آیا تعیین وقت ظهور صحیح است؟ (پرسش)

آیا تعیین وقت ظهور صحیح است؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / عصر ظهور امام مهدی / زمان ظهور امام مهدی

آیا تعیین وقت ظهور صحیح است؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. در ذیل، پاسخ به این پرسش را بیابید. تلاش بر این است که پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه این پرسش، در یک پاسخ جامع اجمالی تدوین گردد. پرسش‌های وابسته به این سؤال در انتهای صفحه قرار دارند.

پاسخ نخست

سید محمد کاظم قزوینی

آیت‌الله سید محمد کاظم قزوینی، در کتاب «امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور» در این‌باره گفته است:

«حکمت الهی، اقتضا کرده است که وقت ظهور امام زمان (ع) برای مردم، نامعلوم و مخفی باشد. با اینکه احادیث زیادی از پیامبر (ص) و امامان پاک (ع) راجع به ابعاد مختلف زندگی امام زمان (ع) آمده، ولی به زمان ظهور در هیچ یک از آنها، تصریح نشده است؛ بلکه به عکس، احادیث شریفی از پیامبر (ص) و امامان پاک (ع) آمده است که کسی را که از وقت ظهور خبر می‌دهد، تکذیب کنید همچنین در احادیث رد شده است که یکی از معصومین، خبر از وقت ظهور داده باشد. درباره غیبت امام زمان (ع) از پیامبر (ع) آمده است: "کسانی که برای ظهور، وقتی را معین می‌کنند، دروغ می‌گویند". همچنین فضیل از امام باقر(ع) پرسید: آیا زمان ظهور مشخص است؟ فرمود: "کسانی که وقتی را معین می‌کنند، دروغ می‌گویند؛ کسانی که وقتی را معین می‌کنند، دروغ می‌گویند؛ کسانی که وقتی را معین می‌کنند، دروغ می‌گویند". امام صادق(ع) فرمود: "کسانی که وقتی را معین می‌کنند، دروغ می‌گویند؛ ما اهل بیت (ع) برای این امر، درگذشته و در آینده، وقتی را مشخص نکرده‌ایم و نخواهیم کرد". همچنین ایشان فرمود: "کسانی که وقتی را معین می‌کنند، دروغ می‌گویند و کسانی که در این امر، عجله کنند، هلاک می‌شوند و تسلیم شدگان، نجات می‌یابند". منظور از "معین کردن وقت"، مشخص کردن سال ظهور آن حضرت (ع) به صورت دقیق است. چون احادیثی راجع به نشانه‌های حتمی ظهور آمده، که نشان دهنده این است که به ظهور آن حضرت نزدیک شده‌ایم».

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱. آیت الله امینی؛

ابراهیم امینی آیت الله ابراهیم امینی، در کتاب «دادگستر جهان» در این‌باره گفته است: «برای ظهور وقتی تعیین نشده بلکه ائمه اطهار (ع) تعیین کننده وقت ظهور را تکذیب کرده‌اند. از باب نمونه: فضیل می‌گوید: خدمت امام باقر (ع) عرض کردم: آیا ظهور مهدی وقت معینی دارد؟ حضرت در پاسخ سه مرتبه فرمود: هرکس برای ظهور وقتی تعیین کند دروغ می‌گوید. عبد الرحمن بن کثیر می‌گوید: خدمت امام صادق (ع) بودم که مهزم اسدی وارد شده عرض کرد: فدایت شوم، ظهور قائم آل محمد و تشکیل دولت حق که در انتظارش هستید طول کشید پس کی واقع می‌شود؟ حضرت پاسخ داد: تعیین‌کنندگان وقت ظهور دروغ می‌گویند، تعجیل‌کنندگان هلاک می‌گردند و تسلیم‌شوندگان نجات می‌یابند و به سوی ما بازگشت می‌کنند. محمد بن مسلم می‌گوید: امام صادق (ع) به من فرمود: هرکس وقت ظهور را برایت تعیین کرد از تکذیب نمودنش باک نداشته باش، زیرا ما برای ظهور وقتی تعیین نمی‌کنیم‌ و ده حدیث دیگر. از این احادیث کثیره استفاده می‌شود که: نه پیغمبر اکرم (ص) و نه هیچ‌ امامی وقت ظهور را تعیین نکرده‌اند و راه هرگونه سوءاستفاده‌ای را بسته‌اند. پس اگر حدیثی نسبت به امامی داده شده که وقت ظهور در آن، تعیین گشته اگر قابل تأویل و توجیه باشد باید تأویلش نمود و الا یا باید مسکوت عنه بماند یا تکذیب شود. مانند حدیث ضعیف و مجمل ابو لبید مخزومی که مطالبی را بامام نسبت داده و در ضمن آنها می‌گوید: قائم مادر "الر" قیام می‌کند».

