آیا ابراهیم پیامبر علم غیب داشت؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-\n\n\n +\n\n))
 
(۴۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{پرسش غیرنهایی}}
{{جعبه اطلاعات پرسش
{{جعبه اطلاعات پرسش
| موضوع اصلی       = [[علم غیب معصوم (پرسش)|بانک جامع پرسش و پاسخ علم غیب]]
| موضوع اصلی = [[علم غیب معصوم (پرسش)|بانک جامع پرسش و پاسخ علم غیب]]
| موضوع فرعی        = آیا ابراهیم پیامبر [[علم غیب]] داشت؟
| تصویر = 7626626262.jpg
| تصویر             = 7626626262.jpg
| نمایه وابسته = [[علم غیب غیر خدا (نمایه)|علم غیب غیر خدا]]
| اندازه تصویر      = 200px
| مدخل اصلی = [[علم غیب]]
| نمایه وابسته     = [[علم غیب غیر خدا (نمایه)|علم غیب غیر خدا]]
| موضوعات وابسته =  
| مدخل اصلی         = [[علم غیب]]
| پاسخ‌دهندگان = [[ابراهیم امینی]]؛ [[سید محمد جعفر سبحانی|سبحانی]]؛ [[سید علی هاشمی (زاده ۱۳۵۲)|هاشمی]]؛ [[محمد تقی شاکر|شاکر]] و  پژوهشگران [[مركز آموزش تخصصی تفسیر و علوم قرآن]]
| موضوعات وابسته   =
| پاسخ‌دهنده        =  
| پاسخ‌دهندگان       = [[ابراهیم امینی]]؛ [[سید محمد جعفر سبحانی|سبحانی]]؛ [[سید علی هاشمی ۱|هاشمی]]؛ [[محمد تقی شاکر|شاکر]] و  پژوهشگران [[مركز آموزش تخصصی تفسیر و علوم قرآن]]
}}
}}
'''آیا ابراهیم پیامبر [[علم غیب]] داشت؟''' یکی از سؤال‌های مصداقی پرسشی تحت عنوان ''«[[آیا همه پیامبران علم غیب داشته‌اند؟ (پرسش)|آیا همه پیامبران علم غیب داشته‌اند؟»]]'' است. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی '''[[علم غیب]]''' مراجعه شود.
'''آیا ابراهیم پیامبر [[علم غیب]] داشت؟''' یکی از سؤال‌های مصداقی پرسشی تحت عنوان ''«[[آیا همه پیامبران علم غیب داشته‌اند؟ (پرسش)|آیا همه پیامبران علم غیب داشته‌اند؟»]]'' است. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی '''[[علم غیب]]''' مراجعه شود.


==عبارت‌های دیگری از این پرسش==
== عبارت‌های دیگری از این پرسش ==
* آیاتی که [[علم غیب]] ابراهیم پیامبر را اثبات می‌کنند، کدامند؟
* آیاتی که [[علم غیب]] ابراهیم پیامبر را اثبات می‌کنند، کدامند؟
* کدام آیات بر [[علم غیب]] ابراهیم پیامبر دلالت دارند؟
* کدام آیات بر [[علم غیب]] ابراهیم پیامبر دلالت دارند؟


== پاسخ نخست==
== پاسخ نخست ==
[[پرونده:173589.jpg|100px|right|بندانگشتی|[[ابراهیم امینی]]]]
[[پرونده:173589.jpg|100px|راست|بندانگشتی|[[ابراهیم امینی]]]]
::::::آیت‌الله '''[[ابراهیم امینی]]'''، در کتاب ''«[[بررسی مسائل کلی امامت (کتاب)|بررسی مسائل کلی امامت]]»'' در این‌باره گفته‌ است:  
آیت‌الله '''[[ابراهیم امینی]]'''، در کتاب ''«[[بررسی مسائل کلی امامت (کتاب)|بررسی مسائل کلی امامت]]»'' در این‌باره گفته‌ است:
::::::«[[ابن مسکان]] می‌‏گوید [[امام صادق|حضرت صادق]]{{ع}} در تفسیر این آیه‏ {{متن قرآن|[[آیا آیه ۷۵ سوره انعام علم غیب ابراهیم پیامبر را اثبات می‌کند؟ (پرسش)|وَكَذَلِكَ نُرِي إِبْرَاهِيمَ مَلَكُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَلِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ]]}}<ref>و این‌گونه ما گستره آسمان‌ها و زمین را به ابراهیم می‌نمایانیم و چنین می‌کنیم تا از باورداران گردد؛ سوره انعام، آیه ۷۵.</ref> فرمود: خدا حجاب آسمان‌‏های‌ هفت‌گانه را برداشت تا ابراهیم به مافوق عرش نظر کرد. از زمین نیز حجاب را برداشت تا آن چه در هوا بود رؤیت نمود<ref>بحارالانوار، ج ۲۶، ص ۱۱۴.</ref><ref>[[مقاتل الطالبیین (کتاب)|مقاتل الطالبیین]]، ص ۲۹۸</ref><ref>[http://www.ibrahimamini.com/fa/node/570 بررسی‌ مسائل کلی‌ امامت، ص ۲۸۸.]</ref>.


==پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه==
«[[ابن مسکان]] می‌‏گوید [[امام صادق|حضرت صادق]] {{ع}} در تفسیر این آیه‏ {{متن قرآن|[[آیا آیه ۷۵ سوره انعام علم غیب ابراهیم پیامبر را اثبات می‌کند؟ (پرسش)|وَكَذَلِكَ نُرِي إِبْرَاهِيمَ مَلَكُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَلِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ]]}}<ref>و این‌گونه ما گستره آسمان‌ها و زمین را به ابراهیم می‌نمایانیم و چنین می‌کنیم تا از باورداران گردد؛ سوره انعام، آیه ۷۵.</ref> فرمود: خدا حجاب آسمان‌‏های‌ هفت‌گانه را برداشت تا ابراهیم به مافوق عرش نظر کرد. از زمین نیز حجاب را برداشت تا آن چه در هوا بود رؤیت نمود<ref>بحارالانوار، ج ۲۶، ص ۱۱۴.</ref><ref>[[مقاتل الطالبیین (کتاب)|مقاتل الطالبیین]]، ص ۲۹۸</ref><ref>[http://www.ibrahimamini.com/fa/node/570 بررسی‌ مسائل کلی‌ امامت، ص ۲۸۸.]</ref>.
{{یادآوری پاسخ}}
{{جمع شدن|۱. حجت الاسلام و المسلمین سبحانی؛}}
[[پرونده:020120223262.jpg|بندانگشتی|right|100px|[[سید محمد جعفر سبحانی|سبحانی]]]]
حجت الاسلام و المسلمین دکتر [[سید محمد جعفر سبحانی|سبحانی]] در کتاب ''«[[منابع علم امامان شیعه (کتاب)|منابع علم امامان شیعه]]»'' در این‌باره گفته‌ است:
::::::«یکى دیگر [[آیا علم به ملکوت علم غیب است و معصوم از آن آگاهی دارد؟ (پرسش)|از منابع علم [[امامان]]{{عم}} آگاهى آنها از عالم ملکوت است]] که بسیارى از علوم و معارف خود را از طریق مشاهده ملکوت، دریافت مى‌کنند و با دید و درک غیرظاهرى خود به حقایق مى‌رسند. این منبع، ویژه [[پیامبران]]، صالحان و مؤمنان خاص خداوند است که [[ائمه اطهار]]{{عم}} از مصادیق کامل آن مى‌باشند. آیات، روایات و شواهد تاریخى، وجود چنین منبعى را تأیید مى‌کند که در اینجا به برخى از آنها اشاره مى‌نماییم: {{متن قرآن|[[آیا آیه ۷۵ سوره انعام علم غیب ابراهیم پیامبر را اثبات می‌کند؟ (پرسش)|وَكَذَلِكَ نُرِي إِبْرَاهِيمَ مَلَكُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَلِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ]]}}.<ref>«و این‌گونه، ملکوت آسمان‌ها و زمین و حاکمیت مطلق خداوند بر آنها را به [[حضرت ابراهیم|ابراهیم پیامبر]] نشان دادیم تا [به آن استدلال کند و اهل یقین گردد؛ سوره انعام، آیه ٧۵.</ref> [[ابن‌فروخ]] ذیل این آیه در روایات متعددى بیان مى‌کند: "همان‌طور که ملکوت آسمان‌ها و زمین بر [[رسول خدا]]{{صل}} عرضه مى‌گردد، بر [[ائمه اطهار]]{{عم}} نیز عرضه مى‌گردد و به این وسیله آنان عرش را مى‌نگرند".<ref>بصائر الدرجات، الجزء الثانى، صص١۵١-١۵٣.</ref> همچنین خداوند مى‌فرماید: {{متن قرآن|[[آیا آیه ۱۰۵ سوره توبه علم غیب معصوم را اثبات می‌کند؟ (پرسش)|وَقُلِ اعْمَلُواْ فَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ]]}}.<ref>«و بگو (آنچه در سر دارید) انجام دهید، به زودی خداوند و پیامبرش و مؤمنان کار شما را خواهند دید»؛ سوره توبه، آیه ١٠۵.</ref> در روایات است که منظور از "مؤمنان" [[ائمه|ائمه اطهار]]{{عم}} مى‌باشند؛ چنان‌که [[یعقوب بن شعیب]] مى‌گوید: {{عربی|«سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِالله{{ع}} عَنْ قَوْلِ الله عَزَّ وَ جَلَّ  {{متن قرآن|[[آیا آیه ۱۰۵ سوره توبه علم غیب معصوم را اثبات می‌کند؟ (پرسش)|وَقُلِ اعْمَلُواْ فَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ]]}} قَالَ: هُمُ الْأَئِمَّة»}}.<ref>«از [[امام صادق]]{{ع}} تفسیر این کلام خداى عزوجل را پرسیدم که مى‌فرماید: "عمل کنید! خداوند و فرستاده او و مؤمنان، اعمال شما را مى‌بینند". حضرت فرمود: "مؤمنان، [[ائمه]]{{عم}} هستند"»؛ کافى، ج١، ص٢١٩؛ بصائر الدرجات، جزء٩، صص ۵۵٧-۵۵٩.</ref> از [[عبدالله بن مسکان]] نقل شده که [[امام صادق]]{{ع}} در تفسیر آیه {{متن قرآن|[[آیا آیه ۷۵ سوره انعام علم غیب ابراهیم پیامبر را اثبات می‌کند؟ (پرسش)|وَكَذَلِكَ نُرِي إِبْرَاهِيمَ مَلَكُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَلِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ]]}}<ref>«و این‌گونه، ملکوت آسمان‌ها و زمین و حاکمیت مطلق خداوند بر آنها را به ابراهیم نشان دادیم تا به آن استدلال کند و] اهل یقین گردد؛ سوره انعام، آیه ٧۵.</ref> فرمود: {{عربی|«كُشطَ لِإِبْرَاهِيمَ{{ع}} السَّمَاوَاتُ السَّبْعُ حَتَّى نَظَرَ إِلَى مَا فَوْقَ الْعَرْشِ وَ كُشطَ لَهُ الْأَرْضُ حَتَّى رَأَى مَا فِي الْهَوَاءِ وَ فُعِلَ بِمُحَمَّدٍ{{صل}} مِثْلُ ذَلِكَ وَ إِنِّي لَأَرَى صَاحِبَكُمْ وَ الْأَئِمَّةَ مِنْ بَعْدِهِ قَدْ فُعِلَ بِهِمْ مِثْلُ ذَلِك»}}.<ref>«خداوند پرده‌ها را از آسمان‌هاى هفت‌گانه از برابر دیدگان [[ابراهیم]]{{ع}} کنار زد و همین کار را با [[محمد]]{{صل}} انجام داد و به درستى که مى‌بینم با صاحب شما و [[امامان]] بعد از او مثل همان را انجام داده است»؛ بصائر الدرجات، تک جلدى، ص ١٠٧.</ref>. » <ref>[http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1380 منابع علم امامان شیعه، ص ۱۵۴-۱۵۷.]</ref>.
{{پایان جمع شدن}}


