چرا سفیران خاص امام مهدی از فقها و مجتهدان نبودند؟ (پرسش)

چرا سفیران خاص امام مهدی از فقها و مجتهدان نبودند؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل اصلی	مهدویت

چرا سفیران خاص امام مهدی از فقها و مجتهدان نبودند؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ نخست

پژوهشگران مؤسسه آینده روشن

پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، در کتاب «مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها» در این‌باره گفته‌اند:

«هم‌چنانکه می‌دانید امام دهم و یازدهم کاملاً زیر نظر حکومت عباسی بودند، یعنی حکومت برای تسلط کامل بر این دو امام، آن‌ها را در محیط بسته و مشخص که تمام همسایگان و ساکنان شهر افراد نظامی و شناخته‌شده بودند، نگه‌داری می‌کرد. تمام رفت‌وآمدها به منزل امام کنترل می‌شد. حال در چنین محیطی که همه چیز دقیقاً کنترل می‌شد، آیا فقیه سرشناسی می‌توانست به خانه امام رفت‌وآمد کند و مردم نیز با منزل آن فقیه در ارتباط باشند و مسائل خود را اعم از مالی و غیره مطرح نمایند؟ بدیهی است که چنین کاری ممکن نبود و افراد دست‌گیر و بازجویی می‌شدند، لذا صحیح‌ترین راه این است که افرادی که گمان نمی‌رود واسطه امام باشند و مطالب را ردوبدل کنند، به کار گرفته شوند و فعالیت نمایند. اگر کسی زندگی دو نایب اول عثمان بن سعید و فرزندش محمد بن عثمان را مطالعه نماید، درمی‌یابد که آنها مأمور تأمین روغن سامرا و از کسانی بودند که آذوقه پادگان را فراهم می‌کردند و اصلاً گمان نمی‌شد که نایب امام باشند و چنانکه در کتاب سازمان وکالت به‌طور مفصل و تحقیقی بیان شده، نامه‌های امام (ع) و نامه‌های مردم داخل ظرف‌های روغن قرار می‌گرفت و مردم به بهانه خرید و فروش روغن، ظرف‌های حاوی پول و نامه را ردوبدل می‌کردند. بدیهی است که چنین کاری توسط یک فقیه امکان نداشت، چون فضای حاکم بر آن دوران، تقیه و مخفی‌کاری بوده است نه محیط باز برای فعالیت عالمان و فقهای دین.

از طرف دیگر اگر عالم و فقیهی ادعای نیابت می‌کرد، این احتمال داده می‌شد که برای گذران زندگی و جلب مال دنیا چنین کاری کرده است. اما کسی که کسب و درآمد دارد خیلی بعید است که دست به چنین کار خطرناکی بزند و برای پول بیشتر خود را با حکومت درگیر کند. بنابراین، کاسب بودن نایبان دلیل بر صدق مدعای آنهاست، نه دروغ بودن ادعایشان، لذا همین مسئله تا غیبت صغرا ادامه یافت.

البته تذکر این نکته نیز لازم است که هرچند آنان فقیه و عالم برجسته نبوده‌اند، کاسب بودن آنها به معنای کم‌سوادی یا عوام بودنشان نیست. نایبان طبق گواه تاریخ، افرادی بسیار والامقام و دارای کشف و کرامت و پرورش‌یافته مکتب امامان معصوم بوده‌اند و هرگز دور از دین و معرفت نبوده‌اند. پس معلوم می‌شود که چرا شیخ کلینی که عالمی برجسته و شناخته‌شده بود، برای نیابت از امام برگزیده نشده است.

به‌هرحال نایبان خاص تنها نقش واسطه داشتند و هرچه مردم می‌گفتند یا می‌آوردند، آن‌ها را به امام می‌رساندند و در مقابل، پیام یا کمک مالی امام را به مردم می‌دادند، اما بر کسی ولایت نداشتند و هرگز اهل فتوا یا صدور حکم از جانب خویش نبوده‌اند».

منبع‌شناسی جامع مهدویت

• کتاب‌شناسی مهدویت؛
• مقاله‌شناسی مهدویت؛
• پایان‌نامه‌شناسی مهدویت.

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: