بدعت در معارف دعا و زیارات: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-==منابع== +== منابع ==)) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۱۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = بدعت | |||
| عنوان مدخل = بدعت | |||
| مداخل مرتبط = [[بدعت در لغت]] - [[بدعت در قرآن]] - [[بدعت در حدیث]] - [[بدعت در نهج البلاغه]] - [[بدعت در کلام اسلامی]] - [[بدعت در فقه اسلامی]] - [[بدعت در معارف مهدویت]] - [[بدعت در فقه سیاسی]] - [[بدعت در معارف دعا و زیارات]] - [[بدعت در معارف و سیره سجادی]] - [[بدعت در معارف و سیره حسینی]] - [[بدعت در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]] - [[بدعت از دیدگاه اهل سنت]] | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
{{همچنین|بدعت در لغت}} | |||
«بدعت» در لغت به معنای نوآوری، ایجاد چیزی بدون سابقه و الگوی قبلی و بیان گفتار بی‌پیشینه است. در اصطلاح [[دینی]]، هر دو صورتِ وارد کردن چیزی به [[دین]] که جزء دین نیست به نام دین، و خارج کردن چیزی که جزء دین است از دین، بدعت است<ref>مجموعه آثار، ج۱۶، ص۱۰۱.</ref>. البته نباید هر نوع نوآوری را بدعت در دین دانست، زیرا این برداشت برخلاف [[سیره]] [[اهل‌بیت]] و [[دانشمندان اسلامی]] است. برخی افراد هرگونه تعمق و [[تفکر]] در [[معارف الهی]] را بدعت و [[ضلالت]] شمرده‌اند، ولی این [[عقیده]]، [[انحراف]] از سیره [[پیشوایان]] [[مذهب شیعه]] است<ref>مجموعه آثار، ج۶، ص۸۸۷.</ref>. | |||
از نظر [[قرآن کریم]]، [[خداوند]] [[بدیع]] یا آفریننده [[آسمان‌ها]] و [[زمین]] است<ref>{{متن قرآن|بَدِيعُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَإِذَا قَضَى أَمْرًا فَإِنَّمَا يَقُولُ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ}} «پدیدآور آسمان‌ها و زمین است و چون (انجام) کاری را بخواهد تنها می‌گوید: باش! بی‌درنگ خواهد بود» سوره بقره، آیه ۱۱۷.</ref>، [[نبوت]] [[محمد]]{{صل}}، امری بی‌سابقه و پیشینه نیست<ref>{{متن قرآن|قُلْ مَا كُنْتُ بِدْعًا مِنَ الرُّسُلِ وَمَا أَدْرِي مَا يُفْعَلُ بِي وَلَا بِكُمْ إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا مَا يُوحَى إِلَيَّ وَمَا أَنَا إِلَّا نَذِيرٌ مُبِينٌ}} «بگو من در میان پیامبران، نوپدید نیستم و نمی‌دانم با من و شما چه خواهند کرد، جز از آنچه به من وحی می‌شود پیروی نمی‌کنم و من جز بیم‌دهنده‌ای آشکار نیستم» سوره احقاف، آیه ۹.</ref> | از نظر [[قرآن کریم]]، [[خداوند]] [[بدیع]] یا آفریننده [[آسمان‌ها]] و [[زمین]] است<ref>{{متن قرآن|بَدِيعُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَإِذَا قَضَى أَمْرًا فَإِنَّمَا يَقُولُ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ}} «پدیدآور آسمان‌ها و زمین است و چون (انجام) کاری را بخواهد تنها می‌گوید: باش! بی‌درنگ خواهد بود» سوره بقره، آیه ۱۱۷.</ref>، [[نبوت]] [[محمد]] {{صل}}، امری بی‌سابقه و پیشینه نیست<ref>{{متن قرآن|قُلْ مَا كُنْتُ بِدْعًا مِنَ الرُّسُلِ وَمَا أَدْرِي مَا يُفْعَلُ بِي وَلَا بِكُمْ إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا مَا يُوحَى إِلَيَّ وَمَا أَنَا إِلَّا نَذِيرٌ مُبِينٌ}} «بگو من در میان پیامبران، نوپدید نیستم و نمی‌دانم با من و شما چه خواهند کرد، جز از آنچه به من وحی می‌شود پیروی نمی‌کنم و من جز بیم‌دهنده‌ای آشکار نیستم» سوره احقاف، آیه ۹.