انتظار راستین: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۱۲ مهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۱:۰۹

متن این جستار آزمایشی است؛ امید می رود در آینده نه چندان دور آماده شود. برای اطلاع از جزئیات بیشتر به بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت مراجعه کنید.

اهمیت انتظار راستین

انتظار راستین آمیخته با آمادگی‌هایی است و بدون شک کسانی که آمادگی کامل دارند مشمول مقام رفیع افضل العبادۀ^[۱] و أحبُّ الاعمال می‌شوند؛ نه هر کسی که مدّعی انتظار باشد، در حالی که هیچ آمادگی ندارد و این اشتباه است که دست روی دست گذاشته و خیال کند همۀ کارها با اعجاز و دعا انجام می‌‌شود و کارها را امام درست می‌‌کند؛ در صورتی که از اسباب ظاهری و آدم‌های لایق و شایسته کمک گرفته می‌‌شود. براین اساس، آنکه بخواهد به واقع منتظر وجود مبارک آن حضرت باشد لازم است خویشتن را مهیا سازد اگرچه با آماده کردن یک تیر باشد^[۲].^[۳]
در انتظار راستین‌، سخن از مبارزه و جهاد است نه سکون و صرفاً دست به دعا بلند کردن^[۴] و لذا در روایات از انتظار سازنده و راستین با عنوان با فضیلت ترین عبادت یاد شده است‌؛ زیرا انقلاب مهدی (ع)، آخرین حلقۀ مبارزه حق علیه باطل است و این مبارزه به پیروزی اهل حق خاتمه پیدا می‌کند‌^[۵].
منتظر حقیقی اهل عمل به وظیفه، حرکت و پویایی است و در فرهنگ مهدویت، انتظار فرج با مسئولیت‌گریزی که از آثار مهم یأس و ناامیدی است، سازگار نیست و اساساً انتظارِ بدون عمل، هیچ‌گونه مطلوبیتی از نظر معارف دینی ندارد. تعبیر امام سجاد (ع) از "انتظار فرج" که آن را برترین عمل‌ها دانسته است: «إِنْتِظَارُ الْفَرَجِ مِنْ أَفْضَلِ الْعَمَلِ»^[۶]، گویای همین مطلب است. انتظاری که در فرهنگ اسلامی عبادت به شمار می‌رود و منتظران را از پاکان و صالحان و معتقدان پابرجا و استوار بر می‌شمارد، انتظاری است آمیخته با امید به آینده مطلوب و جهاد در راه حاکمیت حقّ^[۷].
یکی از مفاهیم واقعی راستین انتظار عبارت است از حرکت و تلاش سازش ناپذیر در جهت مبارزه با ظلم و ظالم که انسان نسبت به وضعیت ظلم و ستم موجود ناراضی و معترض باشد و به منظور زمینه سازی حکومت جهانی اسلام و ظهور حضرت مهدی (ع) گام بردارد تا صلاح و تقوای الهی صلح و عدالت و آزادی و صداقت بر سراسر گیتی ‌گسترده شود^[۸].
در مفهوم راستین انتظار سه نکتۀ مهم وجود دارد:

مشخصۀ اساسی انتظار راستین، خوش‌بینی به آینده‌ای روشن و سعادت‌بخش است و فرج و گشایش همچون نقطۀ روشنی است که انسان با انتظار به آن سو حرکت می‌‌کند، پس انتظار فرج، روشنی بخش دل‌ها با نور امید است؛ امید به رفع ظلم و تلاش در جهت ریشه کن نمودن آن، نه سکون و سکوت در برابر ستمگری‌های موجود در جامعه^[۹].
در مفهوم انتظار فرج سازنده، توجه به سوی مرکز فرماندهی و ولایت الهی؛ یعنی امام مهدی (ع) است.
مفهوم عمیق‌تر انتظار فرج این است که ما چون دوستدار امامیم باید آن طور که مورد پسند امام است زندگی کنیم و با یافتن الگویی مناسب می‌‌توانیم نفس خود را به نمونۀ کوچکی از آن الگوی برتر، دگرگون ساخته و این الگوی مناسب که ارزش‌های والا در او تجسم یافته، امام مهدی (ع) است^[۱۰].

