آیةالكرسی در معارف و سیره رضوی: تفاوت میان نسخه‌ها
HeydariBot (بحث | مشارکتها) جز (وظیفهٔ شمارهٔ ۵) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = آیةالكرسی | | موضوع مرتبط = آیةالكرسی | ||
| عنوان مدخل = آیةالكرسی | | عنوان مدخل = آیةالكرسی | ||
| مداخل مرتبط = [[آیةالكرسی در | | مداخل مرتبط = [[آیةالكرسی در تفسیر و علوم قرآنی]] - [[آیةالكرسی در فقه اسلامی]] - [[آیةالكرسی در معارف و سیره رضوی]] | ||
| پرسش مرتبط = | | پرسش مرتبط = | ||
}} | }} | ||
| خط ۱۰: | خط ۹: | ||
== نام‌گذاری == | == نام‌گذاری == | ||
این آیه را بدین جهت آیة الکرسی می‌گویند که در آن کلمه [[کرسی]]، به کار رفته است<ref>البحر المحیط، ج۲، ص۶۰۶؛ لوامع صاحبقرانی، ج۲، ص۴۰۷-۴۰۸.</ref>. تعبیر آیة الکرسی در روایات متعدد، تنها به همین آیه اطلاق می‌گردد<ref>الکافی، ج۴، ص۶۴۳؛ الأمالی، طوسی، ص۵۰۹؛ التفسیر، عیاشی، ج۱، ص۲۵؛ طب الأئمة{{عم}}، ص۴۰؛ مهج الدعوات، ص۳۵؛ الأمثل، ج۲، ص۲۵۶.</ref>. برخی روایات نیز تصریح دارند که آیة الکرسی فقط پنجاه کلمه است<ref>أعلام الدین، ص۳۶۹.</ref>، علاوه بر آن، تعبیر به آیه در مورد آن (آیة‌الکرسی)، که به صورت مفرد و نه جمع آمده، نیز از دیگر شواهد این مطلب است. بسیاری از [[مفسران]] نیز آیة‌الکرسی را محدود به همین آیه دانسته‌اند<ref>أطیب البیان، ج۳، ص۹؛ المیزان، ج۲، ص۳۳۷؛ الأمثل، ج۲، ص۲۵۶؛ الفرقان فی تفسیر القرآن، ج۴، ص۱۹۰.</ref>. طبق روایات با عظمت‌ترین [[آیه قرآن]]<ref>الخصال، ص۵۲۴؛ معانی الأخبار، ص۳۳۳؛ الأمالی، طوسی، ص۵۴۰.</ref> و دارای مقامی متعالی در [[قرآن]]<ref>التفسیر، عیاشی، ج۱، ص۱۳۶.</ref> است. | این آیه را بدین جهت آیة الکرسی می‌گویند که در آن کلمه [[کرسی]]، به کار رفته است<ref>البحر المحیط، ج۲، ص۶۰۶؛ لوامع صاحبقرانی، ج۲، ص۴۰۷-۴۰۸.</ref>. تعبیر آیة الکرسی در روایات متعدد، تنها به همین آیه اطلاق می‌گردد<ref>الکافی، ج۴، ص۶۴۳؛ الأمالی، طوسی، ص۵۰۹؛ التفسیر، عیاشی، ج۱، ص۲۵؛ طب الأئمة {{عم}}، ص۴۰؛ مهج الدعوات، ص۳۵؛ الأمثل، ج۲، ص۲۵۶.</ref>. برخی روایات نیز تصریح دارند که آیة الکرسی فقط پنجاه کلمه است<ref>أعلام الدین، ص۳۶۹.</ref>، علاوه بر آن، تعبیر به آیه در مورد آن (آیة‌الکرسی)، که به صورت مفرد و نه جمع آمده، نیز از دیگر شواهد این مطلب است. بسیاری از [[مفسران]] نیز آیة‌الکرسی را محدود به همین آیه دانسته‌اند<ref>أطیب البیان، ج۳، ص۹؛ المیزان، ج۲، ص۳۳۷؛ الأمثل، ج۲، ص۲۵۶؛ الفرقان فی تفسیر القرآن، ج۴، ص۱۹۰.</ref>. طبق روایات با عظمت‌ترین [[آیه قرآن]]<ref>الخصال، ص۵۲۴؛ معانی الأخبار، ص۳۳۳؛ الأمالی، طوسی، ص۵۴۰.</ref> و دارای مقامی متعالی در [[قرآن]]<ref>التفسیر، عیاشی، ج۱، ص۱۳۶.</ref> است. | ||
برخی روایات نیز تصریح نموده‌اند که [[سید]] قرآن، سوره بقره است و سید [[سوره بقره]] نیز [[آیة الکرسی]] است<ref>مستدرک الوسائل، ج۴، ص۳۳۶-۳۳۷.</ref>. طبق سخن [[رسول خدا]]{{صل}}، آیة الکرسی از گنجی در زیر [[عرش]] [[عطا]] شده و قبل از ایشان هم به هیچ [[پیامبری]] داده نشده است<ref>الأمالی، طوسی، ص۵۰۹.</ref>. بر اساس [[روایات]]، قرائت این [[آیه]]، آثار بسیاری به همراه دارد. به عنوان مثال، سختی‌های [[دنیا]] و [[آخرت]] را دفع می‌کند<ref>الأصول الستة عشر، ص۲۷۱؛ التفسیر، عیاشی، ج۱، ص۱۳۶.</ref> و اگر بعد از هر [[نماز]] قرائت شود، موجب دخول [[بهشت]]<ref>جامع الأخبار، شعیری، ص۴۵-۴۶؛ مکارم الأخلاق، ص۲۸۸.</ref> و قبولی نماز است<ref>الدعوات، ص۸۴.</ref> و قرائت آن در حال [[سجده]]، موجب [[ایمنی]] از [[آتش جهنم]]<ref>جامع الأخبار، شعیری، ص۴۶.</ref> خواهد بود<ref>[[سید عباس صادقی فدکی|صادقی فدکی، سید عباس]]، [[آیةالكرسی - صادقی فدکی (مقاله)| مقاله «آیةالكرسی»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۱ (کتاب)|دانشنامه امام رضا]]، ج۱، ص ۲۲۵.</ref>. | برخی روایات نیز تصریح نموده‌اند که [[سید]] قرآن، سوره بقره است و سید [[سوره بقره]] نیز [[آیة الکرسی]] است<ref>مستدرک الوسائل، ج۴، ص۳۳۶-۳۳۷.