شرک در معارف و سیره سجادی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۵ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۱۰:۰۷

مقدمه

شرک، در مقابل توحید، به معنای شریک قائل شدن برای خدا در فرمانروایی یا ربوبیت است^[۱]شرک انسان در دین دو گونه است: شرک بزرگ یا اثبات شریک برای خدا و شرک کوچک که ریا، نفاق و توجه به غیر خدا در بعضی امور است^[۲].

در سیزده آیه قرآن از شرک و دروغ بستن به خدا به عنوان بزرگ‌ترین ستم یاد شده است^[۳]؛ ﴿وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا أَوْ قَالَ أُوحِيَ إِلَيَّ وَلَمْ يُوحَ إِلَيْهِ شَيْءٌ وَمَن قَالَ سَأُنزِلُ مِثْلَ مَا أَنزَلَ اللَّهُ وَلَوْ تَرَى إِذِ الظَّالِمُونَ فِي غَمَرَاتِ الْمَوْتِ وَالْمَلائِكَةُ بَاسِطُواْ أَيْدِيهِمْ أَخْرِجُواْ أَنفُسَكُمُ الْيَوْمَ تُجْزَوْنَ عَذَابَ الْهُونِ بِمَا كُنتُمْ تَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ غَيْرَ الْحَقِّ وَكُنتُمْ عَنْ آيَاتِهِ تَسْتَكْبِرُونَ﴾^[۴]؛ ﴿وَمِنَ الْإِبِلِ اثْنَيْنِ وَمِنَ الْبَقَرِ اثْنَيْنِ قُلْ آلذَّكَرَيْنِ حَرَّمَ أَمِ الْأُنْثَيَيْنِ أَمَّا اشْتَمَلَتْ عَلَيْهِ أَرْحَامُ الْأُنْثَيَيْنِ أَمْ كُنْتُمْ شُهَدَاءَ إِذْ وَصَّاكُمُ اللَّهُ بِهَذَا فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا لِيُضِلَّ النَّاسَ بِغَيْرِ عِلْمٍ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ﴾^[۵]؛ ﴿أَوْ تَقُولُوا لَوْ أَنَّا أُنْزِلَ عَلَيْنَا الْكِتَابُ لَكُنَّا أَهْدَى مِنْهُمْ فَقَدْ جَاءَكُمْ بَيِّنَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَهُدًى وَرَحْمَةٌ فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ كَذَّبَ بِآيَاتِ اللَّهِ وَصَدَفَ عَنْهَا سَنَجْزِي الَّذِينَ يَصْدِفُونَ عَنْ آيَاتِنَا سُوءَ الْعَذَابِ بِمَا كَانُوا يَصْدِفُونَ﴾^[۶]؛ ﴿فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا أَوْ كَذَّبَ بِآيَاتِهِ أُولَئِكَ يَنَالُهُمْ نَصِيبُهُمْ مِنَ الْكِتَابِ حَتَّى إِذَا جَاءَتْهُمْ رُسُلُنَا يَتَوَفَّوْنَهُمْ قَالُوا أَيْنَ مَا كُنْتُمْ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ قَالُوا ضَلُّوا عَنَّا وَشَهِدُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ أَنَّهُمْ كَانُوا كَافِرِينَ﴾^[۷]؛ ﴿وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا أُولَئِكَ يُعْرَضُونَ عَلَى رَبِّهِمْ وَيَقُولُ الْأَشْهَادُ هَؤُلَاءِ الَّذِينَ كَذَبُوا عَلَى رَبِّهِمْ أَلَا لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الظَّالِمِينَ﴾^[۸] و در دو آیه ﴿إِنَّ اللَّهَ لَا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَنْ يَشَاءُ وَمَنْ يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدِ افْتَرَى إِثْمًا عَظِيمًا﴾^[۹]؛ ﴿إِنَّ اللَّهَ لَا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَنْ يَشَاءُ وَمَنْ يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالًا بَعِيدًا﴾^[۱۰] از شرک به خدا به عنوان گناهی بس بزرگ یاد شده به طوری که هر گناه دیگری ممکن است آمرزیده شود غیر از شرک به خدا که هرگز - بدون توبه - آمرزیده نخواهد شد. به گزارش قرآن کریم، در طلیعه رسالت همه پیامبران دعوت به یگانه‌پرستی و دوری از شرک قرار داشته است^[۱۱].^[۱۲]

اقسام و مراتب شرک

شرک در الوهیت

اولین مرتبه شرک که مرز مؤمن را از مشرک باز می‌شناساند، شرک در الوهیّت و باور به وجود همتا برای خداست. خداوند متعال به کسانی که در جهان هستی به خدایی غیر از خدای واحد قائل باشند وعده عذاب داده و پیامبر خاتم (ص) را مأمور ساخته است تا در برابر آنان با صراحت اعلام کند که: ﴿قُلْ إِنَّمَا هُوَ إِلَهٌ وَاحِدٌ وَإِنَّنِي بَرِيءٌ مِمَّا تُشْرِكُونَ﴾^[۱۳]