۲. حجت الاسلام و المسلمین علی‌زاده؛

مهدی علی‌زاده حجت الاسلام و المسلمین دکتر مهدی علی‌زاده، در کتاب «نشانه‌های یار و چکامه‌ انتظار» در این‌باره گفته است: «می‌دانیم که "توقیت" - تعیین وقت مشخص برای ظهور - عملی است که ائمه هدی (ع) به شدت از آن نهی کرده و آن را ممنوع اعلام کرده‌اند. در روایات وارد شده که از امام رضا (ع) سؤال شد: قائم (ع)] چه وقتی ظهور می‌کند؟ امام پاسخ فرمودند: "پاسخ گفتن به کی ظهور می‌کند؟ خبر دادن از وقت است. پدرم از پدرش از پدرانش از علی (ع) روایت کرد که به رسول خدا (ص) گفته شد: قائم شما چه وقتی خروج می‌کند؟ حضرت پاسخ فرمود: مَثَل قیام و ظهور او مَثَل قیامت است؛ ﴿لاَ يُجَلِّيهَا لِوَقْتِهَا إِلاَّ هُوَ ثَقُلَتْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ لاَ تَأْتِيكُمْ إِلاَّ بَغْتَةً﴾ از تو درباره قیامت می‌پرسند که وقوع آن چه وقت است؟ بگو: علم آن تنها نزد پروردگار من است؛ جز او هیچ کس آن را به موقع خود آشکار نمی‌گرداند، این حادثه بر آسمان‌ها و زمین گران است. جز ناگهان به شما نمی‌رسد. نیز از امام صادق (ع) نقل است در پاسخ مفضل که سؤال کرد: آیا می‌توان برای ظهور حجت (ع) وقتی تعیین کرد؟ فرمودند: "ای مفضل! من برای این امر زمانی را تعیین نمی‌کنم و اساساً نمی‌توان برای آن وقتی مشخص نمود. هرکس برای قیام مهدی ما زمانی تعیین کند، در علم، انباز خدا شده است و در واقع مدعی دست یافتن بر سر الهی گشته و...". نهی از این عمل تعبدی نیست، بلکه به علت ترتب مفاسد نفس الأمریست که منع به آن تعلق گرفته است؛ باید این نکته را گوشزد کنیم که تطبیق غیر متعهدانه نشانه‌های ظهور بر حوادث جاری پیرامونی و مصداق یابی غیر کارشناسی شده برای آنها نیز به نوبه خود شعبه‌ای از توقیت و به احتمال قوی، محکوم به همان حکم است. زیرا تبعاً و خواه ناخواه منتهی به توقیت می‌گردد.

