امانت‌ در نهج البلاغه: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۴ ژوئن ۲۰۲۰، ساعت ۱۷:۲۲

متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.

اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث امانت است. "امانت" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

امانت بودن معصوم | امین بودن معصوم | مقام امانت الهی | مقام امین الله

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل امانت‌ (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

امانت‌داری از ملکات اخلاقی و صفات پسندیده‌ای است که موجب کمال انسان می‌شود. اهمیت امانت‌داری به‌قدری است که خداوند متعال از پیامبران خویش پیمان گرفت تا در امر رسالت امانت‌دار باشند^[۱] و امانت‌داری را یکی از شرایط اصلی پیامبران برگزید^[۲].
امانت‌داری نزد امام علی (ع) از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. امام (ع) از امانت‌داری با عباراتی چون رأس اسلام، رأس مسلمانی، نتیجه دین‌داری، نتیجه تقواپیشگی، اصل ایمان، دلیل گرایش به‌راستی، دلیل صدق، روش نیکان و... یاد می‌کند. امام علی (ع) در سفارش‌های خویش همواره مردمان را بر سه اصل نماز، زکات و امانت‌داری سفارش می‌کرد^[۳]. فضیلت امانت‌داری از جمله فضایلی است که رابطه مستقیم با ایمان دارد. در این راستا هرقدر ایمان فرد بیشتر باشد، تعهد او نسبت به ادای امانت بیشتر خواهد بود. تلقی امانت‌دارانه در امور و حس مسئولیت نسبت به تعهداتی که آدمی در همه امور زندگی بر عهده دارد، عملی ارزشی است که شمول بسیار دارد. پیامبر اکرم در حدیث شریف ثقلین، قرآن (کتاب خدا) و اهل‌بیت خویش را نزد امت خویش به امانت سپرد. نیز اعضا و جوارح نزد انسان امانت است. امام علی (ع) آن‌جا که عهد انسان با خداوند را یاد می‌کند و درباره امانتی سخن می‌گوید که انسان از خدای خویش پذیرا شد، می‌فرماید: "بی‌شک آنچه بندگان در شب و روز انجام دهند، از دیدگاه خدای سبحان مخفی نمانَد و او از کوچک‌ترین کارها با خبر است و دانش او بر آنها احاطه دارد. آری، عضوهای خودتان گواه اوست، جوارحتان سپاهیانش، باطنتان دیده‌بانش و خلوت‌هاتان محضرش^[۴]^[۵].
اموال انسان نزد او امانتی است که از سوی خدای متعال به امانت گذاشته شده است. ادای حقوق همه افراد جامعه به‌مثابه امانتی در نزد آدمی است و نیز تعهدات و پیمان‌های بین افراد جامعه همچون امانتی است که ادای آنها فعل اخلاقی تلقی می‌شود. پس اهمیت این موضوع در حوزه اخلاق و عمل نیک، بسیار پررنگ خواهد بود. از این‌رو امام (ع) فرمود: هرکه امانت را بی‌ارج شمارد و در مزرع خیانت چرد و خود و دین خود را از لوث آن پاکیزه نسازد، خود را در دنیا گرفتار خواری و رسوایی ساخته و در آخرت خوارتر و رسواتر است^[۶]^[۷].
اهمیت موضوع به قدری است که حتی ادای امانت بر شقی‌ترین افراد و دشمنان خدا نیز امری واجب است. از این پس از جریان حکمیت، وقتی به امام گفتند عهدنامه خود را زیر پا بگذارد، امام نپذیرفت. نیز در سفارش حکومتی خود به مالک‌اشتر او را بر ادای امانت و وفای بر پیمان خویش حتی با کافران فرامی‌خواند و در روایتی دیگر، ادای امانت را حتی نسبت به قاتلان فرزندان انبیا که بزرگ‌ترین گناه را مرتکب شده‌اند، واجب می‌داند^[۸].

جستارهای وابسته

منابع

دانشنامه نهج البلاغه ج۱

پانویس

با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:

↑ «أَخَذَ عَلَى الْوَحْيِ مِيثَاقَهُمْ وَ عَلَى تَبْلِيغِ الرِّسَالَةِ أَمَانَتَهُمْ»؛ نهج البلاغه، خطبه ۱
↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 130.
↑ «تَعَاهَدُوا أَمْرَ الصَّلَاةِ وَ حَافِظُوا عَلَيْهَا... ثُمَّ إِنَّ الزَّكَاةَ جُعِلَتْ مَعَ الصَّلَاةِ قُرْبَاناً لِأَهْلِ الْإِسْلَامِ،... ثُمَّ أَدَاءَ الْأَمَانَةِ»؛ نهج البلاغه، خطبه ۱۹۰
↑ «إِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَى لَا يَخْفَى عَلَيْهِ مَا الْعِبَادُ مُقْتَرِفُونَ فِي لَيْلِهِمْ وَ نَهَارِهِمْ، لَطُفَ بِهِ خُبْراً وَ أَحَاطَ بِهِ عِلْماً؛ أَعْضَاؤُكُمْ شُهُودُهُ وَ جَوَارِحُكُمْ جُنُودُهُ وَ ضَمَائِرُكُمْ عُيُونُهُ وَ خَلَوَاتُكُمْ عِيَانُه»؛ نهج البلاغه، خطبه ۱۹۰
↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 130.
↑ «وَ مَنِ اسْتَهَانَ بِالْأَمَانَةِ وَ رَتَعَ فِي الْخِيَانَةِ وَ لَمْ يُنَزِّهْ نَفْسَهُ وَ دِينَهُ عَنْهَا فَقَدْ أَحَلَّ بِنَفْسِهِ الذُّلَّ وَ الْخِزْيَ فِي الدُّنْيَا وَ هُوَ فِي الْآخِرَةِ أَذَلُّ وَ أَخْزَى»؛ نهج البلاغه، نامه ۲۶
↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 130.
↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 130- 131.

[1] «أَخَذَ عَلَى الْوَحْيِ مِيثَاقَهُمْ وَ عَلَى تَبْلِيغِ الرِّسَالَةِ أَمَانَتَهُمْ»؛ نهج البلاغه، خطبه ۱

[2] دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 130.

[3] «تَعَاهَدُوا أَمْرَ الصَّلَاةِ وَ حَافِظُوا عَلَيْهَا... ثُمَّ إِنَّ الزَّكَاةَ جُعِلَتْ مَعَ الصَّلَاةِ قُرْبَاناً لِأَهْلِ الْإِسْلَامِ،... ثُمَّ أَدَاءَ الْأَمَانَةِ»؛ نهج البلاغه، خطبه ۱۹۰

[4] «إِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَى لَا يَخْفَى عَلَيْهِ مَا الْعِبَادُ مُقْتَرِفُونَ فِي لَيْلِهِمْ وَ نَهَارِهِمْ، لَطُفَ بِهِ خُبْراً وَ أَحَاطَ بِهِ عِلْماً؛ أَعْضَاؤُكُمْ شُهُودُهُ وَ جَوَارِحُكُمْ جُنُودُهُ وَ ضَمَائِرُكُمْ عُيُونُهُ وَ خَلَوَاتُكُمْ عِيَانُه»؛ نهج البلاغه، خطبه ۱۹۰

[5] دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 130.

[6] «وَ مَنِ اسْتَهَانَ بِالْأَمَانَةِ وَ رَتَعَ فِي الْخِيَانَةِ وَ لَمْ يُنَزِّهْ نَفْسَهُ وَ دِينَهُ عَنْهَا فَقَدْ أَحَلَّ بِنَفْسِهِ الذُّلَّ وَ الْخِزْيَ فِي الدُّنْيَا وَ هُوَ فِي الْآخِرَةِ أَذَلُّ وَ أَخْزَى»؛ نهج البلاغه، نامه ۲۶

[7] دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 130.

[8] دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 130- 131.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