{{جمع شدن|۲. حجت الاسلام و المسلمین هاشمی؛}}
== پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه ==
[[پرونده:11720.JPG|100px|right|بندانگشتی|[[سید علی هاشمی ۱|هاشمی]]]]
{{پاسخ پرسش
حجت الاسلام و المسلمین دکتر '''[[سید علی هاشمی ۱|سید علی هاشمی]]''' در پایان‌نامه دکتری خود ''«[[قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه (پایان‌نامه)|قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه]]»'' در این‌باره گفته است:  
| عنوان پاسخ‌دهنده = ۱. حجت الاسلام و المسلمین سبحانی؛
::::::«در قرآن کریم آمده است: {{متن قرآن|[[آیا آیه ۷۵ سوره انعام علم غیب ابراهیم پیامبر را اثبات می‌کند؟ (پرسش)|وَكَذَلِكَ نُرِي إِبْرَاهِيمَ مَلَكُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَلِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ]]}} <ref> و این‌گونه ما گستره  آسمان‌ها و زمین را به ابراهیم می‌نمایانیم و چنین می‌کنیم تا از باورداران گردد؛ سوره انعام، آیه: ۷۵.</ref>. "ملکوت" از مصدر "مُلک" و به معنای سلطنت و فرمانروایی است. برخی لغویان این واژه را مختص فرمانروایی و سلطنت خداوند دانسته‌اند. مراد از نشان دادن ملکوت آسمان‌ها و زمین به [[حضرت ابراهیم]]{{ع}} این است که خداوند عظمت و سلطنت خود را در آسمان‌ها و زمین به ایشان نشان داد. روشن است که عظمت و سلطنت الهی وجودی مستقل ندارد که مشاهده شود؛ بلکه مقصود نشان دادن اموری است که این عظمت و سلطنت را می‌رسانند. برخی از مفسران، بر این نکته تصریح کرده‌اند که این مشاهده، امری اعجاز گونه نبوده است؛ بلکه تدبر و تعمق در همان پدیده‌هایی است که بسیاری از انسان‌ها در اطراف خود می‌بینند؛ اما به سادگی از کنار آن می‌گذرند؛ اما [[حضرت ابراهیم]]{{ع}} در آنها تدبر کرده و اندیشید و دست قدرت خداوند را در آنها مشاهده کرد. 
| تصویر = 020120223262.jpg
::::::در مقابل دیدگاه یاد شده، دیدگاه دیگری معتقد است که خداوند حقایقی پنهان از آسمان‌ها و زمین را به [[حضرت ابراهیم]]{{ع}} نشان داد؛ حقایقی که از دسترس معرفت و مشاهده عادی خارج است. ملکوت اشیاء، همان بعدی است که توسط حواس انسان‌ها قابل مشاهده نیست و وابستگی جهان به خداوند و قدرت و سلطنت او را به خوبی نشان می‌دهد. 
| پاسخ‌دهنده = سید محمد جعفر سبحانی
::::::به نظر می‌رسد تفسیر دوم درست است. شواهد تفسیری موجود در خود این آیه نیز همین برداشت را تأیید می‌کند. در این آیه کریمه، سخن از نشان دادن ملکوت آسمان‌ها و زمین است، نه دیدن آنها. این کار نشان دادن به خداوند نسبت داده شده است؛ در حالی که دیدن کار [[حضرت ابراهیم]]{{ع}} است. این تعبیر به این نکته اشاره دارد که این کار، عنایت خاص خداوند به ایشان بوده و با مشاهده عادی خود [[حضرت ابراهیم]]{{ع}} انجام نشده است. چنان که بیان هدف این کار نیز از اختصاصی بودن آن حکایت می‌کند: {{متن قرآن|لِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ }}. خداوند این عنایت را با هدفی خاص انجام داد که شامل همه نمی‌شد. بنابراین خداوند در این مورد، حقایقی پنهان را به [[حضرت ابراهیم]]{{ع}} نشان داد، نه آن که [[حضرت ابراهیم]]{{ع}} در اموری تدبر کرده باشند و به نتایجی رسیده باشند.
| پاسخ = حجت الاسلام و المسلمین دکتر [[سید محمد جعفر سبحانی|سبحانی]] در کتاب ''«[[منابع علم امامان شیعه (کتاب)|منابع علم امامان شیعه]]»'' در این‌باره گفته‌ است:
::::::افزون بر آن، در تعبیر قرآن از ملکوت "آسمان‌ها" و زمین سخن گفته شده است. اگر این مشاهده از نوع تدبر در پدیده‌های مشهود جهان می‌بود، تعبیر «آسمان‌ها» جا نداشت؛ زیرا انسان با تدبر و تعمق نمی‌تواند به آسمان‌های هفتگانه راه یابد. حداکثر می‌تواند حقایقی را از آسمان اول بشناسد. ظهور آیات قرآنی دلالت بر آن دارد که تمام ستاره‌ها و سیارات و آن چه قابل مشاهده برای انسان است، مربوط به آسمان اول است؛  اما در آیه مورد بحث، از نشان دادن ملکوت آسمان‌ها و زمین به [[حضرت ابراهیم]]{{ع}} سخن گفته شده است. پس این مشاهده به حقایقی مربوط بوده که همه یا بخشی از آنها از دسترس مشاهده عادی انسان‌ها خارج است. 
::::::معراج [[رسول خدا]]{{صل}} مصداق دیگری از مشاهده ملکوت است. قرآن کریم، در سوره‌ اسراء به این نکته تصریح می‌کند که خداوند آن حضرت را در یک شب از مسجد الحرام به مسجد الاقصی برد تا آیاتی از عظمت خود را به او نشان دهد: {{متن قرآن|سُبْحَانَ الَّذِي أَسْرَى بِعَبْدِهِ لَيْلاً مِّنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الأَقْصَى الَّذِي بَارَكْنَا حَوْلَهُ لِنُرِيَهُ مِنْ آيَاتِنَا إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ}} <ref> پاکا آن خداوند که شبی بنده خویش را از مسجد الحرام تا مسجد الاقصی که پیرامون آن را خجسته گردانده‌ایم برد تا از نشانه‌هایمان بدو نشان دهیم، بی‌گمان اوست که شنوای بیناست؛ سوره اسراء، آیه: ۱.</ref> در این آیه کریمه، هدف و غایت این مسافرت شبانه، نشان دادن برخی از آیات الهی به آن حضرت معرفی شده است. در آیه‌ای دیگر تصریح شده است که آیات نشان داده شده به آن حضرت، حقایقی عظیم و بزرگ بوده است: {{متن قرآن|لَقَدْ رَأَى مِنْ آيَاتِ رَبِّهِ الْكُبْرَى}} <ref> بی‌گمان برخی از نشانه‌های بزرگ پروردگارش را دیده است؛ سوره نجم ، آیه: ۱۸.</ref>قرآن کریم در سوره مبارکه نجم نیز از مشاهده حقایق ملکوتی و متعالی جهان توسط [[پیامبر اعظم]]{{صل}} خبر داده است.
::::::ظاهر برخی از این آیات  و تصریح برخی روایات  نشان می‌دهد که معراج دو بار رخ داده است. بنابر بیان اجمالی آیات یاد شده و آن چه به طور جزئی‌تر در برخی روایات آمده است، خداوند در این دو بار، به آن حضرت حقایق پنهان و عظیم جهان مانند آسمان‌های هفتگانه، بهشت و جهنم، عرش و سدرة المنتهی  را نشان داد و آن حضرت با برخی انبیاء، فرشتگان و مردم سخن گفتند.
::::::به هر حال، مطالب یاد شده، این برداشت را تأیید می‌کنند که [[آیا علم به ملکوت علم غیب است و معصوم از آن آگاهی دارد؟ (پرسش)|مشاهده ملکوت آسمان‌ها و زمین یکی از مصادیق علم به غیب است]] که خداوند آن را در اختیار [[حضرت ابراهیم]]{{ع}} و [[پیامبر خاتم|حضرت محمد]]{{صل}} قرار داد.»<ref>[[قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه (پایان‌نامه)|قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه]].</ref>.
{{پایان جمع شدن}}