انواع آمادگی برای انتظار راستین

انتظار راستین آمادگی‌های ذیل را می‌‌خواهد:

خودسازی: منتظر باید اعمال و رفتارش را درست کند؛ حسادت، کینه، نفاق و کارهای خلاف را از خود دور کرده و خود را به فضایل اخلاقی آراسته کند. چراکه فرد ناپاک و آلوده نمی‌‌تواند منتظر تحوّل و انقلابی باشد که شعله اوّلش دامان او را می‌‌گیرد و افراد ظالم و فاسد در نظام مهدوی هیچ گونه نقشی ندارند، بلکه مطرود و منفور خواهند بود^[۱۱].
اصلاح دیگران: برنامۀ عظیم انقلاب جهانی که انتظارش را می‌‌کشند یک برنامه فردی نیست؛ بلکه باید کار به صورت دست جمعی و همگانی باشد. در یک میدان وسیع مبارزۀ دست‌جمعی هیچ فردی نمی‌تواند از حال دیگران غافل بماند؛ بلکه موظّف است هر نقطه ضعفی را در هرکجا ببیند اصلاح کند؛ زیرا بدون شرکت فعّالانه و هماهنگِ تمام مبارزین، پیاده کردن چنان برنامه ای امکان پذیر نیست. بنابراین منتظران واقعی علاوه بر اینکه به اصلاح خویش می‌‌کوشند، وظیفۀ خود می‌‌دانند دیگران را نیز اصلاح کنند و به قدر توانایی خود امر به معروف و نهی از منکر کنند، همچنان که پیامبر بزرگوار اسلام(ص) فرمود: «همه شما رهبر یکدیگر و در راه اصلاح هم مسئول هستید»^[۱۲].^[۱۳]
ایمان و عمل صالح: تحقّق انقلاب جهانی بدون ایمان مستحکم، که هر گونه ضعف و زبونی و ناتوانی را دور سازد و بدون اعمال صالحی که‌ راه را برای اصلاح جهان بگشاید، امکان‌پذیر نیست و آنها که در انتظار چنین برنامه‌ای هستند، باید سطح آگاهی و ایمان خود را بالا ببرند^[۱۴].
عرصه فرهنگ: انسان منتظر در این عرصه می‌‌باید خویش را در محدودۀ اوامر الهی بگذارد و از قلمرو دستورهای قرآن و عترت تجاوز نکند تا فیض الهی از باطنش ریشه بگیرد و در ظاهرش تجلی کند. امام باقر(ع) فرمودند: «رَحِمَ اللَّهُ عَبْداً حَبَسَ نَفْسَهُ عَلَیْنَا رَحِمَ اَللَّهُ عَبْداً أَحْیَا أَمْرَنَا»^[۱۵]. این سخن نورانی نمود روشنی از جلوۀ انتظار حقیقی در عرصۀ فرهنگ را به نمایش می‌‌گذارد چراکه انسان منتظر در این عرصه می‌‌باید خویش را در محدودۀ اوامر الهی بگذارد و از قلمرو دستورهای قرآن و عترت تجاوز نکند. تلاش منتظران راستین حضرت بقیه الله (ع) در این عرصه می‌‌باید بر آن معطوف شود که معارف و مآثر قرآن و عترت (ع) را احیا و منتشر سازند. حقیقت انتظار در این عرصه آن است که منتظر معتقد و عارف به حضرت ولی الله اعظم (ع) براساس معرفتش امر آنان را احیا می‌‌کند و خویشتن را در محدودۀ اوامر ایشان منحصر می‌‌سازد تا فیض الهی از باطنش ریشه بگیرد و در ظاهرش تجلی کند^[۱۶].

