آزادی در معارف دعا و زیارات
مقدمه
از جمله اهداف بعثت پیامبران آزادی انسان‌هاست: ﴿... وَيَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَالْأَغْلَالَ الَّتِي كَانَتْ عَلَيْهِمْ...﴾[۱] آزادی در یک تقسیم‌بندی کلی بر دو قسم است، یکی آزادی انسان از بندگی و بردگی انسان‌های دیگر و دیگری آزادی انسان از عذاب الهی به ویژه در قیامت؛ که این در حقیقت محصول آزادی انسان از بردگی و بندگی هواهای نفسانی خویش است.
امام سجاد(ع) نسبت به هر دو نوع آزادی اهتمام دارد. برای مثال، از جمله فعالیت‌های نیک آن حضرت خرید برده‌ها و سپس آزاد کردن آنها در راه خدا بود، به این صورت که آنها را می‌خرید و گاهی تا یک سال به طور عملی تحت تربیت خود قرارشان می‌داد و در پایان ماه رمضان آزادشان می‌کرد. آن حضرت در صحیفه به نوع دوم آزادی انسان که از آن به "عِتق" تعبیر می‌شود پرداخته است. عتق در لغت به معنی رهایی از حدود و قیود است و "عبد عتیق" به شخص آزاد که از حد بندگی و بردگی خارج است اطلاق می‌شود[۲]. امام در دعاهای صحیفه از خدای متعال عتق و آزادی از "آتش دردناک الهی"[۳]، "نقمت‌های الهی"[۴] و "عدل الهی"[۵] را درخواست کرده است و آزادی و خلاصی از عذاب و نقمت الهی را از "عفو"[۶] و "رحمت الهی"[۷] دانسته است. وی فزونی آزادشدگان و نجات یافتگان از عذاب الهی را به ویژه در ماه مبارک رمضان موجب شگفتی و حیرت دانسته است[۸]. آن حضرت راه آزادی و نجات از عذاب را حمد و سپاس خداوند معرفی کرده و فرموده است: «حَمْداً نُعْتَقُ بِهِ مِنْ أَلِيمِ نَارِ اللَّهِ إِلَى كَرِيمِ جِوَارِ اللَّهِ»[۹].
آشکار است که مقصود از حمد و سپاس که نجات‌بخش از عذاب الهی است و انسان را به جوار کرم الهی می‌رساند صِرف حمد و سپاس زبانی نیست، بلکه حمد و سپاس زبانی همراه حمد و سپاس قلبی و عملی است[۱۰]. از دیدگاه امام سجاد(ع) آنچه باعث شرافت انسان می‌شود ذکر خدا، و چیزی که باعث نجات او از تمام اسارت‌ها می‌شود طاعت و بندگی خداست[۱۱].[۱۲].[۱۳]
جستارهای وابسته
- آزادی اجتماعی
- آزادی اخلاقی
- آزادی اسلامی
- آزادی اقتصادی
- آزادی اندیشه
- آزادی انسانی
- آزادی اپیکوری
- آزادی بیان
- آزادی تبلیغات
- آزادی تشریعی
- آزادی تصعید شده
- آزادی تکوینی
- آزادی حیوانی
- آزادی خواهی
- آزادی دینی
- آزادی سیاسی
- آزادی طبیعی محض
- آزادی طبیعی
- آزادی عقیده
- آزادی غربی
- آزادی غیر معقول
- آزادی فردی
- آزادی قلم
- آزادی مثبت
- آزادی مذموم
- آزادی مسئولانه
- آزادی مشروع
- آزادی مطبوعات
- آزادی معقول
- آزادی معنوی
- آزادی منفی
- آزادی نامعقول
- اباحه
- اباحیگری
- حدود آزادی
- حریت
منابع
پانویس
- ↑ «و بار (تکلیف)های گران و بندهایی را که بر آنها (بسته) بود از آنان برمی‌دارد» سوره اعراف، آیه ۱۵۷.
- ↑ التحقیق، ج۸، ص۲۷.
- ↑ نیایش یکم.
- ↑ نیایش پنجم:
- ↑ نیایش سی‌ونهم:
- ↑ نیایش شانزدهم و چهل و چهارم:
- ↑ نیایش شانزدهم:
- ↑ نیایش چهل و پنجم:
- ↑ «حمد و سپاسی آن چنان که ما را از آتش دردناک خداوندی برهاند و در جوار کرمش بنشاند». دعای ۱.
- ↑ شرح صحیفه سجادیه، شرح دعای یکم.
- ↑ دعای یازدهم:
- ↑ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، حسن مصطفوی، دارالکتب العلمیه، بیروت، ۱۴۳۰، چاپ سوم؛ شرح الصحیفه السجادیه، سید محمد شیرازی، النعمان، نجف اشرف، ۱۳۸۵ ق، قرآن حکیم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی.
- ↑ شیرزاد، امیر، مقاله «آزادی»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۲۳.