اثبات ضرورت عصمت پیامبران در کلام اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
(←مقدمه) |
|||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
== مقدمه == | == مقدمه == | ||
{{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول ={{وسط‌چین}}'''[[دلایل عقلی اثبات عصمت انبیاء چیست؟ (پرسش)| دلایل عقلی اثبات عصمت انبیاء چیست؟]]'''{{پایان}} | |||
|تاریخ بایگانی| منبع = <small>[[عصمت (پرسش)|(پرسمان عصمت)]]</small>| تراز = راست| عرض = ۱۰۰px| اندازه خط = ۱۳px|رنگ پس‌زمینه=#F8FBF9| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = وسط}} | |||
دانشمندان فرق و مذاهب اسلامی غالباً در مورد اصل ضرورت عصمت انبیا نظر واحدی دارند و اختلافات موجود عمدتاً در بعضی از اقسام و مراحل و قلمروی عصمت انبیاست. پرسشی که در مورد [[عصمت انبیا]] مطرح می‌شود این است که: اولاً، چه لزومی دارد که [[انبیا]] [[معصوم]] باشند؟ ثانیاً، صرف [[عدالت]] کفایت می‌کند؛ زیرا همان طور که [[مردم]] به گفتار علمای [[عادل]] گردن می‌نهند و بیش از عدالت و [[وثاقت]] و [[راستی و درستی]] که در آنها سراغ دارند، [[انتظار]] دیگری ندارند و آیا درباره انبیا نیز به دلیل دیگری نیاز و ضرورتی [[احساس]] نمی‌کنند؟ | دانشمندان فرق و مذاهب اسلامی غالباً در مورد اصل ضرورت عصمت انبیا نظر واحدی دارند و اختلافات موجود عمدتاً در بعضی از اقسام و مراحل و قلمروی عصمت انبیاست. پرسشی که در مورد [[عصمت انبیا]] مطرح می‌شود این است که: اولاً، چه لزومی دارد که [[انبیا]] [[معصوم]] باشند؟ ثانیاً، صرف [[عدالت]] کفایت می‌کند؛ زیرا همان طور که [[مردم]] به گفتار علمای [[عادل]] گردن می‌نهند و بیش از عدالت و [[وثاقت]] و [[راستی و درستی]] که در آنها سراغ دارند، [[انتظار]] دیگری ندارند و آیا درباره انبیا نیز به دلیل دیگری نیاز و ضرورتی [[احساس]] نمی‌کنند؟ | ||
در پاسخ به نخست باید گفت: از دو راه [[عقل]] و نقل می‌توان [[ضرورت عصمت انبیا]] را تبیین کرد. پیش از [[تمسک]] به [[ظاهر آیات]] [[قرآن]]، توجه به این نکته ضروری است که چون بین عقل و [[وحی]] تنافی وجود ندارد، لازم است [[آیات]] به گونه‌ای معنا شود که با [[حکم]] [[قاطع]] عقل، [[تعارض]] نداشته باشند. | در پاسخ به نخست باید گفت: از دو راه [[عقل]] و نقل می‌توان [[ضرورت عصمت انبیا]] را تبیین کرد. پیش از [[تمسک]] به [[ظاهر آیات]] [[قرآن]]، توجه به این نکته ضروری است که چون بین عقل و [[وحی]] تنافی وجود ندارد، لازم است [[آیات]] به گونه‌ای معنا شود که با [[حکم]] [[قاطع]] عقل، [[تعارض]] نداشته باشند. | ||
نسخهٔ ۱۳ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۷:۰۲
این مدخل زیرشاخهٔ بحث اثبات ضرورت عصمت پیامبران است. اثبات ضرورت عصمت پیامبران از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: اثبات ضرورت عصمت پیامبران در کلام اسلامی - پرسش‌های مرتبطمقدمه
دانشمندان فرق و مذاهب اسلامی غالباً در مورد اصل ضرورت عصمت انبیا نظر واحدی دارند و اختلافات موجود عمدتاً در بعضی از اقسام و مراحل و قلمروی عصمت انبیاست. پرسشی که در مورد عصمت انبیا مطرح می‌شود این است که: اولاً، چه لزومی دارد که انبیا معصوم باشند؟ ثانیاً، صرف عدالت کفایت می‌کند؛ زیرا همان طور که مردم به گفتار علمای عادل گردن می‌نهند و بیش از عدالت و وثاقت و راستی و درستی که در آنها سراغ دارند، انتظار دیگری ندارند و آیا درباره انبیا نیز به دلیل دیگری نیاز و ضرورتی احساس نمی‌کنند؟ در پاسخ به نخست باید گفت: از دو راه عقل و نقل می‌توان ضرورت عصمت انبیا را تبیین کرد. پیش از تمسک به ظاهر آیات قرآن، توجه به این نکته ضروری است که چون بین عقل و وحی تنافی وجود ندارد، لازم است آیات به گونه‌ای معنا شود که با حکم قاطع عقل، تعارض نداشته باشند.
