عبدالله بن عمرو عاص در تاریخ اسلامی

این مدخل زیرشاخهٔ بحث عبدالله بن عمرو عاص است. عبدالله بن عمرو عاص از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: عبدالله بن عمرو عاص در تاریخ اسلامی - عبدالله بن عمرو عاص در تراجم و رجال - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

عبدالله بن عمرو عاص در حالی که از پدرش دوازده سال کوچک‌تر بود، قبل از پدر اسلام آورد. او کتاب‌های پیشینیان را خوانده بود و از رسول خدا (ص) خواست تا گفتار آن حضرت را بنویسد که حضرت هم اجازه فرمودند. او بعد از گرفتن اجازه، از آن حضرت پرسید: آیا تمام سخنان شما را بنویسم؟ همه آنهایی را که در حال خشم و یا در حال رضا می‌گویید؟ پیامبر (ص) فرمود: "آری زیرا جز حق نمی‌گویم". خود می‌گوید از جمله مطالبی که از پیامبر (ص) نقل کردم، هزار مثل بوده است.

عبدالله با عبادت و قرآن انس زیادی داشت. خود می‌گوید: روزی از پیامبر (ص) پرسیدم: در چه مدت تمام قرآن را بخوانم؟ ایشان فرمود: "در یک ماه"؛ گفتم: در کمتر از این مدت می‌توانم بخوانم؟ فرمود: "در بیست روز"؛ گفتم: در کمتر از آن می‌توانم؟ فرمود: "در ده روز"؛ گفتم: در کمتر از آن می‌توانم؟ اما کمتر از این مدت را اجازه نفرمود. ولی یک اشتباه او را بدبخت کرد و آن این بود که به پیروی از پدرش عمرو عاص در صفین علیه امیر مؤمنان علی بن ابی طالب (ع) جنگید، ولی پس از پایان جنگ به اشتباه خود پی برد و همواره ناراحت بود و می‌گفت: که مرا جنگ با مسلمانان چه کار؟ مرا با صفین چه کار؟ کاش ده سال قبل مرده بودم تا در صفین حاضر نمی‌شدم.

عبدالله بن عمرو عاص و امام حسین (ع)

رجاء می‌گوید: با افرادی نشسته بودیم که ابوسعید خدری و عبدالله بن عمرو عاص نیز جزو آنها بودند. در این هنگام حسین بن علی (ع) از کنار ما عبور کرد و سلام داد. همگی جواب امام را دادند. پس از آنکه همه سکوت کردند، عبدالله برخاست و با صدای بلند پاسخ داد: و علیک السلام و رحمة الله و برکاته. سپس رو به آن افراد کرد و گفت: می‌خواهید به شما از محبوب ترین افراد در نزد اهل آسمان خبر دهم؟" همه گفتند: او کیست؟ گفت: "همین کسی که از این جا عبور کرد، حسین بن علی (ع) بهترین انسان‌ها بر روی زمین و محبوب‌ترین افراد نزد اهل آسمان است؛ ولی از زمان جنگ صفین تا کنون یک کلمه با من صحبت نکرده است؛ اگر از من خشنود شود خشنودی وی را از تمام ثروت عرب بیشتر دوست دارم".

ابوسعید به او گفت: "می‌خواهی نزد او برویم و عذرخواهی کنی؟" عبدالله پذیرفت. روز بعد باهم به خانه امام (ع) رفتیم. ابوسعید اجازه ورود خواست و امام (ع) اجازه فرمودند. او برای عبدالله اجازه ورود خواست ولی امام اجازه نفرمود، بالاخره با اصرار اجازه گرفته شد و وارد خانه شدیم. ابوسعید گفتار روز گذشته عبدالله را به امام (ع) خبر داد و از ایشان خواست که عذر او را بپذیرد و امام حسین (ع) فرمود: "عبدالله! می‌دانی که محبوب‌ترین اهل زمین در نزد اهل آسمان من هستم؟" گفت: "به پروردگار کعبه چنین است".

