مقام ابراهیم در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
}} | }} | ||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
{{متن قرآن|وَإِذْ جَعَلْنَا الْبَيْتَ مَثَابَةً لِلنَّاسِ وَأَمْنًا وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ مُصَلًّى}}<ref>«و (یاد کن) آنگاه را که خانه (کعبه) را برای مردم جای بازگشت و امن کردیم و (گفتیم) از «مقام ابراهیم» نمازگاه گزینید»... سوره بقره، آیه ۱۲۵.</ref>. | {{متن قرآن|وَإِذْ جَعَلْنَا الْبَيْتَ مَثَابَةً لِلنَّاسِ وَأَمْنًا وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ مُصَلًّى}}<ref>«و (یاد کن) آنگاه را که خانه (کعبه) را برای مردم جای بازگشت و امن کردیم و (گفتیم) از «مقام ابراهیم» نمازگاه گزینید»... سوره بقره، آیه ۱۲۵.</ref>. | ||
{{متن قرآن|فِيهِ آيَاتٌ بَيِّنَاتٌ مَقَامُ إِبْرَاهِيمَ...}}<ref>«در آن نشانه‌هایی روشن (چون) مقام ابراهیم وجود دارد»... سوره آل عمران، آیه ۹۷.</ref>. | {{متن قرآن|فِيهِ آيَاتٌ بَيِّنَاتٌ مَقَامُ إِبْرَاهِيمَ...}}<ref>«در آن نشانه‌هایی روشن (چون) مقام ابراهیم وجود دارد»... سوره آل عمران، آیه ۹۷.</ref>. | ||
==[[اعراب]] [[مقام ابراهیم]]== | == [[اعراب]] [[مقام ابراهیم]] == | ||
در [[آیه]] ۱۲۵ [[سوره بقره]] {{متن قرآن|مِنْ مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ}} جار و مجرور و مضاف و مضاف الیه و متعلق به عامل مقدر و مفعول به دوم مقدم {{متن قرآن|اتَّخِذُوا}}<ref>اعراب القرآن کریم، ج۱، ص۱۲۸.</ref>. | در [[آیه]] ۱۲۵ [[سوره بقره]] {{متن قرآن|مِنْ مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ}} جار و مجرور و مضاف و مضاف الیه و متعلق به عامل مقدر و مفعول به دوم مقدم {{متن قرآن|اتَّخِذُوا}}<ref>اعراب القرآن کریم، ج۱، ص۱۲۸.</ref>. در آیه ۹۷ [[سوره آل عمران]] {{متن قرآن|مَقَامُ إِبْرَاهِيمَ}}: مضاف و مضاف الیه و بدل بعض از کل [[آیات]] (ابراهیم به جهت علمیت و عجمیت غیر منصرف بوده و در حال مجروری، مفتوح می‌شود)<ref>اعراب القرآن کریم، ج۱، ص۴۰۲.</ref>.<ref>[[محرم فرزانه|فرزانه، محرم]]، [[اماکن جغرافیایی در قرآن (کتاب)|اماکن جغرافیایی در قرآن]]، ص۱۵۱.</ref> | ||
در آیه ۹۷ [[سوره آل عمران]] {{متن قرآن|مَقَامُ إِبْرَاهِيمَ}}: مضاف و مضاف الیه و بدل بعض از کل [[آیات]] (ابراهیم به جهت علمیت و عجمیت غیر منصرف بوده و در | |||
==حدود مقام ابراهیم== | == حدود مقام ابراهیم == | ||
«در این که: منظور از {{متن قرآن|مَقَامُ إِبْرَاهِيمَ}} خصوص آن نقطه‌ای می‌باشد که هم اکنون سنگ مخصوصی در آن قرار دارد و اثر پای ابراهیم{{ع}} بر آن نمایان است، یا منظور از آن تمام | «در این که: منظور از {{متن قرآن|مَقَامُ إِبْرَاهِيمَ}} خصوص آن نقطه‌ای می‌باشد که هم اکنون سنگ مخصوصی در آن قرار دارد و اثر پای ابراهیم{{ع}} بر آن نمایان است، یا منظور از آن تمام «حرم مکه» و یا «تمام مواقف حج» است، در میان [[مفسران]] گفتگو است ولی در روایتی که از [[امام صادق]]{{ع}} در کتاب «کافی» نقل شده اشاره به همان احتمال اول شده است»<ref>تفسیر نمونه، ج۳، ص۳۴.</ref>. به هر حال ناگفته نماند که از عبارت {{متن قرآن|مَقَامُ إِبْرَاهِيمَ}} فهمیده می‌شود که خود [[خانه کعبه]]، یا قسمتی از آن جایگاه [[عبادت]] کردن ابراهیم بوده است<ref>تفسیر المیزان، ج۳، ص۵۷۸.</ref> آری! نشانه‌های روشن خانه کعبه «[[آیات بینات]]» یکی مقام ابراهیم است و دیگر [[امنیت]] آن و سوم [[واجب]] شدن [[حج]] برای توانگر است<ref>تفسیر المیزان، ج۳، ص۵۷۷.</ref>.<ref>[[محرم فرزانه|فرزانه، محرم]]، [[اماکن جغرافیایی در قرآن (کتاب)|اماکن جغرافیایی در قرآن]]، ص۱۵۲.</ref> | ||