در خصوص عصمت انبیا، تنها یک دلیل عقلی را ذکر می‌کنیم. محقق طوسی با عبارتی موجز می‌فرماید: «عصمت برای نبی لازم است تا اطمینان به وی حاصل شود و در نتیجه، غرض حاصل گردد». بنابراین لزوم عصمت انبیا به دلیل وثوق به گفتار، پیام و کردار انبیاست[۱].
برخی از محققان دلیل ضرورت عصمت انبیا را چنین بیان می‌کنند: وقتی وجود خداوند - با همه صفات جمال و جلال او -ثابت شد و وحی ممکن و نبوت عامه اثبات گردید، مطلب دیگری که عقل به آن حکم خواهد کرد، لزوم عصمت انبیا در دریافت و ابلاغ وحی می‌باشد، یعنی خدایی که برای هدایت بندگان، پیامبری را بر می‌گزیند، ضرورتاً پیامبری که از هرگونه سهو و نسیان - چه رسد به عصیان - در دریافت و ابلاغ وحی معصوم باشد، خواهد فرستاد؛ زیرا در غیر این صورت با حکمت نبوت و انزال کتب و ارسال رسل - که ریشه در حکمت آفرینش دارد - سازگار نخواهد بود. حکمت برانگیختن رسولان، هدایت ناس است و راهنمایی مردم در صورتی حاصل می‌شود که پیام آور خدا از خطا و سهو و نسیان در دریافت و رساندن وحی معصوم باشد.
این اصل کلامی ریشه در صفات الهی، از جمله علم و قدرت و حکمت آفرینش، حکمت تشریع، و بالاخره تنزه خداوند از هرگونه قبح، ظلم و عبث دارد. اگر رسولی در دریافت یا رساندن وحی خطا کند، جهل یا عجز و یا ناشایستگی در کار ربوبی را نشان خواهد داد، بلکه اگر پیامبری ضرورتاً معصوم نباشد، یا در هدایت وی اشتباه عمدی یا سهوی رخ خواهد داد و یا لااقل، امت اعتماد لازم بر خصوص پیامبری او، یا الهی بودن همه تکلیف و پیام‌هایش نخواهند داشت. در قسم اول، اغرا به جهل و گمراهی مردم و در صورت دوم، لغو و عبث لازم می‌آید و ساحت مقدس ربوبی از هر دو امر منزه است[۲].
در پاسخ به پرسش دوم می‌توان گفت: فرق میان انبیا و علما در این است که منبع گفته‌های انبیا عالم غیب و ماورای ماده است و در صورت احتمال خطا یا تعمد کذب، راه تشخیص آن برای مردم عادی و خبرگان بسته است؛ برخلاف منبع آرای علما که در دسترس قرار دارد و اهل فن و آگاهان از دلایل علمی، امکان بررسی و دسترسی به صحت قضیه را دارند. از این رو پیوسته اهل خبره و کارشناسان، در پی آن هستند که درجه قوت و ضعف دلایل هر عالم را سنجیده، درستی و نادرستی، یا اعلم بودن وی را تشخیص دهند؛ زیرا منابع اصلی (کتاب، سنت، اجماع، عقل) در دست است و به کتب استدلالی نیز می‌توان رجوع کرد.
ولی برای کسی که بخواهد صحت گفتار یک پیامبر را بسنجد، چنین معیارهایی وجود ندارد؛ در صورت احتمال خلاف در گفتار یک پیامبر، هرگز نمی‌توان با علوم عادی بشری آن را تبیین کرد، بدان جهت که مصدر گفته‌های او وحی است و از ماورای ماده خبر می‌دهد که در دسترس بشریت عادی نیست؛ از این رو برای صحت سنجی نبوت و صدق اصل رسالت، صرفاً به ایمان و معجزه نیاز است و در صورت شک، راه دیگری وجود ندارد؛ از این رو تا دلیل صدق وی یعنی همان عصمت، وجود نداشته باشد، نمی‌توان به صرف عدالت ظاهری در انبیا بسنده کرد. آیت‌الله معرفت فلسفه ضرورت عصمت انبیا و تفاوت آنها را با مصلحانی که معصوم نیستند، چنین تبیین می‌کند: پیامبر، معصوم‌ترین موجود عالم است و اگر بار سنگین وحی بر دوش نااهلی آلوده گذاشته شود، قادر به رساندن وحی به سر منزل مقصود نیست. پیامبران از عالم غیب خبر می‌دهند؛ عالمی که دسترسی به آن برای مصلحان و مجتهدان غیر معصوم امکان پذیر نیست، بنابراین، برای خداوندگاران دین و دیانت، عصمت شرط است[۳].[۴]
پرسش مستقیم
منابع
پانویس
- ↑ تجرید الاعتقاد، ص۱۵۵.
- ↑ مهدی هادوی تهرانی، مبانی کلامی اجتهاد، ص۸۱.
- ↑ محمدهادی معرفت، تنزیه انبیا از آدم تا خاتم، گردآورنده خسرو تقدسی نیا، ص۵۳-۵۵.
- ↑ سازندگی، مهدی، عصمت پیامبران اولوالعزم در دائرةالمعارف قرآن لیدن، ص ۸۲.