نامه‌های نهج البلاغه

این مدخل زیرشاخهٔ بحث نهج البلاغه است. نهج البلاغه از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: نهج البلاغه در تاریخ اسلامی - نهج البلاغه در کلام اسلامی - پرسش‌های مرتبط

مقدمه

• نهج البلاغه شامل ۷۹ نامه است. این نامه‌ها با توجه به زمان کتابتشان و هم‌زمانی با دوران خلافت امام (ع)، بیشتر ناظر به مسائل حکومتی و مدیریتی هستند یا خطاب به معاندان و دشمنان خوشته شده‌اند. در این میان، چند نامه بیشتر مورد توجه قرار گرفته است

1. نامۀ ۳ نهج البلاغه: به شریح قاضی، آن‌گاه که خانه‌ای اشرافی و گران‌قیمت برای خود تهیه کرد
2. نامۀ ۳۱ نهج البلاغه: امام (ع) از طریق فرزندشان، امام حسن مجتبی (ع) فرزندان معنوی خویش را مخاطب قرار داده و نسبت به مسائل تربیتی و آموزشی و شیوه‌های آن سخن گفته‌اند
3. نامۀ ۴۵ نهج البلاغه: خطاب به عثمان بن حنیف از ارادتمندان امام و کارگزار امام در بصره، آن‌گاه که به امام خبر رسید در مهمانی اشراف، که فقرا و افراد عادی در آن راهی نداشتند، شرکت کرده است
4. نامۀ ۴۷ نهج البلاغه: وصیت امیرمؤمنان (ع) در بستر شهادت. این نامه از مهم‌ترین نامه‌های امام و حاوی مطالب مهم است
5. نامۀ ۵۳ نهج البلاغه: خطاب به مالک اشتر در آیین حکومت‌داری و مدیریت اسلامی و نخستین سند حکومت‌داری و یکی از فصول درخشان نهج البلاغه است

• نامه‌های نهج البلاغه در موضوع‌های زیر قابل تقسیم‌اند:

1. نامه به کارگزاران و فرمان‌های حکومتی: ۱۸ – ۱۹ – ۲۷ – ۳۴ – ۴۶ – ۵۲ – ۵۹ – ۶۷ – ۷۰ – ۷۶ – ۷۸.
2. نامه به مأموران دولتی و کارگزاران اقتصادی: ۲۵ – ۲۶ – ۵۱ – ۶۰.
3. نامه به سپاهیان: ۴ – ۱۱ – ۱۲ – ۱۳ – ۱۴ – ۱۵ – ۱۶ – ۵۰ – ۶۰ – ۷۹.
4. نامه به دشمنان یا پاسخ به نامه‌های آن‌ها: ۶ – ۷ – ۹ – ۱۰ – ۱۷ – ۲۸ – ۳۰ – ۳۲ – ۳۷ – ۳۹ – ۴۸ – ۴۹ – ۵۵ – ۶۴ – ۶۵ – ۷۳.
5. نامه به مردم: ۱ – ۲ – ۲۹ – ۳۸ – ۵۷ – ۵۸ – ۶۲.
6. نامه به کارگزاران و استیضاح یا انذار آن‌ها: ۳ – ۵ – ۲۰ – ۲۱ – ۳۳ – ۴۰ – ۴۱ – ۴۳ – ۴۵ – ۶۱ – ۶۳ – ۷۱ – ۷۵.
7. سفارش‌ها، نصایح و نامه‌های متفرقه: ۸ – ۲۲ – ۲۳ – ۲۴ – ۳۱ – ۳۴ – ۳۵ – ۳۶ – ۴۲ – ۴۷ – ۵۶ – ۶۶ – ۶۶ – ۶۸ – ۶۹ – ۷۲ – ۷۷.
8. پیمان و معاهده: ۷۴.

منابع

• دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه ج۲