==موضوع قابل ذکر== | == موضوع قابل ذکر == | ||
موضوعی که در اینجا قابل توجه است اینکه نفرموده {{عربی|صَلّوا فِي مقام إبراهيم}} (در مقام ابراهیم [[نماز]] بخوانید) بلکه فرموده {{متن قرآن|وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ مُصَلًّى}} (از [[مقام ابراهیم]] محلی برای [[نماز]] [[انتخاب]] کنید) دستور و [[فرمان]] را مستقیماً متوجه «نماز مقابل ابراهیم» نکرد بلکه متوجه به «جا گرفتن در مقام ابراهیم» قرار داد<ref>تفسیر المیزان، ج۱، ص۳۸۹.</ref>.<ref>[[محرم فرزانه|فرزانه، محرم]]، [[اماکن جغرافیایی در قرآن (کتاب)|اماکن جغرافیایی در قرآن]]، ص۱۵۳.</ref> | |||
==نقل چهارم قول== | == نقل چهارم قول == | ||
در سطور پیشین به حدود مقام ابراهیم اشارتی رفت. در اینجا جهت توضیح بیشتر یادآوری می‌شود «درباره مقام ابراهیم چهار قول است: | در سطور پیشین به حدود مقام ابراهیم اشارتی رفت. در اینجا جهت توضیح بیشتر یادآوری می‌شود «درباره مقام ابراهیم چهار قول است: | ||
# طبق روایتی از [[امام صادق]]{{ع}} آن همان نقطه‌ای است که در [[مسجد الحرام]] به آن معروف است. | # طبق روایتی از [[امام صادق]]{{ع}} آن همان نقطه‌ای است که در [[مسجد الحرام]] به آن معروف است. | ||
# [[ابن عباس]] آن را تمامی نقاطی که [[اعمال]] [[حج]] از قبیل [[طواف]] و سعی و وقوف و [[ذبح]] در آنها انجام می‌شود دانسته است. | # [[ابن عباس]] آن را تمامی نقاطی که [[اعمال]] [[حج]] از قبیل [[طواف]] و سعی و وقوف و [[ذبح]] در آنها انجام می‌شود دانسته است. | ||
#عطا آن را عبارت از [[عرفه]]، | #عطا آن را عبارت از [[عرفه]]، مزدلفه و محلی که در آن [[رمی]] جمرات می‌کنند دانسته. | ||
# [[مجاهد]] می‌گویند: همه [[حرم]] مقام ابراهیم است، قول اول روشن‌تر و صحیح‌تر به نظر می‌رسد زیرا [[مردم]] از مقام ابراهیم همان نقطه را می‌شناسند<ref>دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ص۲۱۳۷.</ref>. همین [[عقیده]] در بالا نیز از نظر خواننده [[محترم]] گذشت | # [[مجاهد]] می‌گویند: همه [[حرم]] مقام ابراهیم است، قول اول روشن‌تر و صحیح‌تر به نظر می‌رسد زیرا [[مردم]] از مقام ابراهیم همان نقطه را می‌شناسند<ref>دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ص۲۱۳۷.</ref>. همین [[عقیده]] در بالا نیز از نظر خواننده [[محترم]] گذشت<ref>[[محرم فرزانه|فرزانه، محرم]]، [[اماکن جغرافیایی در قرآن (کتاب)|اماکن جغرافیایی در قرآن]]، ص۱۵۳.</ref>. | ||
==سرگذشت مقام ابراهیم== | == سرگذشت مقام ابراهیم == | ||
مقام ابراهیم{{ع}} که در [[قرآن کریم]] به عنوان یکی از نشانه‌های روشن آمده، از کهن‌ترین آثار موجود در مسجد الحرام است<ref>قائدان، تاریخ و آثار اسلامی، ص۷۲.</ref>. این مکان مربوط به زمانی است که ابراهیم{{ع}} دیوارهای [[کعبه]] را بالا می‌برد، آنگاه که | مقام ابراهیم{{ع}} که در [[قرآن کریم]] به عنوان یکی از نشانه‌های روشن آمده، از کهن‌ترین آثار موجود در مسجد الحرام است<ref>قائدان، تاریخ و آثار اسلامی، ص۷۲.</ref>. این مکان مربوط به زمانی است که ابراهیم{{ع}} دیوارهای [[کعبه]] را بالا می‌برد، آنگاه که دیوار بالا رفت، به حدی که دست بدان نمی‌رسد، سنگی آوردند و ابراهیم{{ع}} بر روی آن ایستاد<ref>ر.