</ref>. طبق سخن [[رسول خدا]] {{صل}}، آیة الکرسی از گنجی در زیر [[عرش]] [[عطا]] شده و قبل از ایشان هم به هیچ [[پیامبری]] داده نشده است<ref>الأمالی، طوسی، ص۵۰۹.</ref>. بر اساس [[روایات]]، قرائت این [[آیه]]، آثار بسیاری به همراه دارد. به عنوان مثال، سختی‌های [[دنیا]] و [[آخرت]] را دفع می‌کند<ref>الأصول الستة عشر، ص۲۷۱؛ التفسیر، عیاشی، ج۱، ص۱۳۶.</ref> و اگر بعد از هر [[نماز]] قرائت شود، موجب دخول [[بهشت]]<ref>جامع الأخبار، شعیری، ص۴۵-۴۶؛ مکارم الأخلاق، ص۲۸۸.</ref> و قبولی نماز است<ref>الدعوات، ص۸۴.</ref> و قرائت آن در حال [[سجده]]، موجب [[ایمنی]] از [[آتش جهنم]]<ref>جامع الأخبار، شعیری، ص۴۶.</ref> خواهد بود<ref>[[سید عباس صادقی فدکی|صادقی فدکی، سید عباس]]، [[آیةالكرسی - صادقی فدکی (مقاله)| مقاله «آیةالكرسی»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۱ (کتاب)|دانشنامه امام رضا]]، ج۱، ص ۲۲۵.</ref>. | ||
== تفسیر آیه == | == تفسیر آیه == | ||
بر پایه [[تفسیری]] که [[امام رضا]]{{ع}} از این آیه کرده‌اند، این آیه علاوه بر [[اثبات]] اصل مهم [[توحید]]، اوصاف متعددی برای [[خداوند]] برشمرده است. خداوند دارای [[حیات]] [[حقیقی]] است که [[مرگ]] هرگز بر آن عارض نمی‌گردد. حیات خداوند عین ذات اوست و از دیگران هم به او [[افاضه]] نشده است. چون [[خداوند متعال]] هر چیزی را به وجود آورده است، پس او نسبت به هر چیزی [[قیام]] کامل و مطلق دارد؛ قیامی که با [[سستی]] و خلل آمیخته نیست. به همین علت او را قیوم گویند. نه تنها چرت، که عامل [[ضعف]] است، بر [[خدا]] مسلط نمی‌شود و قیومیت او را از کار نمی‌اندازد، بلکه عامل قوی‌تر از آن هم که [[خواب]] است بر او مسلط نمی‌گردد و قیومیت او را خدشه‌دار نمی‌کند. خداوند به آنچه اکنون وجود دارد و یا بعداً رخ می‌دهد، [[علم]] دارد. هیچ کس نمی‌تواند بر چیزی از [[علم خداوند]] اطلاع پیدا کند مگر آنچه خودش بخواهد. [[کرسی]] یعنی احاطه [[مقام]] [[سلطنت الهی]] و مقام [[ربوبی]] که هر چه در [[آسمان‌ها]] و [[زمین]] است، به واسطه آن برپا شده است. این موضوع مستلزم [[مالکیت]]، [[تدبیر]] و [[علم الهی]] بر آسمان‌ها و زمین است. ضمناً [[حفظ]] آنچه در آسمان‌ها و زمین است بر خداوند سنگین و سخت نیست. عبارت {{متن قرآن|وَهُوَ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ}} نیز حاکی از آن است که [[علو]] مرتبه [[خداوند]] مانع از آن می‌شود که [[مخلوقات]] به خداوند دست یابند و موجب [[رسوخ]] [[ضعف]] و [[سستی]] در او شوند. [[عظمت]] او نیز موجب می‌شود تا کثرت موجودات او را به [[زحمت]] نیندازد و بزرگی [[آسمان‌ها]] و [[زمین]] نیز خارج از [[طاقت]] و [[تحمل]] او نباشد<ref>تفسیر القمی، ج۱، ص۸۴.</ref>. | بر پایه [[تفسیری]] که [[امام رضا]] {{ع}} از این آیه کرده‌اند، این آیه علاوه بر [[اثبات]] اصل مهم [[توحید]]، اوصاف متعددی برای [[خداوند]] برشمرده است. خداوند دارای [[حیات]] [[حقیقی]] است که [[مرگ]] هرگز بر آن عارض نمی‌گردد. حیات خداوند عین ذات اوست و از دیگران هم به او [[افاضه]] نشده است. چون [[خداوند متعال]] هر چیزی را به وجود آورده است، پس او نسبت به هر چیزی [[قیام]] کامل و مطلق دارد؛ قیامی که با [[سستی]] و خلل آمیخته نیست. به همین علت او را قیوم گویند. نه تنها چرت، که عامل [[ضعف]] است، بر [[خدا]] مسلط نمی‌شود و قیومیت او را از کار نمی‌اندازد، بلکه عامل قوی‌تر از آن هم که [[خواب]] است بر او مسلط نمی‌گردد و قیومیت او را خدشه‌دار نمی‌کند. خداوند به آنچه اکنون وجود دارد و یا بعداً رخ می‌دهد، [[علم]] دارد. هیچ کس نمی‌تواند بر چیزی از [[علم خداوند]] اطلاع پیدا کند مگر آنچه خودش بخواهد. [[کرسی]] یعنی احاطه [[مقام]] [[سلطنت الهی]] و مقام [[ربوبی]] که هر چه در [[آسمان‌ها]] و [[زمین]] است، به واسطه آن برپا شده است. این موضوع مستلزم [[مالکیت]]، [[تدبیر]] و [[علم الهی]] بر آسمان‌ها و زمین است. ضمناً [[حفظ]] آنچه در آسمان‌ها و زمین است بر خداوند سنگین و سخت نیست. عبارت {{متن قرآن|وَهُوَ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ}} نیز حاکی از آن است که [[علو]] مرتبه [[خداوند]] مانع از آن می‌شود که [[مخلوقات]] به خداوند دست یابند و موجب [[رسوخ]] [[ضعف]] و [[سستی]] در او شوند. [[عظمت]] او نیز موجب می‌شود تا کثرت موجودات او را به [[زحمت]] نیندازد و بزرگی [[آسمان‌ها]] و [[زمین]] نیز خارج از [[طاقت]] و [[تحمل]] او نباشد<ref>تفسیر القمی، ج۱، ص۸۴.</ref>. | ||
