وقف در سیره پیامبر خاتم: تفاوت میان نسخه‌ها

* وقف، در لغت به معنای ایستادن و توقف کردن<ref>ابن منظور، لسان العرب، ج ۹، ص ۳۵۹ و خلیل بن أحمد فراهیدی، کتاب العین، ج ۵، ص ۲۲۳.</ref> و در اصطلاح، به معنی حفظ اصل [[مال]] و قراردادن [[منافع]] آن برای اشخاص معین یا عموم در مدت معین یا برای همیشه با حفظ شرایطی خاص است<ref>محمد بن حسن طوسی، المبسوط، ج ۳، ص ۲۸۹؛ ابن ادریس حلی، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، ج ۳، ص ۱۵۲ و محقق کرکی، جامع المقاصد، ج ۱، ص ۷.</ref><ref> [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۴۲۳.</ref>.

* در [[اسلام]]، منابع [[مالی]] متعددی معین شده است تا بستر [[زندگی]] تمامی [[مسلمانان]] و همه کسانی که [[رفاه]] لازم را ندارند، فراهم شود؛ از این منابع می‌توان به [[خمس]]، [[زکات]]، صدقات، وقف، هبه و... اشاره کرد. وقف یا حبس نیز یکی از این منابع و از [[مستحبات]] [[اسلام]] است. وقف، عملی [[صالح]] و باقی و مصداق روشنی است از [[تعاون]]، و انفاقی، عاری از منت و احسانی خالی از اذیت است که [[تحقیر]] شخصیت دیگران را در پی ندارد و تصدّقی دائمی و بی‌ریا و دادن وامی است بدون [[اضطراب]] باز پرداخت و تعدیل [[ثروت]] با [[رضا]] و رغبت است که با انجام آن با جمع‌آوری [[مال]] و بروز [[اختلافات]] طبقاتی به طور معقول [[مبارزه]] می‌شود<ref> [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۴۲۳.</ref>.

== نخستین وقف در [[اسلام‌]]==

* از واقدی [[نقل]] شده است که [[پیامبر اکرم]] {{صل}} اولین وقف را در [[اسلام]] انجام داد و ماجرای آن، چنین بود که مخیریق [[یهودی]]، از علمای بزرگ [[یهود]] [[مدینه]]، پس از [[مسلمان]] شدن، همراه [[رسول خدا]] {{صل}} در [[جنگ احد]] شرکت جست. او مردی ثروتمند و دارای باغ‌های نخل بسیار بود<ref>ابن هشام، السیره النبویه، ج ۱، ص ۵۱۸ و ابو الربیع حمیری کلاعی، الاکتفاء، ج ۱، ص ۳۰۳.</ref>. مخیریق هنگام [[جنگ احد]] [[وصیت]] کرده بود که اگر کشته شدم، تمام [[اموال]] من از آن [[رسول خدا]] {{صل}} خواهد بود و ایشان می‌تواند آنها را به هر طریق که [[خداوند]] [[دوست]] دارد، [[مصرف]] کند<ref>محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک (تاریخ الطبری)، ج ۲، ص ۵۳۱، السیرة النبویه، ص ۵۱۸ و ابن سعد، الطبقات الکبری، ج ۱، ص ۳۸۹.</ref>. مخیریق در [[غزوه]] [[احد]] به [[شهادت]] رسید و طبق وصیتش، [[اموال]] او که شامل نخلستان‌های هفت گانه [[اعراف]]، [[صافیه]]، دلال، میثب (منبت ۔ میثم)، بُرقَه، حُسنی و مشربه ام‌ابراهیم بود، به [[پیامبر]] {{صل}} رسید<ref>محمد بن عمر واقدی، المغازی، ج ۱، ص ۳۷۸؛ و نور الدین علی سمهودی، وفاء الوفاء، ج ۳، ص ۱۵۱؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج ۱، ص ۵۱۸ و الطبقات الکبری، ج ۱، ص ۳۸۹.</ref>. [[رسول اکرم]] {{صل}} نیز این [[اموال]] را در سال هفتم هجری وقف کرد<ref>وفاء الوفاء، ج ۳، ص۱۵۱.</ref> و گفته شده است، موقوفات [[رسول خدا]] {{صل}} در [[مدینه]] عموماً از همین [[اموال]] مخیرق بود<ref>المغازی، ج ۱، ص ۳۷۸ و السیرة النبویه، ص ۵۱۸.</ref><ref> [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۴۲۳-۴۲۴.</ref>.

* در روایتی از [[امام صادق]] {{ع}} [[نقل]] شده است، باغ‌های هفت گانه [[اعراف]]، [[صافیه]]، دلال، میثب، برقه، [[حسنی]] و مشربه ام [[ابراهیم]]، موقوفه یا موقوفات [[رسول اکرم]] {{صل}} بود که پس از [[رحلت]] آن [[حضرت]] در [[اختیار]] [[حضرت]] [[فاطمه]] {{س}} قرار گرفت. بعدها درباره این موقوفات ادعایی مطرح شد و [[حضرت علی]] {{ع}} بر وقف بودن آنها [[شهادت]] داد و [[حضرت]] [[فاطمه]] {{س}} نیز آنها را موقوفه معرفی فرمود<ref>شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج ۴، ص ۲۴۴ و شیخ طوسی، التهذیب، ج ۹، ص ۱۴۵.</ref> و در آمد آنها را برای [[بنی‌هاشم]] و بنی‌مطلب قرار داد<ref>الکافی، ج ۷، ص ۴۸ و شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج ۱۹، ص ۳۸۰.</ref><ref> [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۴۲۴.</ref>.

* [[امام رضا]] {{ع}} نیز در [[روایت]] مشابهی فرموده است: "[[رسول خدا]] {{صل}} اموالی را برای [[حضرت]] [[فاطمه]] {{س}} وقف کرد تا از آن به ضعفای [[قوم]] خود و [[نسل]] آنها [[انفاق]] کنند<ref>نعمان بن محمد تمیمی مغربی، دعائم الاسلام، ج ۲، ص ۳۴۱ و محدث نوری، مستدرک الوسائل، ج ۱۴، ص ۵۱.</ref>. پس از [[وفات پیامبر]] {{صل}} [[عباس]]، [[عموی پیامبر]] {{صل}} - درباره تصاحب آنها با [[حضرت]] [[فاطمه]] {{س}} به بحث پرداخت؛ اما [[علی]] {{ع}} و دیگران [[شهادت]] دادند که آنها برای [[حضرت]] [[فاطمه]] {{س}} وقف شده است"<ref>وفاء الوفاء، ج ۳، ص ۱۵۷ - ۱۵۸ و أحمد بن یحیی بلاذری، فتوح البلدان ۱، ص۴۰.</ref><ref> [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۴۲۴-۴۲۵.</ref>.

== باغ‌های هفت گانه (مخیریق) ==  

* از ‌باغ‌های معروف مخیریق، باغ "[[حسنی]]" بود، که از موقوفات [[پیامبر]] {{صل}} در [[مدینه]] به شمار می‌آمد <ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ج ۵، ص ۲۹۱ و انساب الاشراف، ج۱، ص۵۱۸.</ref>. این باغ در منطقه [[عوالی]]<ref>عوالی، منطقه‌ای مرتفع که در چهار میلی مدینه قرار دارد. (معجم، البلدان، ج ۴، ص ۱۶۶).</ref> [[مدینه]]، در [[ناحیه]] "قُف"<ref>ارتفاعات کوچکی که به اندازه کوه نبودند. (همان، ج۴، ص۳۸۳)</ref> قرار داشت که با [[آب]] وادی "مهزور"<ref>دشتی وسیع که محل سکونت بنی قریظه بود. (همان، ج۵، ص۲۳۴)</ref> آبیاری می‌شد<ref>وفاء الوفاء، ج ۳، ص ۱۵۰ و محمد بن یوسف صالحی دمشقی، سبل الهدی و الرشاد، ج۸، ص۴۰۶.</ref>. [[صافیه]] و برقه و دلال هم از دیگر باغ‌های معروف مخیریق بودند که در بالای "صورین"<ref>موضعی که نزدیک مدینه قرار است. (معجم البلدان، ج ۳، ص ۴۳۵)</ref> بودند و با [[آب]] مهزور آبیاری می‌شدند<ref>وفاء الوفاء، ج ۳، ص ۱۵۰؛ سبل الهدی و الرشاد، ج ۸، ص ۴۰۶ و محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، ج۲۲، ص۲۹۸.</ref>. مشربه ام [[ابراهیم]] نیز از [[آب]] وادی مهزور آبیاری می‌شد<ref>وفاء الوفاء، ج ۳، ص ۱۵۰.</ref>؛ این باغ به آن سبب به ‌این نام معروف شد که [[ماریه]] قبطیه، [[مادر]] [[ابراهیم]]، [[فرزند]] [[رسول خدا]] {{صل}} و [[همسر گرامی پیامبر اکرم]] {{صل}}، در این باغ [[زندگی]] می‌کرد. او [[ابراهیم]] را در این محل به [[دنیا]] آورده بود<ref>المغازی، ج۱، ص۳۷۸؛ الطبقات الکبری، ج ۱، ص ۳۸۹ - ۳۹۰؛ عبدالرحمن سهیلی، الروض الأنف، ج ۶، ص۴۷ و سبل الهدی و الرشاد، ج ۸، ص ۴۰۶.</ref>. باغ دیگر، اعواف نام داشت که آن هم از [[آب]] وادی مهزور آبیاری می‌شد<ref>وفاء الوفاء، ج ۳، ص ۱۵۰ و بحارالانوار، ج۲۲، ‌ ص۲۹۹.</ref><ref> [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۴۲۵.</ref>.