ک: ابراهیم بن خاوند شاه بلخی، قصص الانبیاء، ص۳۱؛ تاریخ مکه مکرمه قدیماً و حدیثاً، ص۷۱.</ref> و سنگ‌ها را از دست اسماعیل گرفت و دیوار کعبه را بالا برد... بر روی این سنگ، اثر پای ابراهیم{{ع}} مشخص است اما اثری از انگشتان آن حضرت نیست<ref>آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۹۹.</ref> از ابن عباس نقل شده که چیزی از [[بهشت]] در [[زمین]]، جز [[حجر الاسود]] و مقام ابراهیم{{ع}} نیست و آن دو، از گوهرهای بهشت‌اند<ref>قائدان، تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۷۲.</ref>.<ref>[[محرم فرزانه|فرزانه، محرم]]، [[اماکن جغرافیایی در قرآن (کتاب)|اماکن جغرافیایی در قرآن]]، ص۱۵۴.</ref> | ||
و سنگ‌ها را از دست اسماعیل گرفت و | |||
==ابعاد و رنگ== | == ابعاد و رنگ == | ||
سنگی که حضرت [[ابراهیم خلیل]]{{ع}} هنگام | سنگی که حضرت [[ابراهیم خلیل]]{{ع}} هنگام بنای کعبه بر آن ایستاد سمت شرقی [[کعبه]] و جایگاه [[نماز]] [[طواف]] می‌باشد<ref>اطلاعات قرآنی، ص۵۱۹.</ref>. آن حضرت هنگام تجدید بنای کعبه، روی این سنگ قرار می‌گرفت تا قسمت‌های بالای دیوار کعبه را تکمیل کند و به [[اراده الهی]]، جای پاهای ایشان روی آن باقی مانده است. این سنگ به شکل مربع و خاکستری رنگ است اکنون ۱۴متر با در کعبه فاصله دارد و در محفظه‌ای قرار داده شده تا از آسیب‌های احتمالی محفوظ بماند این محفظه در [[زمان]] [[مهدی عباسی]] با طلا پوشانده شد درباره علت انتقال این سنگ از کنار کعبه به مکان فعلی [[اختلاف]] نظر وجود دارد، برخی علت آن را وقوع سیلی می‌دانند که [[مقام ابراهیم]] را جابه‌جا کرد دسته‌ای هم دلیل این جابه‌جایی را، مانع نبودن مقام ابراهیم برای طواف کنندگان می‌دانند<ref>محمد حسن خادمی، راهنمای حج و عمره، ج۲، ص۴۲.</ref>. گرچه صاحب مطالب بالا یعنی؛ سنگ مقام ابراهیم را به شکل مربع و خاکستری رنگ می‌داند، در مقابل، برخی پژوهشگران می‌گویند: این سنگ به شکل تقریبی مربع با طول و عرض ۴۰ سانتی متر و ارتفاع تقریبی ۵۰ سانتی متر است رنگ آن، رنگی میانه زرد و قرمزی متمایل به سفید است»<ref>رسول جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۹۹.</ref>. و در نهایت برخی نویسندگان می‌نویسند: رنگ این سنگ میان زردی و سرخی و با ابعاد ۳۸* ۳۶ سانتی متر، به صورت مکعب است<ref>اصغر قائدان، تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۷۲.</ref>. | ||
آن حضرت هنگام تجدید بنای کعبه، روی این سنگ قرار می‌گرفت تا قسمت‌های بالای | |||
از مجموع آنچه که گفته شد مشخص می‌شود که مقام ابراهیم در سمت شرقی کعبه قرار دارد | از مجموع آنچه که گفته شد مشخص می‌شود که مقام ابراهیم در سمت شرقی کعبه قرار دارد<ref>[[محرم فرزانه|فرزانه، محرم]]، [[اماکن جغرافیایی در قرآن (کتاب)|اماکن جغرافیایی در قرآن]]، ص۱۵۵.</ref>. | ||
== منابع == | == منابع == | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۹ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۴۵
این مدخل زیرشاخهٔ بحث مقام ابراهیم است. مقام ابراهیم از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: مقام ابراهیم در قرآن - پرسش مرتبط نداردمقدمه
﴿وَإِذْ جَعَلْنَا الْبَيْتَ مَثَابَةً لِلنَّاسِ وَأَمْنًا وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ مُصَلًّى﴾[۱]. ﴿فِيهِ آيَاتٌ بَيِّنَاتٌ مَقَامُ إِبْرَاهِيمَ...﴾[۲].