پرسش مستقیم

انتظار راستین به چه معناست؟ (پرسش)

منابع

پانویس

با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:

↑ «أفْضَلُ العِبادَهِ انْتِظارُ الفَرَجِ»؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۲۵.
↑ «لَیُعِدَّنَّ أَحَدُکُمْ لِخُرُوجِ الْقَائِمِ وَ لَوْ سَهْماً»؛ الغیبه، نعمانی، ص۳۲۰؛ بحارالانوار، ج۵۲، ص۳۶۶.
↑ ر.ک: مکارم شیرازی، ناصر، صد و ده سرمشق از سخنان حضرت علی، ج۱، ص۹۵ و گفتار معصومین(ع)، ج۱، ص۲۰۴؛ جوادی آملی، عبدالله، امام مهدی موجود موعود، ص۱۶۵-۱۶۷؛ کوثری، ابراهیم، انتظار و وظایف منتظران، ص ۸؛ سلیمیان، خدامراد، مؤلفه‌های انتظار توانمند از نگاه روایات معصومین، ص؟؟؟
↑ ر.ک: شاکری زواردهی، روح‌الله و علی خانی، بازپژوهی ارتباط انتظار فرج با اصل قرآنی حرمت یأس از روح‌الله، ص۲۶۶-۲۶۷.
↑ ر.ک: کوثری، ابراهیم، انتظار و وظایف منتظران، ص ۸.
↑ بحرانی، سیدهاشم، حلیة الأبرار، ج۴، ص۱۴
↑ ر.ک: شاکری زواردهی، روح‌الله و علی خانی، بازپژوهی ارتباط انتظار فرج با اصل قرآنی حرمت یأس از روح‌الله، ص۲۶۶-۲۶۷.
↑ ر.ک: طاووسی، سکینه، انتظار از دیدگاه اهل بیت، ص۳۹ ـ ۴۱؛ محمدی منفرد، بهروز، چلچراغ حکمت ج۱۰، ص۳۸- ۳۹.
↑ ر.ک: طاووسی، سکینه، انتظار از دیدگاه اهل بیت، ص۳۹ ـ ۴۱؛ محمدی منفرد، بهروز، چلچراغ حکمت ج۱۰، ص۳۸- ۳۹.
↑ ر.ک: طاووسی، سکینه، انتظار از دیدگاه اهل بیت، ص۳۹ ـ ۴۱.
↑ ر.ک: مکارم شیرازی، ناصر، پیدایش مذاهب، ص۱۱۸ و تفسیر نمونه، ج ۷، ص۳۸۴.
↑ «کُلُّکُمْ رَاعٍ وَ کُلُّکُمْ مَسْئُولٌ عَنْ رَعِیَّتِهِ»؛ مسلم بن حجاج قشیری، صحیح مسلم، ج ۳، ص ۲۰؛ محمد بن اسماعیل بخاری، صحیح بخاری، ج ۲، ص ۱۸؛ بحارالانوار، ج ۷۲، ص ۳۸.
↑ ر.ک: مکارم شیرازی، ناصر، حکومت جهانی مهدی، ص۱۰۲؛ سلیمیان، خدامراد، مؤلفه‌های انتظار توانمند از نگاه روایات معصومین، ص؟؟؟
↑ ر.ک: مکارم شیرازی، ناصر، حکومت جهانی مهدی، ص۱۰۰-۱۰۲، ۱۰۵، ۱۰۶.
↑ المحاسن، ج۱، ص۲۷۸؛ کمال الدین، ج۲، ص۶۴۴؛ بحارالانوار، ج۵۲، ص۱۲۶.
↑ ر.ک: جوادی آملی، عبدالله، امام مهدی موجود موعود، ص۱۶۵-۱۶۷؛ سلیمیان، خدامراد، مؤلفه‌های انتظار توانمند از نگاه روایات معصومین، ص؟؟؟

[[رده:انتظار راستین]]

[1] «أفْضَلُ العِبادَهِ انْتِظارُ الفَرَجِ»؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۲۵.

