مسئولیت کارگزاران: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۱۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = کارگزاران | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = | پرسش مرتبط = }} | ||
==[[مسئولیت]] در برابر [[پروردگار]]== | مسئولیت به معنای پرسیدنی و بازخواستنی است. [[انسان]] در طول [[زندگی]] همیشه با [[تعهد]] و مسئولیت رو‌به‌روست و این، یکی از امتیازهای [[انسان]] نسبت به دیگر موجودات است و در این میان کارگزاران و مدیران نسبت به بقیه کردم دارای مسئولیت‌های بیشتری هستند مانند: [[مسئولیت]] در برابر [[پروردگار]]؛ مسئولیت در برابر [[امام]] و [[رهبر]]؛ مسئولیت در برابر خویشتن؛ مسئولیت در برابر سازمان و انجام [[وظایف]]؛ مسئولیت در برابر کارکنان؛ مسئولیت در برابر [[دشمنان]] و [[خیانت‌کاران]] و فرصت‌طلبان و مسئولیت در برابر [[عامه]] [[مردم]]. | ||
== [[مسئولیت]] در برابر [[پروردگار]] == | |||
مهم‌ترین جلوه‌های [[مسئولیت]] مدیران و [[کارگزاران]] در برابر [[پروردگار]] عبارت‌اند از: | مهم‌ترین جلوه‌های [[مسئولیت]] مدیران و [[کارگزاران]] در برابر [[پروردگار]] عبارت‌اند از: | ||
#[[پرواپیشگی]] و مهار [[نفس]] [[سرکش]]؛ | # [[پرواپیشگی]] و مهار [[نفس]] [[سرکش]]؛ | ||
#مبنا قراردادن [[کتاب و سنت]]؛ | # مبنا قراردادن [[کتاب و سنت]]؛ | ||
#برپا داشتن [[نماز]] و [[اخلاص]] در [[عبادت]]؛ | # برپا داشتن [[نماز]] و [[اخلاص]] در [[عبادت]]؛ | ||
#پرهیز از [[شرک]] در امر حکمرانی؛ | # پرهیز از [[شرک]] در امر حکمرانی؛ | ||
#پرهیز از [[تکبر]] و [[استکبار]]. | # پرهیز از [[تکبر]] و [[استکبار]]. | ||
به‌ویژه [[تلاش]] [[کارگزاران]] برای رعایت [[حدود الهی]] و جوانب [[امر و نهی]] او و اخلاص‌پیشگی در [[عبادت]]، از جمله [[وظایف]] آنان در برابر [[پروردگار]] به‌حساب می‌آید<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۶۷۶.</ref>. | به‌ویژه [[تلاش]] [[کارگزاران]] برای رعایت [[حدود الهی]] و جوانب [[امر و نهی]] او و اخلاص‌پیشگی در [[عبادت]]، از جمله [[وظایف]] آنان در برابر [[پروردگار]] به‌حساب می‌آید<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۶۷۶.</ref>. | ||
== مسئولیت کارگزاران در برابر [[امام]] و [[رهبر]] == | == مسئولیت کارگزاران در برابر [[امام]] و [[رهبر]] == | ||
مهم‌ترین جلوه‌های مسئولیت کارگزاران در برابر [[امام]] و [[رهبر]] عبارت‌اند از: | مهم‌ترین جلوه‌های مسئولیت کارگزاران در برابر [[امام]] و [[رهبر]] عبارت‌اند از: | ||
#[[اطاعت]] از مافوق در انجام [[وظایف]]؛ | # [[اطاعت]] از مافوق در انجام [[وظایف]]؛ | ||
#نیک‌خواهی و ارائه مشاوره [[نیک]] به [[رهبران]] و افراد مافوق. | # نیک‌خواهی و ارائه مشاوره [[نیک]] به [[رهبران]] و افراد مافوق. | ||
بنابراین همه مدیران موظف‌اند که ضمن رعایت [[اوامر]] افراد مافوق و [[فرمانروایان]] [[صالح]]، همواره [[نیک‌خواه]] و مصلحت‌جوی آنان باشند و به‌درستی نصیحتشان کنند<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۶۷۶.</ref>. | بنابراین همه مدیران موظف‌اند که ضمن رعایت [[اوامر]] افراد مافوق و [[فرمانروایان]] [[صالح]]، همواره [[نیک‌خواه]] و مصلحت‌جوی آنان باشند و به‌درستی نصیحتشان کنند<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۶۷۶.</ref>. | ||
