانست اسمای مستأثره منشأ برای دیگر اسامی [[خداوند]] هستند<ref>ر.ک: [[علی جزیری احسائی|جزیری احسائی، علی]]، [[دفع الریب عن علم الغیب (کتاب)|دفع الریب عن علم الغیب]]، ص ۴۶.</ref>. | # علمی که احدی جز [[خدا]] بر آن [[آگاهی]] ندارد و آن علم مستأثر است و اگر کسی غیر از خداوند از آن اطلاع داشته باشد، از دایره علم مستأثر خارج میشود و نمی‌توان گفت مختص خداوند است. از این علم در برخی [[روایات]]<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص ۱۵۲.</ref> به اسم "مکنون" و "مخزون" یاد شده است و باید دانست اسمای مستأثره منشأ برای دیگر اسامی [[خداوند]] هستند<ref>ر.ک: [[علی جزیری احسائی|جزیری احسائی، علی]]، [[دفع الریب عن علم الغیب (کتاب)|دفع الریب عن علم الغیب]]، ص ۴۶.</ref>. | ||
#[[علمی]] که خداوند به [[ملائکه]] و [[انبیا]] و [[ائمه]]{{عم}} داده است، [[علم مبذول]] | # [[علمی]] که خداوند به [[ملائکه]] و [[انبیا]] و [[ائمه]] {{عم}} داده است، [[علم مبذول]]. | ||
==تفاوت [[علم مبذول]] و علم مستأثر (مکفوف)== | == تفاوت [[علم مبذول]] و علم مستأثر (مکفوف) == | ||
علم مبذول که [[فرشتگان]] و [[پیامبران]] و [[امامان]]{{عم}} از آن آگاه‌اند، به معنای [[علمی]] است که در عرصۀ [[جهان هستی]] به مرحلۀ [[ظهور]] رسیده یا خواهد رسید. آنچه در [[جهان]] پهناور هستی تحقق پذیرفته است، مصداق‌های علم مبذول است و آنچه بعداً نیز اتفاق خواهد افتاد، در | علم مبذول که [[فرشتگان]] و [[پیامبران]] و [[امامان]] {{عم}} از آن آگاه‌اند، به معنای [[علمی]] است که در عرصۀ [[جهان هستی]] به مرحلۀ [[ظهور]] رسیده یا خواهد رسید. آنچه در [[جهان]] پهناور هستی تحقق پذیرفته است، مصداق‌های علم مبذول است و آنچه بعداً نیز اتفاق خواهد افتاد، در قلمرو مصداق‌های علم مبذول جای دارد. به عبارت دیگر علم مبذول علمی است که [[خداوند]] در قالب تقدیر ریخته و امضا نموده است<ref>صفار، محمد بن حسن، بصائرالدرجات، ص ۱۳۳، ح ۱.</ref> و امامان {{عم}} همۀ آن را می‌دانند. [[بداء]] [[الهی]] نیز در این [[علم]] واقع میشود. این علم برای برخی [[غیب]] و برای برخی دیگر [[شهادت]] است. [[علم مبذول]] در مصادیق متعددی می‌تواند نمایان شود، مانند علم [[امامان]] {{عم}} به [[حلال و حرام]]، [[علم منایا و بلایا]]، علم وصایا، علم به [[بهشت]]، [[دوزخ]] و [[آسمان]] و [[زمین]] و [[اخبار]] آن، [[علم به ملکوت]] آسمان و زمین و... . از علم مبذول با نام‌های [[علم عام]] و [[علم محمول]] نیز یاد شده است. | ||
علم مستأثر (مکفوف) نیز [[علمی]] است مختص [[ذات خداوند]] و کسی جز او را یارای [[درک]] آن نیست، اما هرگاه [[خداوند]] [[اراده]] کند تا چیزی از آن را آشکار نماید، آن را به [[امام]] می‌آموزد و [[امامان]] پیشین را نیز از آن [[آگاه]] می‌سازد<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص ۲۵۵.</ref>. این [[علم]] از سنخ [[علوم]] بشری نیست، بلکه [[علم الهی|علمی الهی]]، [[علم لدنی|لدنی]] و | علم مستأثر (مکفوف) نیز [[علمی]] است مختص [[ذات خداوند]] و کسی جز او را یارای [[درک]] آن نیست، اما هرگاه [[خداوند]] [[اراده]] کند تا چیزی از آن را آشکار نماید، آن را به [[امام]] می‌آموزد و [[امامان]] پیشین را نیز از آن [[آگاه]] می‌سازد<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص ۲۵۵.</ref>. این [[علم]] از سنخ [[علوم]] بشری نیست، بلکه [[علم الهی|علمی الهی]]، [[علم لدنی|لدنی]] و علم صحیح است. در [[روایات]]<ref>برای مشاهدۀ نمونه‌ها، نک: کافی، ج ۱، ص ۳۵۹، ح ۷، ۸، ۹، ص ۵۷۱، ح ۱، ص ۵۷۳، ح ۳، ص ۶۳۴، ح ۱ ـ ۴، ص ۶۳۷، ح ۲، ج ۲، ص ۳۸، ح ۶؛ بصائر الدرجات، ج ۱، ص ۱۰۹ـ ۱۱۲؛ عیون اخبار الرضا، ج ۱، ص ۱۸۲.</ref> از علم مکفوف با نام‌های دیگری مانند: [[علم مخزون]]، [[علم مکنون]]، علم مستأثر و [[علم موقوف]] نیز یاد شده است<ref>ر.ک: [[سید محمد علی مسعودی|مسعودی، سید محمد علی]]، [[تفاوت نگرش علم کلام و حدیث به علم غیب (مقاله)|تفاوت نگرش علم کلام و حدیث به علم غیب]]، ص ۸ ـ ۱۲؛ [[علی رضا بهشادفر|بهشادفر، علی رضا]]، کنکاشی در کیفیت و سرچشمه‌های علم امام؛ [[محمد بیابانی اسکوئی|بیابانی اسکوئی، محمد]]، [[امامت ۵ (کتاب)|امامت]]؛ [[محمد کاظم رحمان ستایش|رحمان ستایش، محمد کاظم]]، [[روح الله شهیدی|شهیدی، روح الله]]، [[باز شناخت نظام اندیشگی نص گرایان و محدثان متقدم (مقاله)|باز شناخت نظام اندیشگی نص گرایان و محدثان متقدم]]، ص ۱۲۳ ـ ۱۲۶؛ [[اصغر غلامی|غلامی، اصغر]]، [[آفاق علم امام در الکافی (مقاله)|آفاق علم امام در الکافی]]، مجموعه مقالات کنگره بین المللی ثقة الاسلام کلینی.</ref>. | ||
==[[دلیل نقلی]] بر علم مستأثر (مکفوف)== | == [[دلیل نقلی]] بر علم مستأثر (مکفوف) == | ||
برخی از [[آیات]] و روایات دال بر علم مستأثر و [[علم مبذول]] هستند، مثلاً در مورد علم مستأثر در [[تفسیر]] آیۀ: {{متن قرآن|عَالِمُ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ}}<ref>سورۀ انعام، آیۀ ۷۳، سورۀ توبه، آیۀ ۹۴ و... .</ref> [[امام صادق]]{{ع}} فرمودند: {{متن حدیث|اَلْغَيْبُ مَا لَمْ يَكُنْ وَ اَلشَّهَادَةُ مَا قَدْ كَانَ}}<ref>ابن بابویه، محمد بن علی، معانی الاخبار، ص ۱۴۶.