آیا دجال همان سفیانی است؟ (پرسش)

آیا دجال همان سفیانی است؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / مقدمات ظهور امام مهدی / نشانه‌های ظهور امام مهدی / خروج سفیانی
مدخل اصلی	تفاوت دجال و سفیانی
تعداد پاسخ	۴ پاسخ

در مورد دجال و سفیانی که از نشانه‌های ظهور هستند دو نظر وجود دارد: عده‌ای این دو را یکی می‌دانند. فردی منحرف از اسلام و باعث ترویج فساد در جامعه که در منابع شیعه این خصوصیات در سفیانی بیان شده و در منابع اهل سنت در دجال بیان گردیده اما عده‌ای دیگر آنان را دو نفر یا سمبل و نماد دو جریان می‌دانند. دجال نماد انحراف از اسلام و به سوی کفر رفتن بر اثر شهوات است. سفیانی نماد شبهات و اضطراب‌های داخلی در جامعه اسلامی است. در روایات به برخی از تفاوت‌های فردی این دو نفر اشاره شده است.

در ذیل، پاسخ جامع اجمالی به این پرسش و دیدگاه‌های متفرقه برخی از نویسندگان و دانشمندان، در این باره، به طور مفصل‌تری قابل بررسی است.

عبارت‌های دیگری از این پرسش

• سفیانی و دجال چه تفاوت‌هایی دارند؟

پاسخ جامع اجمالی

احتمال یکی بودن سفیانی و دجال و ناسازگاری آن با ظاهر روایات

• گاهی چنین به ذهن می‌‏رسد، ممکن است دجال و سفیانی یک نفر باشند مخصوصا اگر سختگیری در بررسی سند روایات رعایت شود و جزئیات اوصاف، نادیده گرفته شود. آنچه از مجموع روایات به دست می‏‌آید این است که هر دو عنوان گویای فردی منحرف از اسلام است که عامل ترویج فساد در جامعه اسلامی هستند. این احتمال چندان هم دور نیست و می‌‏توان این احتمال را بدین جهت تأیید کرد. در کتب عامه تمام این خصوصیات در شخصی به نام دجال و در کتب شیعه در شخصی به نام سفیانی جمع است، بنابراین امکان این مسأله هست، هر دو اسم مربوط به یک شخص باشد که هر مذهبی از دیدگاه خاصی به او نگریسته است.
• ولی این احتمال نه با ظاهر روایات سازگار است، و نه دلیلی وجود دارد بر اینکه به صورت رمزی خواسته‏‌اند این مطلب را بگویند؛ زیرا هر یک سمبل و رمز یک حرکت مخصوصی هستند؛ دجال سمبل حرکت انحرافی از اسلام و بر اثر شهوات به سوی کفر رفتن است، ولی سفیانی سمبل شبهات و اضطراب‌های داخلی در جامعه اسلامی است و اینها دو حرکت مستقل هستند، گرچه در برخی جهات نتیجه حرکت آنها از نظر مخالفت با اسلام یکی است، یعنی در واقع یک موضع دارند در دو چهره مختلف.
• اما از جهت مخالفت با ظاهر روایات از دو نظر سازگار نیست:

1. در صورتی که سخت‌گیری سندی رعایت شود، و خصوصیات و ویژگی‌ها کنار گذاشته شود، مسلم است این دو اسم ظهور در دو نفر دارند، گرچه خصوصیات آنها دانسته نشود. اگر شخص واحدی بودند در اخبار و روایات به یک عبارت از او اسم برده می‌‏شد.
2. اگر سخت‌گیری سندی نادیده گرفته شود و خصوصیات و ویژگی‌های وارده در روایات پذیرفته شود، باز تفاوت بین این دو نفر واضح ‌‏تر و روشن تر است.

تفاوت های دجال و سفیانی

• مهم‌ترین تفاوت‌های دجال و سفیانی با توجه به روایات عبارتند از:

1. دجال دارای عمری طولانی است، ولی سفیانی عمر درازی ندارد. حتی اهل سنت قائلند، دجال از زمان پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) تاکنون زنده است.
2. دجال به نام فرزند صائد و سفیانی به نام عثمان بن عنبسه خوانده می‌‏شود.
3. سفیانی دارای نسب و قبیله مشخص و معینی است، و از نسل خالد بن یزید بن معاویه و از نوادگان ابوسفیان است، اما دجال از این جهت مبهم است.
4. دجال ادعای خدائی و ربوبیت دارد، ولی سفیانی چنین ادعائی ندارد.
5. دجال کافر است، ولی در مورد سفیانی، نصی در اخبار، مبنی بر کفر او وجود ندارد؛ هر چند از ظواهر امر هم بر نمی‌آید مسلمان باشد.
6. دجال همه جا را می‏‌گیرد و به همه سرزمین‌ها به جز مکه و مدینه حکومتش را گسترش می‌‏دهد. ظاهر این عبارت می‌‏فهماند حکومتش از حکومت سفیانی گسترده‏تر است.
7. دجال اعور و لوچ دو چشم است؛ ولی سفیانی چشمانش سالم و صحیح است، هرچند زشت رو و خشن و بد قیافه است.
8. دجّال‌ها" صفوف ضدّ انقلابی مرموز را تشکیل می‌دهند، و "سفیانی‌ها" صفوف ضدّ انقلابی آشکارا را.
9. دجال از طریق حیله و تزویر و فریب، برنامه‌های شیطانی خود را پیاده می‌کند، امّا سفیانی از طریق استفاده از قدرت تخریبی وسیع خود این کار را انجام می‌دهد. همان‌گونه که در اخبار آمده است، او نقاط آبادی از روی زمین را زیر پرچم خود قرار خواهد داد.
10. سفیانی ناصبی است؛ ولی در مورد دجال چنین مطلبی نداریم.
11. دجال قبل از اسلام نیز در کتب ادیان مطرح بوده؛ ولی سفیانی مطرح نبوده است. بنابراین دجال و سفیانی نمی‌توانند یک نفر باشند.

• با در نظر گرفتن تفاوت‌های مذکور اگر بخواهیم عبارات مربوط به دجال و سفیانی را رمزی بگیریم، و آنها را سمبل حرکت انحرافی بدانیم، این تفاوت‌ها گویای دو حرکت کاملاً مستقل و جدای از هم خواهند بود.

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱. آیت‌الله شهید صدر؛

سید محمد صدر آیت‌ الله شهید سید محمد صدر در کتاب «تاریخ غیبت کبری» در این‌باره گفته‌ است: «گاهی چنین به ذهن می‌‏رسد که ممکن است دجال و سفیانی یک نفر باشند مخصوصا اگر سختگیری سندی را رعایت کنیم و جزئیات اوصاف را نادیده بگیریم. آنچه از مجموع روایات به دست می‏‌آید آن است که هر دو عنوان گویای فردی منحرف از اسلام است که عامل ترویج فساد در جامعه اسلامی است؛ و این احتمال چندان هم دور نیست. و می‌‏توانیم این احتمال را از این جهت تأیید کنیم که در کتب عامه تمام این خصوصیات در شخصی به نام دجال و در کتب شیعه در شخصی به نام سفیانی جمع است، بنابراین امکان این مسأله هست که هر دو اسم مربوط به یک شخص باشد، که هر مذهبی از دیدگاه خاصی به او نگریسته است. ولی این احتمال نه با ظاهر روایات سازگار است، و نه دلیلی داریم بر این که به صورت رمزی خواسته‏‌اند این مطلب را بگویند؛ زیرا هر یک سمبل و رمز یک حرکت مخصوصی می‏‌باشند؛ دجال سمبل حرکت انحرافی از اسلام و بر اثر شهوات به سوی کفر رفتن است، ولی سفیانی سمبل شبهات و اضطراب‌های داخلی در جامعه اسلامی است؛ و اینها دو حرکت مستقل می‌‏باشند گرچه در برخی جهات نتیجه حرکت آنها از نظر مخالفت با اسلام یکی می‌‏شود. و اما از جهت مخالفت با ظاهر روایات از دو نظر سازگار نیست: اول: در صورتی که سخت‌گیری سندی را رعایت کنیم، و خصوصیات و ویژگی‌ها را کنار بگذاریم مسلم است که این دو اسم ظهور در دو نفر دارند، گرچه خصوصیات آنها را ندانیم و اگر شخص واحدی بودند در اخبار و روایات به یک عبارت از او اسم برده می‌‏شد. دوم: اگر سختگیری سندی را نادیده بگیریم و خصوصیات و ویژگی‌های وارده در روایات را قبول کنیم، باز تفاوت و فرق بین این دو نفر واضح‌‏تر و روشنتر است. مهمترین تفاوت‌های بین آن دو به طوری که در متن روایات آمده بود بدین قرار بود: دجال دارای طول عمر بود، ولی سفیانی عمر درازی نداشت. دجال به نام فرزند صائد و سفیانی به نام عثمان بن عنبسه خوانده می‌‏شود. سفیانی از فرزندان ابو سفیان بود، و دجال از اولاد او نبود. دجال ادعای خدائی می‌‏کند، ولی سفیانی چنین ادعائی ندارد. دجال کافر است ولی درباره سفیانی عبارت صریحی که بر کفرش دلالت کند نداریم؛ اگر نگوئیم که ظاهر عبارات دلالت بر مسلمان بودن او می‏‌کند. دجال همه جا را می‏‌گیرد و به همه سرزمین‌ها به جز مکه و مدینه حکومتش را گسترش می‌‏دهد، و ظاهر این عبارت می‌‏فهماند که حکومتش از حکومت سفیانی گسترده‏تر است. دجال اعور است؛ ولی سفیانی چشمانش سالم و صحیح است. با در نظر گرفتن تفاوت‌های مذکور اگر بخواهیم عبارات مربوط به دجال و سفیانی را رمزی بگیریم، و آنها را سمبل حرکت انحرافی بدانیم، این تفاوت‌ها گویای دو حرکت کاملا مستقل و جدای از هم خواهند بود.