امام زین‌العابدین (ع) در بخش‌هایی از نیایش خویش به این مرتبه از شرک اشاره کرده و خطاب به ذات باری‌تعالی می‌گوید: «فَتَعَالَيْتَ‏ عَنِ‏ الْأَشْبَاهِ‏ وَ الْأَضْدَادِ، وَ تَكَبَّرْتَ عَنِ الْأَمْثَالِ وَ الْأَنْدَادِ، فَسُبْحَانَكَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ»؛ «ای خداوند! تو برتر از آنی که تو را همتایانی باشند یا اضدادی؛ بزرگ‌تر از آنی که تو را همانندانی باشند یا اقرانی؛ منزهی تو و هیچ خدایی جز تو نیست»^[۱۴]. آن امام همام در نیایش چهل‌و‌نهم، از یگانه‌پرستی و نفی شرک به عنوان مهم‌ترین سرمایه خویش یاد کرده و عرض می‌کند: «بار خدایا! ره‌توشه من برای رسیدن به تو، اعتقاد من به یکتایی توست و دست‌آویز من اینکه هیچ چیز را در خدایی با تو شریک نساخته‌ام و کسی را جز تو به خدایی نگرفته‌ام».^[۱۵]

شرک در افعال و ربوبیت

شرک در افعال بدین معناست که کسی آفرینش بخشی از پدیده‌های جهان هستی را به غیر خدا نسبت دهد، یا بر این باور باشد که خداوند متعال در پیدایش برخی از موجودات یا تدبیر امور آنها از دستیار بهره برده است؛ یا اساساً غیر از خدا، تأثیرگذاری مستقل از خدا در جهان هستی وجود دارد. امام زین‌العابدین (ع) در اشاره به این مرتبه از شرک می‌فرماید: «تویی که در آفرینش شریکی یاری‌ات نکرده و در کارها به وزیری‌ات نیاز نیفتاده و در کارها تو را شاهد و ناظری نبوده است»^[۱۶].^[۱۷]

شرک درعبادت

آسیبی که جامعه مؤمنان و فرد مؤمن را تهدید می‌کند شرک در عبادت است. بدین معنا که شخص مؤمن به غیر خدا دل ببندد، از غیر او یاری جوید، به قصد ریا و خودنمایی به عبادت خدا برخیزد و خلاصه غیر خدا، اعم از خواهش‌های نفسانی، ثروت، قدرت و... ، را در نیت و انگیزه خویش برای پرستش خدا دخالت دهد. امام زین‌العابدین (ع) پس از بیان شرایط روزه راستین می‌گوید: «ای خداوند! از تو می‌خواهیم که این همه اعمال را از ریای ریاکاران و آوازه در افکندن آوازه‌افکنان دور نگه داری، و چنان باد که کسی را در عبادت با تو شریک نسازم و جز تو برای خود مرادی نجوییم.»..^[۱۸].

نیایش بیست‌و‌هشتم صحیفه سجادیه به طور کامل به نفی شرک در عبادت و دست طلب به سوی غیر خدا دراز کردن و به غیر او امید بستن اختصاص دارد. با گزارش بخشی از دعای مزبور، این مقال را به پایان می‌بریم: «ای خداوند! من از روی اخلاص، تنها و تنها تو را برگزیده‌ام و با همه وجودم به تو روی آورده‌ام (...) ای سرور و مولای من! تنها و تنها پیشگاه توست که باید دست طلب به سوی آن دراز کرد، نه هر کس دیگر که از او چیزی می‌طلبند (...) پیش از آنکه دیگری را بخوانم تنها و تنها تو را می‌خوانم و تنها به تو امید می‌بندم و تنها دست دعا به آستان تو برمی‌دارم و تنها تو را ندا می‌دهم»^[۱۹].^[۲۰]^[۲۱]