امام (ع)فرمود: "پس چرا در صفین با من و پدرم جنگیدی. با آنکه به خدا قسم پدرم از من بهتر بود؟" او گفت: "آری؛ ولی علت این بود که وقتی پدرم از من به پیامبر (ص) شکایت کرد که عبدالله شب را به نماز خواندن می‌گذراند و روزها روزه‌دار است و از من اطاعت نمی‌کند، پیامبر (ص) فرمود: " عبدالله، نماز بخوان و استراحت بکن، روزه بگیر و بعضی از روزها را هم افطار کن و از پدرت نیز اطاعت کن؛ از طرفی پدرم در صفین به من فرمان جهاد داد، من هم به سبب سخن پیامبر (ص) امر او را پذیرفتم؛ با این حال خدا را گواه می‌گیرم که که نه شمشیری به کار بردم و نه نیزه‌ای به دست گرفتم و نه تیری انداختم". البته وی در طرفداری از معاویه و به دستور وی برای اهل عراق سخنرانی کرده است.

احتجاج عبدالله بن عمرو عاص با معاویه

نقل شده، زمانی که عمار به شهادت رسید؛ عده زیادی از لشکریان معاویه در جنگ سست شدند. چون این حدیث نبوی را شنیده بودند که پیامبر (ص) فرموده بود: «وَيْحَ عَمَّارٍ تَقْتُلُهُ اَلْفِئَةُ اَلْبَاغِيَةُ وَ يَدْعُوهُمْ إِلَى اَلْجَنَّةِ وَ يَدْعُونَهُ إِلَى اَلنَّارِ»، معاویه با دیدن این صحنه چاره جویی کرد و با مشورت عمروعاص اعلام کرد که ما عمار را نکشتیم و علی کشنده عمارست که او را به جنگ آورده است. این خبر منتشر شد و به گوش امیر المؤمنین علی (ع) رسید. آن حضرت فرمودند: "پس رسول خدا (ص) نیز حمزه را کشت که او را به جنگ آورد و در مقابل شمشمیر مشرکان قرار داد". همچنین نقل شده که وقتی معاویه گفت: کسی که عمار را به جنگ آورده، او را کشته است، بلافاصله عبدالله بن عمر پاسخ داد: "پس حمزه را پیامبر (ص) کشته است". در این هنگام معاویه رو به عمروعاص کرد و گفت: "این فرزند وسوسه گرت را که نمی‌داند چه می‌گوید، از ما دور کن".

سرانجام عبدالله بن عمرو عاص

عبدالله در سال ۶۵ هجری و در ۷۲ سالگی در شام از دنیا رفت.

عبدالله بن عمرو عاص و احادیث اسرائیلیات

ابومحمد؛ عبدالله بن عمرو بن عاص از قبیله قریش. وی پیش از پدرش اسلام آورد. ۷ سال پیش از هجرت متولّد شد و در سال ۶۵ هجری از دنیا رفت. او نخستین کسی بود که پس از وفات پیامبر، به نشر اسرائیلیات پرداخت. در جنگ یرموک به دو بار شتر از کتب یهود دست یافت و از آن، مطالب و داستان‌هایی نقل می‌کرد و عمل خود را با حدیثِ «حَدِّثُوا عَنْ بَنِي إِسْرَائِيلَ وَ لاَ حَرَجَ» که از پیامبر (ص) نقل می‌کرد و روایت خود ساخته‌ای که مدعی بود پیامبر در تعبیر خوابش به او اجازه قرائت تورات را داده بود، توجیه می‌کرد.

منابع

1. عباسی، حبیب، مقاله «عبدالله بن عمرو عاص»، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۶
2. معرفت، محمد هادی، مقاله «اسرائیلیات»، دائرة المعارف قرآن کریم ج۳
3. حسینی میلانی، سید علی، جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام ج۱