توسل در حدیث: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۳۰ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۳:۲۷

مقدمه

شمار روایاتی که دعوت به دعا و توسل و شفاعت و زیارت و امثال آن دارند، بسیارند که برخی از آنها عبارت‌اند از:

امام سجاد (ع) پیاپی و پُرشمار، اولیای الهی را واسطه و شفیع در بارگاه حق و زمینه استجابت دعای خویش قرار می‌دهد: «بِحَقِّ‏ مَنِ‏ اخْتَرْتَ‏ مِنْ‏ بَرِيَّتِكَ‏، وَ مَنِ اجْتَبَيْتَ لِشَأْنِكَ، بِحَقِّ مَنْ وَصَلْتَ طَاعَتَهُ بِطَاعَتِكَ، وَ مَنْ جَعَلْتَ مَعْصِيَتَهُ كَمَعْصِيَتِكَ، بِحَقِّ مَنْ قَرَنْتَ مُوَالاتَهُ بِمُوَالاتِكَ...»^[۱].
امام سجاد (ع) در جای دیگری از صحیفه سجادیه با تصریح به شفاعت و استمداد از شفاعت محمد و آل محمد (ص)، می‌گوید: «من با اعتماد به کردار شایسته‌ای که آن را از پیش فرستاده باشم، یا با امید شفاعت یکی از مخلوقات نیامده‌ام؛ مگر با امید به شفاعت محمد و اهل بیت ایشان، که صلوات و درود تو بر او و آنان باد.»..^[۲].
امام رضا (ع) از پیامبر اکرم (ص) نقل می‌کند: «ائمه از نسل حسین هستند. هر کس اطاعتشان کند خدا را اطاعت کرده و هرکه نافرمانی ورزد، خدا را نافرمانی کرده. آنان ریسمان مطمئن الهی و همان وسیله به سوی خدای عزّوجل هستند»^[۳].

افزون بر امامیه، منابع عامه نیز توسل را به عنوان آموزه‌های قرآنی و نبوی بازتابانده‌اند؛ مانند: در ذیل آیه ﴿فَتَلَقَّى آدَمُ مِنْ رَبِّهِ كَلِمَاتٍ فَتَابَ عَلَيْهِ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ﴾^[۴] بسیاری از برجسته‌ترین محدثین عامه معتقدند مقصود از کلماتی که آدم به آنها توسل جست و به سوی خدا توبه کرد، اسامی اهل بیت بود؛ مانند: سیوطی^[۵] حاکم حسکانی^[۶]، ابن مغازلی شافعی^[۷]، ابن ابی الحدید^[۸]، قلقشندی شافعی^[۹]، متقی هندی^[۱۰]، شرف‌الدین موصلی^[۱۱]، قندوزی حنفی^[۱۲].

از آنجا که توسل، سنتی اجتماعی و مقبول میان عقلاء بود، توسل عبدالمطلب به پیامبر در روزگار شیرخوارگی^[۱۳] و دست به دامن پیامبر شدن ابوطالب برای طلب باران در روزگار کودکی و تأیید آن رفتار از سوی پیامبر در منابع عامه منعکس شده^[۱۴]. امام شافعی نیز واسطه ساختن کودکان و پیرزنان را برای استسقاء توصیه می‌کند^[۱۵]. متون اهل سنت توسل جستن خلیفه دوم به عباس عموی پیامبر را نیز ثبت کرده‌اند^[۱۶]. توسل قرن‌ها سیره مستمره مسلمین بود که با فتوای حُرمت ابن‌تیمیه و تقلید و تشدید آن از سوی وهابیون با تشکیک مواجه شد^[۱۷]. در کتاب «بحوث فی الملل و النحل» مصادیق متعددی از توسل انبیا (ع) و صحابه در منابع عامه طرح شده^[۱۸].^[۱۹]

پرسش مستقیم

جایگاه ترس در روایات چیست؟ (پرسش)