{{جمع شدن|۳. حجت الاسلام و المسلمین شاکر؛}}
«یکى دیگر [[آیا علم به ملکوت علم غیب است و معصوم از آن آگاهی دارد؟ (پرسش)|از منابع علم [[امامان]] {{عم}} آگاهى آنها از عالم ملکوت است]] که بسیارى از علوم و معارف خود را از طریق مشاهده ملکوت، دریافت مى‌کنند و با دید و درک غیرظاهرى خود به حقایق مى‌رسند. این منبع، ویژه [[پیامبران]]، صالحان و مؤمنان خاص خداوند است که [[ائمه اطهار]] {{عم}} از مصادیق کامل آن مى‌باشند. آیات، روایات و شواهد تاریخى، وجود چنین منبعى را تأیید مى‌کند که در اینجا به برخى از آنها اشاره مى‌نماییم: {{متن قرآن|[[آیا آیه ۷۵ سوره انعام علم غیب ابراهیم پیامبر را اثبات می‌کند؟ (پرسش)|وَكَذَلِكَ نُرِي إِبْرَاهِيمَ مَلَكُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَلِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ]]}}.<ref>«و این‌گونه، ملکوت آسمان‌ها و زمین و حاکمیت مطلق خداوند بر آنها را به [[حضرت ابراهیم|ابراهیم پیامبر]] نشان دادیم تا [به آن استدلال کند و اهل یقین گردد؛ سوره انعام، آیه ٧۵.</ref> [[ابن‌فروخ]] ذیل این آیه در روایات متعددى بیان مى‌کند: "همان‌طور که ملکوت آسمان‌ها و زمین بر [[رسول خدا]] {{صل}} عرضه مى‌گردد، بر [[ائمه اطهار]] {{عم}} نیز عرضه مى‌گردد و به این وسیله آنان عرش را مى‌نگرند".<ref>بصائر الدرجات، الجزء الثانى، صص١۵١-١۵٣.</ref> همچنین خداوند مى‌فرماید: {{متن قرآن|[[آیا آیه ۱۰۵ سوره توبه علم غیب معصوم را اثبات می‌کند؟ (پرسش)|وَقُلِ اعْمَلُواْ فَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ]]}}.<ref>«و بگو (آنچه در سر دارید) انجام دهید، به زودی خداوند و پیامبرش و مؤمنان کار شما را خواهند دید»؛ سوره توبه، آیه ١٠۵.</ref> در روایات است که منظور از "مؤمنان" [[ائمه|ائمه اطهار]] {{عم}} مى‌باشند؛ چنان‌که [[یعقوب بن شعیب]] مى‌گوید: {{عربی|«سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِالله {{ع}} عَنْ قَوْلِ الله عَزَّ وَ جَلَّ  {{متن قرآن|[[آیا آیه ۱۰۵ سوره توبه علم غیب معصوم را اثبات می‌کند؟ (پرسش)|وَقُلِ اعْمَلُواْ فَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ]]}} قَالَ: هُمُ الْأَئِمَّة»}}.<ref>«از [[امام صادق]] {{ع}} تفسیر این کلام خداى عزوجل را پرسیدم که مى‌فرماید: "عمل کنید! خداوند و فرستاده او و مؤمنان، اعمال شما را مى‌بینند". حضرت فرمود: "مؤمنان، [[ائمه]] {{عم}} هستند"»؛ کافى، ج١، ص٢١٩؛ بصائر الدرجات، جزء٩، صص ۵۵٧-۵۵٩.</ref> از [[عبدالله بن مسکان]] نقل شده که [[امام صادق]] {{ع}} در تفسیر آیه {{متن قرآن|[[آیا آیه ۷۵ سوره انعام علم غیب ابراهیم پیامبر را اثبات می‌کند؟ (پرسش)|وَكَذَلِكَ نُرِي إِبْرَاهِيمَ مَلَكُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَلِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ]]}}<ref>«و این‌گونه، ملکوت آسمان‌ها و زمین و حاکمیت مطلق خداوند بر آنها را به ابراهیم نشان دادیم تا به آن استدلال کند و] اهل یقین گردد؛ سوره انعام، آیه ٧۵.</ref> فرمود: {{عربی|«كُشطَ لِإِبْرَاهِيمَ {{ع}} السَّمَاوَاتُ السَّبْعُ حَتَّى نَظَرَ إِلَى مَا فَوْقَ الْعَرْشِ وَ كُشطَ لَهُ الْأَرْضُ حَتَّى رَأَى مَا فِي الْهَوَاءِ وَ فُعِلَ بِمُحَمَّدٍ {{صل}} مِثْلُ ذَلِكَ وَ إِنِّي لَأَرَى صَاحِبَكُمْ وَ الْأَئِمَّةَ مِنْ بَعْدِهِ قَدْ فُعِلَ بِهِمْ مِثْلُ ذَلِك»}}.<ref>«خداوند پرده‌ها را از آسمان‌هاى هفت‌گانه از برابر دیدگان [[ابراهیم]] {{ع}} کنار زد و همین کار را با [[محمد]] {{صل}} انجام داد و به درستى که مى‌بینم با صاحب شما و [[امامان]] بعد از او مثل همان را انجام داده است»؛ بصائر الدرجات، تک جلدى، ص ١٠٧.</ref>.» <ref>[http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1380 منابع علم امامان شیعه، ص ۱۵۴-۱۵۷.]</ref>.
[[پرونده:847645352.jpg|بندانگشتی|right|100px|[[محمد تقی شاکر|شاکر]]]]
}}
::::::حجت الاسلام و المسلمین دکتر '''[[محمد تقی شاکر]]''' در پایان‌نامه کارشناسی ارشد خود با عنوان ''«[[منابع علم امام در قرآن و روایات (پایان‌نامه)|منابع علم امام در قرآن و روایات]]»'' در این‌باره گفته‌ است:
{{پاسخ پرسش
::::::«روایات شریفی که از رؤیت ملکوت آسمان‌ها و زمین توسط [[امام]]{{ع}} سخن می‌گویند را لازم است در مسئلهٔ [[اسم اعظم]] مطرح نمود. روایاتِ رؤیت ملکوت توسط امام، که در ذیلِ آیات داستان [[حضرت ابراهیم]]{{ع}} ورؤیت ملکوت توسط او مطرح شده، به تبیین مراد از رؤیت و تفسیر آن پرداخته است و بیان نموده که مقصود از رؤیت مشاهدهٔ عاملان و کارگزان الهی در آسمانها و زمین و دیدن حقیقت زمین و آسمان و ساکنان پیدا و پنهان آن می‌باشد، که بیانی دیگر از فهم و مشاهدهٔ رابطهٔ مخلوقات الهی و علل و اسباب آن و کارفرمایان تجلی حوادث می‌باشد. (...) اما ثمرهٔ رؤیت ملکوت در آیهٔ قرآن یقین تعریف شده است {{متن قرآن|وَلِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ}}<ref>  چنین می‌کنیم تا از باورداران گردد؛ سوره انعام، آیه ۷۵.</ref> " لام" در کلمۀ {{متن قرآن|لِيَكُونَ}} برای غایت و گرفتن نتیجه است. " یقین" عبارت است از علم صد در صدی که به هیچ وجه شک و تردیدی در آن رخنه نداشته باشد. غرض از ارائه ملکوت، این بوده که [[حضرت ابراهیم]] {{ع}} به پایه یقین به آیات خداوند برسد به طوری که در جای دیگر فرموده: {{متن قرآن|وَجَعَلْنَا مِنْهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا لَمَّا صَبَرُوا وَكَانُوا بِآيَاتِنَا يُوقِنُونَ}}<ref>  و چون شکیب ورزیدند و به آیات ما یقین داشتندبرخی از آنان را پیشوایانی گماردیم که به فرمان ما مردم را رهنمایی می‌کردند؛ سوره سجده، آیه ۲۴.</ref> همان یقینی که نتیجه‏‌اش یقین به "اسماء حسنی" و صفات علیای خداوند است<ref>المیزان فی تفسیر القرآن، ج‏۷، ص ۱۷۲.</ref>. قرآن کریم برای علم یقینی به آیات خداوند، آثاری برشمرده است که یکی از آن آثار این است که: پردهٔ حواس، از روی حقایق عالم کون کنار می رود و از آنچه در پس پرده محسوسات است به مقداری که خدا بخواهد ظاهر می‌‏شود، که قرآن در این باره فرموده است: {{متن قرآن|كَلاَّ لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ}}<ref> هرگز! اگر به «دانش بی‌گمان» بدانید، به راستی دوزخ را خواهید دید؛ سوره تکاثر، آیه ۵ - ۶.</ref> و نیز فرموده: {{متن قرآن|كَلاَّ إِنَّ كِتَابَ الأَبْرَارِ لَفِي عِلِّيِّينَ وَمَا أَدْرَاكَ مَا عِلِّيُّونَ  كِتَابٌ مَّرْقُومٌ يَشْهَدُهُ الْمُقَرَّبُونَ }}<ref> نه چنین است؛ کارنامه نیکان در «علّیین» است و تو چه دانی که «علّیین» چیست؟ کارنامه‌ای است نگاشته، که مقرّبان (درگاه خداوند) در آن می‌نگرند.؛ سوره مطففین، آیه ۱۸ - ۲۱.</ref><ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA_(%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87) منابع علم امام در قرآن و روایات؛ ص: ۳۰]</ref>.
| عنوان پاسخ‌دهنده = ۲. حجت الاسلام و المسلمین هاشمی؛
{{پایان جمع شدن}}
| تصویر = 11720.JPG
| پاسخ‌دهنده = سید علی هاشمی (زاده ۱۳۵۲)
| پاسخ = حجت الاسلام و المسلمین دکتر '''[[سید علی هاشمی (زاده ۱۳۵۲)|سید علی هاشمی]]''' در پایان‌نامه دکتری خود ''«[[قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه (پایان‌نامه)|قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه]]»'' در این‌باره گفته است:
 