* گفته شده است، "دلال" از املاک زنی [[یهودی]] از [[طایفه]] بنی‌نضیر بود و وی با [[سلمان فارسی]] که برده او بود، [[عهد]] کرد که اگر آن را [[احیا]] کند، آزاد خواهد شد. [[سلمان]]، این موضوع را به [[پیامبر]] {{صل}} خبر داد؛ آن [[حضرت]] به "دلال" رفت و کنار گودال‌هایی که برای کاشت نهال کنده بودند، نشست و [[سلمان]] و دیگر [[مسلمانان]] برای آن [[حضرت]]، نهال خرما می‌آوردند و ایشان با دست خود، آنها را می‌کاشت. پس، همه این نهال‌ها بارور شد و به زودی شکوفه بر آورد و بعدها [[خداوند]] این باغ را نصیب [[رسول خدا]] {{صل}} ساخت<ref>السیره النبویه، ص ۲۲۰ - ۲۲۱؛ وفاء الوفاء، ج ۳، ص ۱۵۱ و شیخ حسین دیار بکری، تاریخ الخمیس، ج ۱، ص ۴۶۹.</ref><ref> [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۴۲۵-۴۲۶.</ref>.

== دیگر موقوفات [[پیامبر اکرم]] {{صل}} ‌==

* [[چاه]] "أعواف" نیز از موقوفات [[پیامبر]] بود که با وضوی [[رسول خدا]] {{صل}} متبرک شده بود و سال‌ها جریان داشت<ref>وفاء الوفاء، ج ۳، ص ۱۲۴ و سبل الهدی و الرشاد، ج ۷، ص ۲۲۲.</ref>. بلاذری از قول عده‌ای از [[بنی‌حارث بن عبدالمطلب]] [[نقل]] کرده است که باغ "الحدیقه" نیز از دیگر موقوفات [[پیامبر]] بود<ref>انساب الاشراف، ج ۱، ص ۵۱۸.</ref>. بلاذری در ادامه می‌گوید که من نمی‌دانم آن، جزء [[اموال]] مخیریق بوده است یا نه<ref>انساب الاشراف، ج ۱، ص ۵۱۸.</ref><ref> [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۴۲۶.</ref>.

== [[پیامبر]] {{صل}} و [[تشویق]] [[اصحاب]] به انجام وقف ==

* [[رسول اکرم]] {{صل}} علاوه بر پیش قدم بودن در امر وقف، دیگر [[مسلمانان]] را نیز به این [[امر خیر]] [[تشویق]] می‌کرد. [[جابر بن عبدالله انصاری]] [[نقل]] کرده است، همچنین از [[اصحاب پیامبر]] {{صل}} کسی نبود که توانی [[مالی]] داشته باشد و چیزی را وقف نکند<ref> [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۴۲۶.</ref>.

* از [[پیامبر خدا]] {{صل}} درباره وقف چنین [[روایت]] شده است: "هرگاه [[انسان]] بمیرد، رشته عمل او در [[دنیا]] قطع می‌شود؛ مگر از سه چیز: [[صدقه]] جاریه (وقف) یا [[علمی]] که از آن سود برده شود و یا [[فرزند]] صالحی که برای او [[دعا]] کند"<ref>{{متن حدیث|إِذَا مَاتَ‌ ابْنُ‌ آدَمَ‌ انْقَطَعَ‌ عَمَلُهُ‌ إِلَّا مِنْ ثَلَاثٍ صَدَقَةٍ جَارِيَةٍ أَوْ عِلْمٍ يُنْتَفَعُ بِهِ أَوْ وَلَدٍ صَالِحٍ يَدْعُو لَهُ}}؛ حسن بن أبی الحسن دیلمی، ارشاد القلوب، ج ۱، ص ۱۴ و تاج الدین شعیری، جامع الاخبار، ص ۱۰۵. ‌</ref><ref> [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۴۲۶.</ref>.