== مسئولیت کارگزاران در برابر خویشتن == | == مسئولیت کارگزاران در برابر خویشتن == | ||
مهم‌ترین جلوه‌های مسئولیت کارگزاران در برابر خویشتن عبارت‌اند از: | مهم‌ترین جلوه‌های مسئولیت کارگزاران در برابر خویشتن عبارت‌اند از: | ||
#[[طلب یاری]] از [[پروردگار]] و [[اشتیاق]] به وصال او در فرجام کار؛ | # [[طلب یاری]] از [[پروردگار]] و [[اشتیاق]] به وصال او در فرجام کار؛ | ||
#[[خودسازی]] و حساب‌کشی از خویشتن؛ | # [[خودسازی]] و حساب‌کشی از خویشتن؛ | ||
#[[رایزنی]] با [[دانشمندان]] و [[فرزانگان]]؛ | # [[رایزنی]] با [[دانشمندان]] و [[فرزانگان]]؛ | ||
#[[هم‌نشینی]] با نیک‌سرشتان؛ | # [[هم‌نشینی]] با نیک‌سرشتان؛ | ||
#پرهیز از پذیرش چاپلوسان؛ | # پرهیز از پذیرش چاپلوسان؛ | ||
#[[پیروی]] از [[سنت]] [[معصومان]] و [[عبرت‌گیری]] از حوادث گذشته و [[سرنوشت]] پیشینیان؛ | # [[پیروی]] از [[سنت]] [[معصومان]] و [[عبرت‌گیری]] از حوادث گذشته و [[سرنوشت]] پیشینیان؛ | ||
#پرهیز از [[خودپسندی]] و [[خشم]] و [[معصیت]]. | # پرهیز از [[خودپسندی]] و [[خشم]] و [[معصیت]]. | ||
همان‌طور که ملاحظه می‌شود، از جمله مهم‌ترین [[وظایف]] [[کارگزاران]] در برابر خویشتن، ایجاد شرایط رشد و توسعه قابلیت‌های فردی، پرهیز از [[معصیت]] و رعایت [[نظم در امور]] شخصی است <ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۶۷۶.</ref>. | همان‌طور که ملاحظه می‌شود، از جمله مهم‌ترین [[وظایف]] [[کارگزاران]] در برابر خویشتن، ایجاد شرایط رشد و توسعه قابلیت‌های فردی، پرهیز از [[معصیت]] و رعایت [[نظم در امور]] شخصی است <ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۶۷۶.</ref>. | ||
== مسئولیت کارگزاران در برابر سازمان و انجام [[وظایف]] == | == مسئولیت کارگزاران در برابر سازمان و انجام [[وظایف]] == | ||
مهم‌ترین جلوه‌های مسئولیت کارگزاران در برابر سازمان (برای [[خدمت]] به اهداف سازمان و انجام [[وظایف]] و [[تکالیف]])، عبارت‌اند از: | مهم‌ترین جلوه‌های مسئولیت کارگزاران در برابر سازمان (برای [[خدمت]] به اهداف سازمان و انجام [[وظایف]] و [[تکالیف]])، عبارت‌اند از: | ||
#سرعت و قاطعیت در انجام [[وظایف]]؛ | # سرعت و قاطعیت در انجام [[وظایف]]؛ | ||
#[[مدیریت زمان]] و رسیدگی به موارد استثنا؛ | # [[مدیریت زمان]] و رسیدگی به موارد استثنا؛ | ||
#رعایت دقایق و ظرایف امور؛ | # رعایت دقایق و ظرایف امور؛ | ||
#احراز صلاحیت و [[شایستگی]]. | # احراز صلاحیت و [[شایستگی]]. | ||
[[کارگزاران]] باید [[تلاش]] کنند که [[وظایف]] خود را به دقت و با ظرافت در زمان مقتضی انجام دهند، ضمن این‌که یکی از بزرگ‌ترین موارد [[ظلم و ستم]] در [[جامعه]]، [[ترویج]] ناشایستگی در سازمان‌هاست. بنابراین همه موظف‌اند تا حد امکان بر [[شایسته‌سالاری]] تأکید کنند<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۶۷۶-۶۷۷.</ref>. | [[کارگزاران]] باید [[تلاش]] کنند که [[وظایف]] خود را به دقت و با ظرافت در زمان مقتضی انجام دهند، ضمن این‌که یکی از بزرگ‌ترین موارد [[ظلم و ستم]] در [[جامعه]]، [[ترویج]] ناشایستگی در سازمان‌هاست. بنابراین همه موظف‌اند تا حد امکان بر [[شایسته‌سالاری]] تأکید کنند<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۶۷۶-۶۷۷.</ref>. | ||
== مسئولیت کارگزاران در برابر کارکنان == | == مسئولیت کارگزاران در برابر کارکنان == | ||
مهم‌ترین جلوه‌های مسئولیت کارگزاران در برابر کارکنان و زیردستان عبارت‌اند از: | مهم‌ترین جلوه‌های مسئولیت کارگزاران در برابر کارکنان و زیردستان عبارت‌اند از: | ||
#رعایت [[انصاف]] و [[عدالت]] در برابر کارکنان و برخورد مناسب با [[نیکوکاران]] و بدکاران؛ | # رعایت [[انصاف]] و [[عدالت]] در برابر کارکنان و برخورد مناسب با [[نیکوکاران]] و بدکاران؛ | ||
#پرهیز از [[استبداد]] و تحمیل [[اراده]]؛ | # پرهیز از [[استبداد]] و تحمیل [[اراده]]؛ | ||
#توجه به سابقه و کارنامه کارکنان؛ | # توجه به سابقه و کارنامه کارکنان؛ | ||
#پوشاندن [[عیوب]] زیردستان (تا حدی که [[حقوق]] و [[منافع]] [[عامه]] [[مردم]] را خدشه‌دار نسازد)؛ | # پوشاندن [[عیوب]] زیردستان (تا حدی که [[حقوق]] و [[منافع]] [[عامه]] [[مردم]] را خدشه‌دار نسازد)؛ | ||
#توجه به ظرایف و دقایق شغلی افراد گوناگون اعم از سپاهی و دبیر و [[قاضی]]؛ | # توجه به ظرایف و دقایق شغلی افراد گوناگون اعم از سپاهی و دبیر و [[قاضی]]؛ | ||
#رعایت اصول [[شایسته‌سالاری]] در [[عزل]] و نصب‌ها و گماردن سرپرستان کارآزموده برای کارکنان؛ | # رعایت اصول [[شایسته‌سالاری]] در [[عزل]] و نصب‌ها و گماردن سرپرستان کارآزموده برای کارکنان؛ | ||
#رسیدگی به معیشت و امور [[زندگی]] کارکنان و [[سپاهیان]] و تأمین [[مالی]] آنان؛ | # رسیدگی به معیشت و امور [[زندگی]] کارکنان و [[سپاهیان]] و تأمین [[مالی]] آنان؛ | ||
#قدردانی و سپاس‌گزاری از افراد ساعی و پرتلاش و ذکر دلاوری‌ها و رشادت‌های افراد؛ | # قدردانی و سپاس‌گزاری از افراد ساعی و پرتلاش و ذکر دلاوری‌ها و رشادت‌های افراد؛ | ||
#تأمین شرایط انجام کار برای افراد. | # تأمین شرایط انجام کار برای افراد. | ||
همان‌طور که ملاحظه می‌شود، موارد [[تعهد]] [[کارگزاران]] در برابر زیردستان، متعدد و متنوع‌اند. از این‌روست که تأکید می‌شود مدیر باید [[مدبر]] باشد و از حیث [[تعهد]] و تخصص، به حد قابل قبولی از [[کفایت]] دست یافته باشد تا بتواند از عهده [[وظایف]] خود در برابر کارکنان برآید. | همان‌طور که ملاحظه می‌شود، موارد [[تعهد]] [[کارگزاران]] در برابر زیردستان، متعدد و متنوع‌اند. از این‌روست که تأکید می‌شود مدیر باید [[مدبر]] باشد و از حیث [[تعهد]] و تخصص، به حد قابل قبولی از [[کفایت]] دست یافته باشد تا بتواند از عهده [[وظایف]] خود در برابر کارکنان برآید. | ||
| خط ۵۹: | خط ۵۷: | ||
== مسئولیت کارگزاران در برابر [[دشمنان]] و [[خیانت‌کاران]] و [[فرصت‌طلبان]] == | == مسئولیت کارگزاران در برابر [[دشمنان]] و [[خیانت‌کاران]] و [[فرصت‌طلبان]] == | ||
مهم‌ترین جلوه‌های مسئولیت کارگزاران در برابر [[دشمنان]] و [[خیانت‌کاران]] و [[فرصت‌طلبان]] عبارت‌اند از: | مهم‌ترین جلوه‌های مسئولیت کارگزاران در برابر [[دشمنان]] و [[خیانت‌کاران]] و [[فرصت‌طلبان]] عبارت‌اند از: | ||
#سخت‌گیری بر [[خیانت‌کاران]]؛ | # سخت‌گیری بر [[خیانت‌کاران]]؛ | ||
#انعطاف در برابر درخواست [[صلح]] از سوی [[دشمنان]]؛ | # انعطاف در برابر درخواست [[صلح]] از سوی [[دشمنان]]؛ | ||
#[[مراقبت]] و رصد مستمر [[رفتار]] [[دشمنان]]؛ | # [[مراقبت]] و رصد مستمر [[رفتار]] [[دشمنان]]؛ | ||
#رعایت پیمان‌ها و پرهیز از [[نقص]] معاهده‌ها؛ | # رعایت پیمان‌ها و پرهیز از [[نقص]] معاهده‌ها؛ | ||
#پرهیز از [[کشتار]] و [[خون‌ریزی]]؛ | # پرهیز از [[کشتار]] و [[خون‌ریزی]]؛ | ||
#جلوگیری از احتکار و مهار [[فرصت‌طلبان]]. | # جلوگیری از احتکار و مهار [[فرصت‌طلبان]]. | ||
بنابراین حکایت [[کارگزاران]] [[مسلمان]] در برابر [[دشمنان]] و [[خیانت‌کاران]]، حکایت [[مسلمان]] [[شجاع]]، [[صادق]] و قابل اعتمادی است که نسبت به [[عامه]] [[مردم]] [[مهربان]]، ولی در برابر [[دشمنان]] و [[جباران]] و خائنان، [[قاطع]] و کوبنده و سخت‌گیر است<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۶۷۷-۶۷۸.</ref>. | بنابراین حکایت [[کارگزاران]] [[مسلمان]] در برابر [[دشمنان]] و [[خیانت‌کاران]]، حکایت [[مسلمان]] [[شجاع]]، [[صادق]] و قابل اعتمادی است که نسبت به [[عامه]] [[مردم]] [[مهربان]]، ولی در برابر [[دشمنان]] و [[جباران]] و خائنان، [[قاطع]] و کوبنده و سخت‌گیر است<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۶۷۷-۶۷۸.</ref>. | ||
== مسئولیت کارگزاران در برابر [[عامه]] [[مردم]] == | == مسئولیت کارگزاران در برابر [[عامه]] [[مردم]] == | ||
مهم‌ترین جلوه‌های مسئولیت کارگزاران در برابر آحاد [[جامعه]] و [[عامه]] [[مردم]] عبارت‌اند از: | مهم‌ترین جلوه‌های مسئولیت کارگزاران در برابر آحاد [[جامعه]] و [[عامه]] [[مردم]] عبارت‌اند از: | ||
#[[مهربانی]] نسبت به [[مردم]]، همچون [[مهربانی]] [[پدر]] و [[مادر]] و پوشاندن [[عیب‌ها]] و کاستی‌های [[مردم]]؛ | # [[مهربانی]] نسبت به [[مردم]]، همچون [[مهربانی]] [[پدر]] و [[مادر]] و پوشاندن [[عیب‌ها]] و کاستی‌های [[مردم]]؛ | ||
#عدالت‌خواهی و [[عدالت‌گستری]] و [[باور]] به این‌که همه [[مردم]] برادر و یا برابرند؛ | # عدالت‌خواهی و [[عدالت‌گستری]] و [[باور]] به این‌که همه [[مردم]] برادر و یا برابرند؛ | ||
#توجه به اهمیت [[رضایت]] [[عامه]] [[مردم]] و مقدم داشتن [[خشنودی]] [[عامه]] [[مردم]] بر [[خشنودی]] اشراف و بزرگان؛ هم‌چنین تسهیل ارتباط با [[عامه]] [[مردم]] (به‌ویژه [[مردم]] [[نیازمند]]) و پرهیز از روی [[نهان]] داشتن از آنان؛ | # توجه به اهمیت [[رضایت]] [[عامه]] [[مردم]] و مقدم داشتن [[خشنودی]] [[عامه]] [[مردم]] بر [[خشنودی]] اشراف و بزرگان؛ هم‌چنین تسهیل ارتباط با [[عامه]] [[مردم]] (به‌ویژه [[مردم]] [[نیازمند]]) و پرهیز از روی [[نهان]] داشتن از آنان؛ | ||
#برطرف ساختن [[کینه]] از دل‌های [[مردم]] و خوش‌گمانی نسبت به شهروندان و نیک‌خواهی برای آنان؛ | # برطرف ساختن [[کینه]] از دل‌های [[مردم]] و خوش‌گمانی نسبت به شهروندان و نیک‌خواهی برای آنان؛ | ||
#پاسداری از سنت‌های [[شایسته]] گذشتگان؛ | # پاسداری از سنت‌های [[شایسته]] گذشتگان؛ | ||
#در نظر گرفتن شرایط گروه‌های متفاوت شهروندان (توجه به مشکلات بازرگانان و صنعتگران؛ توجه به امور [[یتیمان]]، سالمندان، [[نیازمندان]]، فقرا و فرودستان و [[ضرورت]] [[مأمور]] ساختن سازمان یا سیستمی برای رسیدگی به امور آنان)؛ | # در نظر گرفتن شرایط گروه‌های متفاوت شهروندان (توجه به مشکلات بازرگانان و صنعتگران؛ توجه به امور [[یتیمان]]، سالمندان، [[نیازمندان]]، فقرا و فرودستان و [[ضرورت]] [[مأمور]] ساختن سازمان یا سیستمی برای رسیدگی به امور آنان)؛ | ||
#به‌کارگماری دبیران و کارکنان [[شایسته]] برای [[کفایت]] امور [[مردم]] و [[مسئولیت‌پذیری]] در برابر خطاهای [[کارگزاران]] و نیروهای [[اداری]] خود؛ اجتناب از [[سوءظن]] [[مردم]] و توضیح‌دادن امور برای آنان؛ | # به‌کارگماری دبیران و کارکنان [[شایسته]] برای [[کفایت]] امور [[مردم]] و [[مسئولیت‌پذیری]] در برابر خطاهای [[کارگزاران]] و نیروهای [[اداری]] خود؛ اجتناب از [[سوءظن]] [[مردم]] و توضیح‌دادن امور برای آنان؛ | ||
#پرهیز از منت گذاشتن بر [[مردم]] و پرهیز از [[خلف]] [[وعده]] در برابر [[مردم]]؛ | # پرهیز از منت گذاشتن بر [[مردم]] و پرهیز از [[خلف]] [[وعده]] در برابر [[مردم]]؛ | ||
#اخذ [[مالیات]] منصفانه با روش‌های عادلانه و کاستن از بار [[مالیات]] در دوره‌های بحران و اهتمام به آبادسازی [[جامعه]] ([[شهرها]] و روستاها)؛ رعایت [[حق]] درباره دور و نزدیک و پرهیز از بخشیدن [[زمین]] به [[خویشان]] و [[نزدیکان]]؛ پرهیز از سوءاستفاده از [[اموال عمومی]] و [[بیت المال]] و پرهیز از ترجیح دادن خود بر دیگران و به [[غفلت]] زدن خویشتن. | # اخذ [[مالیات]] منصفانه با روش‌های عادلانه و کاستن از بار [[مالیات]] در دوره‌های بحران و اهتمام به آبادسازی [[جامعه]] ([[شهرها]] و روستاها)؛ رعایت [[حق]] درباره دور و نزدیک و پرهیز از بخشیدن [[زمین]] به [[خویشان]] و [[نزدیکان]]؛ پرهیز از سوءاستفاده از [[اموال عمومی]] و [[بیت المال]] و پرهیز از ترجیح دادن خود بر دیگران و به [[غفلت]] زدن خویشتن. | ||
بنابراین، [[کارگزار]] [[مسلمان]] در برابر [[مردم]]، همچون [[پدر]] و [[مادر]] است؛ [[رضایت]] و [[خشنودی]] و خوش‌گمانی آنان را می‌جوید؛ از سنت‌های [[نیک]] گذشتگان پاسداری می‌کند؛ [[منافع]] و نیازها و ضرورت‌های حیات آیندگان را درمی‌یابد؛ [[نیاز]] گروه‌های متفاوت [[فقرا]]، [[یتیمان]]، بازرگانان و صنعتگران را در نظر می‌گیرد؛ و سعی در ایجاد [[ثبات]]، [[تعادل]] و توازن دارد<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۶۷۹.</ref>. | بنابراین، [[کارگزار]] [[مسلمان]] در برابر [[مردم]]، همچون [[پدر]] و [[مادر]] است؛ [[رضایت]] و [[خشنودی]] و خوش‌گمانی آنان را می‌جوید؛ از سنت‌های [[نیک]] گذشتگان پاسداری می‌کند؛ [[منافع]] و نیازها و ضرورت‌های حیات آیندگان را درمی‌یابد؛ [[نیاز]] گروه‌های متفاوت [[فقرا]]، [[یتیمان]]، بازرگانان و صنعتگران را در نظر می‌گیرد؛ و سعی در ایجاد [[ثبات]]، [[تعادل]] و توازن دارد<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۶۷۹.</ref>. | ||
[[مدیریت]] در [[اسلام]]، [[مدیریت]] بر مبنای اصول و ارزش‌های انسانی و [[اخلاقی]] است. در واقع وجه ممیز [[مدیریت]] [[اسلامی]] و سایر رویکردها به [[مدیریت]]، [[التزام]] به [[اخلاق]] [[اسلامی]] است. براساس رویکرد [[نهج البلاغه]] به [[مدیریت]] و حکمرانی، [[کارگزاران]] [[حکومت]] باید از میان افرادی قابل [[اعتماد]]، [[متعهد]] و متخصص [[انتخاب]] شوند؛ افرادی که [[خیرخواه]] حکومت‌اند، در برابر [[پروردگار]]، [[امام]]، سازمان، کارکنان، آحاد [[جامعه]] و حتی [[دشمنان]]، باید خود را [[مسئول]] بدانند؛ افرادی [[عاقل]]، بالغ، [[عادل]] و مسئولیت‌پذیر که برای [[نیل]] به اهداف [[اجتماعی]] اهتمام می‌ورزند؛ افرادی که هرچند همواره مترصد [[نیل]] به اهداف خود و سازمان‌اند، ولی برای [[نیل]] به این اهداف، موظف به رعایت حدود و الزامات [[صراط]] مستقیم‌اند؛ از تمایل به [[چپ و راست]] می‌پرهیزند؛ و بر رعایت حدود و مرزها و الزامات حفظ و توسعه [[منافع]] ملی و [[ارزش‌های اخلاقی]] دیرپا تأکید دارند<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۶۶۹.</ref>. | [[مدیریت]] در [[اسلام]]، [[مدیریت]] بر مبنای اصول و ارزش‌های انسانی و [[اخلاقی]] است. در واقع وجه ممیز [[مدیریت]] [[اسلامی]] و سایر رویکردها به [[مدیریت]]، [[التزام]] به [[اخلاق]] [[اسلامی]] است. براساس رویکرد [[نهج البلاغه]] به [[مدیریت]] و حکمرانی، [[کارگزاران]] [[حکومت]] باید از میان افرادی قابل [[اعتماد]]، [[متعهد]] و متخصص [[انتخاب]] شوند؛ افرادی که [[خیرخواه]] حکومت‌اند، در برابر [[پروردگار]]، [[امام]]، سازمان، کارکنان، آحاد [[جامعه]] و حتی [[دشمنان]]، باید خود را [[مسئول]] بدانند؛ افرادی [[عاقل]]، بالغ، [[عادل]] و مسئولیت‌پذیر که برای [[نیل]] به اهداف [[اجتماعی]] اهتمام می‌ورزند؛ افرادی که هرچند همواره مترصد [[نیل]] به اهداف خود و سازمان‌اند، ولی برای [[نیل]] به این اهداف، موظف به رعایت حدود و الزامات [[صراط]] مستقیم‌اند؛ از تمایل به [[چپ و راست]] می‌پرهیزند؛ و بر رعایت حدود و مرزها و الزامات حفظ و توسعه [[منافع]] ملی و [[ارزش‌های اخلاقی]] دیرپا تأکید دارند<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۶۶۹.</ref>. | ||
== جستارهای وابسته == | |||
{{مدخل وابسته}} | |||
* [[مسئولیت‌پذیری]] | |||
* [[مسئولیت در برابر خانواده]] | |||
* [[مسئولیت در برابر والدین]] | |||
* [[مسئولیت والدین]] | |||
* [[مسئولیت فردی]] | |||
* [[مسئولیت اجتماعی]] | |||
* [[مسئولیت اخلاقی]] | |||
* [[عهد]] | |||
{{پایان مدخل وابسته}} | |||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
#[[پرونده:13681049.jpg|22px]] [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|'''دانشنامه نهج البلاغه ج۲''']] | # [[پرونده:13681049.jpg|22px]] [[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|'''دانشنامه نهج البلاغه ج۲''']] | ||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:مسئولیت]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۴ دسامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۰۳
مسئولیت به معنای پرسیدنی و بازخواستنی است. انسان در طول زندگی همیشه با تعهد و مسئولیت رو‌به‌روست و این، یکی از امتیازهای انسان نسبت به دیگر موجودات است و در این میان کارگزاران و مدیران نسبت به بقیه کردم دارای مسئولیت‌های بیشتری هستند مانند: مسئولیت در برابر پروردگار؛ مسئولیت در برابر امام و رهبر؛ مسئولیت در برابر خویشتن؛ مسئولیت در برابر سازمان و انجام وظایف؛ مسئولیت در برابر کارکنان؛ مسئولیت در برابر دشمنان و خیانت‌کاران و فرصت‌طلبان و مسئولیت در برابر عامه مردم.
مسئولیت در برابر پروردگار
مهم‌ترین جلوه‌های مسئولیت مدیران و کارگزاران در برابر پروردگار عبارت‌اند از:
- پرواپیشگی و مهار نفس سرکش؛
- مبنا قراردادن کتاب و سنت؛
- برپا داشتن نماز و اخلاص در عبادت؛
- پرهیز از شرک در امر حکمرانی؛
- پرهیز از تکبر و استکبار.