== آیة الکرسی از نگاه [[امام رضا]] {{ع}}== | == آیة الکرسی از نگاه [[امام رضا]] {{ع}} == | ||
نگاهی به جایگاه و نقش [[آیة الکرسی]] در [[سخنان امام رضا]]{{ع}} نشان می‌دهد، آیة الکرسی در نزد ایشان جایگاه بالا و اثربخشیِ فراوانی دارد. نکته قابل توجه در اینجا آن است که اگر چه اصل [[خواندن قرآن]] [[فضیلت]] دارد و [[عبادت]] نیز محسوب می‌شود، قرائت [[آیات]] و سوره‌هایی مانند آیة الکرسی سفارش شده که به رغم حجم کم، مشتمل بر [[معارف]] بسیار مهم [[توحیدی]] است و موجب انتقال این مفاهیم به [[انسان]] می‌شود و در [[آموزش]]، تصحیح و تثبیت [[اعتقادات]] درست به او کمک می‌کند. [[امام رضا]]{{ع}} قرائت این [[آیه]] را در اوقات و حالات مختلف مانند هنگام [[خواب]]<ref>المحاسن، ج۲، ص۳۶۸؛ مکارم الأخلاق، ص۲۵۵.</ref>، موقع [[تجارت]] و برای [[حفظ]] [[اموال]]<ref>فقه الرضا{{ع}}، ص۴۰۰.</ref> و همچنین برای جلوگیری و یا [[رهایی]] از آسیب‌های مختلفی مانند [[چشم زخم]]<ref>مکارم الأخلاق، ص۳۸۶؛ الکافی، ج۱۳، ص۱۷۲-۱۷۳.</ref>، حیوانات گزنده<ref>الکافی، ج۴، ص۶۴۴؛ ثواب الأعمال، ص۱۰۵؛ الدعوات، ص۸۴.</ref> و رهایی از هر درد و ترسی<ref>طب الأئمة{{عم}}، ص۴۰؛ مهج الدعوات، ص۳۵.</ref> توصیه کرده است. این بدان معناست که حل [[مشکلات]] در [[شئون]] مختلف [[زندگی]] تنها با [[استمداد]] از خداوند و یاد او میسّر است. در ضمن، همه این موارد گوشه‌ای از سبک [[زندگی اسلامی]] از نگاه امام رضا{{ع}} را نیز نشان می‌دهد که مبتنی بر [[توحید]] اصیل است<ref>منابع: الأصول الستة عشر، گروهی از نویسندگان، تحقیق: ضیاء الدین محمودی به نعمت الله جلیلی - مهدی غلامعلی، قم، دار الحدیث، اول، ۱۴۲۳ق؛ أطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین بن محمدتقی طیب (۱۴۱۲ق)، تهران، انتشارات اسلام، دوم، ۱۳۷۸ش؛ أعلام الدین فی صفات المؤمنین، حسن بن محمد دیلمی (قرن ۸ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت لا لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۰۸ق، الأمالی، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: مؤسسة البعثة، قم، دار الثقافة، اول، ۱۴۱۴ق، الأمثل فی تفسیر کتاب الله المنزل، ناصر بن علی محمد مکارم شیرازی (معاصر)، قم، مدرسه امام علی بن ابی طالب مال، اول، ۱۴۲۱ق، البحر المحیط فی التفسیر، محمد بن یوسف معروف به ابوحیان اندلسی (۷۴۵ق)، تحقیق: محمد جمیل صدقی، بیروت، دار الفکر، ۱۴۲۰ق؛ التفسیر، محمد بن مسعود معروف به عیاشی (۳۲۰ق)، تحقیق و تصحیح: سیدهاشم رسولی محلاتی، تهران، المکتبة العلمیة الإسلامیة، اول، ۱۳۸۰ق؛ تفسیر القمی، علی بن ابراهیم قمی (۳۲۹ق)، تحقیق و تصحیح: سید طیب موسوی جزائری، قم، دار الکتاب الإسلامی، سوم، ۱۴۰۴ق؛ ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، محمد بن علی معروف به شیخ صدوق (۳۸۱ق)، تحقیق: سید حسن موسوی خرسان، قم، منشورات الرضی، اول، ۱۴۰۶ق؛ جامع الأخبار، محمد بن محمد شعیری (قرن ۶ق)، نجف، المکتبة الحیدریة، اول، بی تا، الخصال، محمد بن علی معروف به شیخ صدوق (۳۸۱ق)، تصحیح و تعلیق: علی اکبر غفاری، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، اول، ۱۴۰۳ق؛ الدعوات (سلوة الحزین و تحفة العلیل)، سعید بن هبة الله معروف به قطب الدین راوندی (۵۷۳ق)، قم، مدرسة الإمام المهدی گا، اول، ۱۴۰۷ق؛ طب الأئمة ال، عبدالله بن سابور زیات – حسین بن بسطام (قرن ۴ق)، تحقیق: سید محمد مهدی خرسان، قم، منشورات الرضی، دوم، ۱۴۱۱ق، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنة، محمد بن رضا صادقی تهرانی (۱۴۳۲ق)، قم، ۱۳۶۵ ش؛ الفقه، منسوب به امام رضا (۲۰۳ق)، ۱۴۰۶ق، الکافی، محمد بن یعقوب معروف به کلینی (۳۲۹ق)، قم، دار الحدیث، اول، ۱۴۲۹ق؛ لوامع صاحبقرانی، محمدتقی بن مقصود علی مجلسی (۱۰۷۰ق)، قم، اسماعیلیان، دوم، ۱۴۱۴ق؛ مجمع البحرین، فخرالدین بن محمدعلی معروف به طریحی (۱۰۸۵ق)، تحقیق: سید احمد حسینی، تهران، المکتبة المرتضویة، سوم، ۱۳۷۵ش؛ المحاسن، احمد بن محمد برقی (۲۷۴ق)، تصحیح: سیدجلال الدین حسینی ارموی، دار الکتب الإسلامیة، اول، ۱۳۷۰ق؛ مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، حسین بن محمد تقی معروف به محدث نوری (۱۳۲۰ق)، ۱۴۰۸ق؛ معانی الأخبار، محمد بن علی معروف به شیخ صدوق (۳۸۱ق)، تصحیح و تعلیق: علی اکبر غفاری، ۱۴۰۳ق، مکارم الأخلاق، حسن بن فضل طبرسی (قرن ۶ق)، قم، منشورات الرضی، چهارم، ۱۴۱۲ق؛ مهج الدعوات و منهج العبادات، علی بن موسی معروف به سید بن طاووس (۶۶۴ق)، تحقیق: ابوطالب کرمانی - محمد حسن محرر، ۱۴۱۱ق؛ المیزان فی تفسیر القرآن، سید محمد حسین بن محمد طباطبایی (۱۴۰۲ق)، ۱۴۱۷ق.</ref><ref>[[سید عباس صادقی فدکی|صادقی فدکی، سید عباس]]، [[آیةالكرسی - صادقی فدکی (مقاله)| مقاله «آیةالكرسی»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۱ (کتاب)|دانشنامه امام رضا]]، ج۱، ص ۲۲۵.</ref> | نگاهی به جایگاه و نقش [[آیة الکرسی]] در [[سخنان امام رضا]] {{ع}} نشان می‌دهد، آیة الکرسی در نزد ایشان جایگاه بالا و اثربخشیِ فراوانی دارد. نکته قابل توجه در اینجا آن است که اگر چه اصل [[خواندن قرآن]] [[فضیلت]] دارد و [[عبادت]] نیز محسوب می‌شود، قرائت [[آیات]] و سوره‌هایی مانند آیة الکرسی سفارش شده که به رغم حجم کم، مشتمل بر [[معارف]] بسیار مهم [[توحیدی]] است و موجب انتقال این مفاهیم به [[انسان]] می‌شود و در [[آموزش]]، تصحیح و تثبیت [[اعتقادات]] درست به او کمک می‌کند. [[امام رضا]] {{ع}} قرائت این [[آیه]] را در اوقات و حالات مختلف مانند هنگام [[خواب]]<ref>المحاسن، ج۲، ص۳۶۸؛ مکارم الأخلاق، ص۲۵۵.</ref>، موقع [[تجارت]] و برای [[حفظ]] [[اموال]]<ref>فقه الرضا {{ع}}، ص۴۰۰.</ref> و همچنین برای جلوگیری و یا [[رهایی]] از آسیب‌های مختلفی مانند [[چشم زخم]]<ref>مکارم الأخلاق، ص۳۸۶؛ الکافی، ج۱۳، ص۱۷۲-۱۷۳.</ref>، حیوانات گزنده<ref>الکافی، ج۴، ص۶۴۴؛ ثواب الأعمال، ص۱۰۵؛ الدعوات، ص۸۴.</ref> و رهایی از هر درد و ترسی<ref>طب الأئمة {{عم}}، ص۴۰؛ مهج الدعوات، ص۳۵.</ref> توصیه کرده است. این بدان معناست که حل [[مشکلات]] در [[شئون]] مختلف [[زندگی]] تنها با [[استمداد]] از خداوند و یاد او میسّر است. در ضمن، همه این موارد گوشه‌ای از سبک [[زندگی اسلامی]] از نگاه امام رضا {{ع}} را نیز نشان می‌دهد که مبتنی بر [[توحید]] اصیل است<ref>منابع: الأصول الستة عشر، گروهی از نویسندگان، تحقیق: ضیاء الدین محمودی به نعمت الله جلیلی - مهدی غلامعلی، قم، دار الحدیث، اول، ۱۴۲۳ق؛ أطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین بن محمدتقی طیب (۱۴۱۲ق)، تهران، انتشارات اسلام، دوم، ۱۳۷۸ش؛ أعلام الدین فی صفات المؤمنین، حسن بن محمد دیلمی (قرن ۸ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت لا لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۰۸ق، الأمالی، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: مؤسسة البعثة، قم، دار الثقافة، اول، ۱۴۱۴ق، الأمثل فی تفسیر کتاب الله المنزل، ناصر بن علی محمد مکارم شیرازی (معاصر)، قم، مدرسه امام علی بن ابی طالب مال، اول، ۱۴۲۱ق، البحر المحیط فی التفسیر، محمد بن یوسف معروف به ابوحیان اندلسی (۷۴۵ق)، تحقیق: محمد جمیل صدقی، بیروت، دار الفکر، ۱۴۲۰ق؛ التفسیر، محمد بن مسعود معروف به عیاشی (۳۲۰ق)، تحقیق و تصحیح: سیدهاشم رسولی محلاتی، تهران، المکتبة العلمیة الإسلامیة، اول، ۱۳۸۰ق؛ تفسیر القمی، علی بن ابراهیم قمی (۳۲۹ق)، تحقیق و تصحیح: سید طیب موسوی جزائری، قم، دار الکتاب