«در قرآن کریم آمده است: {{متن قرآن|[[آیا آیه ۷۵ سوره انعام علم غیب ابراهیم پیامبر را اثبات می‌کند؟ (پرسش)|وَكَذَلِكَ نُرِي إِبْرَاهِيمَ مَلَكُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَلِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ]]}} <ref> و این‌گونه ما گستره  آسمان‌ها و زمین را به ابراهیم می‌نمایانیم و چنین می‌کنیم تا از باورداران گردد؛ سوره انعام، آیه: ۷۵.</ref>. "ملکوت" از مصدر "مُلک" و به معنای سلطنت و فرمانروایی است. برخی لغویان این واژه را مختص فرمانروایی و سلطنت خداوند دانسته‌اند. مراد از نشان دادن ملکوت آسمان‌ها و زمین به [[حضرت ابراهیم]] {{ع}} این است که خداوند عظمت و سلطنت خود را در آسمان‌ها و زمین به ایشان نشان داد. روشن است که عظمت و سلطنت الهی وجودی مستقل ندارد که مشاهده شود؛ بلکه مقصود نشان دادن اموری است که این عظمت و سلطنت را می‌رسانند. برخی از مفسران، بر این نکته تصریح کرده‌اند که این مشاهده، امری اعجاز گونه نبوده است؛ بلکه تدبر و تعمق در همان پدیده‌هایی است که بسیاری از انسان‌ها در اطراف خود می‌بینند؛ اما به سادگی از کنار آن می‌گذرند؛ اما [[حضرت ابراهیم]] {{ع}} در آنها تدبر کرده و اندیشید و دست قدرت خداوند را در آنها مشاهده کرد. 
در مقابل دیدگاه یاد شده، دیدگاه دیگری معتقد است که خداوند حقایقی پنهان از آسمان‌ها و زمین را به [[حضرت ابراهیم]] {{ع}} نشان داد؛ حقایقی که از دسترس معرفت و مشاهده عادی خارج است. ملکوت اشیاء، همان بعدی است که توسط حواس انسان‌ها قابل مشاهده نیست و وابستگی جهان به خداوند و قدرت و سلطنت او را به خوبی نشان می‌دهد. 
به نظر می‌رسد تفسیر دوم درست است. شواهد تفسیری موجود در خود این آیه نیز همین برداشت را تأیید می‌کند. در این آیه کریمه، سخن از نشان دادن ملکوت آسمان‌ها و زمین است، نه دیدن آنها. این کار نشان دادن به خداوند نسبت داده شده است؛ در حالی که دیدن کار [[حضرت ابراهیم]] {{ع}} است. این تعبیر به این نکته اشاره دارد که این کار، عنایت خاص خداوند به ایشان بوده و با مشاهده عادی خود [[حضرت ابراهیم]] {{ع}} انجام نشده است. چنان که بیان هدف این کار نیز از اختصاصی بودن آن حکایت می‌کند: {{متن قرآن|لِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ }}. خداوند این عنایت را با هدفی خاص انجام داد که شامل همه نمی‌شد. بنابراین خداوند در این مورد، حقایقی پنهان را به [[حضرت ابراهیم]] {{ع}} نشان داد، نه آن که [[حضرت ابراهیم]] {{ع}} در اموری تدبر کرده باشند و به نتایجی رسیده باشند.
 
افزون بر آن، در تعبیر قرآن از ملکوت "آسمان‌ها" و زمین سخن گفته شده است. اگر این مشاهده از نوع تدبر در پدیده‌های مشهود جهان می‌بود، تعبیر «آسمان‌ها» جا نداشت؛ زیرا انسان با تدبر و تعمق نمی‌تواند به آسمان‌های هفتگانه راه یابد. حداکثر می‌تواند حقایقی را از آسمان اول بشناسد. ظهور آیات قرآنی دلالت بر آن دارد که تمام ستاره‌ها و سیارات و آن چه قابل مشاهده برای انسان است، مربوط به آسمان اول است؛  اما در آیه مورد بحث، از نشان دادن ملکوت آسمان‌ها و زمین به [[حضرت ابراهیم]] {{ع}} سخن گفته شده است. پس این مشاهده به حقایقی مربوط بوده که همه یا بخشی از آنها از دسترس مشاهده عادی انسان‌ها خارج است. 
معراج [[رسول خدا]] {{صل}} مصداق دیگری از مشاهده ملکوت است. قرآن کریم، در سوره‌ اسراء به این نکته تصریح می‌کند که خداوند آن حضرت را در یک شب از مسجد الحرام به مسجد الاقصی برد تا آیاتی از عظمت خود را به او نشان دهد: {{متن قرآن|سُبْحَانَ الَّذِي أَسْرَى بِعَبْدِهِ لَيْلاً مِّنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الأَقْصَى الَّذِي بَارَكْنَا حَوْلَهُ لِنُرِيَهُ مِنْ آيَاتِنَا إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ}} <ref> پاکا آن خداوند که شبی بنده خویش را از مسجد الحرام تا مسجد الاقصی که پیرامون آن را خجسته گردانده‌ایم برد تا از نشانه‌هایمان بدو نشان دهیم، بی‌گمان اوست که شنوای بیناست؛ سوره اسراء، آیه: ۱.</ref> در این آیه کریمه، هدف و غایت این مسافرت شبانه، نشان دادن برخی از آیات الهی به آن حضرت معرفی شده است. در آیه‌ای دیگر تصریح شده است که آیات نشان داده شده به آن حضرت، حقایقی عظیم و بزرگ بوده است: {{متن قرآن|لَقَدْ رَأَى مِنْ آيَاتِ رَبِّهِ الْكُبْرَى}} <ref> بی‌گمان برخی از نشانه‌های بزرگ پروردگارش را دیده است؛ سوره نجم ، آیه: ۱۸.</ref>قرآن کریم در سوره مبارکه نجم نیز از مشاهده حقایق ملکوتی و متعالی جهان توسط [[پیامبر اعظم]] {{صل}} خبر داده است.
 
ظاهر برخی از این آیات  و تصریح برخی روایات  نشان می‌دهد که معراج دو بار رخ داده است. بنابر بیان اجمالی آیات یاد شده و آن چه به طور جزئی‌تر در برخی روایات آمده است، خداوند در این دو بار، به آن حضرت حقایق پنهان و عظیم جهان مانند آسمان‌های هفتگانه، بهشت و جهنم، عرش و سدرة المنتهی  را نشان داد و آن حضرت با برخی انبیاء، فرشتگان و مردم سخن گفتند.
 
به هر حال، مطالب یاد شده، این برداشت را تأیید می‌کنند که [[آیا علم به ملکوت علم غیب است و معصوم از آن آگاهی دارد؟ (پرسش)|مشاهده ملکوت آسمان‌ها و زمین یکی از مصادیق علم به غیب است]] که خداوند آن را در اختیار [[حضرت ابراهیم]] {{ع}} و [[پیامبر خاتم|حضرت محمد]] {{صل}} قرار داد.»<ref>[[قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه (پایان‌نامه)|قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه]].</ref>.
}}
{{پاسخ پرسش
| عنوان پاسخ‌دهنده = ۳. حجت الاسلام و المسلمین شاکر؛
| تصویر = 847645352.jpg
| پاسخ‌دهنده = محمد تقی شاکر
| پاسخ = حجت الاسلام و المسلمین دکتر '''[[محمد تقی شاکر]]''' در پایان‌نامه کارشناسی ارشد خود با عنوان ''«[[منابع علم امام در قرآن و روایات (پایان‌نامه)|منابع علم امام در قرآن و روایات]]»'' در این‌باره گفته‌ است:
 
«روایات شریفی که از رؤیت ملکوت آسمان‌ها و زمین توسط [[امام]] {{ع}} سخن می‌گویند را لازم است در مسئلهٔ [[اسم اعظم]] مطرح نمود. روایاتِ رؤیت ملکوت توسط امام، که در ذیلِ آیات داستان [[حضرت ابراهیم]] {{ع}} ورؤیت ملکوت توسط او مطرح شده، به تبیین مراد از رؤیت و تفسیر آن پرداخته است و بیان نموده که مقصود از رؤیت مشاهدهٔ عاملان و کارگزان الهی در آسمانها و زمین و دیدن حقیقت زمین و آسمان و ساکنان پیدا و پنهان آن می‌باشد، که بیانی دیگر از فهم و مشاهدهٔ رابطهٔ مخلوقات الهی و علل و اسباب آن و کارفرمایان تجلی حوادث می‌باشد. (...) اما ثمرهٔ رؤیت ملکوت در آیهٔ قرآن یقین تعریف شده است {{متن قرآن|وَلِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ}}<ref>  چنین می‌کنیم تا از باورداران گردد؛ سوره انعام، آیه ۷۵.</ref> " لام" در کلمۀ {{متن قرآن|لِيَكُونَ}} برای غایت و گرفتن نتیجه است. " یقین" عبارت است از علم صد در صدی که به هیچ وجه شک و تردیدی در آن رخنه نداشته باشد. غرض از ارائه ملکوت، این بوده که [[حضرت ابراهیم]] {{ع}} به پایه یقین به آیات خداوند برسد به طوری که در جای دیگر فرموده: {{متن قرآن|وَجَعَلْنَا مِنْهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا لَمَّا صَبَرُوا وَكَانُوا بِآيَاتِنَا يُوقِنُونَ}}<ref>  و چون شکیب ورزیدند و به آیات ما یقین داشتندبرخی از آنان را پیشوایانی گماردیم که به فرمان ما مردم را رهنمایی می‌کردند؛ سوره سجده، آیه ۲۴.</ref> همان یقینی که نتیجه‏‌اش یقین به "اسماء حسنی" و صفات علیای خداوند است<ref>المیزان فی تفسیر القرآن، ج‏۷، ص ۱۷۲.</ref>. قرآن کریم برای علم یقینی به آیات خداوند، آثاری برشمرده است که یکی از آن آثار این است که: پردهٔ حواس، از روی حقایق عالم کون کنار می رود و از آنچه در پس پرده محسوسات است به مقداری که خدا بخواهد ظاهر می‌‏شود، که قرآن در این باره فرموده است: {{متن قرآن|كَلاَّ لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ}}<ref> هرگز! اگر به «دانش بی‌گمان» بدانید، به راستی دوزخ را خواهید دید؛ سوره تکاثر، آیه ۵ - ۶.</ref> و نیز فرموده: {{متن قرآن|كَلاَّ إِنَّ كِتَابَ الأَبْرَارِ لَفِي عِلِّيِّينَ وَمَا أَدْرَاكَ مَا عِلِّيُّونَ  كِتَابٌ مَّرْقُومٌ يَشْهَدُهُ الْمُقَرَّبُونَ }}<ref> نه چنین است؛ کارنامه نیکان در «علّیین» است و تو چه دانی که «علّیین» چیست؟ کارنامه‌ای است نگاشته، که مقرّبان (درگاه خداوند) در آن می‌نگرند.؛ سوره مطففین، آیه ۱۸ - ۲۱.</ref><ref>[[منابع علم امام در قرآن و روایات (پایان‌نامه)|منابع علم امام در قرآن و روایات؛ ص: ۳۰]]</ref>.
}}
{{پاسخ پرسش
| عنوان پاسخ‌دهنده = ۴. حجت الاسلام و المسلمین مهدی‌فر؛
| تصویر = 11902.jpg
| پاسخ‌دهنده = حسن مهدی‌فر
| پاسخ = حجت الاسلام و المسلمین دکتر '''[[حسن مهدی‌فر]]''' در پایان‌نامه دکتری خود با عنوان ''«[[علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن (پایان‌نامه)|علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن]]»'' در این‌باره گفته‌ است:
 