منابع

علی‌پور وحید، حسن، مکتب در فرآیند نواندیشی

پانویس

↑ الصحیفة السجادیة، دعای عرفه، ص۲۲۴.
↑ الصحیفة السجادیة، ص۲۳۶.
↑ نقد پنج‌بخشی بر گفتار آقای کدیور در مورد اعتقاد شیعه به امامت، سید محمد حسین یثربی و همکاران www.toraath.com.
↑ «آنگاه آدم از پروردگارش کلماتی فرا گرفت و (پروردگار) از او در گذشت که او بسیار توبه‌پذیر بخشاینده است» سوره بقره، آیه ۳۷.
↑ الدر المنثور، ج۱، ص۶۱.
↑ شواهد التنزیل، ج۱، ص۱۰۰.
↑ مناقب ابن المغازلی، ص۱۰۵.
↑ شرح نهج‌البلاغه، ج۶، ص۳۷۵-۳۷۶.
↑ اتحاف السائل، ص۸۷.
↑ کنزالعمال، ج۲، ۳۵۹.
↑ مناقب آل محمد، ص۲۱۶.
↑ ینابیع المودة، ج۱، ص۲۸۸.
↑ فتح الباری، ج۲، ص۴۱۲.
↑ فتح الباری، ج۲، ص۴۱۱؛ کتاب الدعاء (الطبرانی)، ص۵۹۷؛ شرح نهج‌البلاغة، ج۱۴، م ۸۱؛ البدایة و النهایة، ج۶، ص۹۹.
↑ کتاب الأم، ج۱، ص۲۸۴؛ المجموع (للنووی)، ج۵، ص۷۱.
↑ صحیح البخاری، ج۲، ص۱۶؛ سبل السلام، ج۲، ص۸۱.
↑ بحوث فی الملل و النحل، ج۴، ص۳۷۴.
↑ بحوث فی الملل و النحل، ج۴، ص۳۸۰ به بعد.
↑ علی‌پور وحید، حسن، مکتب در فرآیند نواندیشی، ص ۲۵۶.

[1] الصحیفة السجادیة، دعای عرفه، ص۲۲۴.

[2] الصحیفة السجادیة، ص۲۳۶.

[3] نقد پنج‌بخشی بر گفتار آقای کدیور در مورد اعتقاد شیعه به امامت، سید محمد حسین یثربی و همکاران www.toraath.com.

[4] «آنگاه آدم از پروردگارش کلماتی فرا گرفت و (پروردگار) از او در گذشت که او بسیار توبه‌پذیر بخشاینده است» سوره بقره، آیه ۳۷.

[5] الدر المنثور، ج۱، ص۶۱.

[6] شواهد التنزیل، ج۱، ص۱۰۰.

[7] مناقب ابن المغازلی، ص۱۰۵.

[8] شرح نهج‌البلاغه، ج۶، ص۳۷۵-۳۷۶.

[9] اتحاف السائل، ص۸۷.

[10] کنزالعمال، ج۲، ۳۵۹.

[11] مناقب آل محمد، ص۲۱۶.

[12] ینابیع المودة، ج۱، ص۲۸۸.

[13] فتح الباری، ج۲، ص۴۱۲.

[14] فتح الباری، ج۲، ص۴۱۱؛ کتاب الدعاء (الطبرانی)، ص۵۹۷؛ شرح نهج‌البلاغة، ج۱۴، م ۸۱؛ البدایة و النهایة، ج۶، ص۹۹.

[15] کتاب الأم، ج۱، ص۲۸۴؛ المجموع (للنووی)، ج۵، ص۷۱.

[16] صحیح البخاری، ج۲، ص۱۶؛ سبل السلام، ج۲، ص۸۱.

[17] بحوث فی الملل و النحل، ج۴، ص۳۷۴.

[18] بحوث فی الملل و النحل، ج۴، ص۳۸۰ به بعد.