الإسلامی، سوم، ۱۴۰۴ق؛ ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، محمد بن علی معروف به شیخ صدوق (۳۸۱ق)، تحقیق: سید حسن موسوی خرسان، قم، منشورات الرضی، اول، ۱۴۰۶ق؛ جامع الأخبار، محمد بن محمد شعیری (قرن ۶ق)، نجف، المکتبة الحیدریة، اول، بی تا، الخصال، محمد بن علی معروف به شیخ صدوق (۳۸۱ق)، تصحیح و تعلیق: علی اکبر غفاری، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، اول، ۱۴۰۳ق؛ الدعوات (سلوة الحزین و تحفة العلیل)، سعید بن هبة الله معروف به قطب الدین راوندی (۵۷۳ق)، قم، مدرسة الإمام المهدی گا، اول، ۱۴۰۷ق؛ طب الأئمة ال، عبدالله بن سابور زیات – حسین بن بسطام (قرن ۴ق)، تحقیق: سید محمد مهدی خرسان، قم، منشورات الرضی، دوم، ۱۴۱۱ق، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنة، محمد بن رضا صادقی تهرانی (۱۴۳۲ق)، قم، ۱۳۶۵ ش؛ الفقه، منسوب به امام رضا (۲۰۳ق)، ۱۴۰۶ق، الکافی، محمد بن یعقوب معروف به کلینی (۳۲۹ق)، قم، دار الحدیث، اول، ۱۴۲۹ق؛ لوامع صاحبقرانی، محمدتقی بن مقصود علی مجلسی (۱۰۷۰ق)، قم، اسماعیلیان، دوم، ۱۴۱۴ق؛ مجمع البحرین، فخرالدین بن محمدعلی معروف به طریحی (۱۰۸۵ق)، تحقیق: سید احمد حسینی، تهران، المکتبة المرتضویة، سوم، ۱۳۷۵ش؛ المحاسن، احمد بن محمد برقی (۲۷۴ق)، تصحیح: سیدجلال الدین حسینی ارموی، دار الکتب الإسلامیة، اول، ۱۳۷۰ق؛ مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، حسین بن محمد تقی معروف به محدث نوری (۱۳۲۰ق)، ۱۴۰۸ق؛ معانی الأخبار، محمد بن علی معروف به شیخ صدوق (۳۸۱ق)، تصحیح و تعلیق: علی اکبر غفاری، ۱۴۰۳ق، مکارم الأخلاق، حسن بن فضل طبرسی (قرن ۶ق)، قم، منشورات الرضی، چهارم، ۱۴۱۲ق؛ مهج الدعوات و منهج العبادات، علی بن موسی معروف به سید بن طاووس (۶۶۴ق)، تحقیق: ابوطالب کرمانی - محمد حسن محرر، ۱۴۱۱ق؛ المیزان فی تفسیر القرآن، سید محمد حسین بن محمد طباطبایی (۱۴۰۲ق)، ۱۴۱۷ق.</ref><ref>[[سید عباس صادقی فدکی|صادقی فدکی، سید عباس]]، [[آیةالكرسی - صادقی فدکی (مقاله)| مقاله «آیةالكرسی»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۱ (کتاب)|دانشنامه امام رضا]]، ج۱، ص ۲۲۵.</ref> | ||
[[ابراهیم بن مهزم]] که یکی از | [[ابراهیم بن مهزم]] که یکی از راویان [[حدیث]] از [[امام رضا]] {{ع}} است می‌گوید: «آن جناب فرمودند: هر کس «[[آیة الکرسی]]» را هنگام [[خواب]] بخواند، از [[بیماری]] فلج محفوظ و هر کس بعد از [[نماز]]، آن را بخواند، از هر گزندی مهلک، مصون خواهد ماند». وی در ادامه داستانی را بدین مضمون به نقل از امام رضا {{ع}} بیان می‌کند: «دو [[برادر]] [[خدمت]] [[رسول اکرم]] {{صل}} رسیدند و عرض کردند: یا [[رسول الله]] {{صل}}! ما برای [[تجارت]] به [[شام]] می‌رویم. اینک چیزی به ما [[تعلیم]] دهید تا آن را بخوانیم. [[پیامبر]] {{صل}} فرمودند: "هرگاه در منزلی فرود آمدید و نماز عشاء را خواندید، به هنگام خواب، در بستر خود «آیة الکرسی» را بخوانید که از هر چیزی محفوظ خواهید ماند و گزندی به شما نخواهد رسید". آنها به راه افتادند و گروهی از دزدان آن دو را تعقیب کردند تا به منزلی رسیدند. سارقی برای [[سرکشی]] از اوضاع و احوال به نزدیک آنها فرستاده شد؛ اما او متوجه دیواری دور [[اقامتگاه]] آن دو برادر شد و اثری از آن دو برادر ندید. برگشت و قضیه را برای سرکرده دزدان تعریف کرد. [[راهزنان]] خود برای [[اطمینان]] از سخنان آن مرد به نزد دو برادر آمدند و همان دیوار را دیدند. روز بعد، هنگامی‌که دو برادر عازم ادامه [[سفر]] می‌شدند، ارباب دزدان خود را به آنها رساند و پرسید: دیشب کجا بودید؟ گفتند: در همین مکان. ارباب دزدان گفت: ما شما را تعقیب کردیم و چون به نزد شما آمدیم دیواری بلند دیدیم و اثری از شما نبود. راستش را بگویید چه قضیه‌ای در میان است. یکی از دو برادر گفت: ما قبل از سفر به نزد رسول الله {{صل}} رفتیم و از ایشان تقاضا کردیم که چیزی به ما تعلیم دهد تا در راه محفوظ بمانیم. ایشان ما را به خواندن «آیة الکرسی» [[تشویق]] نمودند. ما به [[دستور]] ایشان عمل کردیم. ارباب دزدان گفت: بروید که به [[خدا]] [[سوگند]] هیچ گزندی به شما نخواهد رسید<ref>ماهنامه زائر، سال هفدهم.</ref><ref>[[حسین محمدی|محمدی، حسین]]، [[رضانامه (کتاب)|رضانامه]] ص ۳۵.</ref> | ||
