طلوع خورشید از مغرب

طلوع خورشید از مغرب، عنوان دیگری است که برخی آن را نشانۀ ظهور قلمداد می‌کنند؛ اما به نظر می‌رسد بیش از آن که آن را نشانۀ ظهور بدانیم، نشانۀ قیامت باشد. این مطلب در بحث آمیختگی علائم با اشراط الساعة اشاره شد. روشن است که حرکت خورشید در نظام کهکشانی خود به گونه‌ای دقیق و حساب شده است که تغییر جهت بدین‌گونه را نمی‌پذیرد و از این رو علامت بودن طلوع خورشید از مغرب، نشانۀ پایان دورۀ زمین و نظام کیهانی است و بدین سبب نیز جزو اشراط الساعة معرفی شده است.

مقدمه

• از نشانه‌‏های نزدیک شدن رستاخیز بزرگ، "طلوع خورشید از مغرب" است. امیر مؤمنان، علی(ع) به نقل از پیامبر(ص) فرمود: " به ناگزیر، ده چیز پیش از قیامت رخ خواهد داد: سفیانی، دجال، دود، جنبنده، خروج قائم(ع)، طلوع خورشید از مغرب، نزول عیسی، خسف به مشرق، خسف به جزیره عرب و آتشی که از چاه عدن بیرون می‌‏آید و مردمان را به محشر سوق می‌‏دهد"..
• شیخ مفید، درباره چگونگی این اتفاق نوشته است: "خورشید، هنگام ظهر در آسمان، راکد می‌‏شود و ساعتی چند تا هنگام عصر پیدا نباشد؛ آن‏گاه از مغرب آشکار شود"..
• عده‌‏ای این امر را بعید پنداشته و گفته‏‌اند: مستلزم در هم ریختن و از هم پاشیدن نظم جهان و تغییر در حرکت منظومه خورشیدی خواهد بود و نتیجه گرفته‌‏اند که با اصول حاکم بر نظام طبیعت، ناسازگار است؛ ولی به نظر می‌‏رسد این امر، همانند بسیاری دیگر از امور، از آیات الهی خواهد بود. افزون بر آن، نظیر این اتفاقات پیش‏تر نیز در آسمان رخ داده است که از جمله آن‏ها ردّ الشّمس "بازگشن خورشید" برای یوشع بن نون بوده است..
• در برخی دیگر از گفته‏‌ها آمده است: مقصود از طلوع خورشید از مغرب، ظهور حضرت مهدی(ع)‏ است. بدین معنا که حضرت مهدی(ع)، همان خورشید است که در پایان عمر طولانی خویش، طلوع خواهد کرد..
• اشکال این دیدگاه، آن است که چنین چیزی در کلام معصوم(ع) نیامده است. علاوه بر آن، در روایات، سخن از طلوع خورشید از مغرب در ردیف قیام حضرت مهدی(ع)‏ ذکر شده است و اگر مقصود، ظهور و خروج آن حضرت بود، نیازی به تکرار نداشت؛ بنابراین، طلوع خورشید از مغرب، حادثه‏‌ای است خارق العاده که پس از ظهور حضرت مهدی(ع) و در آستانه قیامت اتفاق خواهد افتاد..
• در کتاب‏‌های اهل سنت نیز از طلوع خورشید از مغرب یاد شده است. پیامبر اکرم(ص) فرمود: "هرگز قیامت برپا نخواهد شد تا این‏که خورشید از مغرب خود طلوع کند ...." .

طلوع خورشید از مغرب در روایات

در بیشتر احادیثی که دربارۀ طلوع خورشید از مغرب آمده است، آن را به عنوان علامت پایان جهان معرفی کرده است. برخی از متون نیز تنها به حتمی بودن طلوع خورشید از مغرب اشاره کرده و این علامت را در کنار دیگر علائم حتمی، از جمله علائم حتمی ظهور امام مهدی(ع) ذکر کرده است. کنار هم قرار گرفتن این علامت با علائم ظهور، سبب شده است که برخی از افراد گمان کنند این علامت نیز جزو علامت ظهور است. در حالی که در بیشتر متون تصریح شده است که این علامت، آغاز قیامت است.

کسانی که این علامت را به عنوان علامت ظهور معرفی کرده‌اند، برای تبیین آن ناچار شده‌اند که آن را تأویل کنند و بر معنای غیر ظاهری خود حمل نمایند. قاضی نعمان مغربی، مورخ اسماعیلی مذهب (م ۳۶۳ ق) این حدیث را پیشگویی پیامبر خدا(ص) دربارۀ مهدی فاطمی دانسته و می‌گوید: "این حدیثِ مشهوری است و تا کنون خورشید از مغرب طلوع نکرده و پس از این هم نخواهد کرد. پس مقصود رسول خدا، قیام مهدی از مغرب است و مهدی همان خورشیدی است که فرموده سیصد سال پس از هجرت من طلوع خواهد کرد و چنین هم شد و مهدی(ع) در سال ۲۹۷ ق آشکار گشت" .

منظور قاضی نعمان، عبید الله مهدی اسماعیلی است که به مغرب رفت و پس از جنگ و گریزی، در سال ۲۹۷ ق دولت فاطمیان را بنا نهاد. از این منظر می‌تون گفت که فرقۀ اسماعیلیه با اختلاط میان علامت ظهور و اشتراط الساعة در صدد بهره‌برداری سیاسی از این علامت به نفع گروه خود بوده و این اختلاط را عمداً پدید آورده است.

اگر چه درباره چگونگی این پدیده سخن روشنی در روایات به چشم نمی‌خورد؛ اما برخی از بزرگان دربارۀ چگونگی این اتفاق نوشته‌اند: «خورشید، هنگام ظهر در آسمان، راکد می‌شود و ساعتی چند تا هنگام عصر پیدا نباشد؛ آن گاه از مغرب آشکار شود».

عده‌ای نیز این امر را بعید پنداشته آن را مستلزم در هم ریختن و از هم پاشیدن نظم جهان و تغییر در حرکت منظومۀ خورشیدی دانسته‌اند که با اصول حاکم بر نظام طبیعت، ناسازگار است!! ولی به نظر می‌رسد این امر، همانند بسیاری دیگر از امور، از آیات الهی خواهد بود. افزون بر آن، نظیر این اتفاقات پیش‌تر نیز در آسمان رخ داده است که از جمله آنها «ردّالشَّمس» (بازگشت خورشید) برای یوشع بن نون بوده است.

در برخی دیگر از نوشته‌ها نیز آمده است: «مقصود از طلوع خورشید از مغرب، ظهور حضرت مهدی(ع) است. بدین معنا که او، همان خورشید است که در پایان عمر طولانی خویش، طلوع خواهد کرد» .

از آنجایی که چنین مطلبی در کلام معصوم(ع) نیامده و علاوه بر آن، در روایات، سخن از طلوع خورشید از مغرب در ردیف قیام حضرت مهدی(ع) ذکر شده است؛ بنابراین، طلوع خورشید از مغرب، حادثه‌ای است که پس از ظهور حضرت مهدی(ع) و در آستانۀ قیامت روی خواهد داد.

طلوع خورشید از مغرب در موعودنامه

• از جمله نشانه‌های ظهور است که در روایات به آن اشاره شده. وقوع چنین پدیده‌ای، اگر معنای ظاهری آن مراد باشد، مستلزم درهم ریختن و از هم پاشیدن نظم جهان و تغییر در حرکت منظومه شمسی خواهد بود و این با اصول حاکم بر نظام طبیعت، سازگاری ندارد. به‌طور قطع، حضرت مهدی (ع) بر روی همین زمین، حکومت جهانی خویش را تشکیل می‌دهد. بر این اساس، تحقق این نشانه به‌گونه معجزه -چنان‌که برخی پنداشته‌اند- میسّر نیست؛ زیرا معجزه در محدوده نظام حاکم بر طبیعت و جهان صورت می‌گیرد. به نظر می‌رسد، منظور از طلوع خورشید از مغرب، حضرت مهدی (ع) باشد. فیض کاشانی می‌نویسد: گویا طلوع خورشید از مغرب، کنایه از ظهور حضرت مهدی (ع) است؛ همان‌گونه که از برخی اخبار هم استفاده می‌شود. در ذیل روایت صعصعه، که این حادثه را به‌عنوان نشانه ظهور معرفی می‌کند، جمله‌ای است که نشانگر این معناست. صعصعه در پاسخ فردی گفت: "کسی که حضرت عیسی (ع) پشت سر وی نماز می‌گزارد، دوازدهمین نفر از خاندان پیامبر (ص) و نهمین نفر از فرزندان حسین بن علی (ع) است و هم اوست خورشیدی که از غروبگاهش طلوع می‌کند". بر این اساس، طلوع خورشید از مغرب، معنای کنایی دارد و در حقیقت، ظهور حضرت مهدی (ع) تشبیه شده است به طلوع خورشید از غروبگاهش.

پرسش‌های وابسته

• آیا طلوع خورشید از مغرب از نشانه‌های ظهور است؟ (پرسش)

جستارهای وابسته

• امام مهدی (ع)
• موعودباوری
• فارقلیط
• پارکلیت
• ماشیح
• سوشیانس
• سوشینت
• هوشیدر
• هوشیدرماه
• میتریا
• آرماگدون
• ظهور امام مهدی (ع)
• خروج منبعث سوم
• جیش الغضب
• دیدگاه کلی قرآن درباره پایان تاریخ
• نشانه‌ها و رخدادهای مهم آخر الزمان
• بحران معنویت
• وقوع اختلاف‌ها و درگیری‌های بسیار
• وقوع مصائب
• ظهور منجی بزرگ بشر
• نزول عیسی (ع)
• خروج جنبنده‌ای از زمین
• هجوم یأجوج و مأجوج
• صلح و آرامش پایدار در سرتاسر جهان
• حکومت امام زمان (ع)
• فتنه‌های شیطان در زمان ظهور امام مهدی (ع)
• بی ارزش شدن خون مردم
• تدریجی بودن نشانه‌های ظهور امام مهدی (ع)
• گسسته شدن پیوند خویشاوندی
• شکسته شدن حرمت انسان
• جدا شدن مردم بر اثر بلا و گرفتاری
• رویارویی امام مهدی (ع) با جاهلان
• ترس و اضطراب همگانی
• سختی پیش از ظهور امام مهدی (ع)

منابع

• دانشنامهٔ امام مهدی ج۷
• درسنامه مهدویت ج۳
• سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت.
• مجتبی تونه‌ای، موعودنامه.