منابع

باقری‌فر، علی، مقاله «شرک»، دانشنامه صحیفه سجادیه

پانویس

↑ لسان العرب.
↑ مفردات الفاظ القرآن.
↑ ﴿وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا أَوْ كَذَّبَ بِآيَاتِهِ إِنَّهُ لَا يُفْلِحُ الظَّالِمُونَ﴾ «و ستمگرتر از آن کس که بر خداوند دروغی بندد یا آیات او را دروغ شمارد، کیست؟» سوره انعام، آیه ۲۱
↑ «ستمگرتر از کسی که بر خداوند دروغی بندد کیست یا گوید به من وحی شده است در حالی که هیچ‌چیز به او وحی نشده است و (یا) آن کس که گوید: به زودی مانند آنچه خداوند فرو فرستاده است، فرو خواهم فرستاد؛ و کاش هنگامی را می‌دیدی که ستمگران در سختی‌های مرگند و فرشتگان دست گشوده‌اند که: جان‌هایتان را بسپارید! امروز به سبب آنچه ناحق درباره خداوند می‌گفتید و از آیات او سر برمی‌تافتید با عذاب خوارساز کیفر داده می‌شوید» سوره انعام، آیه ۹۳
↑ «و از شتر دو (تا) و از گاو دو (تا)؛ بگو آیا آن دو نر را حرام کرده است یا آن دو ماده را یا آنچه را که زهدان‌های آن دو ماده دربردارد؟ آیا هنگامی که خداوند این (امر) را به شما سفارش می‌کرد حضور داشتید؟ پس ستمگرتر از کسی که بر خداوند دروغ می‌بندد تا با نادانی مردم را گمراه گرداند کیست؟ بی‌گمان خداوند گروه ستمگران را راهنمایی نخواهد کرد» سوره انعام، آیه ۱۴۴
↑ «یا بگویید: اگر کتاب (آسمانی) بر ما فرو فرستاده شده بود ما از آنان رهیافته‌تر می‌بودیم؛ به راستی برهانی از پروردگارتان و رهنمود و بخشایشی به شما رسیده است؛ اکنون ستمگرتر از آن کس که آیات خداوند را دروغ شمارد و از آنها روی گرداند کیست؟ به زودی کسانی را که از آیات ما رو می‌گردانند برای آنکه رو می‌گرداندند به عذابی سخت کیفر می‌دهیم» سوره انعام، آیه ۱۵۷
↑ «ستمگرتر از کسی که بر خداوند دروغ بندد یا آیات او را دروغ شمارد کیست؟ آنان کسانی هستند که بهره‌شان از آن نوشته (که در لوح محفوظ است) بدیشان خواهد رسید تا چون فرستادگان ما که جانشان را می‌ستانند، نزدشان فرا رسند (و به آنان) گویند: کجاست آنچه به جای خداوند (به پرستش) می‌خواندید؟ می‌گویند: از (دیده) ما ناپدید شدند و بر خویش گواهی می‌دهند که کافر بوده‌اند» سوره اعراف، آیه ۳۷
↑ «و ستمکارتر از آن کس که بر خداوند دروغ بندد کیست؟ آنان بر پروردگارشان (در رستخیز) عرضه خواهند شد و گواهان می‌گویند: اینانند که بر پروردگار خود دروغ بستند؛ هان! لعنت خداوند بر ستمکاران باد!» سوره هود، آیه ۱۸و....
↑ «بی‌گمان خداوند این را که بدو شرک ورزند نمی‌آمرزد؛ و (گناه) پایین‌تر از آن را برای هر کس که بخواهد می‌بخشاید و هر کس برای خداوند شریک بتراشد گناهی سترگ را بربافته است» سوره نساء، آیه ۴۸
↑ «بی‌گمان خداوند شرک ورزیدن به خود را نمی‌آمرزد و (گناه) پایین‌تر از آن را برای هر کس که بخواهد می‌بخشاید و هر کس برای خداوند شریک بتراشد به گمراهی ژرفی درافتاده است» سوره نساء، آیه ۱۱۶.
↑ ﴿اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ﴾ «خداوند است که خدایی جز او نیست، پروردگار اورنگ سترگ (فرمانفرمایی جهان)» سوره نمل، آیه ۲۶.
↑ باقری‌فر، علی، مقاله «شرک»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۲۹۱.
↑ «بگو: تنها او خدایی یگانه است و من از شرکی که می‌ورزید بیزارم» سوره انعام، آیه ۱۹.
↑ نیایش بیست‌وهشتم.
↑ باقری‌فر، علی، مقاله «شرک»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۲۹۱.
↑ نیایش چهل‌وهفتم.
↑ علی باقری‌فر|باقری‌فر، علی، دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «شرک»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۲۹۲.
↑ نیایش چهل‌وچهارم.
↑ نیایش بیست‌و‌هشتم.
↑ راهنمای موضوعی صحیفه سجادیه، دکتر علی شیروانی، معاونت پژوهشی و آموزشی سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۵ ش؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش، ۱۳۸۵ ش؛ فرهنگ‌نامه موضوعی صحیفه سجادیه، سیداحمد سجادی، مرکز تحقیقات رایانه‌ای حوزه علمیه اصفهان، چاپ اول، ۱۳۸۵ ش؛ قرآن کریم، ترجمه سیدعلی موسوی گرمارودی، انتشارات قدیانی، چاپ دوم، ۱۳۸۴ ش؛ لسان‌العرب، محمد بن مکرم مصری (ابن منظور) (م۸۵۲ق)، بیروت، دار صادر، ۱۴۱۰ ق؛ مفردات الفاظ القرآن، راغب اصفهانی، ترجمة مصطفی رحیمی‌نیا، نشر سبحان، چاپ دوم، ۱۳۸۸ ش.
↑ باقری‌فر، علی، مقاله «شرک»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۲۹۲.

[1] لسان العرب.

[2] مفردات الفاظ القرآن.

[3] ﴿وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا أَوْ كَذَّبَ بِآيَاتِهِ إِنَّهُ لَا يُفْلِحُ الظَّالِمُونَ﴾ «و ستمگرتر از آن کس که بر خداوند دروغی بندد یا آیات او را دروغ شمارد، کیست؟» سوره انعام، آیه ۲۱

[4] «ستمگرتر از کسی که بر خداوند دروغی بندد کیست یا گوید به من وحی شده است در حالی که هیچ‌چیز به او وحی نشده است و (یا) آن کس که گوید: به زودی مانند آنچه خداوند فرو فرستاده است، فرو خواهم فرستاد؛ و کاش هنگامی را می‌دیدی که ستمگران در سختی‌های مرگند و فرشتگان دست گشوده‌اند که: جان‌هایتان را بسپارید! امروز به سبب آنچه ناحق درباره خداوند می‌گفتید و از آیات او سر برمی‌تافتید با عذاب خوارساز کیفر داده می‌شوید» سوره انعام، آیه ۹۳

[5] «و از شتر دو (تا) و از گاو دو (تا)؛ بگو آیا آن دو نر را حرام کرده است یا آن دو ماده را یا آنچه را که زهدان‌های آن دو ماده دربردارد؟ آیا هنگامی که خداوند این (امر) را به شما سفارش می‌کرد حضور داشتید؟ پس ستمگرتر از کسی که بر خداوند دروغ می‌بندد تا با نادانی مردم را گمراه گرداند کیست؟ بی‌گمان خداوند گروه ستمگران را راهنمایی نخواهد کرد» سوره انعام، آیه ۱۴۴