۳. حجت الاسلام و المسلمین الهامی؛

داوود الهامی حجت الاسلام و المسلمین داوود الهامی، در کتاب «آخرین امید» در این‌باره گفته است: «حکمت الهی بر این است که وقت ظهور امام زمان(ع) را از بندگانش به خاطر اموری که بر ما پوشیده است، مخفی بدارد و لذا وقت ظهور آن حضرت بر احدی معلوم نیست، و کسی نمی‌تواند وقت ظهور امام زمان(ع) را تعیین نماید. در این‌باره روایات زیادی وارد شده و مرحوم کلینی بابی به این موضوع اختصاص داده است. کلینی به سند خود از فضیل بن یسار آورده که گفت: از آقایم امام صادق(ع) پرسیدم: آیا ظهور مهدی منتظر وقت معینی دارد؟ فرمود: "وقت‌گذاران دروغ می‌‌گویند، وقت‌گذاران دروغ می‌‌گویند، وقت‌گذاران دروغ می‌‌گویند. همانا موسی(ع) چون (در طور سینا) به پروردگار خود برای پیغام بردن وارد شد، قومش را وعده سی روز داد و چون خدا ده روز بر سی روز افزود، قومش گفتند: موسی با ما خلف وعده کرد، و کردند آنچه کردند (یعنی گوساله‌پرست شدند) پس اگر ما خبری به شما گفتیم و طبق گفته ما واقع شد بگویید: خدا راست فرموده و اگر به شما خبری گفتیم و برخلاف گفته ما (بدائی) واقع شد، بگویید: خدا راست فرموده است تا دو پاداش گیرید". و در کتاب حسین بن حمران به سند خود از مفضل بن عمر روایت کرده که گفت: از آقایم امام صادق(ع) پرسیدم: آیا ظهور مهدی منتظر وقت معینی دارد که مردم آن را بدانند؟ فرمود: حاشا که خداوند برای آن وقتی تعیین کرده باشد، یا شیعیان ما برای آن وقتی معین کنند، گوید: عرض کردم: ای مولای من این از چه جهت است؟ فرمود: زیرا که ساعت آن همان است که خدای عزوجل فرموده: ﴿يَسْأَلُونَكَ عَنِ السَّاعَةِ أَيَّانَ مُرْسَاهَا قُلْ إِنَّمَا عِلْمُهَا عِنْدَ رَبِّي لَا يُجَلِّيهَا لِوَقْتِهَا إِلَّا هُوَ ثَقُلَتْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ لَا تَأْتِيكُمْ إِلَّا بَغْتَةً يَسْأَلُونَكَ كَأَنَّكَ حَفِيٌّ عَنْهَا قُلْ إِنَّمَا عِلْمُهَا عِنْدَ اللَّهِ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ﴾. و فرموده خداوند: ﴿فَهَلْ يَنْظُرُونَ إِلَّا السَّاعَةَ أَنْ تَأْتِيَهُمْ بَغْتَةً فَقَدْ جَاءَ أَشْرَاطُهَا فَأَنَّى لَهُمْ إِذَا جَاءَتْهُمْ ذِكْرَاهُمْ﴾. قول خداوند: ﴿اقْتَرَبَتِ السَّاعَةُ وَانْشَقَّ الْقَمَرُ﴾. باز خداوند می‌فرماید: ﴿وَمَا يُدْرِيكَ لَعَلَّ السَّاعَةَ قَرِيبٌ * يَسْتَعْجِلُ بِهَا الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِهَا وَالَّذِينَ آمَنُوا مُشْفِقُونَ مِنْهَا وَيَعْلَمُونَ أَنَّهَا الْحَقُّ أَلَا إِنَّ الَّذِينَ يُمَارُونَ فِي السَّاعَةِ لَفِي ضَلَالٍ بَعِيدٍ﴾. مفضل می‌‌گوید: عرض کردم: ای مولای من، معنی ﴿يُمَارُونَ﴾ چیست؟ امام صادق(ع) فرمود: می‌‌گویند قائم کی متولد شده، چه کسی او را دیده، در کجاست، کجا خواهد بود و کی ظاهر می‌‌شود؟