«{{متن قرآن|[[آیا آیه ۷۵ سوره انعام علم غیب ابراهیم پیامبر را اثبات می‌کند؟ (پرسش)|وَكَذَلِكَ نُرِي إِبْرَاهِيمَ مَلَكُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَلِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ]] }} <ref> و این‌گونه ما گستره آسمان‌ها و زمین را به ابراهیم می‌نمایانیم و (چنین می‌کنیم) تا از باورداران گردد؛ سوره انعام، آیه: ۷۵.</ref>. ملکوت در اصل از ریشه ملک "بر وزن حکم" به معنی حکومت و مالکیت است،و "واو" و "ت" برای تأکید و مبالغه به آن اضافه شده بنابراین ‏منظور از آن در اینجا سلطنت و حکومت مطلقه خداوند بر سراسر عالم هستی است<ref>در اصطلاح عرفان و فلسفه، به عالم باطن و عالم غیب، عالم ملکوت اطلاق می‌شود وعالم ملک به عالم ظاهر و شهادت و عالم اجسام گفته می‌شود فرهنگ علوم فلسفی و کلامی، سید جعفر سجادی، ص۷۵۱.</ref>. طبق این آیه، [[ابراهیم]] سلطه و قیومیت خداوند و ارتباط واقعی و تکوینی بین اشیاء و خداوند را مشاهده کرد اما این مشاهده نه به‌صورت حسی بوده است برای اینکه چنین چیزی از طریق حس قابل دریافت نیست و نه به مشاهده عقلی بوده چون هر انسان موحدو خداشناس وظیفه دارد برای اثبات وجود خداوند وصفات جمال و جلال او، از طریق عقل وبرهان استدلال کند و این امتیازی برای ابراهیم محسوب نمی‌شود خصوصا اینکه فاعل رؤیت در آیه شریفه، خداوند است و این نشانگر این است که اساساً چنین مطلبی از راه برهان و استدلال‌های عقلی امکان‌پذیر نبوده است. بنابراین مشاهده ابراهیم فوق مشاهده حسی و عقلی بوده و نتیجه چنین مشاهده‌ای پیدا شدن صفت یقین است. و یقین مرتبه‌ای از علم است که به هیچ وجه شک و تردیدی در آن راه ندارد.


{{جمع شدن|۴. حجت الاسلام و المسلمین مهدی‌فر؛}}
تاج العروس می‌نویسد: یقین در لغت برطرف شدن حالت شک است وتعریف یقین در اصطلاح چنین است: اعتقاد به چیزی به طوری که معتقد باشد آن چیز غیر این نمی‌تواند باشد وآن اعتقاد مطابق واقع نیز باشد واصلا قابل زوال نباشد. وی درادامه می‌گوید: ویقین نزد اهل حقیقت مشاهده عینی است به‌وسیله قدرت ایمان نه با برهان واستدلال. از دیدگاه قرآن کریم علم یقینی دارای آثار و نتایج مهمی است از جمله اینکه انسان حقایق عالم هستی را که در پس پرده محسوسات است آن مقداری که خدا بخواهد می‌بیند. {{متن قرآن|كَلاَّ لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ  لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ  }} <ref> هرگز! اگر به «دانش بی‌گمان» بدانید، به راستی دوزخ را خواهید دید؛ سوره تکاثر، آیه: ۵ - ۶.</ref>. با انضمام تعریف یقین "خصوصاً تعریف اهل حقیقت" با علم الیقینی که آیه شریفه بیان می‌کند، چنین نتیجه می‌گیریم که علم یقینی که بواسطه آن، آنچه در پس پرده غیب است نمایان می‌شود، نتیجه ارائه خداوندی است که به انبیاء و هر کس دیگری که بخواهد عطا می‌کند و بدین وسیله آنان را با معارف غیبی آشنا می‌کند. [[امام باقر]] {{ع}} درتوضیح و استدلال به این آیه فرموده است: برای ابراهیم پرده‌ها کنار رفت تا اینکه زمین و آسمان و آنچه در آنها وجود دارد و همچنین مَلَکی که آنها را حمل می‌کند را مشاهده کرد و نیز عرش و آنچه بر روی آن است را دید و امام شما نیز چنین است <ref>{{عربی|"كُشِطَ لَهُ عَنِ الْأَرْضِ حَتَّى رَآهَا وَ مَنْ فِيهَا وَ عَنِ‏ السَّمَاءِ حَتَّى‏ رَآهَا وَ مَنْ‏ فِيهَا وَ الْمَلَكُ‏ الَّذِي يَحْمِلُهَا وَ الْعَرْشُ وَ مَنْ عَلَيْهِ وَ كَذَلِكَ أُرِيَ صَاحِبُكُم‏‏‏‏‏"}}؛ بصائر الدرجات، ص ۱۲۶- ۱۲۷.</ref>»<ref>[[علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن (پایان‌نامه)|علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن]]، ص۹۰.</ref>.
[[پرونده:11902.jpg|بندانگشتی|right|100px|[[حسن مهدی‌فر|مهدی‌فر]]]]
}}
::::::حجت الاسلام و المسلمین دکتر '''[[حسن مهدی‌فر]]''' در پایان‌نامه دکتری خود با عنوان ''«[[علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن (پایان‌نامه)|علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن]]»'' در این‌باره گفته‌ است:
{{پاسخ پرسش
::::::«{{متن قرآن|[[ آیا آیه ۷۵ سوره انعام علم غیب ابراهیم پیامبر را اثبات می‌کند؟ (پرسش)|وَكَذَلِكَ نُرِي إِبْرَاهِيمَ مَلَكُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَلِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ]] }} <ref> و این‌گونه ما گستره آسمان‌ها و زمین را به ابراهیم می‌نمایانیم و (چنین می‌کنیم) تا از باورداران گردد؛ سوره انعام، آیه: ۷۵.</ref>. ملکوت در اصل از ریشه ملک "بر وزن حکم" به معنی حکومت و مالکیت است،و "واو" و "ت" برای تأکید و مبالغه به آن اضافه شده بنابراین ‏منظور از آن در اینجا سلطنت و حکومت مطلقه خداوند بر سراسر عالم هستی است<ref>در اصطلاح عرفان و فلسفه، به عالم باطن و عالم غیب، عالم ملکوت اطلاق می‌شود وعالم ملک به عالم ظاهر و شهادت و عالم اجسام گفته می‌شود فرهنگ علوم فلسفی و کلامی، سید جعفر سجادی، ص۷۵۱.</ref>. طبق این آیه، [[ابراهیم]] سلطه و قیومیت خداوند و ارتباط واقعی و تکوینی بین اشیاء و خداوند را مشاهده کرد اما این مشاهده نه به‌صورت حسی بوده است برای اینکه چنین چیزی از طریق حس قابل دریافت نیست و نه به مشاهده عقلی بوده چون هر انسان موحدو خداشناس وظیفه دارد برای اثبات وجود خداوند وصفات جمال و جلال او، از طریق عقل وبرهان استدلال کند و این امتیازی برای ابراهیم محسوب نمی‌شود خصوصا اینکه فاعل رؤیت در آیه شریفه، خداوند است و این نشانگر این است که اساساً چنین مطلبی از راه برهان و استدلال‌های عقلی امکان‌پذیر نبوده است. بنابراین مشاهده ابراهیم فوق مشاهده حسی و عقلی بوده و نتیجه چنین مشاهده‌ای پیدا شدن صفت یقین است. و یقین مرتبه‌ای از علم است که به هیچ وجه شک و تردیدی در آن راه ندارد.
| عنوان پاسخ‌دهنده = ۵. پژوهشگران مركز آموزش تخصصی تفسیر و علوم قرآن.
::::::تاج العروس می‌نویسد: یقین در لغت برطرف شدن حالت شک است وتعریف یقین در اصطلاح چنین است: اعتقاد به چیزی به طوری که معتقد باشد آن چیز غیر این نمی‌تواند باشد وآن اعتقاد مطابق واقع نیز باشد واصلا قابل زوال نباشد. وی درادامه می‌گوید: ویقین نزد اهل حقیقت مشاهده عینی است به‌وسیله قدرت ایمان نه با برهان واستدلال. از دیدگاه قرآن کریم علم یقینی دارای آثار و نتایج مهمی است از جمله اینکه انسان حقایق عالم هستی را که در پس پرده محسوسات است آن مقداری که خدا بخواهد می‌بیند. {{متن قرآن|كَلاَّ لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ  لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ  }} <ref> هرگز! اگر به «دانش بی‌گمان» بدانید، به راستی دوزخ را خواهید دید؛ سوره تکاثر، آیه: ۵ - ۶.</ref>. با انضمام تعریف یقین "خصوصاً تعریف اهل حقیقت" با علم الیقینی که آیه شریفه بیان می‌کند، چنین نتیجه می‌گیریم که علم یقینی که بواسطه آن، آنچه در پس پرده غیب است نمایان می‌شود، نتیجه ارائه خداوندی است که به انبیاء و هر کس دیگری که بخواهد عطا می‌کند و بدین وسیله آنان را با معارف غیبی آشنا می‌کند. [[امام باقر]]{{ع}} درتوضیح و استدلال به این آیه فرموده است: برای ابراهیم پرده‌ها کنار رفت تا اینکه زمین و آسمان و آنچه در آنها وجود دارد و همچنین مَلَکی که آنها را حمل می‌کند را مشاهده کرد و نیز عرش و آنچه بر روی آن است را دید و امام شما نیز چنین است <ref>{{عربی|"كُشِطَ لَهُ عَنِ الْأَرْضِ حَتَّى رَآهَا وَ مَنْ فِيهَا وَ عَنِ‏ السَّمَاءِ حَتَّى‏ رَآهَا وَ مَنْ‏ فِيهَا وَ الْمَلَكُ‏ الَّذِي يَحْمِلُهَا وَ الْعَرْشُ وَ مَنْ عَلَيْهِ وَ كَذَلِكَ أُرِيَ صَاحِبُكُم‏‏‏‏‏"}}؛ بصائر الدرجات، ص ۱۲۶- ۱۲۷.</ref>»<ref>[[علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن (پایان‌نامه)|علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن]]، ص۹۰.</ref>.
| تصویر = 9030760879.jpg
{{پایان جمع شدن}}
| پاسخ‌دهنده = مركز آموزش تخصصی تفسير و علوم قرآن
| پاسخ = پژوهشگران ''«[http://www.matquran.com/fa/Question/View/64702/%D9%85%D8%AD%D8%AF%D9%88%D8%AF%D9%87-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%BA%D9%8A%D8%A8-%D9%BE%D9%8A%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-- مركز آموزش تخصصی تفسير و علوم قرآن]»'' در پاسخ به این پرسش آورده‌اند:


{{جمع شدن|۵. پژوهشگران مركز آموزش تخصصی تفسیر و علوم قرآن.}}
«راه دیگر علوم پیامبران، ارتباط روحی و معنوی با عالم غیب است. خداوند چشم حقیقت‌بین آنان را چنان گشوده است که حجاب‌های عالم غیب را شکافته، به ماوراء آن راه پیدا کرده، و به حقایق زیادی دست یافتنه‌اند؛ چنان که خداوند سبحان درباره [[حضرت ابراهیم]] {{ع}} می‌فرماید: {{متن قرآن|[[آیا آیه ۷۵ سوره انعام علم غیب ابراهیم پیامبر را اثبات می‌کند؟ (پرسش)|وَكَذَلِكَ نُرِي إِبْرَاهِيمَ مَلَكُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَلِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ]]}}<ref>و این‌گونه ما گستره آسمان‌ها و زمین را به ابراهیم می‌نمایانیم و چنین می‌کنیم تا از باورداران گردد؛ سوره انعام، آیه ۷۵.</ref><ref>[http://www.matquran.com/fa/Question/View/64702/%D9%85%D8%AD%D8%AF%D9%88%D8%AF%D9%87-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%BA%D9%8A%D8%A8-%D9%BE%D9%8A%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-- مركز آموزش تخصصی تفسیر و علوم قرآن]</ref>.
[[پرونده:9030760879.jpg|100px|right|بندانگشتی|]]
}}
::::::پژوهشگران ''«[http://www.matquran.com/fa/Question/View/64702/%D9%85%D8%AD%D8%AF%D9%88%D8%AF%D9%87-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%BA%D9%8A%D8%A8-%D9%BE%D9%8A%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-- مركز آموزش تخصصی تفسير و علوم قرآن]»'' در پاسخ به این پرسش آورده‌اند:
::::::«راه دیگر علوم پیامبران، ارتباط روحی و معنوی با عالم غیب است. خداوند چشم حقیقت‌بین آنان را چنان گشوده است که حجاب‌های عالم غیب را شکافته، به ماوراء آن راه پیدا کرده، و به حقایق زیادی دست یافتنه‌اند؛ چنان که خداوند سبحان درباره [[حضرت ابراهیم]]{{ع}} می‌فرماید: {{متن قرآن|[[آیا آیه ۷۵ سوره انعام علم غیب ابراهیم پیامبر را اثبات می‌کند؟ (پرسش)|وَكَذَلِكَ نُرِي إِبْرَاهِيمَ مَلَكُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَلِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ]]}}<ref>و این‌گونه ما گستره آسمان‌ها و زمین را به ابراهیم می‌نمایانیم و چنین می‌کنیم تا از باورداران گردد؛ سوره انعام، آیه ۷۵.</ref><ref>[http://www.matquran.com/fa/Question/View/64702/%D9%85%D8%AD%D8%AF%D9%88%D8%AF%D9%87-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%BA%D9%8A%D8%A8-%D9%BE%D9%8A%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-- مركز آموزش تخصصی تفسیر و علوم قرآن]</ref>.
{{پایان جمع شدن}}


== پرسش‌های مصداقی همطراز ==
== پرسش‌های مصداقی همطراز ==
{{پرسش‌های وابسته}}
{{پرسش وابسته}}
# [[آیا آدم پیامبر علم غیب دارد؟ (پرسش)]]
# [[آیا آدم پیامبر علم غیب دارد؟ (پرسش)]]
# [[آیا نوح پیامبر علم غیب دارد؟ (پرسش)]]
# [[آیا نوح پیامبر علم غیب دارد؟ (پرسش)]]
خط ۷۶: خط ۸۷:
# [[آیا لوط پیامبر علم غیب دارد؟ (پرسش)]]
# [[آیا لوط پیامبر علم غیب دارد؟ (پرسش)]]
# [[آیا پیامبر خاتم علم غیب دارد؟ (پرسش)]]
# [[آیا پیامبر خاتم علم غیب دارد؟ (پرسش)]]
{{پایان}}
{{پایان پرسش‌ وابسته}}
{{پایان}}


==پرسش‌های وابسته==
== پرسش‌های وابسته ==
{{پرسش‌های وابسته}}
{{پرسش وابسته}}
َ{{ستون-شروع|3}}
# [[آیا در میان مخلوقات فقط انسان عالم به غیب می‌شود؟ (پرسش)]]
# [[آیا در میان مخلوقات فقط انسان عالم به غیب می‌شود؟ (پرسش)]]
# [[آیا انسان آگاه از غیب باید عصمت داشته باشد؟ (پرسش)]]
# [[آیا انسان آگاه از غیب باید عصمت داشته باشد؟ (پرسش)]]
خط ۹۴: خط ۱۰۳:
# [[با توجه به عقیده بداء آیا بهره‌مندی انسان از علم غیب به معنای برتری مخلوق بر خالق نیست؟ (پرسش)]]
# [[با توجه به عقیده بداء آیا بهره‌مندی انسان از علم غیب به معنای برتری مخلوق بر خالق نیست؟ (پرسش)]]
# [[آیا شیطان و فرشتگان می‌توانند به افکار ما آگاهی داشته باشند؟ (پرسش)]]
# [[آیا شیطان و فرشتگان می‌توانند به افکار ما آگاهی داشته باشند؟ (پرسش)]]
# [[آیا اطلاع از سرنوشت به نفع انسان ها است یا به ضرر آنها؟ (پرسش)]]
# [[آیا اطلاع از سرنوشت به نفع انسان ها است یا به ضرر آنها؟ (پرسش)]]
{{پایان پرسش‌های وابسته}}
{{پایان پرسش‌ وابسته}}
 
==[[:رده:آثار علم غیب معصوم|منبع‌شناسی جامع علم غیب معصوم]]==
{{پرسش‌های وابسته}}
َ{{ستون-شروع|3}}
* [[:رده:کتاب‌شناسی کتاب‌های علم غیب معصوم|کتاب‌شناسی علم غیب معصوم]]؛
* [[:رده:مقاله‌شناسی مقاله‌های علم غیب معصوم|مقاله‌شناسی علم غیب معصوم]]؛
* [[:رده:پایان‌نامه‌شناسی پایان‌نامه‌های علم غیب معصوم|پایان‌نامه‌شناسی علم غیب معصوم]].
{{پایان}}
{{پایان}}
==پانویس==


== پانویس ==
{{پانویس}}
{{پانویس}}


[[رده:پرسش‌]]
[[رده:پرسش]]
[[رده:پرسمان علم غیب امامان معصوم]]
[[رده:پرسمان علم غیب امامان معصوم]]
[[رده:پرسش‌های علم غیب پیامبر]]
[[رده:پرسش‌های علم غیب پیامبر]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۴ نوامبر ۲۰۲۲، ساعت ۰۰:۵۱

آیا ابراهیم پیامبر علم غیب داشت؟
موضوع اصلیبانک جامع پرسش و پاسخ علم غیب
مدخل اصلیعلم غیب

آیا ابراهیم پیامبر علم غیب داشت؟ یکی از سؤال‌های مصداقی پرسشی تحت عنوان «آیا همه پیامبران علم غیب داشته‌اند؟» است. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی علم غیب مراجعه شود.

عبارت‌های دیگری از این پرسش

  • آیاتی که علم غیب ابراهیم پیامبر را اثبات می‌کنند، کدامند؟
  • کدام آیات بر علم غیب ابراهیم پیامبر دلالت دارند؟

پاسخ نخست

ابراهیم امینی

آیت‌الله ابراهیم امینی، در کتاب «بررسی مسائل کلی امامت» در این‌باره گفته‌ است:

«ابن مسکان می‌‏گوید حضرت صادق (ع) در تفسیر این آیه‏ ﴿وَكَذَلِكَ نُرِي إِبْرَاهِيمَ مَلَكُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَلِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ﴾[۱] فرمود: خدا حجاب آسمان‌‏های‌ هفت‌گانه را برداشت تا ابراهیم به مافوق عرش نظر کرد. از زمین نیز حجاب را برداشت تا آن چه در هوا بود رؤیت نمود[۲][۳][۴].

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱. حجت الاسلام و المسلمین سبحانی؛
حجت الاسلام و المسلمین دکتر سبحانی در کتاب «منابع علم امامان شیعه» در این‌باره گفته‌ است: «یکى دیگر [[آیا علم به ملکوت علم غیب است و معصوم از آن آگاهی دارد؟ (پرسش)|از منابع علم امامان (ع) آگاهى آنها از عالم ملکوت است]] که بسیارى از علوم و معارف خود را از طریق مشاهده ملکوت، دریافت مى‌کنند و با دید و درک غیرظاهرى خود به حقایق مى‌رسند. این منبع، ویژه پیامبران، صالحان و مؤمنان خاص خداوند است که ائمه اطهار (ع) از مصادیق کامل آن مى‌باشند. آیات، روایات و شواهد تاریخى، وجود چنین منبعى را تأیید مى‌کند که در اینجا به برخى از آنها اشاره مى‌نماییم: ﴿وَكَذَلِكَ نُرِي إِبْرَاهِيمَ مَلَكُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَلِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ﴾.[۵] ابن‌فروخ ذیل این آیه در روایات متعددى بیان مى‌کند: "همان‌طور که ملکوت آسمان‌ها و زمین بر رسول خدا (ص) عرضه مى‌گردد، بر ائمه اطهار (ع) نیز عرضه مى‌گردد و به این وسیله آنان عرش را مى‌نگرند".[۶] همچنین خداوند مى‌فرماید: ﴿وَقُلِ اعْمَلُواْ فَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ﴾.[۷] در روایات است که منظور از "مؤمنان" ائمه اطهار (ع) مى‌باشند؛ چنان‌که یعقوب بن شعیب مى‌گوید: «سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِالله (ع) عَنْ قَوْلِ الله عَزَّ وَ جَلَّ ﴿وَقُلِ اعْمَلُواْ فَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ﴾ قَالَ: هُمُ الْأَئِمَّة».[۸] از عبدالله بن مسکان نقل شده که امام صادق (ع) در تفسیر آیه ﴿وَكَذَلِكَ نُرِي إِبْرَاهِيمَ مَلَكُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَلِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ﴾[۹] فرمود: «كُشطَ لِإِبْرَاهِيمَ (ع) السَّمَاوَاتُ السَّبْعُ حَتَّى نَظَرَ إِلَى مَا فَوْقَ الْعَرْشِ وَ كُشطَ لَهُ الْأَرْضُ حَتَّى رَأَى مَا فِي الْهَوَاءِ وَ فُعِلَ بِمُحَمَّدٍ (ص) مِثْلُ ذَلِكَ وَ إِنِّي لَأَرَى صَاحِبَكُمْ وَ الْأَئِمَّةَ مِنْ بَعْدِهِ قَدْ فُعِلَ بِهِمْ مِثْلُ ذَلِك».[۱۰].» [۱۱].
۲. حجت الاسلام و المسلمین هاشمی؛
حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید علی هاشمی در پایان‌نامه دکتری خود «قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه» در این‌باره گفته است:

«در قرآن کریم آمده است: ﴿وَكَذَلِكَ نُرِي إِبْرَاهِيمَ مَلَكُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَلِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ﴾ [۱۲]. "ملکوت" از مصدر "مُلک" و به معنای سلطنت و فرمانروایی است. برخی لغویان این واژه را مختص فرمانروایی و سلطنت خداوند دانسته‌اند. مراد از نشان دادن ملکوت آسمان‌ها و زمین به حضرت ابراهیم (ع) این است که خداوند عظمت و سلطنت خود را در آسمان‌ها و زمین به ایشان نشان داد. روشن است که عظمت و سلطنت الهی وجودی مستقل ندارد که مشاهده شود؛ بلکه مقصود نشان دادن اموری است که این عظمت و سلطنت را می‌رسانند. برخی از مفسران، بر این نکته تصریح کرده‌اند که این مشاهده، امری اعجاز گونه نبوده است؛ بلکه تدبر و تعمق در همان پدیده‌هایی است که بسیاری از انسان‌ها در اطراف خود می‌بینند؛ اما به سادگی از کنار آن می‌گذرند؛ اما حضرت ابراهیم (ع) در آنها تدبر کرده و اندیشید و دست قدرت خداوند را در آنها مشاهده کرد. در مقابل دیدگاه یاد شده، دیدگاه دیگری معتقد است که خداوند حقایقی پنهان از آسمان‌ها و زمین را به حضرت ابراهیم (ع) نشان داد؛ حقایقی که از دسترس معرفت و مشاهده عادی خارج است. ملکوت اشیاء، همان بعدی است که توسط حواس انسان‌ها قابل مشاهده نیست و وابستگی جهان به خداوند و قدرت و سلطنت او را به خوبی نشان می‌دهد. به نظر می‌رسد تفسیر دوم درست است. شواهد تفسیری موجود در خود این آیه نیز همین برداشت را تأیید می‌کند. در این آیه کریمه، سخن از نشان دادن ملکوت آسمان‌ها و زمین است، نه دیدن آنها. این کار نشان دادن به خداوند نسبت داده شده است؛ در حالی که دیدن کار حضرت ابراهیم (ع) است. این تعبیر به این نکته اشاره دارد که این کار، عنایت خاص خداوند به ایشان بوده و با مشاهده عادی خود حضرت ابراهیم (ع) انجام نشده است. چنان که بیان هدف این کار نیز از اختصاصی بودن آن حکایت می‌کند: ﴿لِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ ﴾. خداوند این عنایت را با هدفی خاص انجام داد که شامل همه نمی‌شد. بنابراین خداوند در این مورد، حقایقی پنهان را به حضرت ابراهیم (ع) نشان داد، نه آن که حضرت ابراهیم (ع) در اموری تدبر کرده باشند و به نتایجی رسیده باشند.

افزون بر آن، در تعبیر قرآن از ملکوت "آسمان‌ها" و زمین سخن گفته شده است. اگر این مشاهده از نوع تدبر در پدیده‌های مشهود جهان می‌بود، تعبیر «آسمان‌ها» جا نداشت؛ زیرا انسان با تدبر و تعمق نمی‌تواند به آسمان‌های هفتگانه راه یابد. حداکثر می‌تواند حقایقی را از آسمان اول بشناسد. ظهور آیات قرآنی دلالت بر آن دارد که تمام ستاره‌ها و سیارات و آن چه قابل مشاهده برای انسان است، مربوط به آسمان اول است؛ اما در آیه مورد بحث، از نشان دادن ملکوت آسمان‌ها و زمین به حضرت ابراهیم (ع) سخن گفته شده است. پس این مشاهده به حقایقی مربوط بوده که همه یا بخشی از آنها از دسترس مشاهده عادی انسان‌ها خارج است. معراج رسول خدا (ص) مصداق دیگری از مشاهده ملکوت است. قرآن کریم، در سوره‌ اسراء به این نکته تصریح می‌کند که خداوند آن حضرت را در یک شب از مسجد الحرام به مسجد الاقصی برد تا آیاتی از عظمت خود را به او نشان دهد: ﴿سُبْحَانَ الَّذِي أَسْرَى بِعَبْدِهِ لَيْلاً مِّنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الأَقْصَى الَّذِي بَارَكْنَا حَوْلَهُ لِنُرِيَهُ مِنْ آيَاتِنَا إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ﴾ [۱۳] در این آیه کریمه، هدف و غایت این مسافرت شبانه، نشان دادن برخی از آیات الهی به آن حضرت معرفی شده است. در آیه‌ای دیگر تصریح شده است که آیات نشان داده شده به آن حضرت، حقایقی عظیم و بزرگ بوده است: ﴿لَقَدْ رَأَى مِنْ آيَاتِ رَبِّهِ الْكُبْرَى﴾ [۱۴]قرآن کریم در سوره مبارکه نجم نیز از مشاهده حقایق ملکوتی و متعالی جهان توسط پیامبر اعظم (ص) خبر داده است.

ظاهر برخی از این آیات و تصریح برخی روایات نشان می‌دهد که معراج دو بار رخ داده است. بنابر بیان اجمالی آیات یاد شده و آن چه به طور جزئی‌تر در برخی روایات آمده است، خداوند در این دو بار، به آن حضرت حقایق پنهان و عظیم جهان مانند آسمان‌های هفتگانه، بهشت و جهنم، عرش و سدرة المنتهی را نشان داد و آن حضرت با برخی انبیاء، فرشتگان و مردم سخن گفتند.

به هر حال، مطالب یاد شده، این برداشت را تأیید می‌کنند که مشاهده ملکوت آسمان‌ها و زمین یکی از مصادیق علم به غیب است که خداوند آن را در اختیار حضرت ابراهیم (ع) و حضرت محمد (ص) قرار داد.»[۱۵].
۳. حجت الاسلام و المسلمین شاکر؛
حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمد تقی شاکر در پایان‌نامه کارشناسی ارشد خود با عنوان «منابع علم امام در قرآن و روایات» در این‌باره گفته‌ است: «روایات شریفی که از رؤیت ملکوت آسمان‌ها و زمین توسط امام (ع) سخن می‌گویند را لازم است در مسئلهٔ اسم اعظم مطرح نمود. روایاتِ رؤیت ملکوت توسط امام، که در ذیلِ آیات داستان حضرت ابراهیم (ع) ورؤیت ملکوت توسط او مطرح شده، به تبیین مراد از رؤیت و تفسیر آن پرداخته است و بیان نموده که مقصود از رؤیت مشاهدهٔ عاملان و کارگزان الهی در آسمانها و زمین و دیدن حقیقت زمین و آسمان و ساکنان پیدا و پنهان آن می‌باشد، که بیانی دیگر از فهم و مشاهدهٔ رابطهٔ مخلوقات الهی و علل و اسباب آن و کارفرمایان تجلی حوادث می‌باشد. (...) اما ثمرهٔ رؤیت ملکوت در آیهٔ قرآن یقین تعریف شده است ﴿وَلِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ﴾[۱۶] " لام" در کلمۀ ﴿لِيَكُونَ﴾ برای غایت و گرفتن نتیجه است. " یقین" عبارت است از علم صد در صدی که به هیچ وجه شک و تردیدی در آن رخنه نداشته باشد. غرض از ارائه ملکوت، این بوده که حضرت ابراهیم (ع) به پایه یقین به آیات خداوند برسد به طوری که در جای دیگر فرموده: ﴿وَجَعَلْنَا مِنْهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا لَمَّا صَبَرُوا وَكَانُوا بِآيَاتِنَا يُوقِنُونَ﴾[۱۷] همان یقینی که نتیجه‏‌اش یقین به "اسماء حسنی" و صفات علیای خداوند است[۱۸]. قرآن کریم برای علم یقینی به آیات خداوند، آثاری برشمرده است که یکی از آن آثار این است که: پردهٔ حواس، از روی حقایق عالم کون کنار می رود و از آنچه در پس پرده محسوسات است به مقداری که خدا بخواهد ظاهر می‌‏شود، که قرآن در این باره فرموده است: ﴿كَلاَّ لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ﴾[۱۹] و نیز فرموده: ﴿كَلاَّ إِنَّ كِتَابَ الأَبْرَارِ لَفِي عِلِّيِّينَ وَمَا أَدْرَاكَ مَا عِلِّيُّونَ كِتَابٌ مَّرْقُومٌ يَشْهَدُهُ الْمُقَرَّبُونَ ﴾[۲۰][۲۱].
۴. حجت الاسلام و المسلمین مهدی‌فر؛
حجت الاسلام و المسلمین دکتر حسن مهدی‌فر در پایان‌نامه دکتری خود با عنوان «علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن» در این‌باره گفته‌ است:

«﴿وَكَذَلِكَ نُرِي إِبْرَاهِيمَ مَلَكُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَلِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ ﴾ [۲۲]. ملکوت در اصل از ریشه ملک "بر وزن حکم" به معنی حکومت و مالکیت است،و "واو" و "ت" برای تأکید و مبالغه به آن اضافه شده بنابراین ‏منظور از آن در اینجا سلطنت و حکومت مطلقه خداوند بر سراسر عالم هستی است[۲۳]. طبق این آیه، ابراهیم سلطه و قیومیت خداوند و ارتباط واقعی و تکوینی بین اشیاء و خداوند را مشاهده کرد اما این مشاهده نه به‌صورت حسی بوده است برای اینکه چنین چیزی از طریق حس قابل دریافت نیست و نه به مشاهده عقلی بوده چون هر انسان موحدو خداشناس وظیفه دارد برای اثبات وجود خداوند وصفات جمال و جلال او، از طریق عقل وبرهان استدلال کند و این امتیازی برای ابراهیم محسوب نمی‌شود خصوصا اینکه فاعل رؤیت در آیه شریفه، خداوند است و این نشانگر این است که اساساً چنین مطلبی از راه برهان و استدلال‌های عقلی امکان‌پذیر نبوده است. بنابراین مشاهده ابراهیم فوق مشاهده حسی و عقلی بوده و نتیجه چنین مشاهده‌ای پیدا شدن صفت یقین است. و یقین مرتبه‌ای از علم است که به هیچ وجه شک و تردیدی در آن راه ندارد.