[6] «یا بگویید: اگر کتاب (آسمانی) بر ما فرو فرستاده شده بود ما از آنان رهیافته‌تر می‌بودیم؛ به راستی برهانی از پروردگارتان و رهنمود و بخشایشی به شما رسیده است؛ اکنون ستمگرتر از آن کس که آیات خداوند را دروغ شمارد و از آنها روی گرداند کیست؟ به زودی کسانی را که از آیات ما رو می‌گردانند برای آنکه رو می‌گرداندند به عذابی سخت کیفر می‌دهیم» سوره انعام، آیه ۱۵۷

[7] «ستمگرتر از کسی که بر خداوند دروغ بندد یا آیات او را دروغ شمارد کیست؟ آنان کسانی هستند که بهره‌شان از آن نوشته (که در لوح محفوظ است) بدیشان خواهد رسید تا چون فرستادگان ما که جانشان را می‌ستانند، نزدشان فرا رسند (و به آنان) گویند: کجاست آنچه به جای خداوند (به پرستش) می‌خواندید؟ می‌گویند: از (دیده) ما ناپدید شدند و بر خویش گواهی می‌دهند که کافر بوده‌اند» سوره اعراف، آیه ۳۷

[8] «و ستمکارتر از آن کس که بر خداوند دروغ بندد کیست؟ آنان بر پروردگارشان (در رستخیز) عرضه خواهند شد و گواهان می‌گویند: اینانند که بر پروردگار خود دروغ بستند؛ هان! لعنت خداوند بر ستمکاران باد!» سوره هود، آیه ۱۸و....

[9] «بی‌گمان خداوند این را که بدو شرک ورزند نمی‌آمرزد؛ و (گناه) پایین‌تر از آن را برای هر کس که بخواهد می‌بخشاید و هر کس برای خداوند شریک بتراشد گناهی سترگ را بربافته است» سوره نساء، آیه ۴۸

[10] «بی‌گمان خداوند شرک ورزیدن به خود را نمی‌آمرزد و (گناه) پایین‌تر از آن را برای هر کس که بخواهد می‌بخشاید و هر کس برای خداوند شریک بتراشد به گمراهی ژرفی درافتاده است» سوره نساء، آیه ۱۱۶.

[11] ﴿اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ﴾ «خداوند است که خدایی جز او نیست، پروردگار اورنگ سترگ (فرمانفرمایی جهان)» سوره نمل، آیه ۲۶.

[12] باقری‌فر، علی، مقاله «شرک»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۲۹۱.

[13] «بگو: تنها او خدایی یگانه است و من از شرکی که می‌ورزید بیزارم» سوره انعام، آیه ۱۹.

[14] نیایش بیست‌وهشتم.

[15] باقری‌فر، علی، مقاله «شرک»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۲۹۱.

[16] نیایش چهل‌وهفتم.

[17] علی باقری‌فر|باقری‌فر، علی، دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «شرک»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۲۹۲.

[18] نیایش چهل‌وچهارم.

[19] نیایش بیست‌و‌هشتم.

[20] راهنمای موضوعی صحیفه سجادیه، دکتر علی شیروانی، معاونت پژوهشی و آموزشی سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۵ ش؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش، ۱۳۸۵ ش؛ فرهنگ‌نامه موضوعی صحیفه سجادیه، سیداحمد سجادی، مرکز تحقیقات رایانه‌ای حوزه علمیه اصفهان، چاپ اول، ۱۳۸۵ ش؛ قرآن کریم، ترجمه سیدعلی موسوی گرمارودی، انتشارات قدیانی، چاپ دوم، ۱۳۸۴ ش؛ لسان‌العرب، محمد بن مکرم مصری (ابن منظور) (م۸۵۲ق)، بیروت، دار صادر، ۱۴۱۰ ق؛ مفردات الفاظ القرآن، راغب اصفهانی، ترجمة مصطفی رحیمی‌نیا، نشر سبحان، چاپ دوم، ۱۳۸۸ ش.