اعراب مقام ابراهیم
در آیه ۱۲۵ سوره بقره ﴿مِنْ مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ﴾ جار و مجرور و مضاف و مضاف الیه و متعلق به عامل مقدر و مفعول به دوم مقدم ﴿اتَّخِذُوا﴾[۳]. در آیه ۹۷ سوره آل عمران ﴿مَقَامُ إِبْرَاهِيمَ﴾: مضاف و مضاف الیه و بدل بعض از کل آیات (ابراهیم به جهت علمیت و عجمیت غیر منصرف بوده و در حال مجروری، مفتوح می‌شود)[۴].[۵]
حدود مقام ابراهیم
«در این که: منظور از ﴿مَقَامُ إِبْرَاهِيمَ﴾ خصوص آن نقطه‌ای می‌باشد که هم اکنون سنگ مخصوصی در آن قرار دارد و اثر پای ابراهیم(ع) بر آن نمایان است، یا منظور از آن تمام «حرم مکه» و یا «تمام مواقف حج» است، در میان مفسران گفتگو است ولی در روایتی که از امام صادق(ع) در کتاب «کافی» نقل شده اشاره به همان احتمال اول شده است»[۶]. به هر حال ناگفته نماند که از عبارت ﴿مَقَامُ إِبْرَاهِيمَ﴾ فهمیده می‌شود که خود خانه کعبه، یا قسمتی از آن جایگاه عبادت کردن ابراهیم بوده است[۷] آری! نشانه‌های روشن خانه کعبه «آیات بینات» یکی مقام ابراهیم است و دیگر امنیت آن و سوم واجب شدن حج برای توانگر است[۸].[۹]
موضوع قابل ذکر
موضوعی که در اینجا قابل توجه است اینکه نفرموده صَلّوا فِي مقام إبراهيم (در مقام ابراهیم نماز بخوانید) بلکه فرموده ﴿وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ مُصَلًّى﴾ (از مقام ابراهیم محلی برای نماز انتخاب کنید) دستور و فرمان را مستقیماً متوجه «نماز مقابل ابراهیم» نکرد بلکه متوجه به «جا گرفتن در مقام ابراهیم» قرار داد[۱۰].[۱۱]
نقل چهارم قول
در سطور پیشین به حدود مقام ابراهیم اشارتی رفت. در اینجا جهت توضیح بیشتر یادآوری می‌شود «درباره مقام ابراهیم چهار قول است:
- طبق روایتی از امام صادق(ع) آن همان نقطه‌ای است که در مسجد الحرام به آن معروف است.
- ابن عباس آن را تمامی نقاطی که اعمال حج از قبیل طواف و سعی و وقوف و ذبح در آنها انجام می‌شود دانسته است.
- عطا آن را عبارت از عرفه، مزدلفه و محلی که در آن رمی جمرات می‌کنند دانسته.
- مجاهد می‌گویند: همه حرم مقام ابراهیم است، قول اول روشن‌تر و صحیح‌تر به نظر می‌رسد زیرا مردم از مقام ابراهیم همان نقطه را می‌شناسند[۱۲]. همین عقیده در بالا نیز از نظر خواننده محترم گذشت[۱۳].