* در [[صحیح بخاری]] از انس بن مالک [[روایت]] شده است، [[ابوطلحه]] توانگرترین فرد [[انصار]] بود و از همه [[اموال]] خود، باغ بیرحاء را که در سمت [[قبله]] [[مسجد]] [[نبوی]] قرار داشت، بیشتر [[دوست]] می‌داشت. [[پیغمبر]] {{صل}} گاه به این باغ داخل می‌شد و از [[آب]] گوارای [[چاه]] آن می‌نوشید. [[انس بن مالک]]، خادم آن [[حضرت]] می‌گوید: "وقتی [[آیه]] ۹۲ [[آل عمران]]: {{متن قرآن|لَنْ تَنَالُوا الْبِرَّ حَتَّى تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ شَيْءٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِيمٌ}}<ref>«هرگز به نیکی دست نخواهید یافت مگر از آنچه دوست دارید (به دیگران) ببخشید و هر چیزی ببخشید بی‌گمان خداوند آن را می‌داند» سوره آل عمران، آیه ۹۲.</ref>، نازل شد؛ [[ابوطلحه]] برخاست و گفت: ای [[رسول خدا]] {{صل}}! محبوب‌ترین [[اموال]] من "بیرحاء" است و آن را در [[راه خدا]] [[صدقه]] می‌دهم و امیدوارم [[ثواب]] آن [[ذخیره]] آخرتم باشد؛ آن را در هر راهی که [[خدا]] تو را بدان [[راهنمایی]] می‌کند، [[مصرف]] کن!"‌.[[پیامبر]] {{صل}} فرمود: " آن‌چه گفتی، شنیدم؛ چه [[مال]] سودمندی؛ نظر من آن است که آن را برای [[نزدیکان]] خود وقف کنی"؛ ‌ [[ابوطلحه]] گفت: "ای [[رسول خدا]] {{صل}} همین کار را می‌کنم ". پس آن را برای پسرعموها و [[نزدیکان]] خود وقف کرد"<ref>بخاری، صحیح، ج ۵، ص ۱۶۹ - ۱۷۰؛ احمد بن حنبل، مسند احمد، ج ۳، ص ۱۴۱ و ابن حبان، صحیح، ج ۸، ص ۱۲۹ - ۱۳۰.</ref><ref> [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۴۲۶-۴۲۷.</ref>.

* واقدی نیز [[نقل]] کرده است، [[چاه]] "رومه" جزو [[اموال]] مردی از [[قبیله]] مزینه بود که در برابر دریافت [[پول]] به [[مردم]] [[آب]] می‌داد. روزی [[پیامبر]] {{صل}} به آن [[چاه]] نظر افکند و فرمود: "اگر مسلمانی این چاه را از این مرد بخرد و برای [[مسلمانان]] وقف کند، آن، چه [[صدقه]] و وقف خوبی است". [[عثمان بن عفان]] آن را به چهارصد [[دینار]] از آن مرد خرید و وقف کرد<ref>انساب الاشراف، ج ۱، ص ۵۳۶؛ الطبقات الکبری، ج ۱، ص ۳۹۲ و سبل الهدی و الرشاد، ج ۷، ص ۲۲۷.</ref>. ‌ همو [[نقل]] می‌کند، چون [[رسول خدا]] {{صل}} در [[جنگ]] غابه به کنار [[چاه]] "همّ" رسید، [[مسلمانان]] گفتند: "ای [[رسول خدا]] {{صل}}! آیا این [[چاه]] را مصادره نمی‌کنید؟"‌ فرمود: "خیر، ولی یک نفر این [[چاه]] را بخرد و بهای آن را [[صدقه]] دهد"؛ پس [[طلحة بن عبیدالله]] آن را خرید و وقف کرد <ref>المغازی، ج ۲، ص ۵۴۷.</ref><ref> [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۴۲۷-۴۲۷.</ref>.