[21] باقری‌فر، علی، مقاله «شرک»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۲۹۲.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
+{{مدخل مرتبط
+| موضوع مرتبط = شرک
+| عنوان مدخل  = [[شرک]]
+| مداخل مرتبط = [[شرک در قرآن]] - [[شرک در اخلاق اسلامی]] - [[شرک در کلام اسلامی]] - [[شرک در معارف دعا و زیارات]] - [[شرک در معارف و سیره سجادی]] - [[شرک در جامعه‌شناسی اسلامی]]
+| پرسش مرتبط  =
+}}
-{{امامت}}
+== مقدمه ==
-<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
-: <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث '''[[شرک]]''' است. "'''[[شرک]]'''" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
-<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
-: <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[شرک در قرآن]] - [[شرک در اخلاق اسلامی]] - [[شرک در کلام اسلامی]] - [[شرک در معارف دعا و زیارات]] - [[شرک در معارف و سیره سجادی]] - [[شرک در جامعه‌شناسی اسلامی]]</div>
-<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
-==مقدمه==
 [[شرک]]، در مقابل [[توحید]]، به معنای [[شریک قائل شدن برای خدا]] در [[فرمانروایی]] یا [[ربوبیت]] است<ref>لسان العرب.</ref>شرک [[انسان]] در [[دین]] دو گونه است: شرک بزرگ یا [[اثبات]] [[شریک]] برای [[خدا]] و شرک کوچک که [[ریا]]، [[نفاق]] و توجه به غیر خدا در بعضی امور است<ref>مفردات الفاظ القرآن.</ref>.
 در سیزده [[آیه قرآن]] از شرک و [[دروغ]] بستن به خدا به عنوان بزرگ‌ترین [[ستم]] یاد شده است<ref>{{متن قرآن|وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا أَوْ كَذَّبَ بِآيَاتِهِ إِنَّهُ لَا يُفْلِحُ الظَّالِمُونَ}} «و ستمگرتر از آن کس که بر خداوند دروغی بندد یا آیات او را دروغ شمارد، کیست؟» سوره انعام، آیه ۲۱</ref>؛ {{متن قرآن|وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا أَوْ قَالَ أُوحِيَ إِلَيَّ وَلَمْ يُوحَ إِلَيْهِ شَيْءٌ وَمَن قَالَ سَأُنزِلُ مِثْلَ مَا أَنزَلَ اللَّهُ وَلَوْ تَرَى إِذِ الظَّالِمُونَ فِي غَمَرَاتِ الْمَوْتِ وَالْمَلائِكَةُ بَاسِطُواْ أَيْدِيهِمْ أَخْرِجُواْ أَنفُسَكُمُ الْيَوْمَ تُجْزَوْنَ عَذَابَ الْهُونِ بِمَا كُنتُمْ تَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ غَيْرَ الْحَقِّ وَكُنتُمْ عَنْ آيَاتِهِ تَسْتَكْبِرُونَ}}<ref>«ستمگرتر از کسی که بر خداوند دروغی بندد کیست یا گوید به من وحی شده است در حالی که هیچ‌چیز به او وحی نشده است و (یا) آن کس که گوید: به زودی مانند آنچه خداوند فرو فرستاده است، فرو خواهم فرستاد؛ و کاش هنگامی را می‌دیدی که ستمگران در سختی‌های مرگند و فرشتگان دست گشوده‌اند که: جان‌هایتان را بسپارید! امروز به سبب آنچه ناحق درباره خداوند می‌گفتید و از آیات او سر برمی‌تافتید با عذاب خوارساز کیفر داده می‌شوید» سوره انعام، آیه ۹۳</ref>؛ {{متن قرآن|وَمِنَ الْإِبِلِ اثْنَيْنِ وَمِنَ الْبَقَرِ اثْنَيْنِ قُلْ آلذَّكَرَيْنِ حَرَّمَ أَمِ الْأُنْثَيَيْنِ أَمَّا اشْتَمَلَتْ عَلَيْهِ أَرْحَامُ الْأُنْثَيَيْنِ أَمْ كُنْتُمْ شُهَدَاءَ إِذْ وَصَّاكُمُ اللَّهُ بِهَذَا فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا لِيُضِلَّ النَّاسَ بِغَيْرِ عِلْمٍ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ}}<ref>«و از شتر دو (تا) و از گاو دو (تا)؛ بگو آیا آن دو نر را حرام کرده است یا آن دو ماده را یا آنچه را که زهدان‌های آن دو ماده دربردارد؟ آیا هنگامی که خداوند این (امر) را به شما سفارش می‌کرد حضور داشتید؟ پس ستمگرتر از کسی که بر خداوند دروغ می‌بندد تا با نادانی مردم را گمراه گرداند کیست؟ بی‌گمان خداوند گروه ستمگران را راهنمایی نخواهد کرد» سوره انعام، آیه ۱۴۴</ref>؛ {{متن قرآن|أَوْ تَقُولُوا لَوْ أَنَّا أُنْزِلَ عَلَيْنَا الْكِتَابُ لَكُنَّا أَهْدَى مِنْهُمْ فَقَدْ جَاءَكُمْ بَيِّنَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَهُدًى وَرَحْمَةٌ فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ كَذَّبَ بِآيَاتِ اللَّهِ وَصَدَفَ عَنْهَا سَنَجْزِي الَّذِينَ يَصْدِفُونَ عَنْ آيَاتِنَا سُوءَ الْعَذَابِ بِمَا كَانُوا يَصْدِفُونَ}}<ref>«یا بگویید: اگر کتاب (آسمانی) بر ما فرو فرستاده شده بود ما از آنان رهیافته‌تر می‌بودیم؛ به راستی برهانی از پروردگارتان و رهنمود و بخشایشی به شما رسیده است؛ اکنون ستمگرتر از آن کس که آیات خداوند را دروغ شمارد و از آنها روی گرداند کیست؟ به زودی کسانی را که از آیات ما رو می‌گردانند برای آنکه رو می‌گرداندند به عذابی سخت کیفر می‌دهیم» سوره انعام، آیه ۱۵۷</ref>؛ {{متن قرآن|فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا أَوْ كَذَّبَ بِآيَاتِهِ أُولَئِكَ يَنَالُهُمْ نَصِيبُهُمْ مِنَ الْكِتَابِ حَتَّى إِذَا جَاءَتْهُمْ رُسُلُنَا يَتَوَفَّوْنَهُمْ قَالُوا أَيْنَ مَا كُنْتُمْ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ قَالُوا ضَلُّوا عَنَّا وَشَهِدُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ أَنَّهُمْ كَانُوا كَافِرِينَ}}<ref>«ستمگرتر از کسی که بر خداوند دروغ بندد یا آیات او را دروغ شمارد کیست؟ آنان کسانی هستند که بهره‌شان از آن نوشته (که در لوح محفوظ است) بدیشان خواهد رسید تا چون فرستادگان ما که جانشان را می‌ستانند، نزدشان فرا رسند (و به آنان) گویند: کجاست آنچه به جای خداوند (به پرستش) می‌خواندید؟ می‌گویند: از (دیده) ما ناپدید شدند و بر خویش گواهی می‌دهند که کافر بوده‌اند» سوره اعراف، آیه ۳۷</ref>؛ {{متن قرآن|وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا أُولَئِكَ يُعْرَضُونَ عَلَى رَبِّهِمْ وَيَقُولُ الْأَشْهَادُ هَؤُلَاءِ الَّذِينَ كَذَبُوا عَلَى رَبِّهِمْ أَلَا لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الظَّالِمِينَ}}<ref>«و ستمکارتر از آن کس که بر خداوند دروغ بندد کیست؟ آنان بر پروردگارشان (در رستخیز) عرضه خواهند شد و گواهان می‌گویند: اینانند که بر پروردگار خود دروغ بستند؛ هان! لعنت خداوند بر ستمکاران باد!» سوره هود، آیه ۱۸و....</ref> و در دو [[آیه]] {{متن قرآن|إِنَّ اللَّهَ لَا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَنْ يَشَاءُ وَمَنْ يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدِ افْتَرَى إِثْمًا عَظِيمًا}}<ref> «بی‌گمان خداوند این را که بدو شرک ورزند نمی‌آمرزد؛ و (گناه) پایین‌تر از آن را برای هر کس که بخواهد می‌بخشاید و هر کس برای خداوند شریک بتراشد گناهی سترگ را بربافته است» سوره نساء، آیه ۴۸</ref>؛ {{متن قرآن|إِنَّ اللَّهَ لَا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَنْ يَشَاءُ وَمَنْ يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالًا بَعِيدًا}}<ref>«بی‌گمان خداوند شرک ورزیدن به خود را نمی‌آمرزد و (گناه) پایین‌تر از آن را برای هر کس که بخواهد می‌بخشاید و هر کس برای خداوند شریک بتراشد به گمراهی ژرفی درافتاده است» سوره نساء، آیه ۱۱۶.</ref> از [[شرک به خدا]] به عنوان گناهی بس بزرگ یاد شده به طوری که هر [[گناه]] دیگری ممکن است آمرزیده شود غیر از شرک به خدا که هرگز - بدون [[توبه]] - آمرزیده نخواهد شد. به گزارش [[قرآن کریم]]، در طلیعه [[رسالت]] همه [[پیامبران]] [[دعوت به یگانه‌پرستی]] و دوری از [[شرک]] قرار داشته است<ref>{{متن قرآن|اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ}} «خداوند است که خدایی جز او نیست، پروردگار اورنگ سترگ (فرمانفرمایی جهان)» سوره نمل، آیه ۲۶.</ref>.<ref>[[علی باقری‌فر|باقری‌فر، علی]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «شرک»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۲۹۱.</ref>
-==اقسام و مراتب شرک==
+== اقسام و مراتب شرک ==
-===شرک در [[الوهیت]]===
+=== شرک در [[الوهیت]] ===
-اولین مرتبه شرک که مرز [[مؤمن]] را از [[مشرک]] باز می‌شناساند، شرک در الوهیّت و [[باور]] به وجود همتا برای خداست. [[خداوند متعال]] به کسانی که در [[جهان هستی]] به خدایی غیر از خدای واحد قائل باشند [[وعده]] [[عذاب]] داده و [[پیامبر خاتم]]{{صل}} را [[مأمور]] ساخته است تا در برابر آنان با صراحت اعلام کند که: {{متن قرآن|قُلْ إِنَّمَا هُوَ إِلَهٌ وَاحِدٌ وَإِنَّنِي بَرِيءٌ مِمَّا تُشْرِكُونَ}}<ref>«بگو: تنها او خدایی یگانه است و من از شرکی که می‌ورزید بیزارم» سوره انعام، آیه ۱۹.</ref>