</ref> و [[رهبانیت]] [[[دنیا]] گریزی] بدعت است<ref>{{متن قرآن|...وَرَهْبَانِيَّةً ابْتَدَعُوهَا مَا كَتَبْنَاهَا عَلَيْهِمْ...}} «و ما رها کردن این جهان را که از خود درآوردند بر آنان مقرّر نداشتیم» سوره حدید، آیه ۲۷.</ref>. بر اساس [[روایات]]: بدعت، موجب [[گمراهی]] است<ref>بحارالانوار، ج۲، ص۲۶۳.</ref>. بسیاری از [[فقها]]، اموری چون قمه‌زنی و [[اعمال]] ناروا در [[عزای حسینی]] را بدعت خوانده‌اند<ref>مجموعه آثار، ج۱۷، ص۶۱۱.</ref>.<ref>[[علی اکبر شایسته‌نژاد|شایسته‌نژاد، علی اکبر]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «بدعت»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۱۱۱.</ref> | ||
== بدعت در آموزه‌های [[امام سجاد]]{{ع}} == | |||
با نظر در موارد کاربرد این واژه در [[قرآن]] و روایات درمی‌یابیم که نداشتن سابقه و پیشینه قبلی مفهومی است که در آنها به صورت مشترک وجود دارد. در [[صحیفه سجادیه]] نیز همین‌طور است. یعنی این کلمه در مورد فعل [[خدا]] (ابتداع) بار مثبت دارد و به [[قدرت]] و [[خلاقیت]] [[پروردگار]] اشاره می‌کند؛ ولی در مورد [[اعمال]] کسانی که چیزهایی را به [[دین]] اضافه و یا کم می‌کنند، امری ضدارزش و [[ناپسند]] قلمداد شده است. | با نظر در موارد کاربرد این واژه در [[قرآن]] و روایات درمی‌یابیم که نداشتن سابقه و پیشینه قبلی مفهومی است که در آنها به صورت مشترک وجود دارد. در [[صحیفه سجادیه]] نیز همین‌طور است. یعنی این کلمه در مورد فعل [[خدا]] (ابتداع) بار مثبت دارد و به [[قدرت]] و [[خلاقیت]] [[پروردگار]] اشاره می‌کند؛ ولی در مورد [[اعمال]] کسانی که چیزهایی را به [[دین]] اضافه و یا کم می‌کنند، امری ضدارزش و [[ناپسند]] قلمداد شده است. | ||
[[امام | از منظر [[امام سجاد]] {{ع}}، [[خداوند]] آفریدگاری نوآفرین است که بدون نمونه قبلی دست به [[آفرینش]] زده است. از این‌رو می‌توان گفت [[بدعت]] و نوآوری در بهره‌گیری از [[نظام طبیعت]]، در پرتو [[تفکر]] و [[خردورزی]] امری در خور [[ستایش]] است. اما بدعت و نوآوری در دین، به صورت پیرایه‌های ناصواب به آن، و انتساب امور ناروا و نامعقول به [[تعالیم]] [[الهی]] امری مذموم و مستحق [[عذاب]] است. | ||
[[امام زین‌العابدین]] {{ع}} در مورد آفرینش خداوند می‌فرماید: «[[سپاس]] خداوندی را سزاست که... [[آفریدگان]] را به قدرت خود [[ابداع]] کرد و به مقتضای [[مشیت]] خویش [[جامه]] هستی پوشاند»<ref>{{متن حدیث|الْحَمْدُ لِلَّهِ... ابْتَدَعَ بِقُدْرَتِهِ الْخَلْقَ ابْتِدَاعاً، وَ اخْتَرَعَهُمْ عَلَى مَشِيَّتِهِ اخْتِرَاعاً}}؛ نیایش یکم.</ref>؛ «بار الها! تویی که آفرینش آغاز کردی و موجودات را بیافریدی، احداث و ابداع کردی و هرچه ساختی [[نیکو]] ساختی. بار خدایا، منزّهی تو»<ref>نیایش چهلوهفتم.</ref>؛ «خداوندا!... تو آن خداوند یگانه‌ای هستی که خدایی جز تو نیست. تو هر چه آفریده‌ای، اصل و مایه‌ای نداشته و هرچه را نقش بسته‌ای بی‌هیچ نمونه‌ای بوده، و هرچه پدید آورده‌ای از جایی [[تقلید]] نکرده‌ای»<ref>نیایش چهلوهفتم.</ref>. | |||