@@ خط ۱۱: / خط ۱۱: @@
 ==مقدمه==
-*امانت‌داری از [[ملکات اخلاقی]] و صفات پسندیده‌ای است که موجب کمال [[انسان]] می‌شود. اهمیت امانت‌داری به‌قدری است که [[خداوند متعال]] از [[پیامبران]] خویش [[پیمان]] گرفت تا در امر [[رسالت]] امانت‌دار باشند<ref>[[نهج البلاغه]]، [[خطبه ۱ نهج البلاغه|خطبه ۱]]</ref> و امانت‌داری را یکی از شرایط اصلی [[پیامبران]] برگزید<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 130.</ref>.
+*امانت‌داری از [[ملکات اخلاقی]] و صفات پسندیده‌ای است که موجب کمال [[انسان]] می‌شود. اهمیت امانت‌داری به‌قدری است که [[خداوند متعال]] از [[پیامبران]] خویش [[پیمان]] گرفت تا در امر [[رسالت]] امانت‌دار باشند<ref>{{متن حدیث|أَخَذَ عَلَى الْوَحْيِ مِيثَاقَهُمْ وَ عَلَى تَبْلِيغِ الرِّسَالَةِ أَمَانَتَهُمْ}}؛ [[نهج البلاغه]]، [[خطبه ۱ نهج البلاغه|خطبه ۱]]</ref> و امانت‌داری را یکی از شرایط اصلی [[پیامبران]] برگزید<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 130.</ref>.
-*امانت‌داری نزد [[امام علی]] {{ع}} از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. [[امام]] {{ع}} از امانت‌داری با عباراتی چون رأس [[اسلام]]، رأس مسلمانی، نتیجه [[دین‌داری]]، نتیجه تقواپیشگی، اصل [[ایمان]]، [[دلیل]] گرایش به‌راستی، [[دلیل]] [[صدق]]، روش [[نیکان]] و... یاد می‌کند. [[امام علی]] {{ع}} در سفارش‌های خویش همواره مردمان را بر سه اصل [[نماز]]، [[زکات]] و امانت‌داری سفارش می‌کرد<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۹۰</ref>. [[فضیلت]] امانت‌داری از جمله فضایلی است که رابطه مستقیم با [[ایمان]] دارد. در این راستا هرقدر [[ایمان]] فرد بیشتر باشد، [[تعهد]] او نسبت به ادای [[امانت]] بیشتر خواهد بود. تلقی امانت‌دارانه در امور و [[حس]] [[مسئولیت]] نسبت به تعهداتی که [[آدمی]] در همه امور زندگی بر عهده دارد، عملی ارزشی است که شمول بسیار دارد. [[پیامبر اکرم]] در [[حدیث شریف]] [[ثقلین]]، [[قرآن]] ([[کتاب خدا]]) و [[اهل‌بیت]] خویش را نزد [[امت]] خویش به [[امانت]] سپرد. نیز اعضا و جوارح نزد [[انسان]] [[امانت]] است. [[امام علی]] {{ع}} آن‌جا که [[عهد]] [[انسان]] با [[خداوند]] را یاد می‌کند و درباره امانتی سخن می‌گوید که [[انسان]] از خدای خویش پذیرا شد، می‌فرماید: "بی‌شک آنچه [[بندگان]] در شب و روز انجام دهند، از دیدگاه [[خدای سبحان]] مخفی نمانَد و او از کوچک‌ترین کارها با خبر است و [[دانش]] او بر آنها احاطه دارد. آری، عضوهای خودتان [[گواه]] اوست، جوارحتان سپاهیانش، باطنتان دیده‌بانش و خلوت‌هاتان محضرش<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۹۰</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 130.</ref>.
+*امانت‌داری نزد [[امام علی]] {{ع}} از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. [[امام]] {{ع}} از امانت‌داری با عباراتی چون رأس [[اسلام]]، رأس مسلمانی، نتیجه [[دین‌داری]]، نتیجه تقواپیشگی، اصل [[ایمان]]، [[دلیل]] گرایش به‌راستی، [[دلیل]] [[صدق]]، روش [[نیکان]] و... یاد می‌کند. [[امام علی]] {{ع}} در سفارش‌های خویش همواره مردمان را بر سه اصل [[نماز]]، [[زکات]] و امانت‌داری سفارش می‌کرد<ref>{{متن حدیث|تَعَاهَدُوا أَمْرَ الصَّلَاةِ وَ حَافِظُوا عَلَيْهَا... ثُمَّ إِنَّ الزَّكَاةَ جُعِلَتْ مَعَ الصَّلَاةِ قُرْبَاناً لِأَهْلِ الْإِسْلَامِ،... ثُمَّ أَدَاءَ الْأَمَانَةِ}}؛ نهج البلاغه، خطبه ۱۹۰</ref>. [[فضیلت]] امانت‌داری از جمله فضایلی است که رابطه مستقیم با [[ایمان]] دارد. در این راستا هرقدر [[ایمان]] فرد بیشتر باشد، [[تعهد]] او نسبت به ادای [[امانت]] بیشتر خواهد بود. تلقی