[2] «لَیُعِدَّنَّ أَحَدُکُمْ لِخُرُوجِ الْقَائِمِ وَ لَوْ سَهْماً»؛ الغیبه، نعمانی، ص۳۲۰؛ بحارالانوار، ج۵۲، ص۳۶۶.

[3] ر.ک: مکارم شیرازی، ناصر، صد و ده سرمشق از سخنان حضرت علی، ج۱، ص۹۵ و گفتار معصومین(ع)، ج۱، ص۲۰۴؛ جوادی آملی، عبدالله، امام مهدی موجود موعود، ص۱۶۵-۱۶۷؛ کوثری، ابراهیم، انتظار و وظایف منتظران، ص ۸؛ سلیمیان، خدامراد، مؤلفه‌های انتظار توانمند از نگاه روایات معصومین، ص؟؟؟

[4] ر.ک: شاکری زواردهی، روح‌الله و علی خانی، بازپژوهی ارتباط انتظار فرج با اصل قرآنی حرمت یأس از روح‌الله، ص۲۶۶-۲۶۷.

[5] ر.ک: کوثری، ابراهیم، انتظار و وظایف منتظران، ص ۸.

[6] بحرانی، سیدهاشم، حلیة الأبرار، ج۴، ص۱۴

[7] ر.ک: شاکری زواردهی، روح‌الله و علی خانی، بازپژوهی ارتباط انتظار فرج با اصل قرآنی حرمت یأس از روح‌الله، ص۲۶۶-۲۶۷.

[8] ر.ک: طاووسی، سکینه، انتظار از دیدگاه اهل بیت، ص۳۹ ـ ۴۱؛ محمدی منفرد، بهروز، چلچراغ حکمت ج۱۰، ص۳۸- ۳۹.

[9] ر.ک: طاووسی، سکینه، انتظار از دیدگاه اهل بیت، ص۳۹ ـ ۴۱؛ محمدی منفرد، بهروز، چلچراغ حکمت ج۱۰، ص۳۸- ۳۹.

[10] ر.ک: طاووسی، سکینه، انتظار از دیدگاه اهل بیت، ص۳۹ ـ ۴۱.

[11] ر.ک: مکارم شیرازی، ناصر، پیدایش مذاهب، ص۱۱۸ و تفسیر نمونه، ج ۷، ص۳۸۴.

[12] «کُلُّکُمْ رَاعٍ وَ کُلُّکُمْ مَسْئُولٌ عَنْ رَعِیَّتِهِ»؛ مسلم بن حجاج قشیری، صحیح مسلم، ج ۳، ص ۲۰؛ محمد بن اسماعیل بخاری، صحیح بخاری، ج ۲، ص ۱۸؛ بحارالانوار، ج ۷۲، ص ۳۸.

[13] ر.ک: مکارم شیرازی، ناصر، حکومت جهانی مهدی، ص۱۰۲؛ سلیمیان، خدامراد، مؤلفه‌های انتظار توانمند از نگاه روایات معصومین، ص؟؟؟

[14] ر.ک: مکارم شیرازی، ناصر، حکومت جهانی مهدی، ص۱۰۰-۱۰۲، ۱۰۵، ۱۰۶.

[15] المحاسن، ج۱، ص۲۷۸؛ کمال الدین، ج۲، ص۶۴۴؛ بحارالانوار، ج۵۲، ص۱۲۶.

