نماز جماعت
نماز جماعت از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: نماز جماعت در کلام اسلامی - نماز جماعت در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - نماز جماعت در معارف و سیره معصوم - پرسش مرتبط نداردمقدمه
«نماز جماعت» به نوعی از انواع نماز گفته می‌شود که به صورت گروهی، با اقتدا به پیشنماز خوانده می‌شود. در اسلام تشریع نماز در مکه و با جماعت همراه بوده و پیامبر(ص) و امیرالمؤمنین(ع) نماز را به جماعت برپا کرده‌اند. اصل تشریع نمازهای شبانه‌روز به جماعت بوده است[۱].
معناشناسی
«نماز» مترادف واژه «صلاة» در عربی است که از ریشه «صلو» به معنای دعا[۲]، نرمش، تعظیم، کرنش و رحمت[۳] است. نماز جماعت در اصطلاح شرع و فقها به نوع ویژه یا به نوعی از انواع نماز گفته می‌شود[۴] که به صورت گروهی، دو نفر یا بیشتر با اقتدا به پیشنماز خوانده می‌شود[۵].[۶]
پیشینه
نماز عبادتی است که در ادیان آسمانی سابقه داشته است. ابراهیم(ع) و موسی(ع) به نماز می‌ایستادند[۷]. در آیین زرتشت نماز با تشریفات خاص انجام می‌شد[۸]. در قرآن کریم نیز لقمان(ع) و عیسی(ع) به نماز سفارش شده‌اند[۹]؛ چنان‌که اسماعیل(ع) اهل خود را به آن سفارش می‌کرد[۱۰] در آیین یهود نوعی نماز جماعت وجود دارد و از شرایط آن حضور ده مرد یهودی است[۱۱]. در روایات از نماز مسیحیان در کلیسا یاد شده است[۱۲].
در اسلام تشریع نماز در مکه و با جماعت همراه بوده و پیامبر اکرم(ص) و امیرالمؤمنین علی(ع) نماز را به جماعت برپا کرده‌اند و آیه ﴿وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعِينَ﴾[۱۳] نیز در این باره نازل شده است[۱۴]. پیامبر(ص) پس از هجرت به مدینه نماز را با جمع مسلمانان و به جماعت برپا می‌کرد[۱۵] و کسانی را که در نماز جماعت شرکت نمی‌کردند سرزنش و به کیفری شدید تهدید می‌کرد[۱۶]. فقیهان شیعه در کتاب‌های فقهی خود بخشی از «کتاب الصلاة» را به نماز جماعت و احکام مرتبط با آن از قبیل اهمیت، شرایط امام جماعت و برخی از مسائل دیگر اختصاص داده‌اند[۱۷].
فلسفه تشریع
اسلام اساس آیین خود را بر پایه اجتماع قرار داده و در هیچ‌یک از شئون خود، به اجتماع بی‌اعتنا نبوده است[۱۸]. حکمت تشریعِ برخی از عبادت‌های گروهی مانند نماز عید فطر و عید قربان در روایات، اجتماع مسلمانان شمرده شده است[۱۹]. امام رضا(ع) نماز جماعت را موجب آشکارشدن نشانه‌ها و شعائر اسلامی همانند اخلاص، توحید، ارزش‌های اسلامی و عبادت و نیایش دانسته و افزوده است اظهار این شعائر حجتی است از خداوند بر اهل شرق و غرب. همچنین با نماز جماعت، منافقان و مسلمانانی که نماز را سبک می‌شمارند، از غیر آنان شناخته می‌شوند و زمینه‌ای پدید می‌آید که افراد بتوانند به صلاح و عدالت یکدیگر گواهی دهند. افزون بر همه اینها نماز جماعت نیکوکاری و ترویج فضیلت‌ها را به همراه دارد و بسیاری از افراد را از گناه و فساد بازمی‌دارد[۲۰].[۲۱]
اهمیت و جایگاه
نماز جماعت در اسلام از مهم‌ترین مستحبات و از شعائر اسلامی و نشانه‌های اسلام است[۲۲]. در آیات ﴿وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعِينَ﴾[۲۳]، ﴿يَا مَرْيَمُ اقْنُتِي لِرَبِّكِ وَاسْجُدِي وَارْكَعِي مَعَ الرَّاكِعِينَ﴾[۲۴] و روایات بسیار[۲۵] از مسلمانان خواسته شده که نماز را با جماعت بخوانند. مفسران از تعبیر ﴿وَارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعِينَ﴾[۲۶] برداشت کرده‌اند که سزاوار است نماز به جماعت برپایی شود[۲۷].