از منظر امام زین‌العابدین {{ع}}، نسبت دادن امور ناروا به دین و آمیختن پیرایه‌های بی‌اساس به تعالیم الهی، موجب [[گمراهی]] [[مردم]] و برانگیزنده [[خشم]] و [[کیفر]] اوست. از این‌رو درخواست می‌کند: «خداوندا! بر [[محمد]] {{صل}} و خاندانش [[درود]] بفرست و ما را به [[پیروی]] از [[سنت‌ها]]، دوری از [[بدعت‌ها]]، [[امر به معروف و نهی از منکر]]، پاسداشت [[اسلام]] و [[نکوهش]] [[باطل]] و [[خوار]] داشت آن... [[توفیق]] ده»<ref>{{متن حدیث|اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ وَفِّقْنَا... وَ اتِّبَاعِ السُّنَنِ، وَ مُجَانَبَةِ الْبِدَعِ، وَ الْأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ، وَ النَّهْيِ عَنِ الْمُنْكَرِ، وَ حِيَاطَةِ الْإِسْلَامِ، وَ انْتِقَاصِ الْبَاطِلِ وَ إِذْلَالِهِ}}؛ نیایش ششم.</ref>؛ «بار خدایا! همسویی با [[جماعت]] مقبول و دوری از بدعت‌جویان و [[پیروان]] باورهای مجعول را در من به کمال رسان»<ref>نیایش بیستم.</ref>. | |||
با استفاده از بیانات [[امام سجاد]]{{ع}} فهمیده می‌شود که [[سنّت نبوی]] و [[سیره]] [[اهل‌بیت]] {{عم}} مبنای حرکت صحیح جمعی و تضمین کننده [[سعادت دنیا]] و [[آخرت]] [[مؤمنان]] است. اما در نقطه مقابل [[بدعت‌گذاری]] در [[دین]] و [[فرقه‌سازی]] و پایه‌گذاری [[افکار]] جدیدی که بیرون از محدوده [[سنت پیامبر]] {{صل}} است باعث دوری از متن دین و حقایق تابناک [[وحیانی]] می‌گردد<ref>همچنین نک: مدخل سنت.</ref>.<ref>بحارالانوار، محمدباقر مجلسی، ۱۴۰۴، بیروت، اعلمی؛ الصحیفة السجادیة، امام زین‌العابدین{{ع}}، ۱۴۱۸، قم، نشر الهادی صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، ۱۳۷۵، تهران، نشر سروش؛ مجموعه آثار، ج۶، ۱۶ و ۱۷، مرتضی مطهری، ۱۳۶۷، تهران، صدرا؛ معانی الاخبار، محمد بن علی، صدوق، ۱۴۰۳، قم، جامعه مدرسین.</ref>.<ref>[[علی اکبر شایسته‌نژاد|شایسته‌نژاد، علی اکبر]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «بدعت»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۱۱۱.</ref> | |||
== منابع == | == منابع == | ||
| خط ۲۵: | خط ۲۸: | ||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:بدعت | [[رده:بدعت]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۴ آوریل ۲۰۲۴، ساعت ۰۸:۲۷
این مدخل زیرشاخهٔ بحث بدعت است. بدعت از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: بدعت در لغت - بدعت در قرآن - بدعت در حدیث - بدعت در نهج البلاغه - بدعت در کلام اسلامی - بدعت در فقه اسلامی - بدعت در معارف مهدویت - بدعت در فقه سیاسی - بدعت در معارف دعا و زیارات - بدعت در معارف و سیره سجادی - بدعت در معارف و سیره حسینی - بدعت در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - بدعت از دیدگاه اهل سنت - پرسش مرتبط نداردمقدمه
«بدعت» در لغت به معنای نوآوری، ایجاد چیزی بدون سابقه و الگوی قبلی و بیان گفتار بی‌پیشینه است. در اصطلاح دینی، هر دو صورتِ وارد کردن چیزی به دین که جزء دین نیست به نام دین، و خارج کردن چیزی که جزء دین است از دین، بدعت است[۱]. البته نباید هر نوع نوآوری را بدعت در دین دانست، زیرا این برداشت برخلاف سیره اهل‌بیت و دانشمندان اسلامی است. برخی افراد هرگونه تعمق و تفکر در معارف الهی را بدعت و ضلالت شمرده‌اند، ولی این عقیده، انحراف از سیره پیشوایان مذهب شیعه است[۲].