+اولین مرتبه شرک که مرز [[مؤمن]] را از [[مشرک]] باز می‌شناساند، شرک در الوهیّت و [[باور]] به وجود همتا برای خداست. [[خداوند متعال]] به کسانی که در [[جهان هستی]] به خدایی غیر از خدای واحد قائل باشند [[وعده]] [[عذاب]] داده و [[پیامبر خاتم]] {{صل}} را [[مأمور]] ساخته است تا در برابر آنان با صراحت اعلام کند که: {{متن قرآن|قُلْ إِنَّمَا هُوَ إِلَهٌ وَاحِدٌ وَإِنَّنِي بَرِيءٌ مِمَّا تُشْرِكُونَ}}<ref>«بگو: تنها او خدایی یگانه است و من از شرکی که می‌ورزید بیزارم» سوره انعام، آیه ۱۹.</ref>
-[[امام زین‌العابدین]]{{ع}} در بخش‌هایی از [[نیایش]] خویش به این مرتبه از [[شرک]] اشاره کرده و خطاب به ذات [[باری‌تعالی]] می‌گوید: {{متن حدیث|فَتَعَالَيْتَ‏ عَنِ‏ الْأَشْبَاهِ‏ وَ الْأَضْدَادِ، وَ تَكَبَّرْتَ عَنِ الْأَمْثَالِ وَ الْأَنْدَادِ، فَسُبْحَانَكَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ}}؛ «ای [[خداوند]]! تو [[برتر]] از آنی که تو را همتایانی باشند یا اضدادی؛ بزرگ‌تر از آنی که تو را همانندانی باشند یا اقرانی؛ منزهی تو و هیچ خدایی جز تو نیست»<ref>نیایش بیست‌وهشتم.</ref>.
+[[امام زین‌العابدین]] {{ع}} در بخش‌هایی از [[نیایش]] خویش به این مرتبه از [[شرک]] اشاره کرده و خطاب به ذات [[باری‌تعالی]] می‌گوید: {{متن حدیث|فَتَعَالَيْتَ‏ عَنِ‏ الْأَشْبَاهِ‏ وَ الْأَضْدَادِ، وَ تَكَبَّرْتَ عَنِ الْأَمْثَالِ وَ الْأَنْدَادِ، فَسُبْحَانَكَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ}}؛ «ای [[خداوند]]! تو [[برتر]] از آنی که تو را همتایانی باشند یا اضدادی؛ بزرگ‌تر از آنی که تو را همانندانی باشند یا اقرانی؛ منزهی تو و هیچ خدایی جز تو نیست»<ref>نیایش بیست‌وهشتم.</ref>.
 آن [[امام همام]] در نیایش چهل‌و‌نهم، از [[یگانه‌پرستی]] و [[نفی]] شرک به عنوان مهم‌ترین [[سرمایه]] خویش یاد کرده و عرض می‌کند: «بار خدایا! ره‌توشه من برای رسیدن به تو، [[اعتقاد]] من به یکتایی توست و دست‌آویز من اینکه هیچ چیز را در خدایی با تو [[شریک]] نساخته‌ام و کسی را جز تو به خدایی نگرفته‌ام».<ref>[[علی باقری‌فر|باقری‌فر، علی]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «شرک»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۲۹۱.</ref>
-===شرک در [[افعال]] و [[ربوبیت]]===
+=== شرک در [[افعال]] و [[ربوبیت]] ===
 شرک در افعال بدین معناست که کسی [[آفرینش]] بخشی از پدیده‌های [[جهان هستی]] را به غیر [[خدا]] نسبت دهد، یا بر این [[باور]] باشد که [[خداوند متعال]] در پیدایش برخی از موجودات یا [[تدبیر امور]] آنها از دستیار بهره برده است؛ یا اساساً غیر از خدا، تأثیرگذاری مستقل از خدا در جهان هستی وجود دارد.
-امام زین‌العابدین{{ع}} در اشاره به این مرتبه از شرک می‌فرماید: «تویی که در آفرینش شریکی یاری‌ات نکرده و در [[کارها]] به وزیری‌ات نیاز نیفتاده و در کارها تو را [[شاهد]] و ناظری نبوده است»<ref>نیایش چهل‌وهفتم.</ref>.<ref>علی باقری‌فر|باقری‌فر، علی، دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «شرک»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۲۹۲.</ref>
+امام زین‌العابدین {{ع}} در اشاره به این مرتبه از شرک می‌فرماید: «تویی که در آفرینش شریکی یاری‌ات نکرده و در [[کارها]] به وزیری‌ات نیاز نیفتاده و در کارها تو را [[شاهد]] و ناظری نبوده است»<ref>نیایش چهل‌وهفتم.</ref>.<ref>علی باقری‌فر|باقری‌فر، علی، دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «شرک»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۲۹۲.</ref>
-===شرک درعبادت===
+=== شرک درعبادت ===
-آسیبی که [[جامعه]] [[مؤمنان]] و [[فرد]] [[مؤمن]] را [[تهدید]] می‌کند شرک در [[عبادت]] است. بدین معنا که شخص مؤمن به غیر خدا [[دل]] ببندد، از غیر او [[یاری]] جوید، به قصد [[ریا]] و [[خودنمایی]] به [[عبادت خدا]] برخیزد و خلاصه غیر [[خدا]]، اعم از [[خواهش‌های نفسانی]]، [[ثروت]]، [[قدرت]] و...، را در [[نیت]] و [[انگیزه]] خویش برای [[پرستش]] خدا دخالت دهد. [[امام زین‌العابدین]]{{ع}} پس از بیان شرایط [[روزه]] [[راستین]] می‌گوید: «ای [[خداوند]]! از تو می‌خواهیم که این همه [[اعمال]] را از ریای [[ریاکاران]] و آوازه در افکندن آوازه‌افکنان دور نگه داری، و چنان باد که کسی را در [[عبادت]] با تو [[شریک]] نسازم و جز تو برای خود مرادی نجوییم.»..<ref>نیایش چهل‌وچهارم.</ref>.