۲. آیت‌الله مکارم شیرازی؛

ناصر مکارم شیرازی آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی در کتاب «حکومت جهانی مهدی» در اين باره گفته است: «تفاوتی که "سفیانی" با "دجال" دارد شاید بیشتر در این است که دجال از طریق حیله و تزویر و فریب، برنامه‌های شیطانی خود را پیاده می‌کند، امّا سفیانی از طریق استفاده از قدرت تخریبی وسیع خود این کار را انجام می‌دهد؛ همانگونه که در اخبار آمده است که او نقاط آبادی از روی زمین را زیر پرچم خود قرار خواهد داد که نظیر آن را در حکومت ابوسفیان و معاویه و یزید در تاریخ خوانده‌ایم. هیچ مانعی ندارد که سفیانی آخر زمان که در برابر مصلح بزرگ جهانی "مهدی" قیام می‌کند از نواده‌های ابوسفیان باشد و شجره‌نامه و نسبش به او منتهی گردد، همانطور که در اخبار آمده است؛ ولی مهمتر از مسأله نسب این است که برنامه‌های او و صفات و مشخّصات و تلاشها کوششهایش همه مانند ابوسفیان است و روشی همسان او دارد. و این "سفیانی" مانند همه ابوسفیانها و همه سفیانیهای دیگر، سرانجام در برابر جنبش انقلاب جهانی مهدی (ع) به زانو در خواهد آمد و تلاشها و کوششها و نقشه هایش نقش بر آب خواهد شد. از همه مهمتر آن است که باید مردم "دجّال‌ها" و "سفیانی‌ها" را بشناسانند. این سفیانی‌ها گذشته از نشانه‌هایی که قبلا گفتیم نشانه دیگری نیز دارند که نمونه‌اش در تاریخ اسلام بروشنی دیده می‌شود، و آن این که: صلحا و شایستگان را از صحنه اجتماع کنار می‌زنند و افراد ناصالح و مطرود را به جای آنها قرار می‌دهند. "بیت المال" را چنانکه در حکومت دودمان ابوسفیان آمده میان حواشی و طرفداران خود تقسیم می‌کنند؛ طرفدار انواع تبعیض‌ها، تحمیق‌ها و پراکندگی‌ها هستند و با این مشخّصات می‌توان آنها را شناخت و شناساند. "دجّال‌ها" صفوف ضدّ انقلابی مرموز را تشکیل می‌دهند، و "سفیانی‌ها" صفوف ضدّ انقلابی آشکارا، و هر دو، در واقع یک موضع دارند در دو چهره مختلف، و تا صفوف آنها در هم شکسته نشود تضمینی برای "پیشرفت" و "بقای" انقلاب نیست».