از نظر قرآن کریم، خداوند بدیع یا آفریننده آسمان‌ها و زمین است[۳]، نبوت محمد (ص)، امری بی‌سابقه و پیشینه نیست[۴] و رهبانیت [[[دنیا]] گریزی] بدعت است[۵]. بر اساس روایات: بدعت، موجب گمراهی است[۶]. بسیاری از فقها، اموری چون قمه‌زنی و اعمال ناروا در عزای حسینی را بدعت خوانده‌اند[۷].[۸]
بدعت در آموزه‌های امام سجاد(ع)
با نظر در موارد کاربرد این واژه در قرآن و روایات درمی‌یابیم که نداشتن سابقه و پیشینه قبلی مفهومی است که در آنها به صورت مشترک وجود دارد. در صحیفه سجادیه نیز همین‌طور است. یعنی این کلمه در مورد فعل خدا (ابتداع) بار مثبت دارد و به قدرت و خلاقیت پروردگار اشاره می‌کند؛ ولی در مورد اعمال کسانی که چیزهایی را به دین اضافه و یا کم می‌کنند، امری ضدارزش و ناپسند قلمداد شده است.
از منظر امام سجاد (ع)، خداوند آفریدگاری نوآفرین است که بدون نمونه قبلی دست به آفرینش زده است. از این‌رو می‌توان گفت بدعت و نوآوری در بهره‌گیری از نظام طبیعت، در پرتو تفکر و خردورزی امری در خور ستایش است. اما بدعت و نوآوری در دین، به صورت پیرایه‌های ناصواب به آن، و انتساب امور ناروا و نامعقول به تعالیم الهی امری مذموم و مستحق عذاب است.
امام زین‌العابدین (ع) در مورد آفرینش خداوند می‌فرماید: «سپاس خداوندی را سزاست که... آفریدگان را به قدرت خود ابداع کرد و به مقتضای مشیت خویش جامه هستی پوشاند»[۹]؛ «بار الها! تویی که آفرینش آغاز کردی و موجودات را بیافریدی، احداث و ابداع کردی و هرچه ساختی نیکو ساختی. بار خدایا، منزّهی تو»[۱۰]؛ «خداوندا!... تو آن خداوند یگانه‌ای هستی که خدایی جز تو نیست. تو هر چه آفریده‌ای، اصل و مایه‌ای نداشته و هرچه را نقش بسته‌ای بی‌هیچ نمونه‌ای بوده، و هرچه پدید آورده‌ای از جایی تقلید نکرده‌ای»[۱۱].
از منظر امام زین‌العابدین (ع)، نسبت دادن امور ناروا به دین و آمیختن پیرایه‌های بی‌اساس به تعالیم الهی، موجب گمراهی مردم و برانگیزنده خشم و کیفر اوست. از این‌رو درخواست می‌کند: «خداوندا! بر محمد (ص) و خاندانش درود بفرست و ما را به پیروی از سنت‌ها، دوری از بدعت‌ها، امر به معروف و نهی از منکر، پاسداشت اسلام و نکوهش باطل و خوار داشت آن... توفیق ده»[۱۲]؛ «بار خدایا! همسویی با جماعت مقبول و دوری از بدعت‌جویان و پیروان باورهای مجعول را در من به کمال رسان»[۱۳].