سرگذشت مقام ابراهیم
مقام ابراهیم(ع) که در قرآن کریم به عنوان یکی از نشانه‌های روشن آمده، از کهن‌ترین آثار موجود در مسجد الحرام است[۱۴]. این مکان مربوط به زمانی است که ابراهیم(ع) دیوارهای کعبه را بالا می‌برد، آنگاه که دیوار بالا رفت، به حدی که دست بدان نمی‌رسد، سنگی آوردند و ابراهیم(ع) بر روی آن ایستاد[۱۵] و سنگ‌ها را از دست اسماعیل گرفت و دیوار کعبه را بالا برد... بر روی این سنگ، اثر پای ابراهیم(ع) مشخص است اما اثری از انگشتان آن حضرت نیست[۱۶] از ابن عباس نقل شده که چیزی از بهشت در زمین، جز حجر الاسود و مقام ابراهیم(ع) نیست و آن دو، از گوهرهای بهشت‌اند[۱۷].[۱۸]
ابعاد و رنگ
سنگی که حضرت ابراهیم خلیل(ع) هنگام بنای کعبه بر آن ایستاد سمت شرقی کعبه و جایگاه نماز طواف می‌باشد[۱۹]. آن حضرت هنگام تجدید بنای کعبه، روی این سنگ قرار می‌گرفت تا قسمت‌های بالای دیوار کعبه را تکمیل کند و به اراده الهی، جای پاهای ایشان روی آن باقی مانده است. این سنگ به شکل مربع و خاکستری رنگ است اکنون ۱۴متر با در کعبه فاصله دارد و در محفظه‌ای قرار داده شده تا از آسیب‌های احتمالی محفوظ بماند این محفظه در زمان مهدی عباسی با طلا پوشانده شد درباره علت انتقال این سنگ از کنار کعبه به مکان فعلی اختلاف نظر وجود دارد، برخی علت آن را وقوع سیلی می‌دانند که مقام ابراهیم را جابه‌جا کرد دسته‌ای هم دلیل این جابه‌جایی را، مانع نبودن مقام ابراهیم برای طواف کنندگان می‌دانند[۲۰]. گرچه صاحب مطالب بالا یعنی؛ سنگ مقام ابراهیم را به شکل مربع و خاکستری رنگ می‌داند، در مقابل، برخی پژوهشگران می‌گویند: این سنگ به شکل تقریبی مربع با طول و عرض ۴۰ سانتی متر و ارتفاع تقریبی ۵۰ سانتی متر است رنگ آن، رنگی میانه زرد و قرمزی متمایل به سفید است»[۲۱]. و در نهایت برخی نویسندگان می‌نویسند: رنگ این سنگ میان زردی و سرخی و با ابعاد ۳۸* ۳۶ سانتی متر، به صورت مکعب است[۲۲].
از مجموع آنچه که گفته شد مشخص می‌شود که مقام ابراهیم در سمت شرقی کعبه قرار دارد[۲۳].
منابع
پانویس
- ↑ «و (یاد کن) آنگاه را که خانه (کعبه) را برای مردم جای بازگشت و امن کردیم و (گفتیم) از «مقام ابراهیم» نمازگاه گزینید»... سوره بقره، آیه ۱۲۵.
- ↑ «در آن نشانه‌هایی روشن (چون) مقام ابراهیم وجود دارد»... سوره آل عمران، آیه ۹۷.
- ↑ اعراب القرآن کریم، ج۱، ص۱۲۸.
- ↑ اعراب القرآن کریم، ج۱، ص۴۰۲.
- ↑ فرزانه، محرم، اماکن جغرافیایی در قرآن، ص۱۵۱.
- ↑ تفسیر نمونه، ج۳، ص۳۴.
- ↑ تفسیر المیزان، ج۳، ص۵۷۸.
- ↑ تفسیر المیزان، ج۳، ص۵۷۷.
- ↑ فرزانه، محرم، اماکن جغرافیایی در قرآن، ص۱۵۲.
- ↑ تفسیر المیزان، ج۱، ص۳۸۹.
- ↑ فرزانه، محرم، اماکن جغرافیایی در قرآن، ص۱۵۳.
- ↑ دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ص۲۱۳۷.
- ↑ فرزانه، محرم، اماکن جغرافیایی در قرآن، ص۱۵۳.
- ↑ قائدان، تاریخ و آثار اسلامی، ص۷۲.
- ↑ ر.ک: ابراهیم بن خاوند شاه بلخی، قصص الانبیاء، ص۳۱؛ تاریخ مکه مکرمه قدیماً و حدیثاً، ص۷۱.
- ↑ آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۹۹.
- ↑ قائدان، تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۷۲.
- ↑ فرزانه، محرم، اماکن جغرافیایی در قرآن، ص۱۵۴.
- ↑ اطلاعات قرآنی، ص۵۱۹.
- ↑ محمد حسن خادمی، راهنمای حج و عمره، ج۲، ص۴۲.
- ↑ رسول جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۹۹.
- ↑ اصغر قائدان، تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۷۲.
- ↑ فرزانه، محرم، اماکن جغرافیایی در قرآن، ص۱۵۵.