۳. آیت‌الله طبسی؛

نجم‌الدین طبسی آیت‌الله نجم‌الدین طبسی در کتاب «سفیانی» در اين‌باره گفته است: «تنها آیت‌الله سید محمد صدر به عنوان احتمال، این موضوع را مطرح کرده که گاهی به ذهن خطور می‌کند: ممکن است دجال و سفیانی یکی باشند: به خصوص اگر ویژگی‌ها و شرایط سندی را نادیده بگیریم. البته ایشان خود نیز این احتمال را تضعیف کرده و می‌گوید: این احتمال با ظاهر روایات نمی‌سازد. از دیدگاه ما نیز این احتمال صحیح نیست، زیرا این دو با یکدیگر تفاوتی اساسی و ماهوی دارند، زیرا: سفیانی ناصبی است؛ ولی در مورد دجال چنین مطلبی نداریم؛ دجال دارای عمری طولانی است؛ ولی درباره سفیانی چنین چیزی نیست؛ سفیانی دارای نسب و قبیله مشخص و معینی است - و از نسل خالد بن یزید بن معاویه است - اما دجال از این جهت مبهم است؛ دجال ادعای ربوبیت دارد؛ ولی سفیانی چنین ادعایی ندارد؛ دجال قبل از اسلام نیز در کتب ادیان مطرح بوده؛ ولی سفیانی مطرح نبوده است. بنابراین دجال و سفیانی نمی‌توانند یک نفر باشند». برخی تفاوت‌ها عبارت‌اند از: اول: ان الدجال یفترض فیه طول العمر، دون السفیان؛ «راجع به دجال، طولانی بودن عمر او فرض شده است، بر خلاف سفیانی»؛ حتی اهل سنت قائلند که دجال از زمان پیامبر اکرم تا کنون زنده است و ما در مقام احتجاج با اهل سنت که منکر طولانی بودن عمر امام زمان (ع) می‌باشند، از این اعتقاد آنها بااهل سنت محاجه می‌کنیم. دوم: ان الدجال یدعی بابن صائد و السفیانی یدعی بعثمان‌بن‌عنبسه؛ «دجال و سفیانی هر کدام اسمی جداگانه دارند: دجال را ابن صائد گوید و سفیانی را عثمان‌بن‌عنبسه». سوم: ان السفیانی من أولاد أبی سفیان دون الدجال؛ «سفیانی از نوادگان ابوسفیان است در حالی که دجال چنین نمی‌باشد». چهارم: ان الدجال یدعی الربوبیة، دون السفیانی؛ «دجال ادعای ربوبت می‌کند؛ ولی سفیانی چنین ادعایی نمی‌کند». پنجم: انّ الدجال کافر و أما السفیانی فلا نص فی الاخبار یدل علی ذلک، إن لم یکن الظاهر کونه مسلماً؛ «دجال کافر است؛ ولی روایتی در مورد کافر بودن سفیانی نیامده است». ششم: ان الدجال یملک کل قریة و یهبط کل وادی، ما عدا مکة و مدینة و ظاهر ذلک أن حرکته أوسع من حرکة السفیانی علی سعتها؛ «دجال تمام دنیا غیر از مکه و مدینه را تحت پوشش خود قرار می‌دهد؛ بر خلاف سفیانی که فعالیت او به چند کشور منحصر است». هفتم: ان الدجال اعورالعینین؛ واماالسفیانی فهوذوعینین سلیمتین؛ «دجال لوچ دوچشم است؛ ولی هردوچشم سفیانی سالم است». هرچند زشت رو وخشن و بدقیافه می‌باشد. «تنها آیت‌الله سید محمد صدر به عنوان احتمال، این موضوع را مطرح کرده که گاهی به ذهن خطور می‌کند: ممکن است دجال و سفیانی یکی باشند: به خصوص اگر ویژگی‌ها و شرایط سندی را نادیده بگیریم. البته ایشان خود نیز این احتمال را تضعیف کرده و می‌گوید: این احتمال با ظاهر روایات نمی‌سازد. از دیدگاه ما نیز این احتمال صحیح نیست، زیرا این دو با یکدیگر تفاوتی اساسی و ماهوی دارند، زیرا: سفیانی ناصبی است؛ ولی در مورد دجال چنین مطلبی نداریم؛ دجال دارای عمری طولانی است؛ ولی درباره سفیانی چنین چیزی نیست؛ سفیانی دارای نسب و قبیله مشخص و معینی است - و از نسل خالد بن یزید بن معاویه است - اما دجال از این جهت مبهم است؛ دجال ادعای ربوبیت دارد؛ ولی سفیانی چنین ادعایی ندارد؛ دجال قبل از اسلام نیز در کتب ادیان مطرح بوده؛ ولی سفیانی مطرح نبوده است. بنابراین دجال و سفیانی نمی‌توانند یک نفر باشند».