، تمام اینها از جهت عجله کردن در امر خداوند و شک در قضای الهی است، آنان در دنیا و آخرت زیان کرده‌اند و پایان بد از آن کافران است. راوی می‌‌گوید: گفتم ای مولای من، پس وقتی برای آن تعیین نمی‌کنید، فرمود: ای مفضل برای آن وقتی مگذار که هرکس برای ظهور مهدی ما وقتی تعیین نماید خود را در علم خداوند شریک دانسته و (به ناحق) مدعی شده که خداوند تعالی او را از اسرار خویش آگاه ساخته است. و در غیبت نعمانی به سند خود از محمد بن مسلم آورده که گفت: امام صادق(ع) فرمود: ای محمد، هرکس تعیین وقتی را از ما به تو خبر دهد بدون تردید او را تکذیب کن، زیرا که ما برای هیچکس وقتی را تعیین نمی‌کنیم. و از ابوبصیر از امام صادق(ع) نقل شده که گفت به آن حضرت عرض کردم: فدایت شوم، خروج قائم(ع) کی خواهد بود؟ فرمود: ای ابومحمد، ما خاندانی هستیم که وقت نمی‌گذاریم زیرا که حضرت محمد(ص) فرمود: وقت‌گذاران دروغگویند، ای ابومحمد به درستی پیش از این امر پنج علامت خواهد بود: نخستین آنها نداء در ماه رمضان است و خروج سفیانی و خروج خراسانی و کشتن نفس زکیه و فرو رفتن زمین در بیداء. سپس فرمود: ای ابومحمد به ناچار پیش از آن دو طاعون خواهد بود: طاعون سفید و طاعون سرخ. عرض کردم: فدایت شوم: این دو طاعون چیست؟ فرمود: اما طاعون سفید مرگ همگانی خواهد بود، و اما طاعون سرخ شمشیر، و قائم(ع) خروج نخواهد کرد تا اینکه در دل فضا، شب بیست و سوم ماه رمضان شب جمعه نامش اعلام شود. گفتم: چگونه ندا می‌‌شود؟ فرمود: به اسم او و اسم پدرش اعلام می‌‌شود: (بدانید که فلانی ‌پسر فلانی قائم آل محمد(ص) است. پس از او بشنوید و اطاعت کنید) هیچ ‌جانداری نمی‌ماند مگر اینکه آن صیحه را خواهد شنید و خفته را بیدار می‌کند و از حیاط خانه بیرون می‌رود و دوشیزه از پس پرده‌اش بیرون می‌‌رود و قائم(ع) چون این ندا را بشنود خروج می‌‌کند و آن صیحه جبرئیل است. و نیز مرحوم کلینی و نعمانی به سندشان از ابوبصیر آورده‌اند که گفت: از او -امام صادق(ع)- درباره حضرت قائم(ع) پرسیدم، آن حضرت فرمود: "وقت‌گذاران دروغگویند، ما خاندانی(ع) هستیم که وقتی تعیین نمی‌کنیم". و در غیبت نعمانی از امام صادق(ع) نقل شده که فرمود: خداوند جز این نخواهد کرد که خلاف وقتی را که وقت‌گذاران تعیین کنند، ظاهر سازد. در غیبت شیخ طوسی به سند خود از فضل بن شاذان و او از فضل آورده که گفت: از امام باقر(ع) پرسیدم: آیا این امر را وقتی هست؟ سه مرتبه فرمود: وقت‌گذاران دروغ می‌‌گویند. باز به سند خود از امام صادق(ع) نقل کرده که فرمود:وقت‌گذاران دروغگویند، در گذشته وقتی تعیین نکردیم و در آینده هم تعیین نخواهیم کرد. محمد بن مسلم از امام صادق(ع) روایت کرده که فرمود:هرکس از مردم برای تو وقت چیزی را تعیین کرد بدون هراس او را تکذیب کن که ما برای هیچ‌کس وقتی تعیین نمی‌کنیم. در الاحتجاج طبرسی از اسحاق بن یعقوب نقل کرده که گفت: از محمد بن عثمان عمری درخواست کردم نامه‌ای از من به محضر حضرت صاحب‌الامر برساند که در آن نامه از مسائلی که بر من مشکل شده بود، سؤال کرده بودم، پس توقیع به خط مولایمان صاحب‌الزمان آمد تا آنجا که فرمود: و اما ظهور فرج، پس آن به دست خدای عزوجل است و وقت‌گذاران دروغ می‌‌گویند. از تمام آنچه در اینجا آوردیم، معلوم شد که علم به وقت ظهور امام زمان(ع) از اسرار خداوند است که آن را از بندگان خود کتمان داشته است و خود به جهت این کار عالم و داناست و از وظائف شیعیان ترک وقت‌گذاری و تکذیب تعیین‌کنندگان وقت ظهور حضرت ولی عصر(ع) می‌‌باشد».