به‌ویژه تلاش کارگزاران برای رعایت حدود الهی و جوانب امر و نهی او و اخلاص‌پیشگی در عبادت، از جمله وظایف آنان در برابر پروردگار به‌حساب می‌آید[۱].
مسئولیت کارگزاران در برابر امام و رهبر
مهم‌ترین جلوه‌های مسئولیت کارگزاران در برابر امام و رهبر عبارت‌اند از:
بنابراین همه مدیران موظف‌اند که ضمن رعایت اوامر افراد مافوق و فرمانروایان صالح، همواره نیک‌خواه و مصلحت‌جوی آنان باشند و به‌درستی نصیحتشان کنند[۲].
مسئولیت کارگزاران در برابر خویشتن
مهم‌ترین جلوه‌های مسئولیت کارگزاران در برابر خویشتن عبارت‌اند از:
- طلب یاری از پروردگار و اشتیاق به وصال او در فرجام کار؛
- خودسازی و حساب‌کشی از خویشتن؛
- رایزنی با دانشمندان و فرزانگان؛
- هم‌نشینی با نیک‌سرشتان؛
- پرهیز از پذیرش چاپلوسان؛
- پیروی از سنت معصومان و عبرت‌گیری از حوادث گذشته و سرنوشت پیشینیان؛
- پرهیز از خودپسندی و خشم و معصیت.
همان‌طور که ملاحظه می‌شود، از جمله مهم‌ترین وظایف کارگزاران در برابر خویشتن، ایجاد شرایط رشد و توسعه قابلیت‌های فردی، پرهیز از معصیت و رعایت نظم در امور شخصی است [۳].
مسئولیت کارگزاران در برابر سازمان و انجام وظایف
مهم‌ترین جلوه‌های مسئولیت کارگزاران در برابر سازمان (برای خدمت به اهداف سازمان و انجام وظایف و تکالیف)، عبارت‌اند از:
- سرعت و قاطعیت در انجام وظایف؛
- مدیریت زمان و رسیدگی به موارد استثنا؛
- رعایت دقایق و ظرایف امور؛
- احراز صلاحیت و شایستگی.
کارگزاران باید تلاش کنند که وظایف خود را به دقت و با ظرافت در زمان مقتضی انجام دهند، ضمن این‌که یکی از بزرگ‌ترین موارد ظلم و ستم در جامعه، ترویج ناشایستگی در سازمان‌هاست. بنابراین همه موظف‌اند تا حد امکان بر شایسته‌سالاری تأکید کنند[۴].
مسئولیت کارگزاران در برابر کارکنان
مهم‌ترین جلوه‌های مسئولیت کارگزاران در برابر کارکنان و زیردستان عبارت‌اند از:
- رعایت انصاف و عدالت در برابر کارکنان و برخورد مناسب با نیکوکاران و بدکاران؛
- پرهیز از استبداد و تحمیل اراده؛
- توجه به سابقه و کارنامه کارکنان؛
- پوشاندن عیوب زیردستان (تا حدی که حقوق و منافع عامه مردم را خدشه‌دار نسازد)؛
- توجه به ظرایف و دقایق شغلی افراد گوناگون اعم از سپاهی و دبیر و قاضی؛
- رعایت اصول شایسته‌سالاری در عزل و نصب‌ها و گماردن سرپرستان کارآزموده برای کارکنان؛
- رسیدگی به معیشت و امور زندگی کارکنان و سپاهیان و تأمین مالی آنان؛
- قدردانی و سپاس‌گزاری از افراد ساعی و پرتلاش و ذکر دلاوری‌ها و رشادت‌های افراد؛
- تأمین شرایط انجام کار برای افراد.
همان‌طور که ملاحظه می‌شود، موارد تعهد کارگزاران در برابر زیردستان، متعدد و متنوع‌اند. از این‌روست که تأکید می‌شود مدیر باید مدبر باشد و از حیث تعهد و تخصص، به حد قابل قبولی از کفایت دست یافته باشد تا بتواند از عهده وظایف خود در برابر کارکنان برآید.
مسئولیت کارگزاران در برابر دشمنان و خیانت‌کاران و فرصت‌طلبان
مهم‌ترین جلوه‌های مسئولیت کارگزاران در برابر دشمنان و خیانت‌کاران و فرصت‌طلبان عبارت‌اند از:
- سخت‌گیری بر خیانت‌کاران؛
- انعطاف در برابر درخواست صلح از سوی دشمنان؛
- مراقبت و رصد مستمر رفتار دشمنان؛
- رعایت پیمان‌ها و پرهیز از نقص معاهده‌ها؛
- پرهیز از کشتار و خون‌ریزی؛
- جلوگیری از احتکار و مهار فرصت‌طلبان.