۴. آقای کامل (پژوهشگر معارف مهدویت)؛

حیدر کامل آقای حیدر کامل ، در کتاب «دجال آخرالزمان» در این‌باره گفته است: «تعبیر دجال از منابع اهل سنت و تعبیر سفیانی از منابع امامیه گرفته شده است و این احتمال هست که هر دو، تعبیری از یک فرد واحد باشد که افراد هر مذهب از زاویه دید خود به آن نگریسته‌اند. مهم‌ترین تفاوت‌های بین آنها بر حسب اخباری که ما شنیده‌ایم، به شرح زیر است. طول عمر، فقط در مورد دجال فرض شده است و نه سفیانی؛ دجال، ابن صائد نامیده می‌شود و سفیانی، عثمان بن عنبسه؛ سفیانی از فرزندان ابی سفیان است؛ اما دجال نیست؛ دجال ادعای ربوبیت دارد؛ ولی سفیانی ندارد؛ دجال کافر است، ولی در مورد سفیانی، نصی در اخبار، مبنی بر کفر او وجود ندارد؛ هر چند از ظواهر امر هم بر نمی‌آید که مسلمان باشد؛ دجال، هر قریه‌ای را تصرف می‌کند و به هر وادی جز مکه و مدینه فرو می‌آید و ظاهراً حرکت او گسترده‌تر از سفیانی است؛ با توجه به وسعت سرزمین‌هایی که به آنها می‌رسد؛ دجال یک چشم است؛ اما دو چشم سفیانی سالم است. البته ممکن است این تفاوت‌ها غالباً به لحاظ جنس عام رمز گونه آنها، بر اساس آنچه اشاره نمودیم، باشد».

۵. آقای کریمی (پژوهشگر معارف مهدویت)؛

محمد علی کریمی آقای محمد علی کریمی، در کتاب «آیا ظهور نزدیک است» در این‌باره گفته است: «گرچه از بعضی جهات، خروج دجال و سفیانی، یکسانند و هر دو دعوت به باطل میکنند و با توسل به حیله‌گری و تزویر، مردم را میفریبند، به مبارزه با جناح حق بر میخیزند و سرانجام به هلاکت می‌رسند و... ولی با دقت در روایات خروج سفیانی و روایات مربوط به خروج دجّال، در مییابیم که بین این دو فرق‌های زیادی وجود دارد و اگر اصل خروج دجّال را امری مسلّم بدانیم، ناچار باید فردی غیر از سفیانی باشد. مثلاً، دجّال، ادعای ربوبیّت می‌کند و کافر است، ولی دلیلی بر کفر سفیانی نداریم. فقط در روایتی اشاره شده که وی، صلیبی بر گردن دارد که اگر درست باشد، مسیحی است، ولی روایت از معصوم (ع) نیست و ارزشی ندارد. افزون بر این، در روایات آمده که سفیانی ریاکارانه تظاهر به دین‌داری و تقدس می‌کند و مدام ذکر «يَا رَبِّ‌ يَا رَبِّ» بر زبان وی جاری است. خروج سفیانی، هم‌زمان است با قیام سردارانی از خراسان و یمن و مصر که به حق و عدالت فرا میخوانند و زمینه را برای انقلاب بزرگ مهدی (ع)، مهیا میسازند. خروج سفیانی، منطقه نسبتاً محدودی را فرا میگیرد، در حالی که دجّال، به جز مکه و مدینه، به همه جای زمین می‌رود و فتنه وی، همه جا را میگیرد. این دو در شکل و قیافه هم، با یک‌دیگر، فرق دارند. پس دجال نمی‌تواند همان سفیانی باشد».