۴. آقای رضوانی؛

علی اصغر رضوانی آقای علی اصغر رضوانی، در کتاب «موعودشناسی و پاسخ به شبهات» در این‌باره گفته است: «تعیین تاریخ ظهور امام زمان (ع) به چند نحو متصور است: اینکه تاریخ و وقت ظهور حضرت را به طور دقیق و تفصیلی معین کنیم که در فلان سال، و فلان ماه و فلان روز خواهد بود. این احتمال باطل است، زیرا در هیچ روایتی به آن اشاره نشده است و مضافاً به اینکه در برخی از احادیث تعیین کننده وقت ظهور مورد لعن قرار گرفته است. اینکه موعد ظهور به نحو اجمال تعیین گردد، به اینکه بگوییم: هر گاه خداوند اراده کند آن حضرت ظهور خواهد کرد. این احتمال به طور حتم اشکالی نداشته و صحیح است. اینکه از طریق قواعد حساب و جفر، به طور اجمال یا تفصیل به زمان ظهور حضرت علم پیدا کرده و از آن خبر دهیم. این احتمال گر چه در برخی روایات به آن اشاره شده ولی از سند معتبری برخوردار نیست. خصوصاً آنکه تاریخ ظهور، ممکن است مورد بدا واقع شود. اینکه مطابق برخی از روایات به طور کلّی و اجمال به زمان ظهور آن حضرت اشاره گردد: طبرسی از امام صادق (ع) نقل کرده که: لاَ يَخْرُجُ اَلْقَائِمُ عَلَيْهِ السَّلاَمُ إِلاَّ فِي وَتْرٍ مِنَ اَلسِّنِينَ سَنَةِ إِحْدَى أَوْ ثَلاَثٍ أَوْ خَمْسٍ أَوْ سَبْعٍ أَوْ تِسْعٍ. و نیز به سند خود از امام صادق (ع) نقل کرده که فرمود: به اسم قائم در شب بیست و سوّم ماه رمضان ندا داده خواهد شد و در روز عاشورا قیام خواهد کرد، و آن روزی است که حسین بن علی در آن روز به شهادت رسید. به جهاتی نباید خبر از وقت ظهور داد: در هیچ روایتی به وقت دقیق و حتی غیر دقیق ظهور اشاره نشده است. از آنجا که زمان ظهور ممکن است به جهت شرایطی تغییر پیدا کند و به تعبیری متعلق بداء واقع شود و ما از آن اطلاعی نداشته باشیم، لذا نباید از زمان ظهور خبر دهیم، گر چه انسان ممکن است از راه‌های غیر عادی به یک پرده از قضایا علم حاصل نماید. گاهی با برخی از خبرها نسبت به ظهور که در خارج هم تحقق نیافته است مردم به اصل ظهور بدبین می‌شوند و اصل واقعه از دید آنان بی اعتبار می‌گردد. برخی از روایات، از توقیت و معین کردن وقت ظهور نهی نموده‌اند».

۵. نویسندگان کتاب نگین آفرینش؛

نگین آفرینش ج۱ (کتاب) نویسندگان کتاب «نگین آفرینش» در این باره گفته‌اند: «از آسیب‌های فرهنگ مهدویت آن است که بعضی به دنبال تعیین زمان برای ظهور هستند؛ در حالی که زمان ظهور بر مردم مخفی است. در روایات پیشوایان دینی از تعیین وقت برای ظهور به شدت نهی شده است و وقت گذاران، دروغ‌گو شمرده شده‌اند. از امام باقر(ع) سؤال شد: "آیا برای ظهور وقت (معنی) است؟ حضرت فرمود: آنها که برای ظهور تعیین وقت می‌کنند، دروغ می‌گویند. (و دو بار این جمله را تکرار کرد). با این حال، بعضی آگاهانه یا ناآگاهانه برای ظهور تعیین وقت می‌کنند که کمترین اثر آن احساس یأس و ناامیدی برای کسانی است که این وعده‌های دروغین را باور کرده‌اند؛ ولی خلاف آن دیده‌اند. بنابراین منتظرانِ واقعی باید خود را از دام شیّادان و نیز نادانان حفظ کنند و درباره زمان ظهور، تنها منتظر اراده پروردگار باشند».

1. امام مهدی چه زمانی ظهور می‌کند؟ (پرسش)
2. امام مهدی در چه روزی ظهور می‌‏کند؟ (پرسش)
3. در زمان ظهور امام مهدی جهانیان چگونه از آمدن ایشان باخبر می‌شوند؟ (پرسش)
4. آیت الله بهجت حتی به پیران نیز بشارت داده که ظهور نزدیک است؟ (پرسش)
5. آیا صحت دارد که روز ذی القعده روز ظهور امام مهدی خواهد بود؟ (پرسش)
6. آیا امام مهدی جمعه ظهور می‌کند؟ (پرسش)
7. چرا امام مهدی در روز جمعه ظهور می‌کنند؟ (پرسش)
8. حکمت معین نبودن وقت ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
9. آیا تعیین وقت ظهور صحیح است؟ (پرسش)
10. آیا می‌‏توان وقت ظهور را پیش‏‌بینی کرد؟ (پرسش)
11. با توجه به کتاب نوسترآداموس آیا می‌توان زمان ظهور حضرت را پیشبینی نموده به گفته آنها اعتماد کرد؟ (پرسش)
12. عدم آگاهی امام مهدی از زمان ظهور نقصی برای امام و مقام امامت محسوب نمی‏‌شود؟ (پرسش)
13. راز نهان بودن زمان ظهور چیست؟ (پرسش)
14. امام مهدی از چه راهی می‌فهمد که موقع ظهورش فرا رسیده است؟ (پرسش)
15. اینکه گفته می‌شود ظهور نزدیک است به چه معناست؟ (پرسش)