</ref>. عبارت {{متن حدیث|مَا لَمْ يَكُنْ}} دلالت بر علم مستأثر می‌کند و آیاتی مانند: {{متن قرآن|عَالِمُ الْغَيْبِ فَلَا يُظْهِرُ عَلىَ غَيْبِهِ أَحَدًا إِلَّا مَنِ ارْتَضىَ مِن رَّسُولٍ}}<ref>سورۀ جن، آیۀ ۲۶ و ۲۷.</ref> دال بر [[علم مبذول]] هستند<ref>ر.ک: [[علی رضا بهشادفر|بهشادفر، علی رضا]]، کنکاشی در کیفیت و سرچشمه‌های علم امام.</ref>. | برخی از [[آیات]] و روایات دال بر علم مستأثر و [[علم مبذول]] هستند، مثلاً در مورد علم مستأثر در [[تفسیر]] آیۀ: {{متن قرآن|عَالِمُ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ}}<ref>سورۀ انعام، آیۀ ۷۳، سورۀ توبه، آیۀ ۹۴ و... .</ref> [[امام صادق]] {{ع}} فرمودند: {{متن حدیث|اَلْغَيْبُ مَا لَمْ يَكُنْ وَ اَلشَّهَادَةُ مَا قَدْ كَانَ}}<ref>ابن بابویه، محمد بن علی، معانی الاخبار، ص ۱۴۶.</ref>. عبارت {{متن حدیث|مَا لَمْ يَكُنْ}} دلالت بر علم مستأثر می‌کند و آیاتی مانند: {{متن قرآن|عَالِمُ الْغَيْبِ فَلَا يُظْهِرُ عَلىَ غَيْبِهِ أَحَدًا إِلَّا مَنِ ارْتَضىَ مِن رَّسُولٍ}}<ref>سورۀ جن، آیۀ ۲۶ و ۲۷.</ref> دال بر [[علم مبذول]] هستند<ref>ر.ک: [[علی رضا بهشادفر|بهشادفر، علی رضا]]، کنکاشی در کیفیت و سرچشمه‌های علم امام.</ref>. | ||
همچنین [[امام باقر]]{{ع}} می‌فرمایند: "همانا برای [[خدای عزوجل]] دو [[علم]] است: علم مبذول و علم مکفوف. امّا علم مبذول، پس هیچ [[علمی]] نیست که [[فرشتگان]] و [[رسولان]] آن را بدانند مگر اینکه ما آن را می‌دانیم و امّا مکفوف، علمی است که نزد [[خداوند]] عزوجلّ در امّ الکتاب است و آنگاه که خارج شود نافذ میشود"<ref>{{متن حدیث|إِنَّ لِلَّهِ عِلْمَيْنِ عِلْمٌ مَبْذُولٌ وَ عِلْمٌ مَكْفُوفٌ فَأَمَّا الْمَبْذُولُ فَإِنَّهُ لَيْسَ مِنْ شَيْءٍ يَعْلَمُهُ الْمَلَائِكَةُ وَ الرُّسُلُ إِلَّا وَ نَحْنُ نَعْلَمُهُ وَ أَمَّا الْمَكْفُوفُ فَهُوَ الَّذِي عِنْدَهُ فِي أُمِّ الْكِتَابِ إِذَا خَرَجَ نَفَذَ}}؛ صفار، محمد بن حسن، بصائرالدرجات، ج ۱، ص ۱۰۹.</ref> و یا [[امام صادق]]{{ع}} فرمودند: "همانا خداوند دو گونه علم دارد، علمی پوشانده شده و در مخفیگاه الهی که جز او کسی از آن [[آگاهی]] ندارد و [[بداء]] از این علم است و علمی که به فرشتگان و [[رسل]] و [[پیامبران]] خویش آموخته است و ما آن را می‌دانیم"<ref>{{متن حدیث|إِنَّ لِلَّهِ عِلْمَيْنِ عِلْمٌ مَكْنُونٌ مَخْزُونٌ لَا يَعْلَمُهُ إِلَّا هُوَ مِنْ ذَلِكَ يَكُونُ الْبَدَاءُ وَ عِلْمٌ عَلَّمَهُ مَلَائِكَتَهُ وَ رُسُلَهُ وَ أَنْبِيَاءَهُ وَ نَحْنُ نَعْلَمُهُ}}؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص ۳۶۱.