با استفاده از بیانات امام سجاد(ع) فهمیده می‌شود که سنّت نبوی و سیره اهل‌بیت (ع) مبنای حرکت صحیح جمعی و تضمین کننده سعادت دنیا و آخرت مؤمنان است. اما در نقطه مقابل بدعت‌گذاری در دین و فرقه‌سازی و پایه‌گذاری افکار جدیدی که بیرون از محدوده سنت پیامبر (ص) است باعث دوری از متن دین و حقایق تابناک وحیانی می‌گردد[۱۴].[۱۵].[۱۶]
منابع
پانویس
- ↑ مجموعه آثار، ج۱۶، ص۱۰۱.
- ↑ مجموعه آثار، ج۶، ص۸۸۷.
- ↑ ﴿بَدِيعُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَإِذَا قَضَى أَمْرًا فَإِنَّمَا يَقُولُ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ﴾ «پدیدآور آسمان‌ها و زمین است و چون (انجام) کاری را بخواهد تنها می‌گوید: باش! بی‌درنگ خواهد بود» سوره بقره، آیه ۱۱۷.
- ↑ ﴿قُلْ مَا كُنْتُ بِدْعًا مِنَ الرُّسُلِ وَمَا أَدْرِي مَا يُفْعَلُ بِي وَلَا بِكُمْ إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا مَا يُوحَى إِلَيَّ وَمَا أَنَا إِلَّا نَذِيرٌ مُبِينٌ﴾ «بگو من در میان پیامبران، نوپدید نیستم و نمی‌دانم با من و شما چه خواهند کرد، جز از آنچه به من وحی می‌شود پیروی نمی‌کنم و من جز بیم‌دهنده‌ای آشکار نیستم» سوره احقاف، آیه ۹.
- ↑ ﴿...وَرَهْبَانِيَّةً ابْتَدَعُوهَا مَا كَتَبْنَاهَا عَلَيْهِمْ...﴾ «و ما رها کردن این جهان را که از خود درآوردند بر آنان مقرّر نداشتیم» سوره حدید، آیه ۲۷.
- ↑ بحارالانوار، ج۲، ص۲۶۳.
- ↑ مجموعه آثار، ج۱۷، ص۶۱۱.
- ↑ شایسته‌نژاد، علی اکبر، مقاله «بدعت»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۱۱۱.
- ↑ «الْحَمْدُ لِلَّهِ... ابْتَدَعَ بِقُدْرَتِهِ الْخَلْقَ ابْتِدَاعاً، وَ اخْتَرَعَهُمْ عَلَى مَشِيَّتِهِ اخْتِرَاعاً»؛ نیایش یکم.
- ↑ نیایش چهلوهفتم.
- ↑ نیایش چهلوهفتم.
- ↑ «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ وَفِّقْنَا... وَ اتِّبَاعِ السُّنَنِ، وَ مُجَانَبَةِ الْبِدَعِ، وَ الْأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ، وَ النَّهْيِ عَنِ الْمُنْكَرِ، وَ حِيَاطَةِ الْإِسْلَامِ، وَ انْتِقَاصِ الْبَاطِلِ وَ إِذْلَالِهِ»؛ نیایش ششم.
- ↑ نیایش بیستم.
- ↑ همچنین نک: مدخل سنت.
- ↑ بحارالانوار، محمدباقر مجلسی، ۱۴۰۴، بیروت، اعلمی؛ الصحیفة السجادیة، امام زین‌العابدین(ع)، ۱۴۱۸، قم، نشر الهادی صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، ۱۳۷۵، تهران، نشر سروش؛ مجموعه آثار، ج۶، ۱۶ و ۱۷، مرتضی مطهری، ۱۳۶۷، تهران، صدرا؛ معانی الاخبار، محمد بن علی، صدوق، ۱۴۰۳، قم، جامعه مدرسین.
- ↑ شایسته‌نژاد، علی اکبر، مقاله «بدعت»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۱۱۱.