[19] علی‌پور وحید، حسن، مکتب در فرآیند نواندیشی، ص ۲۵۶.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 {{مدخل مرتبط
 | موضوع مرتبط = توسل
-| عنوان مدخل  = [[توسل]]
+| عنوان مدخل  = توسل
 | مداخل مرتبط = [[توسل در قرآن]] - [[توسل در حدیث]] - [[توسل در نهج البلاغه]] - [[توسل در کلام اسلامی]] - [[توسل در معارف و سیره حسینی]] - [[توسل در معارف دعا و زیارات]] - [[توسل در معارف و سیره سجادی]] - [[توسل در حقوق اسلامی]] - [[توسل در فقه اسلامی]]
 | پرسش مرتبط  =
 }}
-==مقدمه==
+== مقدمه ==
-شمار روایاتی که [[دعوت]] به [[دعا]] و [[توسل]] و [[شفاعت]] و [[زیارت]] و امثال آن دارند، فراتر از حوصله این نوشتار است؛ مانند:
+شمار روایاتی که [[دعوت]] به [[دعا]] و [[توسل]] و [[شفاعت]] و [[زیارت]] و امثال آن دارند، بسیارند که برخی از آنها عبارت‌اند از:
+# [[امام سجاد]] {{ع}} پیاپی و پُرشمار، [[اولیای الهی]] را واسطه و [[شفیع]] در بارگاه [[حق]] و زمینه [[استجابت]] دعای خویش قرار می‌دهد: {{متن حدیث|بِحَقِّ‏ مَنِ‏ اخْتَرْتَ‏ مِنْ‏ بَرِيَّتِكَ‏، وَ مَنِ اجْتَبَيْتَ لِشَأْنِكَ، بِحَقِّ مَنْ وَصَلْتَ طَاعَتَهُ بِطَاعَتِكَ، وَ مَنْ جَعَلْتَ مَعْصِيَتَهُ كَمَعْصِيَتِكَ، بِحَقِّ مَنْ قَرَنْتَ مُوَالاتَهُ بِمُوَالاتِكَ...}}<ref>الصحیفة السجادیة، دعای عرفه، ص۲۲۴.</ref>.
+# امام سجاد {{ع}} در جای دیگری از [[صحیفه سجادیه]] با تصریح به شفاعت و استمداد از شفاعت محمد و آل محمد {{صل}}، می‌گوید: «من با اعتماد به [[کردار]] شایسته‌ای که آن را از پیش فرستاده باشم، یا با [[امید]] شفاعت یکی از [[مخلوقات]] نیامده‌ام؛ مگر با امید به شفاعت [[محمد]] و [[اهل بیت]] ایشان، که [[صلوات]] و [[درود]] تو بر او و آنان باد.»..<ref>الصحیفة السجادیة، ص۲۳۶.</ref>.
+# [[امام رضا]] {{ع}} از [[پیامبر اکرم]] {{صل}} نقل می‌کند: «[[ائمه]] از نسل حسین هستند. هر کس اطاعتشان کند [[خدا]] را [[اطاعت]] کرده و هرکه [[نافرمانی]] ورزد، خدا را نافرمانی کرده. آنان ریسمان مطمئن [[الهی]] و همان وسیله به سوی خدای عزّوجل هستند»<ref>نقد پنج‌بخشی بر گفتار آقای کدیور در مورد اعتقاد شیعه به امامت، سید محمد حسین یثربی و همکاران www.toraath.com.</ref>.
-# [[امام سجاد]]{{ع}} پیاپی و پُرشمار، [[اولیای الهی]] را واسطه و [[شفیع]] در بارگاه [[حق]] و زمینه [[استجابت]] دعای خویش قرار می‌دهد: {{متن حدیث|بِحَقِّ‏ مَنِ‏ اخْتَرْتَ‏ مِنْ‏ بَرِيَّتِكَ‏، وَ مَنِ اجْتَبَيْتَ لِشَأْنِكَ، بِحَقِّ مَنْ وَصَلْتَ طَاعَتَهُ بِطَاعَتِكَ، وَ مَنْ جَعَلْتَ مَعْصِيَتَهُ كَمَعْصِيَتِكَ، بِحَقِّ مَنْ قَرَنْتَ مُوَالاتَهُ بِمُوَالاتِكَ...}}<ref>الصحیفة السجادیة، دعای عرفه، ص۲۲۴.</ref>