</ref>.<ref>ر.ک: [[سید محمد علی مسعودی|مسعودی، سید محمد علی]]، [[تفاوت نگرش علم کلام و حدیث به علم غیب (مقاله)|تفاوت نگرش علم کلام و حدیث به علم غیب]]، ص ۸ ـ ۱۲؛ [[سید عبدالحمید ابطحی|ابطحی، سید عبدالحمید]]، [[فرآیند آگاهی شیعیان از علم غیب امامان (مقاله)|فرآیند آگاهی شیعیان از علم غیب امامان]]، فصلنامه امامت پژوهی، ش ۲، ص ۸۱؛ [[اصغر غلامی|غلامی، اصغر]]، [[آفاق علم امام در الکافی (مقاله)|آفاق علم امام در الکافی]]، مجموعه مقالات کنگره بین المللی ثقة الاسلام کلینی.</ref> | همچنین [[امام باقر]] {{ع}} می‌فرمایند: "همانا برای [[خدای عزوجل]] دو [[علم]] است: علم مبذول و علم مکفوف. امّا علم مبذول، پس هیچ [[علمی]] نیست که [[فرشتگان]] و [[رسولان]] آن را بدانند مگر اینکه ما آن را می‌دانیم و امّا مکفوف، علمی است که نزد [[خداوند]] عزوجلّ در امّ الکتاب است و آنگاه که خارج شود نافذ میشود"<ref>{{متن حدیث|إِنَّ لِلَّهِ عِلْمَيْنِ عِلْمٌ مَبْذُولٌ وَ عِلْمٌ مَكْفُوفٌ فَأَمَّا الْمَبْذُولُ فَإِنَّهُ لَيْسَ مِنْ شَيْءٍ يَعْلَمُهُ الْمَلَائِكَةُ وَ الرُّسُلُ إِلَّا وَ نَحْنُ نَعْلَمُهُ وَ أَمَّا الْمَكْفُوفُ فَهُوَ الَّذِي عِنْدَهُ فِي أُمِّ الْكِتَابِ إِذَا خَرَجَ نَفَذَ}}؛ صفار، محمد بن حسن، بصائرالدرجات، ج ۱، ص ۱۰۹.</ref> و یا [[امام صادق]] {{ع}} فرمودند: "همانا خداوند دو گونه علم دارد، علمی پوشانده شده و در مخفیگاه الهی که جز او کسی از آن [[آگاهی]] ندارد و [[بداء]] از این علم است و علمی که به فرشتگان و [[رسل]] و [[پیامبران]] خویش آموخته است و ما آن را می‌دانیم"<ref>{{متن حدیث|إِنَّ لِلَّهِ عِلْمَيْنِ عِلْمٌ مَكْنُونٌ مَخْزُونٌ لَا يَعْلَمُهُ إِلَّا هُوَ مِنْ ذَلِكَ يَكُونُ الْبَدَاءُ وَ عِلْمٌ عَلَّمَهُ مَلَائِكَتَهُ وَ رُسُلَهُ وَ أَنْبِيَاءَهُ وَ نَحْنُ نَعْلَمُهُ}}؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص ۳۶۱.</ref>.<ref>ر.ک: [[سید محمد علی مسعودی|مسعودی، سید محمد علی]]، [[تفاوت نگرش علم کلام و حدیث به علم غیب (مقاله)|تفاوت نگرش علم کلام و حدیث به علم غیب]]، ص ۸ ـ ۱۲؛ [[سید عبدالحمید ابطحی|ابطحی، سید عبدالحمید]]، [[فرآیند آگاهی شیعیان از علم غیب امامان (مقاله)|فرآیند آگاهی شیعیان از علم غیب امامان]]، فصلنامه امامت پژوهی، ش ۲، ص ۸۱؛ [[اصغر غلامی|غلامی، اصغر]]، [[آفاق علم امام در الکافی (مقاله)|آفاق علم امام در الکافی]]، مجموعه مقالات کنگره بین المللی ثقة الاسلام کلینی.</ref> | ||
==نتیجه گیری== | == نتیجه گیری == | ||