[16] ر.ک: جوادی آملی، عبدالله، امام مهدی موجود موعود، ص۱۶۵-۱۶۷؛ سلیمیان، خدامراد، مؤلفه‌های انتظار توانمند از نگاه روایات معصومین، ص؟؟؟

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

@@ خط ۲: / خط ۲: @@
 {{مهدویت}}
-==اهمیت [[انتظار راستین]]==
+==اهمیت انتظار راستین==
-*[[انتظار راستین]] آمیخته با آمادگی‌هایی است و بدون [[شک]] کسانی که [[آمادگی]] کامل دارند مشمول [[مقام]] رفیع [[افضل]] العبادۀ<ref>{{متن حدیث|أفْضَلُ العِبادَهِ انْتِظارُ الفَرَجِ}}؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۲۵.</ref> و أحبُّ الاعمال می‌شوند؛ نه هر کسی که مدّعی [[انتظار]] باشد، در حالی که هیچ [[آمادگی]] ندارد و این اشتباه است که دست روی دست گذاشته و [[خیال]] کند همۀ [[کارها]] با [[اعجاز]] و [[دعا]] انجام می‌‌شود و [[کارها]] را [[امام]] درست می‌‌کند؛ در صورتی که از اسباب ظاهری و آدم‌های لایق و [[شایسته]] [[کمک]] گرفته می‌‌شود. براین اساس، آنکه بخواهد به واقع [[منتظر]] وجود [[مبارک]] آن [[حضرت]] باشد لازم است خویشتن را مهیا سازد اگرچه با آماده کردن یک تیر باشد<ref>{{متن حدیث|لَیُعِدَّنَّ أَحَدُکُمْ لِخُرُوجِ الْقَائِمِ وَ لَوْ سَهْماً}}؛ الغیبه، نعمانی، ص۳۲۰؛ بحارالانوار، ج۵۲، ص۳۶۶.</ref>.<ref>ر.ک: [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر]]، صد و ده سرمشق از سخنان حضرت علی، ج۱، ص۹۵ و گفتار معصومین{{ع}}، ج۱، ص۲۰۴؛ [[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[امام مهدی موجود موعود (کتاب)|امام مهدی موجود موعود]]، ص۱۶۵-۱۶۷؛ [[ابراهیم کوثری|کوثری، ابراهیم]]، [[انتظار و وظایف منتظران (مقاله)|انتظار و وظایف منتظران]]، ص ۸؛ [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[مؤلفه‌های انتظار توانمند از نگاه روایات معصومین (مقاله)|مؤلفه‌های انتظار توانمند از نگاه روایات معصومین]]، ص؟؟؟</ref>
+*انتظار راستین آمیخته با آمادگی‌هایی است و بدون [[شک]] کسانی که [[آمادگی]] کامل دارند مشمول [[مقام]] رفیع [[افضل]] العبادۀ<ref>{{متن حدیث|أفْضَلُ العِبادَهِ انْتِظارُ الفَرَجِ}}؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۲۵.</ref> و أحبُّ الاعمال می‌شوند؛ نه هر کسی که مدّعی [[انتظار]] باشد، در حالی که هیچ [[آمادگی]] ندارد و این اشتباه است که دست روی دست گذاشته و [[خیال]] کند همۀ [[کارها]] با [[اعجاز]] و [[دعا]] انجام می‌‌شود و [[کارها]] را [[امام]] درست می‌‌کند؛ در صورتی که از اسباب ظاهری و آدم‌های لایق و [[شایسته]] [[کمک]] گرفته می‌‌شود. براین اساس، آنکه بخواهد به واقع [[منتظر]] وجود [[مبارک]] آن [[حضرت]] باشد لازم است خویشتن را مهیا سازد اگرچه با آماده کردن یک تیر باشد<ref>{{متن حدیث|لَیُعِدَّنَّ أَحَدُکُمْ لِخُرُوجِ الْقَائِمِ وَ لَوْ سَهْماً}}؛ الغیبه، نعمانی، ص۳۲۰؛ بحارالانوار، ج۵۲، ص۳۶۶.