+افزون بر [[امامیه]]، منابع [[عامه]] نیز توسل را به عنوان [[آموزه‌های قرآنی]] و [[نبوی]] بازتابانده‌اند؛ مانند: در ذیل [[آیه]] {{متن قرآن|فَتَلَقَّى آدَمُ مِنْ رَبِّهِ كَلِمَاتٍ فَتَابَ عَلَيْهِ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ}}<ref>«آنگاه آدم از پروردگارش کلماتی فرا گرفت و (پروردگار) از او در گذشت که او بسیار توبه‌پذیر بخشاینده است» سوره بقره، آیه ۳۷.</ref> بسیاری از برجسته‌ترین محدثین عامه معتقدند مقصود از کلماتی که [[آدم]] به آنها توسل جست و به سوی خدا [[توبه]] کرد، اسامی اهل بیت بود؛ مانند: [[سیوطی]]<ref>الدر المنثور، ج۱، ص۶۱.</ref> [[حاکم حسکانی]]<ref>شواهد التنزیل، ج۱، ص۱۰۰.</ref>، [[ابن مغازلی شافعی]]<ref>مناقب ابن المغازلی، ص۱۰۵.</ref>، [[ابن ابی الحدید]]<ref>شرح نهج‌البلاغه، ج۶، ص۳۷۵-۳۷۶.</ref>، [[قلقشندی شافعی]]<ref>اتحاف السائل، ص۸۷.</ref>، [[متقی هندی]]<ref>کنزالعمال، ج۲، ۳۵۹.</ref>، [[شرف‌الدین موصلی]]<ref>مناقب آل محمد، ص۲۱۶.</ref>، [[قندوزی حنفی]]<ref>ینابیع المودة، ج۱، ص۲۸۸.</ref>.
-#امام سجاد{{ع}} در جای دیگری از [[صحیفه سجادیه]] با تصریح به شفاعت و [[استمداد]] از شفاعت [[محمد و آل محمد]]{{صل}}، می‌گوید: «من با [[اعتماد]] به [[کردار]] شایسته‌ای که آن را از پیش فرستاده باشم، یا با [[امید]] شفاعت یکی از [[مخلوقات]] نیامده‌ام؛ مگر با امید به شفاعت [[محمد]] و [[اهل بیت]] ایشان، که [[صلوات]] و [[درود]] تو بر او و آنان باد.»..<ref>الصحیفة السجادیة، ص۲۳۶.</ref>.
-# [[امام رضا]]{{ع}} از [[پیامبر اکرم]]{{صل}} نقل می‌کند: «[[ائمه]] از [[نسل حسین]] هستند. هر کس اطاعتشان کند [[خدا]] را [[اطاعت]] کرده و هرکه [[نافرمانی]] ورزد، خدا را نافرمانی کرده. آنان ریسمان مطمئن [[الهی]] و همان وسیله به سوی خدای عزّوجل هستند»<ref>نقد پنج‌بخشی بر گفتار آقای کدیور در مورد اعتقاد شیعه به امامت، سید محمد حسین یثربی و همکاران www.toraath.com.</ref>.
-افزون بر [[امامیه]]، منابع [[عامه]] نیز توسل را به عنوان [[آموزه‌های قرآنی]] و [[نبوی]] بازتابانده‌اند؛ مانند: در ذیل [[آیه]] {{متن قرآن|فَتَلَقَّى آدَمُ مِنْ رَبِّهِ كَلِمَاتٍ فَتَابَ عَلَيْهِ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ}}<ref>«آنگاه آدم از پروردگارش کلماتی فرا گرفت و (پروردگار) از او در گذشت که او بسیار توبه‌پذیر بخشاینده است» سوره بقره، آیه ۳۷.</ref> بسیاری از برجسته‌ترین [[محدثین]] عامه معتقدند مقصود از کلماتی که [[آدم]] به آنها توسل جست و به سوی خدا [[توبه]] کرد، اسامی اهل بیت بود؛ مانند: [[سیوطی]]<ref>الدر المنثور، ج۱، ص۶۱.</ref> [[حاکم حسکانی]]<ref>شواهد التنزیل، ج۱، ص۱۰۰.</ref>، [[ابن مغازلی شافعی]]<ref>مناقب ابن المغازلی، ص۱۰۵.</ref>، [[ابن ابی الحدید]]<ref>شرح نهج‌البلاغه، ج۶، ص۳۷۵-۳۷۶.</ref>، [[قلقشندی شافعی]]<ref>اتحاف السائل، ص۸۷.</ref>، [[متقی هندی]]<ref>کنزالعمال، ج۲، ۳۵۹.</ref>، [[شرف‌الدین موصلی]]<ref>مناقب آل محمد، ص۲۱۶.</ref>، [[قندوزی حنفی]]<ref>ینابیع المودة، ج۱، ص۲۸۸.</ref>.