امانت‌دارانه در امور و [[حس]] [[مسئولیت]] نسبت به تعهداتی که [[آدمی]] در همه امور زندگی بر عهده دارد، عملی ارزشی است که شمول بسیار دارد. [[پیامبر اکرم]] در [[حدیث شریف]] [[ثقلین]]، [[قرآن]] ([[کتاب خدا]]) و [[اهل‌بیت]] خویش را نزد [[امت]] خویش به [[امانت]] سپرد. نیز اعضا و جوارح نزد [[انسان]] [[امانت]] است. [[امام علی]] {{ع}} آن‌جا که [[عهد]] [[انسان]] با [[خداوند]] را یاد می‌کند و درباره امانتی سخن می‌گوید که [[انسان]] از خدای خویش پذیرا شد، می‌فرماید: "بی‌شک آنچه [[بندگان]] در شب و روز انجام دهند، از دیدگاه [[خدای سبحان]] مخفی نمانَد و او از کوچک‌ترین کارها با خبر است و [[دانش]] او بر آنها احاطه دارد. آری، عضوهای خودتان [[گواه]] اوست، جوارحتان سپاهیانش، باطنتان دیده‌بانش و خلوت‌هاتان محضرش<ref>{{متن حدیث|إِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَى لَا يَخْفَى عَلَيْهِ مَا الْعِبَادُ مُقْتَرِفُونَ فِي لَيْلِهِمْ وَ نَهَارِهِمْ، لَطُفَ بِهِ خُبْراً وَ أَحَاطَ بِهِ عِلْماً؛ أَعْضَاؤُكُمْ شُهُودُهُ وَ جَوَارِحُكُمْ جُنُودُهُ وَ ضَمَائِرُكُمْ عُيُونُهُ وَ خَلَوَاتُكُمْ عِيَانُه}}؛ نهج البلاغه، خطبه ۱۹۰</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 130.</ref>.
-*[[اموال]] [[انسان]] نزد او امانتی است که از سوی [[خدای متعال]] به [[امانت]] گذاشته شده است. ادای [[حقوق]] همه افراد [[جامعه]] به‌مثابه امانتی در نزد [[آدمی]] است و نیز تعهدات و پیمان‌های بین افراد [[جامعه]] همچون امانتی است که ادای آنها فعل [[اخلاقی]] تلقی می‌شود. پس اهمیت این موضوع در حوزه [[اخلاق]] و عمل نیک، بسیار پررنگ خواهد بود. از این‌رو [[امام]] {{ع}} فرمود: هرکه [[امانت]] را بی‌ارج شمارد و در مزرع [[خیانت]] چرد و خود و [[دین]] خود را از لوث آن [[پاکیزه]] نسازد، خود را در [[دنیا]] گرفتار [[خواری]] و رسوایی ساخته و در [[آخرت]] خوارتر و رسواتر است<ref>نهج البلاغه، نامه ۲۶</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 130.</ref>.
+*[[اموال]] [[انسان]] نزد او امانتی است که از سوی [[خدای متعال]] به [[امانت]] گذاشته شده است. ادای [[حقوق]] همه افراد [[جامعه]] به‌مثابه امانتی در نزد [[آدمی]] است و نیز تعهدات و پیمان‌های بین افراد [[جامعه]] همچون امانتی است که ادای آنها فعل [[اخلاقی]] تلقی می‌شود. پس اهمیت این موضوع در حوزه [[اخلاق]] و عمل نیک، بسیار پررنگ خواهد بود. از این‌رو [[امام]] {{ع}} فرمود: هرکه [[امانت]] را بی‌ارج شمارد و در مزرع [[خیانت]] چرد و خود و [[دین]] خود را از لوث آن [[پاکیزه]] نسازد، خود را در [[دنیا]] گرفتار [[خواری]] و رسوایی ساخته و در [[آخرت]] خوارتر و رسواتر است<ref>{{متن حدیث|وَ مَنِ اسْتَهَانَ بِالْأَمَانَةِ وَ رَتَعَ فِي الْخِيَانَةِ وَ لَمْ يُنَزِّهْ نَفْسَهُ وَ دِينَهُ عَنْهَا فَقَدْ أَحَلَّ بِنَفْسِهِ الذُّلَّ وَ الْخِزْيَ فِي الدُّنْيَا وَ هُوَ فِي الْآخِرَةِ أَذَلُّ وَ أَخْزَى}}؛ نهج البلاغه، نامه ۲۶</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 130.</ref>.
 *اهمیت موضوع به قدری است که حتی ادای [[امانت]] بر شقی‌ترین افراد و [[دشمنان]] [[خدا]] نیز امری [[واجب]] است. از این پس از جریان [[حکمیت]]، وقتی به [[امام]] گفتند عهدنامه خود را زیر پا بگذارد، [[امام]] نپذیرفت. نیز در سفارش حکومتی خود به مالک‌اشتر او را بر ادای [[امانت]] و وفای بر [[پیمان]] خویش حتی با [[کافران]] فرامی‌خواند و در روایتی دیگر، ادای [[امانت]] را حتی نسبت به [[قاتلان]] [[فرزندان]] [[انبیا]] که بزرگ‌ترین [[گناه]] را مرتکب شده‌اند، [[واجب]] می‌داند<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 130- 131.</ref>.