پیامبر اکرم(ص) و امامان(ع) همواره بر انجام نماز جماعت سفارش می‌کردند[۲۸]. پیامبر(ص) مسلمانان را به شرکت در نماز جماعت هرچند در شرایط بسیار سخت سفارش کرده است[۲۹]. امام حسین(ع) نیز در روز عاشورا با وجود حمله دشمن، نماز ظهر و عصر را به جماعت برگزار کرد[۳۰].[۳۱]
احکام نماز جماعت
در وجوب و استحباب نماز جماعت میان مذاهب اسلامی اختلاف است. فقهای امامیه نماز جماعت خصوصاً در نمازهای روزانه را مستحب مؤکد می‌دانند[۳۲]. در میان اهل سنت، بیشتر حنفیان و مالکیان و برخی از شافعیان نیز آن را مستحب مؤکد می‌دانند[۳۳]؛ ولی حنبلیان و برخی از حنفیان جماعت را در نمازهای یومیه واجب عینی دانسته‌اند[۳۴].[۳۵]
نماز جماعت در عصر ظهور
در عصر ظهور حضرت مهدی (ع)، استقبال و پذیرش مردم به مظاهر دینی بی‌سابقه است. استقبال مردم از نماز جماعت چنان چشمگیر است که مساجد کنونی و حتی مساجدی که در آینده ساخته می‌شود، برطرف‌کننده نیاز آنان نخواهد بود[۳۶].
آنچه در روایت است مبنی بر اینکه در یک مسجد، دوازده بار نماز جماعت خوانده می‌شود[۳۷]، دلیل روشن بر اندازه پذیرش مردم، نسبت به مظاهر دینی است. این مطلب با توجه به اینکه هنگام ظهور امام، جمعیت جهان در اثر کشتار کاهش می‌یابد، قابل‌توجه است. در آن شرایط، نقش اداره یا وزارتخانه‌ای که مسؤولیت امور فرهنگی و دینی را دارد، بسیار بزرگ است و به تناسب جمعیت، مساجدی ساخته می‌شود و حتی در جایی لازم می‌شود مسجدی بسازند که پانصد در داشته باشد و یا در روایت هست که کوچک‌ترین مساجد کوفه در آن روزگار، مسجد کوفه کنونی است[۳۸] که اکنون یکی از بزرگ‌ترین مساجد جهان است[۳۹].[۴۰]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ علی‌زاده لوشابی، طاهایی، مقاله «نماز جماعت»، دانشنامه امام خمینی ج۱۰، ص۱۰۰–۱۱۰.
- ↑ فراهیدی، کتاب العین، ۷/۱۵۴.
- ↑ فیومی، المصباح المنیر، ۳۴۶.
- ↑ مشکینی، ۳۳۴–۳۳۵.
- ↑ حلی، علامه، تبصرة المتعلمین، ۵۲؛ دهخدا، لغتنامه، ۱۳/۲۰۱۰۱.
- ↑ زینب علی‌زاده لوشابی|علی‌زاده لوشابی، طاهایی، مقاله «نماز جماعت»، دانشنامه امام خمینی ج۱۰، ص۱۰۰–۱۱۰.
- ↑ هاکس، قاموس کتاب مقدس، ۸۸۷–۸۸۹.
- ↑ رضایی، تاریخ ادیان جهان، ۳/۲۹۷.
- ↑ سوره لقمان، آیه ۱۷.
- ↑ سوره مریم، آیه ۵۵.
