عراق در معارف و سیره حسینی

این مدخل مرتبط با مباحث پیرامون عراق است. "عراق" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

عراق در حدیث - عراق در تاریخ اسلامی - عراق در معارف و سیره حسینی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل امام حسین (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

سرزمینی که سیدالشهدا(ع) از حجاز به سوی آنجا رفت تا به دعوت کوفیان در مبارزه با یزید، پاسخ گوید و قبل از رسیدن به کوفه، در کربلا در محاصرۀ سپاه ابن زیاد به شهادت رسید. سرزمین عراق، بخصوص منطقۀ میان دجله و فرات، حاصل‌خیز و پرجمعیّت است. وقتی سرزمین عراق، پیش از خلافت امیرالمؤمنین(ع) فتح شد، با آل علی(ع) آشنا گشت. کسانی همچون ابن مسعود و عمار یاسر، پیشتر در آنجا فرماندار یا امیر لشکر بودند. پس از جنگ جمل که حضرت علی(ع) کوفه را مقرّ خلافت خویش قرار داد، مردم آن منطقه بیشتر با آن حضرت و دودمانش آشنا شدند. از این رو معاویه و آل مروان می‌کوشیدند تا تشیع و ریشه‌های گرایش به خاندان نبوّت را در آن سرزمین بخشکانند. همواره میان شامیان و عراقیان، نزاع و کینه بوده است. پس از شهادت امیرالمؤمنین(ع) در دوران امام حسن مجتبی این منطقه نیز -به دنبال قرارداد صلح- در اختیار امویان قرار گرفت و آنان بشدت، هواداران علی(ع) را سرکوب می‌کردند.

عراق، همواره منطقه‌ای آشفته و متزلزل بوده و بین قدرت‌ها دست به دست می‌گشته است. مردم آن نیز از یک رفتار متذبذب و متغیّر برخوردار بودند. در عین حال، در آن روزگار، قلب کشور اسلامی و مرکزی برای نیرو‌های انسانی و سربازان رزمی و ثروت و مال بود و پایگاهی برای لشکر محسوب می‌شد. بخصوص کوفه در شهر‌های عراق، موقعیّت ویژه‌تری داشت و همواره در کشمکش‌های سیاسی و مبارزاتی، از پایگاه‌های مهمّ بود. حتّی در جریان‌های سیاسی پس از عاشورا نیز، مثل خروج مختار و بروز شورش‌های مختلف بر ضدّ امویان نقش عمده داشت. شاید به خاطر این دلایل بود که امام حسین(ع) پس از اقامت چندماهه در مکه، تصمیم گرفت به سرزمین عراق رود و ندای کوفیان را لبیک گوید، بخصوص که شیعیان او و پدرش علی(ع) در کوفه فراوان بودند و نامه‌های دعوت بسیاری برای امام نوشتند. در روایاتی پیشگویی شهادت آن حضرت در سرزمین عراق نیز آمده است، از جمله: رسول خدا(ص) به حسین بن علی(ع) فرموده بود: «إِنَّكَ سَتُسَاقُ إِلَى الْعِرَاقِ وَ هِيَ أَرْضٌ قَدِ الْتَقَى بِهَا النَّبِيُّونَ وَ أَوْصِيَاءُ النَّبِيِّينَ وَ هِيَ أَرْضٌ تُدْعَى عَمُورَا وَ إِنَّكَ تُسْتَشْهَدُ بِهَا وَ يُسْتَشْهَدُ مَعَكَ جَمَاعَةٌ مِنْ أَصْحَابِكَ...». بزودی به سوی عراق سوق داده خواهی شد، آنجا سرزمینی است که پیامبران و اوصیاء پیامبران در آن با هم برخورد کرده‌اند، و آن سرزمینی است که “عمورا” هم خوانده می‌شود، تو در آن سرزمین شهید خواهی شد و همراه تو نیز، گروهی از یارانت به شهادت خواهند رسید.

حضرت علی(ع) نیز در برخی سخنان خویش، از اهل عراق، بعنوان افرادی که در حمایت حق، کوتاهی می‌کنند، سخنان نکوهش کننده‌ای دارد. اکنون عراق، از کشور‌های اسلامی در خاورمیانه است و مرقد شش امام شیعه در چهار شهر عراق قرار دارد: کربلا (مدفن امام حسین)، نجف (مزار امیرالمؤمنین)، کاظمین (حرم امام کاظم و امام جواد)، سامراء (حرم امام هادی و امام عسکری). حوزۀ علمیۀ دیرپای نجف اشرف نیز در این کشور است.

منابع

• محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا