بحث:انتظار فرج چه فضیلتی دارد؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها
| خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
#[[امام سجاد]]{{ع}} نیز در فضایل [[منتظران فرج]] میفرماید<ref>{{متن حدیث|"وَ الْمُنْتَظِرِینَ لِظُهُورِهِ أَفْضَلُ أَهْلِ کُلِّ زَمَانٍ لِأَنَّ اللَّهَ تَعَالَی ذِکْرُهُ أَعْطَاهُمْ مِنَ الْعُقُولِ وَ الْأَفْهَامِ وَ الْمَعْرِفَةِ مَا صَارَتْ بِهِ الْغَیْبَةُ عِنْدَهُمْ بِمَنْزِلَةِ الْمُشَاهَدَةِ وَ جَعَلَهُمْ فِی ذَلِکَ الزَّمَانِ بِمَنْزِلَةِ الْمُجَاهِدِینَ بَیْنَ یَدَیْ رَسُولِ اللَّهِ بِالسَّیْفِ أُولَئِکَ الْمُخْلَصُونَ حَقّاً وَ شِیعَتُنَا صِدْقاً وَ الدُّعَاةُ إِلَی دِینِ اللَّهِ سِرّاً وَ جَهْراً"}}؛ مجلسی،محمد باقر، بحار الأنوار، ج ۵۲، ص ۱۲۳؛ کامل سلیمان، یوم الخلاص، ص ۲۰۳؛ طبرسی، ابوعلی فضل بن حسن، الاحتجاج، ج ۲، ص ۳۱۷؛ صافی گلپایگانی، لطف الله، منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر{{ع}}، ص ۳۰۵.</ref>: «[[منتظران ظهور]] او از [[مردم]] هر زمانی برترند، زیرا [[خدای تعالی]] [[عقل]] و [[فهم]] و معرفتی به آنها عطا فرموده است که [[غیبت]] نزد آنان، به منزله مشاهده است و آنان را در آن زمان مانند [[مجاهدان]] پیش روی [[پیامبر خدا]]{{صل}}- که با [[شمشیر]] به [[جهاد]] برخاستند- قرار داده است. آنان [[مخلصان]] [[حقیقی]] و [[شیعیان راستین]] ما و دعوت‌کنندگان به [[دین]] [[خدای تعالی]] در [[نهان]] و آشکارند»<ref>ر.ک. شفیعی سروستانی، ابراهیم، چشم به راه، ص۵۰. فاکر میبدی، محمد، زمینه‌سازی ظهور حضرت ولی عصر، ص ۱۷۰-۱۷۱. پژوهشگران مسجد مقدس جمکران، انتظار چیست منتظر کیست؟، ص ۱۹-۲۲.</ref>. | #[[امام سجاد]]{{ع}} نیز در فضایل [[منتظران فرج]] میفرماید<ref>{{متن حدیث|"وَ الْمُنْتَظِرِینَ لِظُهُورِهِ أَفْضَلُ أَهْلِ کُلِّ زَمَانٍ لِأَنَّ اللَّهَ تَعَالَی ذِکْرُهُ أَعْطَاهُمْ مِنَ الْعُقُولِ وَ الْأَفْهَامِ وَ الْمَعْرِفَةِ مَا صَارَتْ بِهِ الْغَیْبَةُ عِنْدَهُمْ بِمَنْزِلَةِ الْمُشَاهَدَةِ وَ جَعَلَهُمْ فِی ذَلِکَ الزَّمَانِ بِمَنْزِلَةِ الْمُجَاهِدِینَ بَیْنَ یَدَیْ رَسُولِ اللَّهِ بِالسَّیْفِ أُولَئِکَ الْمُخْلَصُونَ حَقّاً وَ شِیعَتُنَا صِدْقاً وَ الدُّعَاةُ إِلَی دِینِ اللَّهِ سِرّاً وَ جَهْراً"}}؛ مجلسی،محمد باقر، بحار الأنوار، ج ۵۲، ص ۱۲۳؛ کامل سلیمان، یوم الخلاص، ص ۲۰۳؛ طبرسی، ابوعلی فضل بن حسن، الاحتجاج، ج ۲، ص ۳۱۷؛ صافی گلپایگانی، لطف الله، منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر{{ع}}، ص ۳۰۵.</ref>: «[[منتظران ظهور]] او از [[مردم]] هر زمانی برترند، زیرا [[خدای تعالی]] [[عقل]] و [[فهم]] و معرفتی به آنها عطا فرموده است که [[غیبت]] نزد آنان، به منزله مشاهده است و آنان را در آن زمان مانند [[مجاهدان]] پیش روی [[پیامبر خدا]]{{صل}}- که با [[شمشیر]] به [[جهاد]] برخاستند- قرار داده است. آنان [[مخلصان]] [[حقیقی]] و [[شیعیان راستین]] ما و دعوت‌کنندگان به [[دین]] [[خدای تعالی]] در [[نهان]] و آشکارند»<ref>ر.ک. شفیعی سروستانی، ابراهیم، چشم به راه، ص۵۰. فاکر میبدی، محمد، زمینه‌سازی ظهور حضرت ولی عصر، ص ۱۷۰-۱۷۱. پژوهشگران مسجد مقدس جمکران، انتظار چیست منتظر کیست؟، ص ۱۹-۲۲.</ref>. | ||
#[[پیامبر اکرم]]{{صل}} نیز فرمودند<ref>محمد بن علی بن بابویه، کمال الدین و تمام النعمه، ج۱، ص۲۸۶: {{متن حدیث|"طُوبَی لِمَنْ أَدْرَکَ قَائِمَ أَهْلِ بَیْتِی وَ هُوَ یَأْتَمُّ بِهِ فِی غَیْبَتِهِ قَبْلَ قِیَامِهِ وَ یَتَوَلَّی أَوْلِیَاءَهُ وَ یُعَادِی أَعْدَاءَهُ ذَلِکَ مِنْ رُفَقَائِی وَ ذَوِی مَوَدَّتِی وَ أَکْرَمُ أُمَّتِی عَلَیَّ یَوْمَ الْقِیَامَة"}}</ref>: «خوشا به حال کسی که [[درک]] کند [[قائم اهل بیت]] مرا در حالی که [[هنگام غیبت]] و پیش از قیامش به او [[اقتدا]] کند و دوستانش را [[دوست]] بدارد و از دشمنانش بیزاری جوید، که او از همراهان و [[دوستان]] و گرامی‌ترین امتم در [[روز قیامت]] خواهد بود».<ref>ر.ک. پژوهشگران مسجد مقدس جمکران، آیین انتظار، ص ۱۹۸-۱۹۹.</ref>. | #[[پیامبر اکرم]]{{صل}} نیز فرمودند<ref>محمد بن علی بن بابویه، کمال الدین و تمام النعمه، ج۱، ص۲۸۶: {{متن حدیث|"طُوبَی لِمَنْ أَدْرَکَ قَائِمَ أَهْلِ بَیْتِی وَ هُوَ یَأْتَمُّ بِهِ فِی غَیْبَتِهِ قَبْلَ قِیَامِهِ وَ یَتَوَلَّی أَوْلِیَاءَهُ وَ یُعَادِی أَعْدَاءَهُ ذَلِکَ مِنْ رُفَقَائِی وَ ذَوِی مَوَدَّتِی وَ أَکْرَمُ أُمَّتِی عَلَیَّ یَوْمَ الْقِیَامَة"}}</ref>: «خوشا به حال کسی که [[درک]] کند [[قائم اهل بیت]] مرا در حالی که [[هنگام غیبت]] و پیش از قیامش به او [[اقتدا]] کند و دوستانش را [[دوست]] بدارد و از دشمنانش بیزاری جوید، که او از همراهان و [[دوستان]] و گرامی‌ترین امتم در [[روز قیامت]] خواهد بود».<ref>ر.ک. پژوهشگران مسجد مقدس جمکران، آیین انتظار، ص ۱۹۸-۱۹۹.</ref>. | ||
#[[امام رضا]]{{ع}} فرمودند: «چقدر خوب است [[صبر]] و [[انتظار فرج]]! آیا نشنیده‌ای فرموده [[خدای عزوجل]] را که: {{متن قرآن| | #[[امام رضا]]{{ع}} فرمودند: «چقدر خوب است [[صبر]] و [[انتظار فرج]]! آیا نشنیده‌ای فرموده [[خدای عزوجل]] را که: {{متن قرآن|وَارْتَقِبُواْ إِنِّي مَعَكُمْ رَقِيبٌ}}<ref>«و شما چشم به راه باشید من نیز با شما چشم به راه خواهم بود» سوره هود، آیه ۹۳.</ref>، {{متن قرآن|فَانتَظِرُواْ إِنِّي مَعَكُم مِّنَ الْمُنتَظِرِينَ}}<ref>«پس چشم به راه (عذاب خداوند) بدارید که من نیز باشم» سوره اعراف، آیه ۷۱.</ref>. بنابراین بر شما [[باد]] [[صبر]]، به درستی که [[گشایش]] پس از [[ناامیدی]] میآید، البته آنان که پیش از شما بودند صبور‌تر از شما بودند»<ref>{{متن حدیث|""مَا أَحْسَنَ الصَّبْرَ وَ انْتِظَارَ الْفَرَجِ أَ مَا سَمِعْتَ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ ارْتَقِبُوا إِنِّی مَعَکُمْ رَقِیبٌ فَانْتَظِرُوا إِنِّی مَعَکُمْ مِنَ الْمُنْتَظِرِینَ فَعَلَیْکُمْ بِالصَّبْرِ فَإِنَّهُ إِنَّمَا یَجِیءُ الْفَرَجُ عَلَی الْیَأْسِ فَقَدْ کَانَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ أَصْبَرَ مِنْکُمْ"}}؛ کمال الدین، ج ۲، ص ۶۴۵ باب ۵۵ ح ۵.</ref>.<ref>ر.ک. موسوی اصفهانی، سید محمد تقی، تکالیف بندگان نسبت به امام زمان، ص ۷۴-۷۵.</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{یادآوری پانویس}} | {{یادآوری پانویس}} | ||
{{پانویس2}} | {{پانویس2}} | ||
نسخهٔ ۱۶ دسامبر ۲۰۱۹، ساعت ۱۷:۵۳
نویسنده: آقای سالاری و تکمیل کننده بهمنی
پاسخ تفصیلی
انتظار فرج در معنای عام و خاص
- "فرج" به‌معنای گشایش و آسودگی از اندوه است و در اصطلاح به ظهور حضرت مهدی(ع) می‌گویند؛ چون حضرتش، گره از کار فروبسته جهان و جهانیان می‌گشاید[۱].
- انتظار فرج در معنای عامّ بدین معناست که آموزه‌های دینی افزون بر بیان فضیلت "گشایش عمومی" و امید به آینده و شوق انسان‌ها به این عرصه، نومیدی را نیز مورد نکوهش قرار دهد. اهتمام آموزه‌های اسلامی در بیان معنای عام انتظار و امید، تا بدان اندازه بوده که از آن با بلند‌ترین عنوان‌ها یاد نموده، ارزش‌های شگفت آوری برای آن ذکر کرده است[۲]. در معنای خاص به معنای چشم به راه بودن آینده‌ای با همۀ ویژگی‌های یک جامعه است که مورد خشنودی خداوند باشد که یگانه مصداق آن، دوران حاکمیت آخرین ذخیر الهی، وجود ارزشمند حضرت ولی عصر(ع) است[۳].
- در روایات اسلامی چنان مقام و منزلتی برای منتظران موعود شمرده شده است که گاه انسان را به تعجب وا می‌دارد که چگونه ممکن است عملی که شاید در ظاهر ساده جلوه کند، از چنین فضیلتی برخوردار باشد. البته توجه به فلسفۀ انتظار و وظایفی که برای منتظران واقعی آن حضرت شمرده شده است، راز این فضیلت را روشن می‌سازد[۴]. همچنین انتظار از دیدگاهی دیگر بر دو قسم است: تکوینی و تشریعی. انتظار تکوینی، بیشتر حالت منفی دارد، اما تشریعی، پویا و توأم با علم و عمل است[۵].
- در جهان‌بینی اسلام، انتظار یک عقیده و عمل ارزشمند در جهت رسیدن به عدالت جهانی است[۶]. انتظار، آدمی را متعهد می‌سازد تا برای تحقق هدف‌های اسلامی و آرمان‌های انسانی، بدون هیچ‌گونه ضعف و یأس، تلاش کند و به سوی مقاصد متعالی اسلام گام بردارد و پیوسته مقاوم و استوار، به وظایف دینی و اسلامی خود عمل نماید. بدین جهت که "انتظار" در روایات، از جهات گوناگونی با ارزش‌ترین اعمال به شمار آمده است[۷]. و با اندکی تأمل و توجه به فلسفۀ انتظار و وظایف منتظران واقعی سِرّ این همه فضیلت روشن خواهد شد. چه اینکه در نبوی شریف آمده است: «"أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ أَحْمَزُهَا"»[۸] و شاید سِرّ این فضیلت بزرگ، سختی و مشقتی باشد که در انتظار واقعی نهفته است و الا صرف ادعای انتظار که مشکل و دشوار نیست[۹].
- از مجموع روایات به دست میآید انتظار دولت حق بدین معناست که انسان باید مشتاق باشد تا در رکاب حضرت، او را یاری نماید و به آنچه خواست خدا و امام زمان(ع) هست گردن نهد، نه اینکه بخواهد به خواست‌های درونی و پست خود برسد. انتظار دولت حق با تمام انتظارها متفاوت است؛ چون منتَظَر در این انتظار، مولایمان امام زمان(ع) می‌‌باشد که او حجت حق و واسطۀ فیض و هدایت کنندۀ جامعه است. بی‌تردید این انتظار از شدیدترین، حساس‌ترین و مهمترین انتظارهاست که فقط مخلصان به آن نائل میشوند و بدون پرهیزکاری و عمل به دستورهای دینی امکان‌پذیر نیست[۱۰].
فضایل انتظار
- بر اساس روایات به برخی از فضایلی اشاره میشود که برای منتظران بقیة الله الأعظم (ع) بیان شده است.
انتظار، در زمرۀ عبادات
- عبادت و بندگی[۱۱]: در روایات بسیاری انتظار فرج را عبادت میداند. بدین لحاظ بسیاری از علمای بزرگوار ما بحث از قصد قربت و یا عدم قصد قربت در انتظار را مطرح کرده‌اند[۱۲]، از این رو، انتظار ظهور حجت الهی در روایت پیامبر(ص)، برترین عبادت خوانده شده است[۱۳]. قرآن و اهل بیت(ع)، به ما می‌آموزند هدف از آفرینش، بندگی خداوند است[۱۴] و رسول گرامی اسلام(ص) یکی از نمودهای این بندگی را انتظار گشایش دانسته است[۱۵]: «"انْتِظَارُ الْفَرَجِ عِبَادَةٌ"»[۱۶] و امام صادق(ع) میفرماید[۱۷]: «بدانید کسی که منتظر ظهور حضرت مهدی(ع) باشد، پاداش کسی را دارد که شب‌ها را برای انجام عبادت بیدار، و روزها روزه‌دار باشد».[۱۸]
انتظار برترین عبادت
- برترین عبادت[۱۹]: برخی عبادت‌ها بر برخی دیگر برتری دارد؛ از این رو انجام آنها افزون بر آنکه مورد تأکید آموزه‌های دینی است، از پاداش افزون تری نیز برخوردار است و نقش آن در سازندگی انسان بیشتر است، اگر عبادت خالص برای خدا باشد، جز خدا هیچ کس درجه آن را نمی‌دانند و قادر به اجر و پاداش آن نیست؛ از این رو، انتظار ظهور حجت الهی در روایت پیامبر(ص)، برترین عبادت خوانده شده است[۲۰]، رسول گرامی اسلام(ص) پس از آنکه انتظار فرج را در زمرۀ عبادت‌های خداوند دانسته است، آن را یکی از برترین عبادت‌ها برشمرده میفرماید[۲۱]: «"أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ انْتِظَارُ الْفَرَجِ"»[۲۲]
انتظار، برترین اعمال
- امیر المؤمنین(ع) فرمود[۲۵]: «منتظر فرج باشید و از رحمت خدا ناامید نشوید، به درستی که بهترین عمل نزد خداوند عزّ و جلّ انتظار فرج است».[۲۶]
- در روایت دیگر، به این توجه شده است که: انتظار فرج، از جانب خدای عزّ و جلّ است. رسول گرامی اسلام(ص) فرمودند[۲۷]: «"أَفْضَلُ أَعْمَالِ أُمَّتِی انْتِظَارُ الْفَرَجِ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ"»[۲۸] در این حدیث، نفس انتظار ارزش نیست؛ بلکه انتظار فرج از سوی خدای عزّ و جل، از بهترین اعمال امت خوانده شده است[۲۹].
- امام جواد(ع) فرمودند[۳۰]: «برترین اعمال شیعیان ما انتظار فرج (مهدی موعود(ع)) است».[۳۱]
- شخصی از امیرالمؤمنین علی(ع) پرسید[۳۲]: «محبوب‌ترین کار نزد خدا چیست؟ آن حضرت در پاسخ فرمود: «انتظار فرج حضرت مهدی(ع) بهترین عبادت است»[۳۳]. نکته مهم که اینجا باید به آن اشاره کنیم این است که مراد از انتظار در این روایات همان انتظار سازنده و حرکت آفرین است که از آن به انتظار مثبت تعبیر میشود[۳۴].
انتظار، برترین جهاد
- برترین جهاد[۳۵]: در آموزه‌های دینی، جهاد و کوشش در راه خدا، یکی از مهمترین رفتارهای فردی و گروهی مسلمانان معرفی شده است. آیات فراوانی از قرآن و روایات بسیاری از معصومان(ع) علم به حقیقت این رفتار ارزشمند اشاره کرده است. دربارۀ اهمیت انتظار فرج به روایتی بر می‌خوریم که بسی شگفتی آور است و انتظار را نه فقط عبادت که "برترین جهاد" دانسته است، از این نوع روایات نیز به خوبی استفاده میشود انتظار، از نوع عمل است[۳۶]:
- رسول گرامی اسلام(ص) فرمودند[۳۷]: «"أَفْضَلُ جِهَادِ أُمَّتِی اِنْتِظَارُ اَلْفَرَجِ"»[۳۸]
- یا همانند مجاهدانی که در محضر رسول خدا(ص) شمشیر زدن و با دشمنان پیکار کردند یکسان شمرده شده است: «"الْمُنْتَظِرُ الثَّانِیَ عَشَرَ مِنْهُمْ کَالشَّاهِرِ سَیْفَهُ بَیْنَ یَدَیْ رَسُولِ اللَّهِ یَذُبُّ عَنْهُ"»[۳۹]. همچنین امام صادق(ع) فرمودند[۴۰]: «هرکس از شما بمیرد، در حالی که منتظر این امر (ظهور مهدی(ع)) باشد، همانند کسی است که با حضرت قائم(ع) در خیمهاش بوده باشد. سپس چند لحظهای درنگ کرده و آنگاه فرمود: نه، بلکه مانند کسی است که در خدمت آن حضرت شمشیر بزند. سپس فرمود: نه به خدا، همچون کسی است که در رکاب رسول خدا(ص) شهید شده باشد».[۴۱]
- منتظران ظهور چنان ارجمند خوانده شده‌اند که مردن در حال انتظار همانند حضور در رکاب مقدس قائم(ع) شمرده است[۴۲]: «"مَنْ مَاتَ مِنْکُمْ عَلَی هَذَا الْأَمْرِ مُنْتَظِراً لَهُ کَانَ کَمَنْ کَانَ فِی فُسْطَاطِ الْقَائِمِ"»[۴۳].
- در تجلیل از مقام منتظران، همین بس که انتظار آنان، هم سنگ شهادت و به خون طپیدن در راه خدا یاد شده است[۴۴]. شیخ صدوق در کتاب کمال الدین از امام صادق(ع) روایت کرده امام صادق(ع) از پدرانش نقل می‌کند فرمودند:[۴۵] «منتظر امر (حکومت) ما بسان آن است که در راه خدا در خون غلتیده باشد».[۴۶]
- امام باقر(ع) فرمود[۴۷]: «ثواب منتظر این امر مانند کسی است که در حال نماز و روزه باشد و کسی که در رکاب امام عصر دشمنی را از پای درآورد، ثواب ۲۰ شهید را خواهد داشت و کسی که در رکاب حضرت شهید شود، اجر ۲۵ شهید را خواهد داشت»[۴۸].
سایر فضایل انتظار فرج از کلام معصومان(ع)
- در روایات بسیاری برای منتظران اجر و مقام والا ذکر نموده‌اند از جمله در دعای عرفه امام سجّاد(ع) به منتظران درود فرستاده است[۴۹]. از روایات انتظار ظهور حضرت مهدی(ع) به دست میآید، انتظار ظهور نه فقط راه رسیدن به جامعۀ موعود است که خود نیز موضوعیت دارد؛ بدان معنا که اگر کسی در انتظار راستین به سر برد، تفاوتی ندارد به مورد انتظار خویش دست یابد، یا نه[۵۰].
- امام باقر(ع) ـ آنگاه که دین مورد خشنودی خداوند را تعریف می‌کند ـ پس از شمردن اموری میفرماید[۵۱]: «"... وَ اَلتَّسْلِیمُ لِأَمْرِنَا وَ اَلْوَرَعُ وَ اَلتَّوَاضُعُ وَ اِنْتِظَارُ قَائِمِنَا..."»[۵۲]
- ابوبصیر می‌گوید: به امام صادق(ع) عرض کردم:[۵۳]: فدایت شوم، فرج شما کی فرامی‌رسد؟ فرمود: «گویی که تو از فرج، جنبه دنیوی آن را می‌خواهی؛ خیر، هرکس که در خط ولایت باشد، همان انتظار فرج، برای او فرج است».[۵۴]
- امام صادق(ع) در روایت دیگری در فضیلت منتظران می‌‌فرمایند[۵۵]: «ای ابابصیر! خوشا به حال شیعیان قائم ما، کسانی که در غیبتش منتظِر ظهور او هستند و در حال ظهورش نیز فرمانبردار اویند. آنان اولیای خدا هستند که نه ترسی بر آنهاست و نه اندوهگین میشوند».[۵۶]
- و در ضمن حدیث مفصلی امام صادق(ع) فرمودند[۵۷]: «هرکس منتظر امر ما باشد و بر ترس و آزاری که از دشمنان ما می‌بیند صبر کند، فردای قیامت با ما خواهد بود».[۵۸]
- امام سجاد(ع) نیز در فضایل منتظران فرج میفرماید[۵۹]: «منتظران ظهور او از مردم هر زمانی برترند، زیرا خدای تعالی عقل و فهم و معرفتی به آنها عطا فرموده است که غیبت نزد آنان، به منزله مشاهده است و آنان را در آن زمان مانند مجاهدان پیش روی پیامبر خدا(ص)- که با شمشیر به جهاد برخاستند- قرار داده است. آنان مخلصان حقیقی و شیعیان راستین ما و دعوت‌کنندگان به دین خدای تعالی در نهان و آشکارند»[۶۰].
- پیامبر اکرم(ص) نیز فرمودند[۶۱]: «خوشا به حال کسی که درک کند قائم اهل بیت مرا در حالی که هنگام غیبت و پیش از قیامش به او اقتدا کند و دوستانش را دوست بدارد و از دشمنانش بیزاری جوید، که او از همراهان و دوستان و گرامی‌ترین امتم در روز قیامت خواهد بود».[۶۲].
- امام رضا(ع) فرمودند: «چقدر خوب است صبر و انتظار فرج! آیا نشنیده‌ای فرموده خدای عزوجل را که: ﴿وَارْتَقِبُواْ إِنِّي مَعَكُمْ رَقِيبٌ﴾[۶۳]، ﴿فَانتَظِرُواْ إِنِّي مَعَكُم مِّنَ الْمُنتَظِرِينَ﴾[۶۴]. بنابراین بر شما باد صبر، به درستی که گشایش پس از ناامیدی میآید، البته آنان که پیش از شما بودند صبور‌تر از شما بودند»[۶۵].[۶۶]
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ ر.ک. تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۵۳۵.
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج۲، ص۲۰۴-۲۰۷، انتظار و منتظران، ص ۱۸۹-۱۹۳.
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج۲، ص۲۰۴-۲۰۷، انتظار و منتظران، ص ۱۸۹-۱۹۳.
- ↑ ر.ک. شفیعی سروستانی، ابراهیم، چشم به راه، ص۵۰.
- ↑ ر.ک. فاکر میبدی، محمد، زمینه‌سازی ظهور حضرت ولی عصر، ص ۱۷۰-۱۷۱.
- ↑ ر.ک. کوثری، ابراهیم، انتظار و وظایف منتظران، ص۷.
- ↑ ر.ک. تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۵۴۳.
- ↑ طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ص ۲۹۷؛ العمیدی، سید ثامر هاشم حبیب، در انتظار ققنوس، ص ۲۷۸.
- ↑ ر.ک. پژوهشگران مسجد مقدس جمکران، انتظار چیست منتظر کیست؟، ص ۱۹-۲۲.
- ↑ ر.ک. فاضل همدانی، سید یحیی، نشانه‌های قائم آل محمد، ص ۶۴.
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج۲، ص۲۰۴-۲۰۷، انتظار و منتظران، ص ۱۸۹-۱۹۳.
- ↑ ر.ک. فاضل همدانی، سید یحیی، نشانه‌های قائم آل محمد، ص ۶۴.
- ↑ ر.ک. کوثری، ابراهیم، انتظار و وظایف منتظران، ص۷.
- ↑ سورۀ ذاریات، آیه ۵۶.
- ↑ «انتظار فرج عبادت است». اربلی،علی بن عیسی، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، ج ۲، ص ۱۰۱؛ طوسی، محمد بن حسن، امالی، ص ۴۰۵.
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج۲، ص۲۰۴-۲۰۷، انتظار و منتظران، ص ۱۸۹-۱۹۳.
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج ۲، ص ۲۲۲.
- ↑ ر.ک. تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۵۴۳.
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج۲، ص۲۰۴-۲۰۷، انتظار و منتظران، ص ۱۸۹-۱۹۳.
- ↑ ر.ک. کوثری، ابراهیم، انتظار و وظایف منتظران، ص۷.
- ↑ «برترین عبادت انتظار فرج است». محمد بن علی بن بابویه، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۲۸۷؛ ترمذی، ابو عیسی محمد، سنن، ج ۵، ص ۵۶۵.
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج۲، ص۲۰۴-۲۰۷، انتظار و منتظران، ص ۱۸۹-۱۹۳؛ شفیعی سروستانی، ابراهیم، چشم به راه، ص۵۰؛ پژوهشگران مسجد مقدس جمکران، انتظار چیست منتظر کیست؟، ص ۱۹-۲۲. ر.ک. تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۵۴۳؛ قنبری، معصوم علی، بررسی مسألۀ انتظار ادله فوائد و نقش آن، ص ۸۷ و ۸۸.
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج۲، ص۲۰۴-۲۰۷، انتظار و منتظران، ص ۱۸۹-۱۹۳.
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج۲، ص۲۰۴-۲۰۷، انتظار و منتظران، ص ۱۸۹-۱۹۳.
- ↑ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۲۳: «"انْتَظَرُوا الْفَرَجَ وَ لَا تَیْأَسُوا مِنْ رَوْحِ اللَّهِ فَإِنَّ أَحَبَّ الْأَعْمَالِ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ انْتِظَارُ الْفَرَجِ"»
- ↑ ر.ک. رجالی تهرانی، علیرضا، یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۲۴۳؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۵۴۳؛ قنبری، معصوم علی، بررسی مسألۀ انتظار ادله فوائد و نقش آن، ص ۸۷ و ۸۸.
- ↑ «برترین کارهای امت من، انتظار فرج از جانب خداوند است». محمد بن علی بن بابویه، عیون اخبار الرضا(ع)، ج ۲، ص ۳۶ و کمال الدین وتمام النعمة، ج ۲، ص ۶۴۴؛مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج۵۲،ص۱۲۸.
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج۲، ص۲۰۴-۲۰۷، انتظار و منتظران، ص ۱۸۹-۱۹۳.
- ↑ ر.ک. کوثری، ابراهیم، انتظار و وظایف منتظران، ص ۷.
- ↑ «"... أَفْضَلُ أَعْمَالِ شِیعَتِنَا انْتِظَارُ الْفَرَجِ..."» محمد بن علی بن بابویه، کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ص ۷۱، ادامه حدیث ۱، باب ۳۶.
- ↑ ر.ک. شفیعی سروستانی، ابراهیم، چشم به راه، ص۵۰.
- ↑ مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، ج ۵۲، ص ۱۲۲؛ «"أَنَّهُ سَأَلَ عَنْهُ رَجُلٌ أَیُّ الْأَعْمَالِ أَحَبُّ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ قَالَ انْتِظَارُ الْفَرَج"»
- ↑ ر.ک. طهماسبی بلداجی، اصغر و مرادی، فاطمه، قرآن و سبک زندگی مهدوی، ص؟؟؟. فاکر میبدی، محمد، زمینه‌سازی ظهور حضرت ولی عصر، ص ۱۷۰-۱۷۱.