</ref>.<ref>ر.ک: [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر]]، صد و ده سرمشق از سخنان حضرت علی، ج۱، ص۹۵ و گفتار معصومین{{ع}}، ج۱، ص۲۰۴؛ [[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[امام مهدی موجود موعود (کتاب)|امام مهدی موجود موعود]]، ص۱۶۵-۱۶۷؛ [[ابراهیم کوثری|کوثری، ابراهیم]]، [[انتظار و وظایف منتظران (مقاله)|انتظار و وظایف منتظران]]، ص ۸؛ [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[مؤلفه‌های انتظار توانمند از نگاه روایات معصومین (مقاله)|مؤلفه‌های انتظار توانمند از نگاه روایات معصومین]]، ص؟؟؟</ref>
 *در [[انتظار راستین‌]]، سخن از [[مبارزه]] و [[جهاد]] است نه سکون و صرفاً دست به [[دعا]] بلند کردن<ref>ر.ک: [[روح‌الله شاکری زواردهی|شاکری زواردهی، روح‌الله]] و [[علی خانی]]، [[بازپژوهی ارتباط انتظار فرج با اصل قرآنی حرمت یأس از روح‌الله (مقاله)|بازپژوهی ارتباط انتظار فرج با اصل قرآنی حرمت یأس از روح‌الله]]، ص۲۶۶-۲۶۷.</ref> و لذا در [[روایات]] از [[انتظار سازنده]] و [[راستین]] با عنوان با [[فضیلت]] ترین [[عبادت]] یاد شده است‌؛ زیرا [[انقلاب]] [[مهدی]] {{ع}}، آخرین حلقۀ [[مبارزه]] [[حق]] علیه [[باطل]] است و این [[مبارزه]] به [[پیروزی]] [[اهل حق]] خاتمه پیدا می‌کند‌<ref>ر.ک: [[ابراهیم کوثری|کوثری، ابراهیم]]، [[انتظار و وظایف منتظران (مقاله)|انتظار و وظایف منتظران]]، ص ۸.</ref>.
 *[[منتظر حقیقی]] [[ اهل عمل]] به [[وظیفه]]، حرکت و [[پویایی]] است و در [[فرهنگ مهدویت]]، [[انتظار فرج]] با [[مسئولیت‌گریزی]] که از آثار مهم [[یأس]] و [[ناامیدی]] است، سازگار نیست و اساساً انتظارِ بدون عمل، هیچ‌گونه مطلوبیتی از نظر [[معارف دینی]] ندارد. تعبیر [[امام سجاد]] {{ع}} از "[[انتظار فرج]]" که آن را [[برترین]] عمل‌ها دانسته است: «إِنْتِظَارُ الْفَرَجِ مِنْ أَفْضَلِ الْعَمَلِ»<ref>بحرانی، سیدهاشم، حلیة الأبرار، ج۴، ص۱۴</ref>، گویای همین مطلب است. انتظاری که در [[فرهنگ اسلامی]] [[عبادت]] به شمار می‌رود و [[منتظران]] را از [[پاکان]] و [[صالحان]] و معتقدان پابرجا و [[استوار]] بر می‌شمارد، انتظاری است آمیخته با [[امید به آینده]] مطلوب و [[جهاد]] در راه [[حاکمیت]] [[حقّ]]<ref>ر.ک: [[روح‌الله شاکری زواردهی|شاکری زواردهی، روح‌الله]] و [[علی خانی]]، [[بازپژوهی ارتباط انتظار فرج با اصل قرآنی حرمت یأس از روح‌الله (مقاله)|بازپژوهی ارتباط انتظار فرج با اصل قرآنی حرمت یأس از روح‌الله]]، ص۲۶۶-۲۶۷.</ref>.