پرسش‌های وابسته

1. سفیانی که خروجش از نشانه‌های حتمی ظهور است کیست؟ (پرسش)
   1. نام سفیانی چیست؟ (پرسش)
   2. لقب سفیانی چیست؟ (پرسش)
   3. نسب سفیانی چیست؟ (پرسش)
   4. آیا سفیانی نماد است یا به یک شخصیت انسانی اشاره دارد؟ (پرسش)
2. ویژگی‌های جسمانی سفیانی چیست؟ (پرسش)
3. روش شناسایی سفیانی چیست؟ (پرسش)
4. دین سفیانی چیست؟ (پرسش)
5. آیا روایات سفیانی تنها در منابع شیعه آمده است؟ (پرسش)
6. سفیانی و دجال چه تفاوت‌هایی دارند؟ (پرسش)
7. خروج سفیانی در چه زمان و مکانی خواهد بود؟ (پرسش)
8. اهداف قیام سفیانی چیست؟ (پرسش)
9. ماجرای شورش سفیانی چیست؟ (پرسش)
10. جنایات سفیانی چیست؟ (پرسش)
11. سپاه سفیانی چه تعداد است؟ (پرسش)
12. اصهب و ابقع کیستند و چه ارتباطی با خروج سفیانی دارند؟ (پرسش)
13. آیا ظهور امام مهدی همزمان با قیام سفیانی است؟ (پرسش)
14. سفیانی در قیام خود چه اقدام‌های انجام می‌دهد؟ (پرسش)
15. چگونه ممکن است سفیانی چندین کشور را تصرف کند و جامعه بین الملل واکنشی نشان ندهند؟ (پرسش)
16. حکمرانی سفیانی چقدر به طول می‌انجامد؟ (پرسش)
17. آیا به قدرت رسیدن سفیانی بر اساس قوانین است یا کودتا؟ (پرسش)
18. آیا این ادعا که سفیانی در ارتش سوریه دیده شده صحیح است؟ (پرسش)
19. آیا سفیانی واقعا به جنگ با امام مهدی خواهد پرداخت؟ (پرسش)
20. از میان قیام‌‏های یمانی و خراسانی و سفیانی کدام قیام مقدم است؟ (پرسش)
21. وظیفه شیعیان در هنگام شورش سفیانی چیست؟ (پرسش)
22. رفتار سفیانی با شیعیان اهل بیت چگونه است؟ (پرسش)
23. پرچم زرد از آن کدام سپاه است و چه ارتباطی با سفیانی دارد؟ (پرسش)
24. آیا سفیانی در مصر پیروانی خواهد داشت؟ (پرسش)
25. آیا دشمن امام مهدی (سفیانی) در حال حاضر زنده است یا آن‏که متولد خواهد شد؟ وی از چه طایفه‏ای و اهل کجاست؟ (پرسش)
26. آیا امکان دارد در زمان‌های مختلف سفیانی‌های متعددی وجود داشته باشد؟ (پرسش)
27. قرقیسیا کجاست و چه حوادثی در آن اتفاق می‌افتد؟ (پرسش)
28. محدوده جغرافیایی قرقیسیا چه مناطقی است؟ (پرسش)
29. نبرد قرقیسیا چه زمانی اتفاق می‌افتد؟ (پرسش)
30. سفیانی در چه منطقه‌ای با صاحبان پرچم سیاه و پرچم زرد نبرد می‌کند؟ (پرسش)
31. سفیانی در کجا به هلاکت می‌رسد؟ (پرسش)
32. مردمان چه مناطقی سفیانی را یاری می‌کنند؟ (پرسش)
33. فرمانده سپاه سفیانی چه کسی است؟ (پرسش)
34. سپاه سفیانی در کجا با سپاه خراسانی نبرد می‌کند؟ (پرسش)
35. امام مهدی در کجا با سپاه سفیانی روبه‌رو می‌شود و به نبرد می‌پردازد؟ (پرسش)
36. کدام یک از فرماندهان سپاه امام مهدی سفیانی را دستگیر می‌کند؟ (پرسش)
37. فرجام سفیانی چیست؟ (پرسش)

جستارهای وابسته

• سفیانی
• ویژگی‌های سفیانی
• دین سفیانی
• منبع روایات سفیانی
• تفاوت دجال و سفیانی
• زمان و مکان خروج سفیانی
• اهداف خروج سفیانی
• شورش سفیانی
• جنایات سفیانی
• تعداد سپاه سفیانی
• مخالفان سفیانی
• فاصله زمانی ظهور امام مهدی و خروج سفیانی
• اقدامات سفیانی
• عدم واکنش جهان به شورش سفیانی
• مدت حکمرانی سفیانی
• شیوه به قدرت رسیدن سفیانی
• همزمانی خروج خراسانی، سفیانی و یمانی
• وظیفه شیعیان در برابر شورش سفیانی
• رفتار سفیانی با شیعیان
• جنگ سفیانی با صاحب پرچم زرد
• پیروان سفیانی
• تعدد سفیانی
• قرقیسیا
• محل هلاکت سفیانی
• فرمانده سپاه سفیانی
• جنگ امام مهدی با سپاه سفیانی
• دستگیری سفیانی
• فرجام سفیانی
• حکومت سفیانی
• اختفای امام مهدی بعد خروج سفیانی
• نکوهش سفیانی