- ↑ ر.ک. طهماسبی بلداجی، اصغر و مرادی، فاطمه، قرآن و سبک زندگی مهدوی، ص؟؟؟.
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج۲، ص۲۰۴-۲۰۷، انتظار و منتظران، ص ۱۸۹-۱۹۳.
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج۲، ص۲۰۴-۲۰۷، انتظار و منتظران، ص ۱۸۹-۱۹۳.
- ↑ «برترین جهاد امت من انتظار گشایش است». حرانی، ابن شعبه، تحف العقول، ص ۳۷؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۷۴، ص ۱۴۳.
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج۲، ص۲۰۴-۲۰۷، انتظار و منتظران، ص ۱۸۹-۱۹۳؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۵۴۳.
- ↑ ر.ک. الغیبة، نعمانی، محمد بن ابراهیم، ص۹۲.
- ↑ ثبات الهداة، حرّ عاملی، محمد بن حسن، ج ۷، ص ۴۰؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۲۶: «"هُوَ بِمَنْزِلَةِ مَنْ کَانَ مَعَ اَلْقَائِمِ فِی فُسْطَاطِهِ ثُمَّ سَکَتَ هُنَیْئَةً ثُمَّ قَالَ هُوَ کَمَنْ کَانَ مَعَ رَسُولِ اَللَّهِ"»، برقی، احمد بن محمد بن خالد، محاسن، ج ۱، ص ۱۷۳. محمد بن علی بن بابویه، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۶۴۵؛ کمال الدین و تمام النعمه، ص ۳۳۵-۶۴۷؛ الصراط المستقیم، ج۲، ص۲۲۸.
- ↑ ر.ک. رجالی تهرانی، علیرضا، یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۲۴۳؛ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج۲، ص۲۰۴-۲۰۷، انتظار و منتظران، ص ۱۸۹-۱۹۳؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۵۴۳؛ شفیعی سروستانی، ابراهیم، چشم به راه، ص۵۰؛ پژوهشگران مسجد مقدس جمکران، انتظار چیست منتظر کیست؟، ص ۱۹-۲۲؛ صمدی، قنبر علی، آخرین منجی، ص۱۲۲ – ۱۲۳؛ موسوی اصفهانی، سید محمد تقی، تکالیف بندگان نسبت به امام زمان، ص ۷۴-۷۵.
- ↑ برقی، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، ج۱، ص۱۷۳؛ محمد بن علی بن بابویه، کمال الدین و تمام النعمه، ص۶۴۴؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج۷۴، ص۱۲۶.
- ↑ ر.ک. صمدی، قنبر علی، آخرین منجی، ص۱۲۲ ـ ۱۲۳؛ آهنگران، محمد رسول، بررسی مبانی ضرورت زمینه‌سازی برای ظهور موعود، ص ۱۶۸.
- ↑ ر.ک. صمدی، قنبر علی، آخرین منجی، ص۱۲۲ – ۱۲۳.
- ↑ محمد بن علی بن بابویه، کمال الدین و تمام النعمه،ج۲، ص ۶۴۵.
- ↑ ر.ک. شفیعی سروستانی، ابراهیم، چشم به راه، ص۵۰؛ صمدی، قنبر علی، آخرین منجی، ص۱۲۲ ـ ۱۲۳؛ پژوهشگران مسجد مقدس جمکران، آیین انتظار، ص ۱۹۸-۱۹۹؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۵۴۳.
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، اصول الکافی، باب الکتمان، از ابواب "الایمان و الکفر"، ح ۴. «"وَ اعْلَمُوا أَنَّ الْمُنْتَظِرَ لِهَذَا الْأَمْرِ لَهُ مِثْلُ أَجْرِ الصَّائِمِ الْقَائِمِ وَ مَنْ أَدْرَکَ قَائِمَنَا فَخَرَجَ مَعَهُ فَقَتَلَ عَدُوَّنَا کَانَ لَهُ مِثْلُ أَجْرِ عِشْرِینَ شَهِیداً وَ مَنْ قُتِلَ مَعَ قَائِمِنَا کَانَ لَهُ مِثْلُ أَجْرِ خَمْسَةٍ وَ عِشْرِینَ شَهِیداً"»
- ↑ ر.ک. آهنگران، محمد رسول، بررسی مبانی ضرورت زمینه‌سازی برای ظهور موعود، ص ۱۶۸.
- ↑ ر.ک. فاضل همدانی، سید یحیی، نشانه‌های قائم آل محمد، ص ۶۴.
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج۲، ص۲۰۴-۲۰۷، انتظار و منتظران، ص ۱۸۹-۱۹۳.
- ↑ «... و تسلیم به امر ما، و پرهیزکاری و فروتنی، و انتظار قائم ما...». کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۲، ص ۲۳، ح ۱۳.
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج۲، ص۲۰۴-۲۰۷، انتظار و منتظران، ص ۱۸۹-۱۹۳.