در مجموع باید گفت [[علم مکنون]] یا [[علم موقوف|موقوف]] و علم مستأثر از علومِ مختص به خداوند است که حتی [[امامان معصوم]] هم از آن [[آگاهی]] ندارند. هر چند در مورد [[علم موقوف]] گفته شده، ممکن است خداوند به تدریج آن را به ایشان [[تعلیم]] نماید، اما در مورد علم مستأثر چنین سخنی هم گفته نشده، زیرا اگر برای دیگران بیان شود از مستأثر بودن خارج می‌گردد. | در مجموع باید گفت [[علم مکنون]] یا [[علم موقوف|موقوف]] و علم مستأثر از علومِ مختص به خداوند است که حتی [[امامان معصوم]] هم از آن [[آگاهی]] ندارند. هر چند در مورد [[علم موقوف]] گفته شده، ممکن است خداوند به تدریج آن را به ایشان [[تعلیم]] نماید، اما در مورد علم مستأثر چنین سخنی هم گفته نشده، زیرا اگر برای دیگران بیان شود از مستأثر بودن خارج می‌گردد. | ||
== پرسش‌های وابسته == | == پرسش‌های وابسته == | ||
{{پرسش وابسته}} | {{پرسش وابسته}} | ||
*[[رابطه علم معصوم با علم مکنون یا مستأثر چیست؟ (پرسش)]] | * [[رابطه علم معصوم با علم مکنون یا مستأثر چیست؟ (پرسش)]] | ||
*[[رابطه علم غیب معصوم با علم مکنون یا علم موقوف و مستأثر چیست؟ (پرسش)]] | * [[رابطه علم غیب معصوم با علم مکنون یا علم موقوف و مستأثر چیست؟ (پرسش)]] | ||
*[[علم مکفوف و علم مبذول به چه معناست؟ (پرسش)]] | * [[علم مکفوف و علم مبذول به چه معناست؟ (پرسش)]] | ||
*[[علم موقوف و علم مقضی و ممضی به چه معناست؟ (پرسش)]] | * [[علم موقوف و علم مقضی و ممضی به چه معناست؟ (پرسش)]] | ||
{{پایان پرسش وابسته}} | {{پایان پرسش وابسته}} | ||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
{{ | {{مدخل وابسته}} | ||
* [[علم مبذول]] | * [[علم مبذول]] | ||
* [[اسم مستأثر]] | * [[اسم مستأثر]] | ||
{{پایان مدخل وابسته}} | {{پایان مدخل وابسته}} | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:34567.jpg|22px]] [[ابراهیم امینی|امینی، ابراهیم]]، [[بررسی مسائل کلی امامت (کتاب)|'''بررسی مسائل کلی امامت''']] | |||
# [[پرونده:11203.jpg|22px]] [[محمد امین صادقی ارزگانی |صادقی ارزگانی، محمد امین]]، [[اسماء الهی از نگاه عرفانی امام خمینی (مقاله)|'''اسماء الهی از نگاه عرفانی امام خمینی''']] | # [[پرونده:11203.jpg|22px]] [[محمد امین صادقی ارزگانی |صادقی ارزگانی، محمد امین]]، [[اسماء الهی از نگاه عرفانی امام خمینی (مقاله)|'''اسماء الهی از نگاه عرفانی امام خمینی''']] | ||
# [[پرونده:1409.png|22px]] [[سید محمد علی مسعودی|مسعودی، سید محمد علی]]، [[تفاوت نگرش علم کلام و حدیث به علم غیب (مقاله)|'''تفاوت