* همچنین مورخان [[نقل]] کرده‌اند که در [[خیبر]]، زمینی معروف به باغ "ثمغ"، نصیب [[عمر بن خطاب]] شد؛ او نزد [[پیامبر]] {{صل}} آمد و درباره آن از ایشان نظر خواست و گفت: "این ‌زمینی که در [[خیبر]] نصیب من شده، [[بهترین]] مزرعه من است؛ درباره آن چه دستوری می‌فرمایید؟ [[رسول خدا]] {{صل}} فرمود: "اصل آن را وقف و درآمدش را [[صدقه]] تعیین کن!" [[عمر]] نیز آن را طوری وقف کرد که اصل آن مزرعه فروخته و بخشیده و به [[ارث]] برده نشود و در آمد آن مخصوص [[فقیران]]، [[ارحام]] و بستگان [[نیازمند]]، آزاد کردن بردگان و [[جهاد]] در [[راه خدا]]، درماندگان و [[پذیرایی]] از میهمانان قرار داده شود و...<ref>صحیح بخاری، ج۳، ص۲۵۴؛ وفاء الوفاء، ج ۴، ص ۴۲؛ الطبقات الکبری، ج ۳، ص ۲۷۲ و انساب الاشراف، ج۱۰، ص۲۹۴-۲۹۵.</ref><ref>البته عده‌ای اعتقاد دارند که این زمین هم از موقوفات رسول اکرم {{صل}} بوده است. (وفاء الوفاء، ج ۴، ص ۴۲.)</ref><ref> [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۴۲۸.</ref>.

* [[ابن سعد]] از [[ابن کعب]] [[نقل]] کرده است که پس اینکه [[رسول خدا]] باغات هفت گانه را وقف کرد، [[مسلمانان]] نیز به وقف راغب شده، برخی [[اموال]] خود را برای [[اولاد]] و [[نوادگان]] خود وقف کردند <ref>الطبقات الکبری، ج ۱، ص ۳۹۰.</ref><ref> [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۴۲۸.</ref>.

== ثبت اوقاف‌==

* عده‌ای از مورخان در کتاب‌های خود آورده‌اند که [[رسول خدا]] {{صل}} [[زبیر بن عوام]] را [[مأمور]] ثبت [[اموال]] صدقات خود کرده بود و هرگاه او نبود و یا عذری داشت، جهیم بن صلت یا [[حذیفة بن یمان]] این کار را بر عهده می‌گرفتند<ref>تقی الدین مقریزی، امتاع الأسماع، ج ۹، ص ۳۸۰ - ۳۸۱.</ref>. عده‌ای دیگر نیز [[زبیر بن عوام]] و جهیم بن صلت را از کاتبان [[اموال]] وقف<ref>مسعودی، التنبیه و الاشراف ص ۲۴۵ و ابن حجر عسقلانی، الاصابه، ج ۱، ص ۶۲۶.</ref> و [[حذیفة بن یمان]] را تخمین زننده [[میزان]] محصول آنها (اگر باغ و... بودند) معرفی کرده‌اند<ref>التنبیه الاشراف، ص ۲۴۵.</ref><ref> [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۴۲۸.</ref>.

== [[علی]] {{ع}} [[شاگرد]] بارز [[مکتب]] [[نبوی]] {{صل}} ==

* [[امیر المؤمنین]] [[علی]] {{ع}} [[شاگرد]] ممتاز [[مکتب]] [[نبوی]] {{صل}} است. ایشان درس [[انفاق]] و وارستگی را به خوبی از محضر [[رسول خدا]] {{صل}} آموخته بود و موقوفاتی از ایشان در [[تاریخ]] به ثبت رسیده است که در ادامه به دو نمونه اشاره می‌کنیم:‌ از موقوفات [[علی]] {{ع}} "عین ابی نیزر" است؛ این [[چاه]] پر [[آب]] که آن [[حضرت]] آن را به دست خود در منطقه "[[ینبع]]" در [[مدینه]] احداث کرده بود، در واقع، گنجی هنگفت و ثروتی سرشار بود که مژده خیر و برکتش می‌توانست هر صاحبی را به وجد آورد؛ اما [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} به محض حفر این [[چاه]] با کمال [[اخلاص]] فرمود: "[[خدا]] را [[گواه]] می‌گیرم که این چشمه را [[صدقه]] (وقف) قرار دادم". سپس کاغذ و قلمی‌طلبید و برای آن، وقف نامه‌ای نوشته، آن را برای فقرای [[مدینه]]، در راه ماندگان و... وقف کرد<ref>معجم البلدان، ج ۴، ص ۱۷۵ - ۱۷۶؛ وفاء الوفاء، ج ۴، ص ۱۱۹ - ۱۲۰ و مستدرک الوسائل، ج ۱۴، ص ۶۲.</ref>. وقف منزل خویش در محله بنی‌زریق نیز از دیگر موقوفات [[علی]] {{ع}} در [[مدینه]] بود<ref>شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج ۴، ص ۲۴۸ و التهذیب، ج ۹، ص ۱۳۱.</ref><ref> [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۴۲۹.</ref>.

== منابع ==

{{منابع}}

== پانویس ==