- ↑ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۴۷، ص ۶۰، ج ۵۱، ص ۱۵۶. «"الْمُنْتَظِرُ لِلثَّانِی عَشَرَ مِنْهُمْ کَالشَّاهِرِ سَیْفَهُ بَیْنَ یَدَیْ رَسُولِ اللَّهِ(ص) یَذُبُّ عَنْه"»
- ↑ ر.ک. تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۵۳۵.
- ↑ «"... الْمُنْتَظِرُ لِلثَّانِی عَشَرَ مِنْهُمْ کَالشَّاهِرِ سَیْفَهُ بَیْنَ یَدَیْ رَسُولِ اللَّهِ(ص) یَذُبُّ عَنْه..."» محمد بن علی بن بابویه، کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ص ۶، ح ۵، باب ۳۳؛ ص ۳۵۷، ح ۵۴.
- ↑ ر.ک. شفیعی سروستانی، ابراهیم، چشم به راه، ص۵۰. آهنگران، محمد رسول، بررسی مبانی ضرورت زمینه‌سازی برای ظهور موعود، ص ۱۶۸. پژوهشگران مسجد مقدس جمکران، انتظار چیست منتظر کیست؟، ص ۱۹-۲۲.
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۱، ص ۳۷۲.
- ↑ ر.ک. تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۵۴۳.
- ↑ «"وَ الْمُنْتَظِرِینَ لِظُهُورِهِ أَفْضَلُ أَهْلِ کُلِّ زَمَانٍ لِأَنَّ اللَّهَ تَعَالَی ذِکْرُهُ أَعْطَاهُمْ مِنَ الْعُقُولِ وَ الْأَفْهَامِ وَ الْمَعْرِفَةِ مَا صَارَتْ بِهِ الْغَیْبَةُ عِنْدَهُمْ بِمَنْزِلَةِ الْمُشَاهَدَةِ وَ جَعَلَهُمْ فِی ذَلِکَ الزَّمَانِ بِمَنْزِلَةِ الْمُجَاهِدِینَ بَیْنَ یَدَیْ رَسُولِ اللَّهِ بِالسَّیْفِ أُولَئِکَ الْمُخْلَصُونَ حَقّاً وَ شِیعَتُنَا صِدْقاً وَ الدُّعَاةُ إِلَی دِینِ اللَّهِ سِرّاً وَ جَهْراً"»؛ مجلسی،محمد باقر، بحار الأنوار، ج ۵۲، ص ۱۲۳؛ کامل سلیمان، یوم الخلاص، ص ۲۰۳؛ طبرسی، ابوعلی فضل بن حسن، الاحتجاج، ج ۲، ص ۳۱۷؛ صافی گلپایگانی، لطف الله، منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر(ع)، ص ۳۰۵.
- ↑ ر.ک. شفیعی سروستانی، ابراهیم، چشم به راه، ص۵۰. فاکر میبدی، محمد، زمینه‌سازی ظهور حضرت ولی عصر، ص ۱۷۰-۱۷۱. پژوهشگران مسجد مقدس جمکران، انتظار چیست منتظر کیست؟، ص ۱۹-۲۲.
- ↑ محمد بن علی بن بابویه، کمال الدین و تمام النعمه، ج۱، ص۲۸۶: «"طُوبَی لِمَنْ أَدْرَکَ قَائِمَ أَهْلِ بَیْتِی وَ هُوَ یَأْتَمُّ بِهِ فِی غَیْبَتِهِ قَبْلَ قِیَامِهِ وَ یَتَوَلَّی أَوْلِیَاءَهُ وَ یُعَادِی أَعْدَاءَهُ ذَلِکَ مِنْ رُفَقَائِی وَ ذَوِی مَوَدَّتِی وَ أَکْرَمُ أُمَّتِی عَلَیَّ یَوْمَ الْقِیَامَة"»
- ↑ ر.ک. پژوهشگران مسجد مقدس جمکران، آیین انتظار، ص ۱۹۸-۱۹۹.
- ↑ «و شما چشم به راه باشید من نیز با شما چشم به راه خواهم بود» سوره هود، آیه ۹۳.
- ↑ «پس چشم به راه (عذاب خداوند) بدارید که من نیز باشم» سوره اعراف، آیه ۷۱.
- ↑ «""مَا أَحْسَنَ الصَّبْرَ وَ انْتِظَارَ الْفَرَجِ أَ مَا سَمِعْتَ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ ارْتَقِبُوا إِنِّی مَعَکُمْ رَقِیبٌ فَانْتَظِرُوا إِنِّی مَعَکُمْ مِنَ الْمُنْتَظِرِینَ فَعَلَیْکُمْ بِالصَّبْرِ فَإِنَّهُ إِنَّمَا یَجِیءُ الْفَرَجُ عَلَی الْیَأْسِ فَقَدْ کَانَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ أَصْبَرَ مِنْکُمْ"»؛ کمال الدین، ج ۲، ص ۶۴۵ باب ۵۵ ح ۵.
- ↑ ر.ک. موسوی اصفهانی، سید محمد تقی، تکالیف بندگان نسبت به امام زمان، ص ۷۴-۷۵.