- ↑ یدیدیا و حیان، شرعیات یهود، ۲۲ و ۲۵؛ سلیمانی و قاسمی، نماز در آئین یهود، ۱۲۹، ۱۳۴؛ اشتاین سالتز، سیری در تلمود، ۱۵۹.
- ↑ متقی هندی، کنز العمال، ۷/۴۸۵.
- ↑ «و نماز را برپا دارید و زکات بدهید و با نمازگزاران نماز بگزارید» سوره بقره، آیه ۴۳.
- ↑ حسکانی، شواهد التنزیل، ۱/۱۱۱.
- ↑ ابن‌سیدالناس، عیون الاثر، ۱/۲۲۵.
- ↑ طوسی، تهذیب الاحکام، ۳/۲۵.
- ↑ علی‌زاده لوشابی، طاهایی، مقاله «نماز جماعت»، دانشنامه امام خمینی ج۱۰، ص۱۰۰–۱۱۰.
- ↑ طباطبایی، سید محمد حسین، ۴/۹۴–۹۵.
- ↑ صدوق، من لایحضر، ۱/۵۲۲.
- ↑ صدوق، علل الشرائع، ۱/۲۶۲؛ حر عاملی، وسائل الشیعة، ۸/۲۸۷.
- ↑ علی‌زاده لوشابی، طاهایی، مقاله «نماز جماعت»، دانشنامه امام خمینی ج۱۰، ص۱۰۰–۱۱۰.
- ↑ حلی، علامه، تذکرة الفقهاء، ۴/۲۲۷–۲۲۹.
- ↑ «و نماز را برپا دارید و زکات بدهید و با نمازگزاران نماز بگزارید» سوره بقره، آیه ۴۳.
- ↑ «ای مریم! پروردگارت را به فروتنی فرمان بر و سجده کن و با نمازگزاران نماز بگزار» سوره آل عمران، آیه ۴۳.
- ↑ صدوق، من لایحضر، ۱/۳۷۵؛ حر عاملی، وسائل الشیعة، ۸/۲۸۹–۲۹۰.
- ↑ «با نمازگزاران نماز بگزارید» سوره بقره، آیه ۴۳.
- ↑ فاضل مقداد، کنز العرفان، ۱/۱۹۴.
- ↑ کلینی، الکافی، ۳/۳۷۶ و ۳۸۰؛ حلی، علامه، تذکرة الفقهاء، ۴/۲۲۷؛ حویزی، تفسیر نور الثقلین، ۴/۱۸۸.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۸۵/۵.
- ↑ بن‌طاووس، اللهوف، ۱۱۰–۱۱۱؛ امام خمینی، صحیفه، ۱۲/۳۹۲.
- ↑ علی‌زاده لوشابی، طاهایی، مقاله «نماز جماعت»، دانشنامه امام خمینی ج۱۰، ص۱۰۰–۱۱۰.
- ↑ طوسی، المبسوط، ۱/۱۵۲؛ نراقی، مستند الشیعة، ۸/۷؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳/۱۳۴–۱۳۵.
- ↑ نووی، المجموع، ۴/۱۹۴؛ شربینی، مغنی المحتاج، ۱/۲۲۹–۲۳۰؛ جزیری، الفقه، ۱/۳۶۸؛ وهبه زحیلی، الفقه الاسلامی و ادلته، ۲/۱۱۶۷–۱۱۶۸.
- ↑ ابن‌اثیر، جامع الاصول، ۵/۵۶۴–۵۶۶؛ کاسانی، بدائع الصنائع، ۱/۱۵۵؛ ابن‌قدامه، المغنی، ۲/۲–۳؛ حنبلی، کشف القناع، ۱/۴۵۴.
- ↑ علی‌زاده لوشابی، طاهایی، مقاله «نماز جماعت»، دانشنامه امام خمینی ج۱۰، ص۱۰۰–۱۱۰.
- ↑ کافی، ج ۴، ص ۴۲۷؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۳۷۵.
- ↑ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۳۷۵.
- ↑ کافی، ج ۴، ص ۴۲۷.
- ↑ چشم‌اندازی به حکومت مهدی (ع)، نجم الدین طبسی، ص ۱۸۲.
- ↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۷۳۸.