تاج العروس می‌نویسد: یقین در لغت برطرف شدن حالت شک است وتعریف یقین در اصطلاح چنین است: اعتقاد به چیزی به طوری که معتقد باشد آن چیز غیر این نمی‌تواند باشد وآن اعتقاد مطابق واقع نیز باشد واصلا قابل زوال نباشد. وی درادامه می‌گوید: ویقین نزد اهل حقیقت مشاهده عینی است به‌وسیله قدرت ایمان نه با برهان واستدلال. از دیدگاه قرآن کریم علم یقینی دارای آثار و نتایج مهمی است از جمله اینکه انسان حقایق عالم هستی را که در پس پرده محسوسات است آن مقداری که خدا بخواهد می‌بیند. ﴿كَلاَّ لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ ﴾ [۲۴]. با انضمام تعریف یقین "خصوصاً تعریف اهل حقیقت" با علم الیقینی که آیه شریفه بیان می‌کند، چنین نتیجه می‌گیریم که علم یقینی که بواسطه آن، آنچه در پس پرده غیب است نمایان می‌شود، نتیجه ارائه خداوندی است که به انبیاء و هر کس دیگری که بخواهد عطا می‌کند و بدین وسیله آنان را با معارف غیبی آشنا می‌کند. امام باقر (ع) درتوضیح و استدلال به این آیه فرموده است: برای ابراهیم پرده‌ها کنار رفت تا اینکه زمین و آسمان و آنچه در آنها وجود دارد و همچنین مَلَکی که آنها را حمل می‌کند را مشاهده کرد و نیز عرش و آنچه بر روی آن است را دید و امام شما نیز چنین است [۲۵]»[۲۶].
۵. پژوهشگران مركز آموزش تخصصی تفسیر و علوم قرآن.
پژوهشگران «مركز آموزش تخصصی تفسير و علوم قرآن» در پاسخ به این پرسش آورده‌اند: «راه دیگر علوم پیامبران، ارتباط روحی و معنوی با عالم غیب است. خداوند چشم حقیقت‌بین آنان را چنان گشوده است که حجاب‌های عالم غیب را شکافته، به ماوراء آن راه پیدا کرده، و به حقایق زیادی دست یافتنه‌اند؛ چنان که خداوند سبحان درباره حضرت ابراهیم (ع) می‌فرماید: ﴿وَكَذَلِكَ نُرِي إِبْرَاهِيمَ مَلَكُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَلِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ﴾[۲۷][۲۸].

پرسش‌های مصداقی همطراز

  1. آیا آدم پیامبر علم غیب دارد؟ (پرسش)
  2. آیا نوح پیامبر علم غیب دارد؟ (پرسش)
  3. آیا صالح پیامبر علم غیب دارد؟ (پرسش)
  4. آیا سلیمان پیامبر علم غیب دارد؟ (پرسش)
  5. آیا یعقوب پیامبر علم غیب دارد؟ (پرسش)
  6. آیا عیسی پیامبر علم غیب دارد؟ (پرسش)
  7. آیا موسی پیامبر علم غیب دارد؟ (پرسش)
  8. آیا ابراهیم پیامبر علم غیب دارد؟ (پرسش)
  9. آیا اسحاق پیامبر علم غیب دارد؟ (پرسش)
  10. آیا خضر پیامبر علم غیب دارد؟ (پرسش)
  11. آیا داوود پیامبر علم غیب دارد؟ (پرسش)
  12. آیا لوط پیامبر علم غیب دارد؟ (پرسش)
  13. آیا پیامبر خاتم علم غیب دارد؟ (پرسش)

پرسش‌های وابسته

  1. آیا در میان مخلوقات فقط انسان عالم به غیب می‌شود؟ (پرسش)
  2. آیا انسان آگاه از غیب باید عصمت داشته باشد؟ (پرسش)
  3. چه کسی غیر از خدا عالم به غیب است؟ (پرسش)
  4. آیا همه پیامبران علم غیب داشته‌اند؟ (پرسش)
  5. آیا همه امامان علم غیب داشته‌اند؟ (پرسش)
  6. آیا امام معصوم عالم به غیب است؟ (پرسش)
  7. آیا غیر از پیامبران و امامان انسانی عالم به غیب می‌شود؟ (پرسش)
  8. آیا غیر از پیامبران و امامان انسانی توان پیشگویی را دارد؟ (پرسش)
  9. تفاوت علم غیب خدا و معصوم چیست؟ (پرسش)
  10. آیا از راه غیر مشروع می‌توان به علم غیب دست یافت؟ (پرسش)
  11. با توجه به عقیده بداء آیا بهره‌مندی انسان از علم غیب به معنای برتری مخلوق بر خالق نیست؟ (پرسش)
  12. آیا شیطان و فرشتگان می‌توانند به افکار ما آگاهی داشته باشند؟ (پرسش)
  13. آیا اطلاع از سرنوشت به نفع انسان ها است یا به ضرر آنها؟ (پرسش)

پانویس

  1. ↑ و این‌گونه ما گستره آسمان‌ها و زمین را به ابراهیم می‌نمایانیم و چنین می‌کنیم تا از باورداران گردد؛ سوره انعام، آیه ۷۵.
  2. ↑ بحارالانوار، ج ۲۶، ص ۱۱۴.
  3. ↑ مقاتل الطالبیین، ص ۲۹۸
  4. ↑ بررسی‌ مسائل کلی‌ امامت، ص ۲۸۸.
  5. ↑ «و این‌گونه، ملکوت آسمان‌ها و زمین و حاکمیت مطلق خداوند بر آنها را به ابراهیم پیامبر نشان دادیم تا [به آن استدلال کند و اهل یقین گردد؛ سوره انعام، آیه ٧۵.
  6. ↑ بصائر الدرجات، الجزء الثانى، صص١۵١-١۵٣.
  7. ↑ «و بگو (آنچه در سر دارید) انجام دهید، به زودی خداوند و پیامبرش و مؤمنان کار شما را خواهند دید»؛ سوره توبه، آیه ١٠۵.
  8. ↑ «از امام صادق (ع) تفسیر این کلام خداى عزوجل را پرسیدم که مى‌فرماید: "عمل کنید! خداوند و فرستاده او و مؤمنان، اعمال شما را مى‌بینند". حضرت فرمود: "مؤمنان، ائمه (ع) هستند"»؛ کافى، ج١، ص٢١٩؛ بصائر الدرجات، جزء٩، صص ۵۵٧-۵۵٩.
  9. ↑ «و این‌گونه، ملکوت آسمان‌ها و زمین و حاکمیت مطلق خداوند بر آنها را به ابراهیم نشان دادیم تا به آن استدلال کند و] اهل یقین گردد؛ سوره انعام، آیه ٧۵.
  10. ↑ «خداوند پرده‌ها را از آسمان‌هاى هفت‌گانه از برابر دیدگان ابراهیم (ع) کنار زد و همین کار را با محمد (ص) انجام داد و به درستى که مى‌بینم با صاحب شما و امامان بعد از او مثل همان را انجام داده است»؛ بصائر الدرجات، تک جلدى، ص ١٠٧.
  11. ↑ منابع علم امامان شیعه، ص ۱۵۴-۱۵۷.
  12. ↑ و این‌گونه ما گستره آسمان‌ها و زمین را به ابراهیم می‌نمایانیم و چنین می‌کنیم تا از باورداران گردد؛ سوره انعام، آیه: ۷۵.
  13. ↑ پاکا آن خداوند که شبی بنده خویش را از مسجد الحرام تا مسجد الاقصی که پیرامون آن را خجسته گردانده‌ایم برد تا از نشانه‌هایمان بدو نشان دهیم، بی‌گمان اوست که شنوای بیناست؛ سوره اسراء، آیه: ۱.
  14. ↑ بی‌گمان برخی از نشانه‌های بزرگ پروردگارش را دیده است؛ سوره نجم ، آیه: ۱۸.
  15. ↑ قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه.
  16. ↑ چنین می‌کنیم تا از باورداران گردد؛ سوره انعام، آیه ۷۵.
  17. ↑ و چون شکیب ورزیدند و به آیات ما یقین داشتندبرخی از آنان را پیشوایانی گماردیم که به فرمان ما مردم را رهنمایی می‌کردند؛ سوره سجده، آیه ۲۴.
  18. ↑ المیزان فی تفسیر القرآن، ج‏۷، ص ۱۷۲.
  19. ↑ هرگز! اگر به «دانش بی‌گمان» بدانید، به راستی دوزخ را خواهید دید؛ سوره تکاثر، آیه ۵ - ۶.
  20. ↑ نه چنین است؛ کارنامه نیکان در «علّیین» است و تو چه دانی که «علّیین» چیست؟ کارنامه‌ای است نگاشته، که مقرّبان (درگاه خداوند) در آن می‌نگرند.؛ سوره مطففین، آیه ۱۸ - ۲۱.
  21. ↑ منابع علم امام در قرآن و روایات؛ ص: ۳۰
  22. ↑ و این‌گونه ما گستره آسمان‌ها و زمین را به ابراهیم می‌نمایانیم و (چنین می‌کنیم) تا از باورداران گردد؛ سوره انعام، آیه: ۷۵.
  23. ↑ در اصطلاح عرفان و فلسفه، به عالم باطن و عالم غیب، عالم ملکوت اطلاق می‌شود وعالم ملک به عالم ظاهر و شهادت و عالم اجسام گفته می‌شود فرهنگ علوم فلسفی و کلامی، سید جعفر سجادی، ص۷۵۱.
  24. ↑ هرگز! اگر به «دانش بی‌گمان» بدانید، به راستی دوزخ را خواهید دید؛ سوره تکاثر، آیه: ۵ - ۶.
  25. ↑ "كُشِطَ لَهُ عَنِ الْأَرْضِ حَتَّى رَآهَا وَ مَنْ فِيهَا وَ عَنِ‏ السَّمَاءِ حَتَّى‏ رَآهَا وَ مَنْ‏ فِيهَا وَ الْمَلَكُ‏ الَّذِي يَحْمِلُهَا وَ الْعَرْشُ وَ مَنْ عَلَيْهِ وَ كَذَلِكَ أُرِيَ صَاحِبُكُم‏‏‏‏‏"؛ بصائر الدرجات، ص ۱۲۶- ۱۲۷.
  26. ↑ علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن، ص۹۰.
  27. ↑ و این‌گونه ما گستره آسمان‌ها و زمین را به ابراهیم می‌نمایانیم و چنین می‌کنیم تا از باورداران گردد؛ سوره انعام، آیه ۷۵.
  28. ↑ مركز آموزش تخصصی تفسیر و علوم قرآن
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=آیا_ابراهیم_پیامبر_علم_غیب_داشت؟_(پرسش)&oldid=1180350»