v t e انتظار ظهور امام مهدی(ع)
کلیات	فلسفه انتظار • اهداف انتظار (شامل: اهداف الهی انتظار • اهداف منتظر) • فضیلت انتظار • ضرورت انتظار (شامل: ضرورت عقلی انتظار • ضرورت نقلی انتظار) • لوازم انتظار • تربیت منتظران راستین • لوازم تعریف انتظار • نقطه مقابل انتظار • رابطه انتظار با گرفتاری‌ها • رابطه انتظار با سرنوشت بشریت • رابطه انتظار با فراگیر شدن ظلم و فساد • رابطه انتظار با بهداشت روان • رابطه انتظار با آینده جهان • رابطه انتظار با دین • رابطه انتظار با ایمان • رابطه انتظار با محبت • انتظار مسیحا • دلایل انتظار • حقیقت انتظار • وجوب انتظار امام مهدی • عوامل ایجاد کننده انتظار • ثواب انتظار • شرایط انتظار • ویژگی‌های انتظار • آثار انتظار (شامل: آثار فردی انتظار • آثار اجتماعی انتظار • آثار تربیتی انتظار) • انتظار در امت‌های پیشین • علت نگاه عامیانه به ظهور منجی • نگاه عامیانه به ظهور منجی • نمادهای انتظار • اشتیاق به فرج • روحیه انتظار • مؤلفه‏‌های انتظار • ترویج انتظار در جامعه • • رابطه میان انتظار امام و امت • آسیب‌های انتظار • جایگاه انتظار در مکاتب فکری • نقش انتظار در حرکت توحیدی • تأثیر انتظار در آرزوهای منتظر • قصد قربت در انتظار • مراتب انتظار • امر به معروف و نهی از منکر • بالاترین درجه انتظار • نقش انتظار در تربیت عالمان دین • دلایل منتظر بودن امام مهدی • تعجیل در امر فرج • منتظر بودن امام مهدی • انتظار منجی • انتظار از دیدگاه برون‌دینی • تأخیر در فرج • خاستگاه انتظار • عوامل تعجیل فرج • موانع تعجیل فرج
اقسام	انتظار راستین (انتظار درست • انتظار مسئولانه • انتظار سازنده • انتظار پویا • انتظار مثبت) • انتظار انحرافی (انتظار نادرست • انتظار غیر مسئولانه • انتظار ویرانگر • انتظار منفی) • انتظار قلبی • انتظار فردی • انتظار اجتماعی • انتظار عملی
ارکان	اعتراض به وضع موجود • آگاهی از وضع مطلوب • اعتقاد به تحقق وضع مطلوب • امید و اشتیاق به وضع مطلوب • اقدام برای تحقق وضع مطلوب
ابعاد	بعد فکری و اعتقادی انتظار • بعد روحی و روانی انتظار • بعد اخلاقی و رفتاری انتظار • بعد سیاسی انتظار • بعد اقتصادی انتظار • بعد نظامی و انتظامی انتظار • بعد تبلیغاتی و‌ بین‌المللی انتظار
ویژگی‌ها	عمومیت • اختیاری یا اجباری بودن • زیبایی • دشواری
برداشت‌ها	برداشت درست از انتظار • برداشت‌های انحرافی از انتظار (شامل: مذهب اعتراض • مذهب احتراز • مذهب شیوع فساد • مذهب اکتفا به وظایف فردی)
انتظار در ادیان	انتظار در اسلام (شامل: انتظار از دیدگاه شیعه • انتظار از دیدگاه اهل سنت) • انتظار از دیدگاه زرتشت • انتظار از دیدگاه آیین هندو • انتظار از دیدگاه یهود • انتظار از دیدگاه مسیحیت
منتظران امام مهدی	منتظِر • ویژگی منتظر • منزلت منتظران • ویژگی جامعه منتظر • پاداش منتظران • عنایت امام مهدی به منتظران
وظایف منتظران	تکالیف منتظران امام مهدی (شامل: تکالیف سیاسی منتظران • تکالیف دانشمندان در عصر غیبت • وظایف عام منتظران • تکالیف اجتماعی منتظران • وظایف منتظران در احادیث) • ایجاد آمادگی برا پیوستن به امام مهدی • آمادگی و زمینه‌سازی برای ظهور • یاری‌رسانی به مؤمنین • زندگی با یاد امام مهدی • آرزوی یاری کردن امام مهدی • دوستی با دوستان و دشمنی با دشمنان امام مهدی • علت زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی • نقش انتظار در آمادگی نظامی منتظران • نقش انتظار در آمادگی • رضایت امام مهدی