== منابع == | == منابع == | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۷ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۹:۳۹
این مدخل زیرشاخهٔ بحث آیةالكرسی است. آیةالكرسی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: آیةالكرسی در تفسیر و علوم قرآنی - آیةالكرسی در فقه اسلامی - آیةالكرسی در معارف و سیره رضوی - پرسش مرتبط نداردآیه ۲۵۵ سوره بقره معروف به آیة الکرسی عبارت است از: ﴿اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ لَا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَلَا نَوْمٌ لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ مَنْ ذَا الَّذِي يَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ يَعْلَمُ مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَلَا يُحِيطُونَ بِشَيْءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلَّا بِمَا شَاءَ وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَلَا يَئُودُهُ حِفْظُهُمَا وَهُوَ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ﴾[۱].
نام‌گذاری
این آیه را بدین جهت آیة الکرسی می‌گویند که در آن کلمه کرسی، به کار رفته است[۲]. تعبیر آیة الکرسی در روایات متعدد، تنها به همین آیه اطلاق می‌گردد[۳]. برخی روایات نیز تصریح دارند که آیة الکرسی فقط پنجاه کلمه است[۴]، علاوه بر آن، تعبیر به آیه در مورد آن (آیة‌الکرسی)، که به صورت مفرد و نه جمع آمده، نیز از دیگر شواهد این مطلب است. بسیاری از مفسران نیز آیة‌الکرسی را محدود به همین آیه دانسته‌اند[۵]. طبق روایات با عظمت‌ترین آیه قرآن[۶] و دارای مقامی متعالی در قرآن[۷] است.
برخی روایات نیز تصریح نموده‌اند که سید قرآن، سوره بقره است و سید سوره بقره نیز آیة الکرسی است[۸]. طبق سخن رسول خدا (ص)، آیة الکرسی از گنجی در زیر عرش عطا شده و قبل از ایشان هم به هیچ پیامبری داده نشده است[۹]. بر اساس روایات، قرائت این آیه، آثار بسیاری به همراه دارد. به عنوان مثال، سختی‌های دنیا و آخرت را دفع می‌کند[۱۰] و اگر بعد از هر نماز قرائت شود، موجب دخول بهشت[۱۱] و قبولی نماز است[۱۲] و قرائت آن در حال سجده، موجب ایمنی از آتش جهنم[۱۳] خواهد بود[۱۴].
تفسیر آیه
بر پایه تفسیری که امام رضا (ع) از این آیه کرده‌اند، این آیه علاوه بر اثبات اصل مهم توحید، اوصاف متعددی برای خداوند برشمرده است. خداوند دارای حیات حقیقی است که مرگ هرگز بر آن عارض نمی‌گردد. حیات خداوند عین ذات اوست و از دیگران هم به او افاضه نشده است. چون خداوند متعال هر چیزی را به وجود آورده است، پس او نسبت به هر چیزی قیام کامل و مطلق دارد؛ قیامی که با سستی و خلل آمیخته نیست. به همین علت او را قیوم گویند. نه تنها چرت، که عامل ضعف است، بر خدا مسلط نمی‌شود و قیومیت او را از کار نمی‌اندازد، بلکه عامل قوی‌تر از آن هم که خواب است بر او مسلط نمی‌گردد و قیومیت او را خدشه‌دار نمی‌کند. خداوند به آنچه اکنون وجود دارد و یا بعداً رخ می‌دهد، علم دارد. هیچ کس نمی‌تواند بر چیزی از علم خداوند اطلاع پیدا کند مگر آنچه خودش بخواهد. کرسی یعنی احاطه مقام سلطنت الهی و مقام ربوبی که هر چه در آسمان‌ها و زمین است، به واسطه آن برپا شده است. این موضوع مستلزم مالکیت، تدبیر و علم الهی بر آسمان‌ها و زمین است. ضمناً حفظ آنچه در آسمان‌ها و زمین است بر خداوند سنگین و سخت نیست. عبارت ﴿وَهُوَ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ﴾ نیز حاکی از آن است که علو مرتبه خداوند مانع از آن می‌شود که مخلوقات به خداوند دست یابند و موجب رسوخ ضعف و سستی در او شوند. عظمت او نیز موجب می‌شود تا کثرت موجودات او را به زحمت نیندازد و بزرگی آسمان‌ها و زمین نیز خارج از طاقت و تحمل او نباشد[۱۵].
آیة الکرسی از نگاه امام رضا (ع)
نگاهی به جایگاه و نقش آیة الکرسی در سخنان امام رضا (ع) نشان می‌دهد، آیة الکرسی در نزد ایشان جایگاه بالا و اثربخشیِ فراوانی دارد. نکته قابل توجه در اینجا آن است که اگر چه اصل خواندن قرآن فضیلت دارد و عبادت نیز محسوب می‌شود، قرائت آیات و سوره‌هایی مانند آیة الکرسی سفارش شده که به رغم حجم کم، مشتمل بر معارف بسیار مهم توحیدی است و موجب انتقال این مفاهیم به انسان می‌شود و در آموزش، تصحیح و تثبیت اعتقادات درست به او کمک می‌کند. امام رضا (ع) قرائت این آیه را در اوقات و حالات مختلف مانند هنگام خواب[۱۶]، موقع تجارت و برای حفظ اموال[۱۷] و همچنین برای جلوگیری و یا رهایی از آسیب‌های مختلفی مانند چشم زخم[۱۸]، حیوانات گزنده[۱۹] و رهایی از هر درد و ترسی[۲۰] توصیه کرده است. این بدان معناست که حل مشکلات در شئون مختلف زندگی تنها با استمداد از خداوند و یاد او میسّر است. در ضمن، همه این موارد گوشه‌ای از سبک زندگی اسلامی از نگاه امام رضا (ع) را نیز نشان می‌دهد که مبتنی بر توحید اصیل است[۲۱][۲۲]
ابراهیم بن مهزم که یکی از راویان حدیث از امام رضا (ع) است می‌گوید: «آن جناب فرمودند: هر کس «آیة الکرسی» را هنگام خواب بخواند، از بیماری فلج محفوظ و هر کس بعد از نماز، آن را بخواند، از هر گزندی مهلک، مصون خواهد ماند». وی در ادامه داستانی را بدین مضمون به نقل از امام رضا (ع) بیان می‌کند: «دو برادر خدمت رسول اکرم (ص) رسیدند و عرض کردند: یا رسول الله (ص)! ما برای تجارت به شام می‌رویم. اینک چیزی به ما تعلیم دهید تا آن را بخوانیم. پیامبر (ص) فرمودند: "هرگاه در منزلی فرود آمدید و نماز عشاء را خواندید، به هنگام خواب، در بستر خود «آیة الکرسی» را بخوانید که از هر چیزی محفوظ خواهید ماند و گزندی به شما نخواهد رسید". آنها به راه افتادند و گروهی از دزدان آن دو را تعقیب کردند تا به منزلی رسیدند. سارقی برای سرکشی از اوضاع و احوال به نزدیک آنها فرستاده شد؛ اما او متوجه دیواری دور اقامتگاه آن دو برادر شد و اثری از آن دو برادر ندید. برگشت و قضیه را برای سرکرده دزدان تعریف کرد. راهزنان خود برای اطمینان از سخنان آن مرد به نزد دو برادر آمدند و همان دیوار را دیدند. روز بعد، هنگامی‌که دو برادر عازم ادامه سفر می‌شدند، ارباب دزدان خود را به آنها رساند و پرسید: دیشب کجا بودید؟ گفتند: در همین مکان. ارباب دزدان گفت: ما شما را تعقیب کردیم و چون به نزد شما آمدیم دیواری بلند دیدیم و اثری از شما نبود. راستش را بگویید چه قضیه‌ای در میان است. یکی از دو برادر گفت: ما قبل از سفر به نزد رسول الله (ص) رفتیم و از ایشان تقاضا کردیم که چیزی به ما تعلیم دهد تا در راه محفوظ بمانیم. ایشان ما را به خواندن «آیة الکرسی» تشویق نمودند. ما به دستور ایشان عمل کردیم. ارباب دزدان گفت: بروید که به خدا سوگند هیچ گزندی به شما نخواهد رسید[۲۳][۲۴]
منابع
پانویس
- ↑ «خداوند است که هیچ خدایی جز آن زنده پایدار نیست که او را چرت و خواب فرا نمی‌گیرد، همه آنچه در آسمان‌ها و زمین است از آن اوست، کیست که جز به اذن وی نزد او شفاعت آورد؛ به آشکار و پنهان آنان داناست و آنان بر چیزی از دانش وی جز آنچه او بخواهد چیرگی ندارند؛ اریکه او گستره آسمان‌ها و زمین است و نگاهداشت آنها بر وی دشوار نیست و او فرازمند سترگ است» سوره بقره، آیه ۲۵۵.
- ↑ البحر المحیط، ج۲، ص۶۰۶؛ لوامع صاحبقرانی، ج۲، ص۴۰۷-۴۰۸.
- ↑ الکافی، ج۴، ص۶۴۳؛ الأمالی، طوسی، ص۵۰۹؛ التفسیر، عیاشی، ج۱، ص۲۵؛ طب الأئمة (ع)، ص۴۰؛ مهج الدعوات، ص۳۵؛ الأمثل، ج۲، ص۲۵۶.
- ↑ أعلام الدین، ص۳۶۹.
- ↑ أطیب البیان، ج۳، ص۹؛ المیزان، ج۲، ص۳۳۷؛ الأمثل، ج۲، ص۲۵۶؛ الفرقان فی تفسیر القرآن، ج۴، ص۱۹۰.
- ↑ الخصال، ص۵۲۴؛ معانی الأخبار، ص۳۳۳؛ الأمالی، طوسی، ص۵۴۰.
- ↑ التفسیر، عیاشی، ج۱، ص۱۳۶.
- ↑ مستدرک الوسائل، ج۴، ص۳۳۶-۳۳۷.
- ↑ الأمالی، طوسی، ص۵۰۹.
- ↑ الأصول الستة عشر، ص۲۷۱؛ التفسیر، عیاشی، ج۱، ص۱۳۶.