+از آنجا که [[توسل]]، سنتی [[اجتماعی]] و مقبول میان عقلاء بود، توسل [[عبدالمطلب]] به [[پیامبر]] در [[روزگار]] شیرخوارگی<ref>فتح الباری، ج۲، ص۴۱۲.</ref> و دست به دامن پیامبر شدن [[ابوطالب]] برای طلب [[باران]] در روزگار کودکی و [[تأیید]] آن [[رفتار]] از سوی پیامبر در منابع [[عامه]] منعکس شده<ref>فتح الباری، ج۲، ص۴۱۱؛ کتاب الدعاء (الطبرانی)، ص۵۹۷؛ شرح نهج‌البلاغة، ج۱۴، م ۸۱؛ البدایة و النهایة، ج۶، ص۹۹.</ref>. [[امام شافعی]] نیز واسطه ساختن کودکان و پیرزنان را برای استسقاء توصیه می‌کند<ref>کتاب الأم، ج۱، ص۲۸۴؛ المجموع (للنووی)، ج۵، ص۷۱.</ref>. متون [[اهل سنت]] توسل جستن [[خلیفه دوم]] به [[عباس]] عموی پیامبر را نیز ثبت کرده‌اند<ref>صحیح البخاری، ج۲، ص۱۶؛ سبل السلام، ج۲، ص۸۱.</ref>. توسل قرن‌ها [[سیره]] مستمره [[مسلمین]] بود که با فتوای حُرمت [[ابن‌تیمیه]] و [[تقلید]] و تشدید آن از سوی [[وهابیون]] با تشکیک مواجه شد<ref>بحوث فی الملل و النحل، ج۴، ص۳۷۴.</ref>. در کتاب «بحوث فی الملل و النحل» مصادیق متعددی از توسل [[انبیا]] {{عم}} و [[صحابه]] در منابع عامه طرح شده<ref>بحوث فی الملل و النحل، ج۴، ص۳۸۰ به بعد.</ref>.<ref>[[حسن علی‌پور وحید|علی‌پور وحید، حسن]]، [[مکتب در فرآیند نواندیشی (کتاب)|مکتب در فرآیند نواندیشی]]، ص ۲۵۶.</ref>
-از آنجا که [[توسل]]، سنتی [[اجتماعی]] و مقبول میان عقلاء بود، توسل [[عبدالمطلب]] به [[پیامبر]] در [[روزگار]] شیرخوارگی<ref>فتح الباری، ج۲، ص۴۱۲.</ref>، و دست به دامن پیامبر شدن [[ابوطالب]] برای [[طلب]] [[باران]] در روزگار [[کودکی]] و [[تأیید]] آن [[رفتار]] از سوی پیامبر در منابع [[عامه]] منعکس شده<ref>فتح الباری، ج۲، ص۴۱۱؛ کتاب الدعاء (الطبرانی)، ص۵۹۷؛ شرح نهج‌البلاغة، ج۱۴، م ۸۱؛ البدایة و النهایة، ج۶، ص۹۹.</ref>. [[امام شافعی]] نیز واسطه ساختن [[کودکان]] و پیرزنان را برای استسقاء توصیه می‌کند<ref>کتاب الأم، ج۱، ص۲۸۴؛ المجموع (للنووی)، ج۵، ص۷۱.</ref>. متون [[اهل سنت]] توسل جستن [[خلیفه دوم]] به [[عباس]] [[عموی پیامبر]] را نیز ثبت کرده‌اند<ref>صحیح البخاری، ج۲، ص۱۶؛ سبل السلام، ج۲، ص۸۱.</ref>. توسل قرن‌ها [[سیره]] مستمره [[مسلمین]] بود که با فتوای حُرمت [[ابن‌تیمیه]] و [[تقلید]] و تشدید آن از سوی [[وهابیون]] با تشکیک مواجه شد<ref>بحوث فی الملل و النحل، ج۴، ص۳۷۴.</ref>. در کتاب«بحوث فی الملل و النحل» مصادیق متعددی از توسل [[انبیا]]{{عم}} و [[صحابه]] در منابع عامه طرح شده<ref>بحوث فی الملل و النحل، ج۴، ص۳۸۰ به بعد.</ref>.<ref>[[حسن علی‌پور وحید|علی‌پور وحید، حسن]]، [[مکتب در فرآیند نواندیشی (کتاب)|مکتب در فرآیند نواندیشی]]، ص ۲۵۶.</ref>
+== پرسش مستقیم ==
-==پرسش مستقیم==
 {{پرسش وابسته}}
 * [[جایگاه ترس در روایات چیست؟ (پرسش)]]