نگرش علم کلام و حدیث به علم غیب''']] | # [[پرونده:1409.png|22px]] [[سید محمد علی مسعودی|مسعودی، سید محمد علی]]، [[تفاوت نگرش علم کلام و حدیث به علم غیب (مقاله)|'''تفاوت نگرش علم کلام و حدیث به علم غیب''']] | ||
# [[پرونده:92C26832.jpg|22px]] [[علی جزیری احسائی|جزیری احسائی، علی]]، [[دفع الریب عن علم الغیب (کتاب)|'''دفع الریب عن علم الغیب''']] | # [[پرونده:92C26832.jpg|22px]] [[علی جزیری احسائی|جزیری احسائی، علی]]، [[دفع الریب عن علم الغیب (کتاب)|'''دفع الریب عن علم الغیب''']] | ||
# [[پرونده:1414.jpg|22px]] [[فرهنگ شیعه (کتاب)|'''فرهنگ شیعه''']] | # [[پرونده:1414.jpg|22px]] [[فرهنگ شیعه (کتاب)|'''فرهنگ شیعه''']] | ||
# [[پرونده:ohf.jpg|22px]] [[محمد کاظم رحمان ستایش|رحمان ستایش، محمد کاظم]]، [[روح الله شهیدی|شهیدی، روح الله]]، [[باز شناخت نظام اندیشگی نص گرایان و محدثان متقدم (مقاله)|'''باز شناخت نظام اندیشگی نص گرایان و محدثان متقدم''']] | # [[پرونده:ohf.jpg|22px]] [[محمد کاظم رحمان ستایش|رحمان ستایش، محمد کاظم]]، [[روح الله شهیدی|شهیدی، روح الله]]، [[باز شناخت نظام اندیشگی نص گرایان و محدثان متقدم (مقاله)|'''باز شناخت نظام اندیشگی نص گرایان و محدثان متقدم''']] | ||
#[[پرونده:9030760879.jpg|22px]] [[علی رضا بهشادفر|بهشادفر, علی رضا]]، [[کنکاشی در کیفیت و سرچشمه‌های علم امام (مقاله)|'''کنکاشی در کیفیت و سرچشمه‌های علم امام''']] | # [[پرونده:9030760879.jpg|22px]] [[علی رضا بهشادفر|بهشادفر, علی رضا]]، [[کنکاشی در کیفیت و سرچشمه‌های علم امام (مقاله)|'''کنکاشی در کیفیت و سرچشمه‌های علم امام''']] | ||
# [[پرونده:2827942009809428.jpg|22px]] [[محمد بیابانی اسکوئی|بیابانی اسکوئی، محمد]]، [[امامت ۵ (کتاب)|'''امامت''']] | # [[پرونده:2827942009809428.jpg|22px]] [[محمد بیابانی اسکوئی|بیابانی اسکوئی، محمد]]، [[امامت ۵ (کتاب)|'''امامت''']] | ||
# [[پرونده:pn.jpg|22px]] [[محمد رضا حکیمی|حکیمی، محمد رضا]]، [[نهج البلاغه کلام انسان هادی (مقاله)|'''نهج البلاغه کلام انسان هادی''']] | # [[پرونده:pn.jpg|22px]] [[محمد رضا حکیمی|حکیمی، محمد رضا]]، [[نهج البلاغه کلام انسان هادی (مقاله)|'''نهج البلاغه کلام انسان هادی''']] | ||
| خط ۸۰: | خط ۷۵: | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:علم معصوم]] | |||
[[رده:علم | |||
[[رده:مدخل برگرفته از پرسمان]] | [[رده:مدخل برگرفته از پرسمان]] | ||
[[رده:مدخل برگرفته از پرسمان علم معصوم]] | [[رده:مدخل برگرفته از پرسمان علم معصوم]] | ||