- ↑ جامع الأخبار، شعیری، ص۴۵-۴۶؛ مکارم الأخلاق، ص۲۸۸.
- ↑ الدعوات، ص۸۴.
- ↑ جامع الأخبار، شعیری، ص۴۶.
- ↑ صادقی فدکی، سید عباس، مقاله «آیةالكرسی»، دانشنامه امام رضا، ج۱، ص ۲۲۵.
- ↑ تفسیر القمی، ج۱، ص۸۴.
- ↑ المحاسن، ج۲، ص۳۶۸؛ مکارم الأخلاق، ص۲۵۵.
- ↑ فقه الرضا (ع)، ص۴۰۰.
- ↑ مکارم الأخلاق، ص۳۸۶؛ الکافی، ج۱۳، ص۱۷۲-۱۷۳.
- ↑ الکافی، ج۴، ص۶۴۴؛ ثواب الأعمال، ص۱۰۵؛ الدعوات، ص۸۴.
- ↑ طب الأئمة (ع)، ص۴۰؛ مهج الدعوات، ص۳۵.
- ↑ منابع: الأصول الستة عشر، گروهی از نویسندگان، تحقیق: ضیاء الدین محمودی به نعمت الله جلیلی - مهدی غلامعلی، قم، دار الحدیث، اول، ۱۴۲۳ق؛ أطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین بن محمدتقی طیب (۱۴۱۲ق)، تهران، انتشارات اسلام، دوم، ۱۳۷۸ش؛ أعلام الدین فی صفات المؤمنین، حسن بن محمد دیلمی (قرن ۸ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت لا لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۰۸ق، الأمالی، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: مؤسسة البعثة، قم، دار الثقافة، اول، ۱۴۱۴ق، الأمثل فی تفسیر کتاب الله المنزل، ناصر بن علی محمد مکارم شیرازی (معاصر)، قم، مدرسه امام علی بن ابی طالب مال، اول، ۱۴۲۱ق، البحر المحیط فی التفسیر، محمد بن یوسف معروف به ابوحیان اندلسی (۷۴۵ق)، تحقیق: محمد جمیل صدقی، بیروت، دار الفکر، ۱۴۲۰ق؛ التفسیر، محمد بن مسعود معروف به عیاشی (۳۲۰ق)، تحقیق و تصحیح: سیدهاشم رسولی محلاتی، تهران، المکتبة العلمیة الإسلامیة، اول، ۱۳۸۰ق؛ تفسیر القمی، علی بن ابراهیم قمی (۳۲۹ق)، تحقیق و تصحیح: سید طیب موسوی جزائری، قم، دار الکتاب الإسلامی، سوم، ۱۴۰۴ق؛ ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، محمد بن علی معروف به شیخ صدوق (۳۸۱ق)، تحقیق: سید حسن موسوی خرسان، قم، منشورات الرضی، اول، ۱۴۰۶ق؛ جامع الأخبار، محمد بن محمد شعیری (قرن ۶ق)، نجف، المکتبة الحیدریة، اول، بی تا، الخصال، محمد بن علی معروف به شیخ صدوق (۳۸۱ق)، تصحیح و تعلیق: علی اکبر غفاری، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، اول، ۱۴۰۳ق؛ الدعوات (سلوة الحزین و تحفة العلیل)، سعید بن هبة الله معروف به قطب الدین راوندی (۵۷۳ق)، قم، مدرسة الإمام المهدی گا، اول، ۱۴۰۷ق؛ طب الأئمة ال، عبدالله بن سابور زیات – حسین بن بسطام (قرن ۴ق)، تحقیق: سید محمد مهدی خرسان، قم، منشورات الرضی، دوم، ۱۴۱۱ق، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنة، محمد بن رضا صادقی تهرانی (۱۴۳۲ق)، قم، ۱۳۶۵ ش؛ الفقه، منسوب به امام رضا (۲۰۳ق)، ۱۴۰۶ق، الکافی، محمد بن یعقوب معروف به کلینی (۳۲۹ق)، قم، دار الحدیث، اول، ۱۴۲۹ق؛ لوامع صاحبقرانی، محمدتقی بن مقصود علی مجلسی (۱۰۷۰ق)، قم، اسماعیلیان، دوم، ۱۴۱۴ق؛ مجمع البحرین، فخرالدین بن محمدعلی معروف به طریحی (۱۰۸۵ق)، تحقیق: سید احمد حسینی، تهران، المکتبة المرتضویة، سوم، ۱۳۷۵ش؛ المحاسن، احمد بن محمد برقی (۲۷۴ق)، تصحیح: سیدجلال الدین حسینی ارموی، دار الکتب الإسلامیة، اول، ۱۳۷۰ق؛ مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، حسین بن محمد تقی معروف به محدث نوری (۱۳۲۰ق)، ۱۴۰۸ق؛ معانی الأخبار، محمد بن علی معروف به شیخ صدوق (۳۸۱ق)، تصحیح و تعلیق: علی اکبر غفاری، ۱۴۰۳ق، مکارم الأخلاق، حسن بن فضل طبرسی (قرن ۶ق)، قم، منشورات الرضی، چهارم، ۱۴۱۲ق؛ مهج الدعوات و منهج العبادات، علی بن موسی معروف به سید بن طاووس (۶۶۴ق)، تحقیق: ابوطالب کرمانی - محمد حسن محرر، ۱۴۱۱ق؛ المیزان فی تفسیر القرآن، سید محمد حسین بن محمد طباطبایی (۱۴۰۲ق)، ۱۴۱۷ق.
- ↑ صادقی فدکی، سید عباس، مقاله «آیةالكرسی»، دانشنامه امام رضا، ج۱، ص ۲۲۵.
- ↑ ماهنامه زائر، سال هفدهم.
- ↑ محمدی، حسین، رضانامه ص ۳۵.