+آسیبی که [[جامعه]] [[مؤمنان]] و [[فرد]] [[مؤمن]] را [[تهدید]] می‌کند شرک در [[عبادت]] است. بدین معنا که شخص مؤمن به غیر خدا [[دل]] ببندد، از غیر او [[یاری]] جوید، به قصد [[ریا]] و [[خودنمایی]] به [[عبادت خدا]] برخیزد و خلاصه غیر [[خدا]]، اعم از [[خواهش‌های نفسانی]]، [[ثروت]]، [[قدرت]] و... ، را در [[نیت]] و [[انگیزه]] خویش برای [[پرستش]] خدا دخالت دهد. [[امام زین‌العابدین]] {{ع}} پس از بیان شرایط [[روزه]] [[راستین]] می‌گوید: «ای [[خداوند]]! از تو می‌خواهیم که این همه [[اعمال]] را از ریای [[ریاکاران]] و آوازه در افکندن آوازه‌افکنان دور نگه داری، و چنان باد که کسی را در [[عبادت]] با تو [[شریک]] نسازم و جز تو برای خود مرادی نجوییم.»..<ref>نیایش چهل‌وچهارم.</ref>.
-[[نیایش]] بیست‌و‌هشتم [[صحیفه سجادیه]] به طور کامل به [[نفی]] [[شرک]] در عبادت و دست [[طلب]] به سوی غیر خدا دراز کردن و به غیر او [[امید]] بستن اختصاص دارد. با گزارش بخشی از دعای مزبور، این مقال را به پایان می‌بریم: «ای خداوند! من از روی [[اخلاص]]، تنها و تنها تو را برگزیده‌ام و با همه وجودم به تو روی آورده‌ام (...) ای [[سرور]] و مولای من! تنها و تنها پیشگاه توست که باید دست طلب به سوی آن دراز کرد، نه هر کس دیگر که از او چیزی می‌طلبند (...) پیش از آنکه دیگری را بخوانم تنها و تنها تو را می‌خوانم و تنها به تو امید می‌بندم و تنها دست [[دعا]] به آستان تو برمی‌دارم و تنها تو را ندا می‌دهم»<ref>نیایش بیست‌و‌هشتم.</ref>.<ref>راهنمای موضوعی صحیفه سجادیه، دکتر علی شیروانی، معاونت پژوهشی و آموزشی سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۵ ش؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش، ۱۳۸۵ ش؛ فرهنگ‌نامه موضوعی صحیفه سجادیه، سیداحمد سجادی، مرکز تحقیقات رایانه‌ای حوزه علمیه اصفهان، چاپ اول، ۱۳۸۵ ش؛ قرآن کریم، ترجمه سیدعلی موسوی گرمارودی، انتشارات قدیانی، چاپ دوم،۱۳۸۴ ش؛ لسان‌العرب، محمد بن مکرم مصری (ابن منظور) (م۸۵۲ق)، بیروت، دار صادر، ۱۴۱۰ ق؛ مفردات الفاظ القرآن، راغب اصفهانی، ترجمة مصطفی رحیمی‌نیا، نشر سبحان، چاپ دوم، ۱۳۸۸ ش.</ref><ref>[[علی باقری‌فر|باقری‌فر، علی]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «شرک»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۲۹۲.</ref>
+[[نیایش]] بیست‌و‌هشتم [[صحیفه سجادیه]] به طور کامل به [[نفی]] [[شرک]] در عبادت و دست [[طلب]] به سوی غیر خدا دراز کردن و به غیر او [[امید]] بستن اختصاص دارد. با گزارش بخشی از دعای مزبور، این مقال را به پایان می‌بریم: «ای خداوند! من از روی [[اخلاص]]، تنها و تنها تو را برگزیده‌ام و با همه وجودم به تو روی آورده‌ام (...) ای [[سرور]] و مولای من! تنها و تنها پیشگاه توست که باید دست طلب به سوی آن دراز کرد، نه هر کس دیگر که از او چیزی می‌طلبند (...) پیش از آنکه دیگری را بخوانم تنها و تنها تو را می‌خوانم و تنها به تو امید می‌بندم و تنها دست [[دعا]] به آستان تو برمی‌دارم و تنها تو را ندا می‌دهم»<ref>نیایش بیست‌و‌هشتم.</ref>.<ref>راهنمای موضوعی صحیفه سجادیه، دکتر علی شیروانی، معاونت پژوهشی و آموزشی سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۵ ش؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش، ۱۳۸۵ ش؛ فرهنگ‌نامه موضوعی صحیفه سجادیه، سیداحمد سجادی، مرکز تحقیقات رایانه‌ای حوزه علمیه اصفهان، چاپ اول، ۱۳۸۵ ش؛ قرآن کریم، ترجمه سیدعلی موسوی گرمارودی، انتشارات قدیانی، چاپ دوم، ۱۳۸۴ ش؛ لسان‌العرب، محمد بن مکرم مصری (ابن منظور) (م۸۵۲ق)، بیروت، دار صادر، ۱۴۱۰ ق؛ مفردات الفاظ القرآن، راغب اصفهانی، ترجمة مصطفی رحیمی‌نیا، نشر سبحان، چاپ دوم، ۱۳۸۸ ش.</ref><ref>[[علی باقری‌فر|باقری‌فر، علی]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «شرک»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۲۹۲.</ref>
-==منابع==
+== منابع ==
 {{منابع}}
 # [[پرونده:1100609.jpg|22px]] [[علی باقری‌فر|باقری‌فر، علی]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|'''مقاله «شرک»، دانشنامه صحیفه سجادیه''']]
 {{پایان منابع}}
-==پانویس==
+== پانویس ==
 {{پانویس}}
 [[رده:شرک در معارف و سیره سجادی]]
-[[رده:مدخل]]