منشأ و قلمرو علم امام (پایان‌نامه)

منشأ و قلمرو علم امام و پاسخ به شبهات آن
زبان	فارسی
پژوهشگر	عسکری امام‌خان (هندوستان)
استاد راهنما	رضا برنجکار (ایران)
موضوع	علم امام، اعلمیت امام، منابع علم امام و علم غیب امام
مذهب	شیعه
سال دفاع	۱۳۸۴
وابسته به	جامعه المصطفی العالمیه
تعداد صفحات	۱۷۸
وبگاه معرف	جامعه المصطفی العالمیه
شماره رکورد	۴۸۲۰۷۴ مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی

منشأ و قلمرو علم امام و پاسخ به شبهات آن پایان‌نامه‌ای است که به موضوع امامت می‌پردازد و به بحث علم امام - به ویژه قلمرو علم امام - نگاه تخصصی‌تری دارد. این پایان‌نامه توسط آقای عسکری امام‌خان نگاشته و در مجتمع آموزش عالی امام خمینی وابسته به جامعه المصطفی العالمیه دفاع شده است. استاد راهنمای این پایان‌نامه آقای رضا برنجکار و استاد مشاور آن آقای علی عباسی است.

چکیده پایان‌نامه

• پژوهشگر این پایان‌نامه در ابتدای چکیده خود می‌گوید: قرآن کریم، امام را مصداق (اولی الامر) دانسته و اطاعت از او را بر همگان واجب کرده است. پس امام باید در تمام زمینه‌های کلی و جزیی امور دینی و دنیوی مورد نیاز مردم از علم و آگاهی کافی برخوردار باشد.
• پژوهشگر این پایان‌نامه بر این است که از نظر شیعه، امام اعلم افراد جامعه بوده، و علم او همانند علم پیامبر، حضوری، موهبتی، عام و فراگیر است. لازمه چنین امری، برخورداری امام از علم غیب امام است. همچنین امام با استفاده از ولایت خود، هدایت باطنی مردم را نیز به‌ عهده دارد، که لازمه آن، حکومت بر دل‌ها و اندیشه‌ها می‌باشد، که خود نیازمند برخورداری از علم غیب در سطحی گسترده است. بر این اساس، آن دسته از آیات و روایات که علم غیب را منحصر در ذات خداوند دانسته‌اند، ناظر به علم غیب ذاتی و استقلالی بوده، و آیات و روایاتی که علم غیب را برای غیر خدا پذیرفته‌اند، ناظر به علم غیب افاضی و موهبتی است که با اراده الهی، بندگان خاص خدا از آن بهره‌مند می‌شوند. البته در آیات قرآن، به [[قلمرو

علم غیب|قلمرو بهره‌مندی آنان از علم غیب]] اشاره‌ای نشده است، اما از روایات می‌توان دریافت که پیامبر اسلام‌ (و ائمه معصومین‌) به همه امور آگاهی دارند.

• در این رساله آمده است: «سرچشمه علوم امام، منابع متعددی است؛ قرآن، وراثت از پیامبر، الهام و تحدیث، مصحف حضرت ابراهیم و موسی‌، زبور داوود‌، مصحف فاطمه، جفر، جامعه، مصحف خاص هر امام، و ستونی از نور که خدا برای امام برمی‌افرازد تا به‌وسیله آن بر اعمال مردم نظارت کند، مهم‌ترین منابعی هستند که علم امام از آن‌ها تأمین می‌شود».
• پژوهشگر در پایان پایان‌نامه به تعدادی از شبهات مطرح در حوزه علم امام پاسخ گفته است، و مهم‌ترین نکته آن است که علم خدا ذاتی است و علم غیر خدا، عنایتی از سوی خدا می‌باشد، پس علم ائمه نیز با تعلیم الهی بوده، و احتمال شرک مردود است.

