عاصم بن زیاد بن انس بصری

عاصم بن زیاد بن انس بصری از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: عاصم بن زیاد بن انس بصری در تاریخ اسلامی - عاصم بن زیاد بن انس بصری در تراجم و رجال - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

• عاصم و برادرش علاء هر دو فرزند زیاد بن انس بصری از اصحاب و یاران امیرالمؤمنین(ع) بودند.
• مامقانی می‌نویسد: عاصم مردی زاهد، پرهیزکار و مطیع امیرمؤمنان علی(ع) بود. همو در ادامه از کلینی نقل می‌کند: عاصم در برهه‌ای از زمان از مردم دوری گزید و لباس عزلت بر تن کرد و همواره مشغول عبادت و نماز و روزه بود که با اعتراض امیرالمؤمنین(ع) مواجه شد.

ملاقات امام(ع) با علاء و اعتراض به گوشه‌گیری عاصم

• سید رضی در نهج البلاغه در خطبه ۲۰۹ نقل می‌کند: امیرالمؤمنین(ع) بعد از جنگ جمل وارد بصره شد و در ایامی که در آنجا به سر می‌برد، روزی به عیادت یکی از یارانش به نام علاء بن زیاد رفت. این مرد خانه مجلل و وسیعی داشت، حضرت به محض این که خانه مجلل او را دید، به او فرمود: "این خانه با این عظمت به چه کار تو در دنیا می‌خورد، در صورتی که به خانه وسیعی در آخرت محتاج‌تری، ولی می‌توانی همین خانه وسیع دنیا را وسیله‌ای برای رسیدن به خانۀ وسیع آخرت قرار دهی، به این که در این خانه از مهمان پذیرایی کنی، صله رحم نمایی، حقوق مسلمانان را در این خانه رعایت نمایی، و از انحصار و مطامع شخصی و استفاده خودی خارج نمایی - (یعنی مجالس جشن و امثال اینها برای افراد محروم جامعه در این منزل برپا کنی) -".
• علاء بدون این که سخن امام(ع) را رد کند، عرض کرد: یا امیرالمؤمنین، من از برادرم عاصم نزد شما شکایت دارم. حضرت فرمود: "چه شکایتی داری؟" عرض کرد: او تارک دنیا شده، جامۀ کهنه پوشیده و عزلت گزیده و منزوی گشته، همه چیز و همه کس را رها کرده است. حضرت دستور داد، فوراً او را حاضر کنند. عاصم، وقتی آمد، امیرالمؤمنین(ع) به او فرمود: "ای دشمن جان خود، شیطان عقل تو را ربوده است، چرا به زن و فرزند خویش رحم نکردی؟ آیا تو خیال می‌کنی خدایی که نعمت‌های پاکیزۀ دنیا را برای تو حلال و روا ساخته ناراضی می‌شود از این که تو از آنها بهره ببری؟ تو در نزد خدا کوچک‌تر از آن هستی، که چنین گمان بکنی"
• عاصم برای توجیه رفتار خود عرض کرد: "ای امیرالمؤمنین، شما هم که مثل من هستید در زندگی به خود سخت می‌گیرید، جامۀ خشنی می‌پوشید و غذای غیر لذیذ می‌خورید، پس من همان کاری می‌کنم که شما می‌کنید و از همان روشی استفاده می‌کنم که شما استفاده می‌کنید
• امام(ع) او را ملامت کرد و فرمود: "تو اشتباه می‌کنی، من با تو فرق دارم، من سمتی دارم که تو نداری، من در لباس پیشوایی و حکومت اسلامی هستم، وظیفه حاکم مسلمین وظیفه دیگری است، خداوند بر پیشوایان عادل واجب کرده که ضعیف‌ترین طبقات ملت خود را در مقیاس زندگی شخصی خود قرار دهند و آن طوری زندگی کنند که تهیدست‌ترین مردم زندگی می‌کنند، تا سختی فقر و ناگواری به آن طبقه اثر نکند، بنابراین من وظیفه‌ای دارم و تو وظیفه‌ای".
• به قول ابن ابی الحدید که عاصم را برادر ربیع معرفی کرده می‌نویسد: هنوز امیرالمؤمنین(ع) از آن مجلس بیرون نرفته بود که عاصم عبا و لباس کهنه را از تن بیرون آورد و دنبال کار و کسب رفت.

منابع

• ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی، ج۲