بنابراین حکایت کارگزاران مسلمان در برابر دشمنان و خیانت‌کاران، حکایت مسلمان شجاع، صادق و قابل اعتمادی است که نسبت به عامه مردم مهربان، ولی در برابر دشمنان و جباران و خائنان، قاطع و کوبنده و سخت‌گیر است[۵].
مسئولیت کارگزاران در برابر عامه مردم
مهم‌ترین جلوه‌های مسئولیت کارگزاران در برابر آحاد جامعه و عامه مردم عبارت‌اند از:
- مهربانی نسبت به مردم، همچون مهربانی پدر و مادر و پوشاندن عیب‌ها و کاستی‌های مردم؛
- عدالت‌خواهی و عدالت‌گستری و باور به این‌که همه مردم برادر و یا برابرند؛
- توجه به اهمیت رضایت عامه مردم و مقدم داشتن خشنودی عامه مردم بر خشنودی اشراف و بزرگان؛ هم‌چنین تسهیل ارتباط با عامه مردم (به‌ویژه مردم نیازمند) و پرهیز از روی نهان داشتن از آنان؛
- برطرف ساختن کینه از دل‌های مردم و خوش‌گمانی نسبت به شهروندان و نیک‌خواهی برای آنان؛
- پاسداری از سنت‌های شایسته گذشتگان؛
- در نظر گرفتن شرایط گروه‌های متفاوت شهروندان (توجه به مشکلات بازرگانان و صنعتگران؛ توجه به امور یتیمان، سالمندان، نیازمندان، فقرا و فرودستان و ضرورت مأمور ساختن سازمان یا سیستمی برای رسیدگی به امور آنان)؛
- به‌کارگماری دبیران و کارکنان شایسته برای کفایت امور مردم و مسئولیت‌پذیری در برابر خطاهای کارگزاران و نیروهای اداری خود؛ اجتناب از سوءظن مردم و توضیح‌دادن امور برای آنان؛
- پرهیز از منت گذاشتن بر مردم و پرهیز از خلف وعده در برابر مردم؛
- اخذ مالیات منصفانه با روش‌های عادلانه و کاستن از بار مالیات در دوره‌های بحران و اهتمام به آبادسازی جامعه (شهرها و روستاها)؛ رعایت حق درباره دور و نزدیک و پرهیز از بخشیدن زمین به خویشان و نزدیکان؛ پرهیز از سوءاستفاده از اموال عمومی و بیت المال و پرهیز از ترجیح دادن خود بر دیگران و به غفلت زدن خویشتن.
بنابراین، کارگزار مسلمان در برابر مردم، همچون پدر و مادر است؛ رضایت و خشنودی و خوش‌گمانی آنان را می‌جوید؛ از سنت‌های نیک گذشتگان پاسداری می‌کند؛ منافع و نیازها و ضرورت‌های حیات آیندگان را درمی‌یابد؛ نیاز گروه‌های متفاوت فقرا، یتیمان، بازرگانان و صنعتگران را در نظر می‌گیرد؛ و سعی در ایجاد ثبات، تعادل و توازن دارد[۶].
مدیریت در اسلام، مدیریت بر مبنای اصول و ارزش‌های انسانی و اخلاقی است. در واقع وجه ممیز مدیریت اسلامی و سایر رویکردها به مدیریت، التزام به اخلاق اسلامی است. براساس رویکرد نهج البلاغه به مدیریت و حکمرانی، کارگزاران حکومت باید از میان افرادی قابل اعتماد، متعهد و متخصص انتخاب شوند؛ افرادی که خیرخواه حکومت‌اند، در برابر پروردگار، امام، سازمان، کارکنان، آحاد جامعه و حتی دشمنان، باید خود را مسئول بدانند؛ افرادی عاقل، بالغ، عادل و مسئولیت‌پذیر که برای نیل به اهداف اجتماعی اهتمام می‌ورزند؛ افرادی که هرچند همواره مترصد نیل به اهداف خود و سازمان‌اند، ولی برای نیل به این اهداف، موظف به رعایت حدود و الزامات صراط مستقیم‌اند؛ از تمایل به چپ و راست می‌پرهیزند؛ و بر رعایت حدود و مرزها و الزامات حفظ و توسعه منافع ملی و ارزش‌های اخلاقی دیرپا تأکید دارند[۷].
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص ۶۷۶.
- ↑ دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص ۶۷۶.
- ↑ دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص ۶۷۶.
- ↑ دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص ۶۷۶-۶۷۷.
- ↑ دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص ۶۷۷-۶۷۸.
- ↑ دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص ۶۷۹.
- ↑ دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص ۶۶۹.