فهرست پایان‌نامه

چکیده

مقدمه

فصل اول

• تعاریف و کلیات:
• تعریف موضوع؛
• ضرورت تحقیق؛
• پیشینه تحقیق؛
• پرسش‌های تحقیق؛
• هدف‌های تحقیق؛
• فرضیه‌های تحقیق؛
• روش تحقیق؛
• کلیدواژه‌های تحقیق:
• واژه علم در لغت؛
• واژه علم در اصطلاح؛
• واژه «امام» و «امامت» در لغت؛
• واژه «امام» و «امامت» در اصطلاح؛
• در اصطلاح شیعه؛
• در اصطلاح اهل‌سنت؛
• معنای غیب در لغت؛
• معنای غیب در اصطلاح؛
• تقسیم غیب به مطلق و نسبی؛
• غیب مطلق؛
• غیب نسبی.

فصل دوم

• ضرورت علم امام؛
• ضرورت علم غیب؛
• موارد علم غیب در کتاب و سنت؛
• حقایق دست‌نیافتنی؛
• امور فراتر از تجربه حسی؛
• پدیده‌های اخروی؛
• راز نهانی؛
• رویدادهای گذشته و آینده؛
• ادلّه نکرین علم غیب:
• بررسی آیات نفی‌کننده علم غیب؛
• دستهْ اول: آیات انحصار علم غیب به خدا؛
• پاسخ اجمالی؛
• دستهْ دوم: آیات سلب علم غیب از پیامبران (ص)؛
• پاسخ اجمالی از این دسته آیات؛
• دسته سوم: آیات نافیه با واژه‌های «ادراک» و «علم»؛
• پاسخ از این آیات؛
• پایان سخن در آیات نافیه.

فصل سوم

• آیات و روایات مثبته علم غیب؛
• آیات؛
• خلاصه؛
• نظر مرحوم مجلسی در جمع آیات؛
• نمونه‌هایی از علم غیب انبیاء (ع)؛
• علم حضرت آدم (ع) به خزائن غیب؛
• آگاهی حضرت نوح (ع) از غیب؛
• غیب‌گویی حضرت صالح (ع)؛
• علم غیب حضرت یوسف (ع)؛
• دانش غیبی خضر (ع)؛
• علم غیب حضرت عیسی (ع)؛
• پیامبر اکرم (ص) عالم به غیب و شهادت؛
• بررسی روایات علم غیب؛
• روایات نافیه علم غیب؛
• پاسخ روایات نافیه؛
• علم غیب ائمه (ع) از نظر روایات؛
• یک شبهه و جواب.

فصل چهارم

• قلمرو و موارد علم غیب؛
• اقوال علما و بزرگان شیعه در رابطه با علم غیب امام (ع)؛
• شیخ مفید؛
• مرحوم طبرسی؛
• مرحوم شیخ انصاری؛
• علامه مجلسی؛
• آخوند خراسانی؛
• محمد ابن شهرآشوب؛
• شیخ محمد حسین اصفهانی؛
• علامه طباطبایی؛
• ناصر مکارم شیرازی؛
• جعفر سبحانی؛
• بررسی آیه «عالم‌الغیب»؛
• بررسی احادیث شاهد بودن امام (ع)؛
• معنای لغوی شهادت؛
• اخبار شهادت؛
• بررسی احادیث قبض و بسط علم امام (ع)؛
• بررسی احادیث ارادی بودن علم امام (ع)؛
• بررسی احادیث افزایش عوم ائمه (ع)؛
• بررسی احادیثی که می‌گویند «خداوند را دو نوع علم است»؛
• خلاصه سخن در قلمرو و علم امام (ع)؛
• خبرهای غیبی امامان(ع)؛
• حاصل کلام.

فصل پنجم

• سرچشمه‌های علوم امام (ع)؛
• قرآن مجید؛
• وراثت از پیامبر (ص)؛
• الهام و تحدیث و ارتباط با «روح الهی»؛
• مصحف ابراهیم (ع) و موسی (ع) و زبور داوود؛
• مصحف فاطمه (س) و جفر و جامعه؛
• صحیفه مخصوص هر امام (ع)؛
• نور الهی؛
• فصل ششم: بررسی شبهات؛
• شبههْ اول: عدم عمل بر علم نشانهْ عدم علم است؛
• جواب؛
• شبههْ دوم: عدم مشاهدهْ آثار نشانهْ عدم علم است؛
• جواب؛
• شبههْ سوم: احاطه وجود محدود بر غیب نامحدود محال است؛
• جواب؛
• شبههْ چهارم: علم به وقت و سبب شهادت و عدم گریز از آن اقدام به هلاکت است؛
• جواب؛
• شبههْ پنجم: وجود برخی روایات متعارض با علم غیب ائمه (ع)؛
• جواب؛
• شبههْ ششم: سهو نبی (ص) و امام (ع) نشانه عدم علم غیب است؛
• جواب؛
• شبههْ هفتم: نزول جبرئیل با وحی و اخبار دال بر عدم آگاهی پیامبر (ص) از آن است؛
• جواب؛
• شبههْ هشتم: زشتی علم فعلی به موضوعات در بعضی موارد؛
• جواب؛
• فهرست منابع.

دربارهٔ پدیدآورندگان

عسکری امام‌خان (پژوهشگر)

عسکری امام‌خان حجت الاسلام و المسلمین عسکری امام‌خان (متولد ۱۹۷۰ م، هند)، تحصیلات حوزوی خود را در محضر اساتیدی همچون حضرات آیات: ناصر مکارم شیرازی، حسین وحید خراسانی و جعفر سبحانی پیگیری کرد. عضویت در هیئت علمی مجله فکر و عمل و از فعالان «حلقه راهیان ادب» و مدرس در کشورش می‌باشد. او تاکنون چندین مقاله به رشته تحریر درآورده است. «منشأ و قلمرو علم امام»، «مكاتب اخلاق»، «عرفان در مکتب هندوئیسم»، «تحقیقی درباره اصول اربعمائة» برخی از این آثار است.

رضا برنجکار (استاد راهنما)

رضا برنجکار حجت الاسلام و المسلمین دکتر رضا برنجکار (متولد ۱۳۴۲ ش، آستارا)، در کنار تحصیلات متداول حوزوی، تحصیلات دانشگاهی خود را در مقطع دکتری فلسفه دانشگاه تهران به اتمام رساند. عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، پژوهشگر مؤسسه دارالحدیث و دفتر تبلیغات اسلامی و پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی از جمله فعالیت‌های وی است. او علاوه بر تدریس در حوزه‏‌هاى علمیه و دانشگاه‌های کشور، به تألیف مقالات و کتب علمی و دینی پرداخته است. «معرفت فطری خدا»، «آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی»، «حکمت و اندیشه دینی»، «آشنایی با علوم اسلامی»، «عدل الهی»، «حقيقت تحديث و رابطه آن با نبوت»، «صحیفه جامعه و علم امام»، «تبیین معنای ولی در پرتو آیات ولایت»، «وحدت یا تعدد کتاب پیشین الهی در قرآن»، «انسان‌شناسی اسلامی»، «حقیقت مصحف فاطمه و پاسخ به شبهاتی پیرامون آن»، «امامت و خاتمیت از دیدگاه قرآن و روایات» و «نقش امام غایب در هدایت و مبانی آن»برخی از این آثار است.

علی عباسی (استاد مشاور)
علی عباسی ممکن است به یکی از موارد زیر اشاره داشته باشد: علی عباسی ۱: نویسنده مقاله ولایت از دیدگاه علامه طباطبایی علی عباسی ۲: نویسنده کتاب داد مظلومیت آقا امام زمان

استخراج مقاله از پایان‌نامه

در این باره، اطلاعاتی در دست نیست.

چاپ پایان‌نامه به صورت کتاب

در این باره، اطلاعاتی در دست نیست.

پیوند به بیرون

• وبگاه معاونت جامعه المصطفی العالمیه
• وبگاه پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایران داک)